Ku Est ne ku Ouest, Yehowa udi uvuija tshisamba tshiende tshikole
MU TERITWARE mudi mudimu wa buambi mukandika, mu miaba idi mipandulula kudi tshikisu, ne mu matunga mudi dikandika difuma ku dijika—bushuwa, mu budimi pa buloba bujima—Yehowa udi utungunuka ne kufila “bukole budi bupite bua pa ku tshilelelu” kudi Bantemu bende.—2 Kolinto 4:7.
Dilubuluka mu dikandika
Mu bidiila bia kulekule ku Est, mudimu wa buambi wakakandikibua kukadi mpindieu bidimu 17. Bantemu bakateketa mu maboko anyi? To! Mu ngondo wa Luabanya mushale, kuvua bungi bupiabupia bubandile bua bamanyishi 10 756, bamanyishi 1 297 ba kudibo bavua basadila bu ba-ministre ba ku dîba ne ku dîba. Bu mudi nsombelu wa pa buloba wenda unyanguka, bena mu tshidiila etshi batu batamba kuteya ntema bua kumvua bulelela. Pa nanku, bavua balombola malonga a Bible ku nzubu ya bantu 15 654 bavua ne dijinga dia kumanya bia bungi pa bidi bitangila bulelela. Kabidi, bantu 25 397 bakatantshila bisangilu biakenzeka mu ditalala bua kuvuluka lufu lua Yezu.
Pakenzeka mpuilu ya distrike ya “Dilongesha dia Nzambi”—tshiakabidi, mu musokoko, bilondeshile nsombelu ivuaku muaba awu—bana betu bakasanka bualu bakapeta, mu muakulu wa muaba awu, mikanda ya muomumue ne eyi yakenjibua mu Etats-Unis. Bakudimunyi, balongolodi ba bilema, ne bakuabu badisuile bakasakidila mêba ku mêba abo a mudimu bua kujikija mukanda awu, ne nkama ne nkama ya mabeji awu, pa dîba. Tshiapu kampanda tshia bapatudi ba mikanda ba pambelu bavua ne disanka dia kuenza mudimu muimpe wa kututa ne kulamakaja ne kuela bizubu ku mikanda. Bateleji bavua mu mpuilu bakasanka bikole bua kupeta mukanda eu uvua ne bimfuanyi bipite pa tshinunu bia mekala mashilangane. Banene ba mbulamatadi bavule batu banemeka Bantemu ba Yehowa, kadi, buluishi butu bufumina misangu mivule kudi bamfumu ba bukua-buena-nkristo. Ditekemena didiku ndia se: dikandika nediumushibue.
Ntshinyi tshituamba bua Amerike?
Bantemu ba Yehowa ba mu matunga aa a ku Ouest badi mu buobumue ne bana babu bena ku Est mu dikeba diabo dia kujikija ntatu yabo ne dikima dionso, pashishe, spiritu munsantu wa Yehowa utu ubambuluisha bua kutantamena ntatu yabo. Bu tshilejilu, tuangate luapolo ludi lulonda elu lua ditunga kampanda dia Amérique latine mutu bisumbu bia bangenda-mushinga ba bintu bia lulengu [bu mudi diamba] bidi mbulamatadi mukandike badibueja pa tshibidilu mu bisuku.
Tshisumbu tshia Bantemu tshiakangata mashinyi bua kuya mu teritware kapanda uvua muditole pa nkayende. Pakatulukabu mu mashinyi, bakamona kajila kakese kavua kumbukila ku musoko kampanda. Nanku, bana betu ba balume batanu bakatuluka bua kumona kuvua kajila aku kakese ka buloba kaya katangila, bakashila bana betu ba bakaji ne bana mudimu wa kuenza mu musoko. Umue wa ku bana betu ba balume udi ulonda ne:
“Munkatshi mua mêba abidi a luendu, mu njila muvua anu nzubu mibala ku bianza. Pashishe, bantu muanda-mukulu ne bia mvita biabo bavua bavuale bifulu ku mitu yabo bakapatuka mu tshimpitshimpi mu diitu. Bamue bavua ne bingoma ne bakuabu ne miele. Ntshinyi tshituvua basambakane natshi? Tuakatuadija kuebeja tshivuabu bajinga, kadi bakatuambila bua tuetu kushala bapuwe—tuya batangila amu kumpala. Tuakenza nanku! Mêba makuabu abidi a luendu mu bisuku ne muiitu akatufikisha muaba mubululuke uvua kawuyi mitshi, uvua umueneka bu kamponya ka basalayi. Nsentedi ne bingoma biabu bavua miaba yonso. Munkatshi muvua muasa nzubu muimpe kuakatulombolabu.
“Patuakasomba, eu uvua umueneka bu mfumu wa kamponya, wakatuadija kutuyukidisha. Uvua muvuale bimpe, mumanyi wa mukanda wa dilambu, muntu wa kunemeka. Wakafunkuna umue wa ku bena mu kasumbu ketu ka bana betu, pashishe, wakamuambila bua kujukaye. Yeye e kumuebeja ne: ‘Udiku wela meji kayi bua tshisumbu [tshietu]?’ Bu muvuaye mumanye menemene muaba utuvua, muanetu wakandamuna ne: ‘bimpe, tudi bamanye tshisumbu tshienu, kadi, katuena natshi bualu, nansha ne tshisumbu kayi tshikuabu tshia tshididi. Kadi, kabingila kamuepele kadi katufikisha muaba eu nka kumanyisha Bukalenge bua Yehowa Nzambi ku butuangaji bua Yezu Kristo. Nebubutule mu katupa kîpi emu mbulamatadi yonso ya tshididi idi mu bulongolodi bua malu ebu, pashishe nebutuadile bantu mabenesha a mpatshi pa buloba ebu mu nsombelu ya Mparadizu—tshintu tshidi muntu nansha umue anyi tshisumbu tshia bantu kabayi mua kuenza.’
“Mmuenenu wa muntu eu wakashintuluka. Wakatuadija kuela nkonko. ‘Nkuepi kunuvua balongele bionso ebi? Mmushindu kayi unuvua badilongolole bua kuakula nunku?’ Munkatshi mua dîba dijima ne tshitupa, tuakapeta mushindu wa kufila bumanyishi buimpe pa bidi bitangila nsombelu ya pa buloba ne kuleja se: Bible udi usunguluja ditekemena dimuepele bua bukua-bantu. Tuakumvuija nshapita wa 13 wa Lomo—ne kabidi kumanyisha se: tutu tutumikila bamfumu badi bakokesha padiku kakuyi difuilakana pankatshi pa dîyi dia Yehowa ne diabo, pikaladiku, tutu tutumikila diambedi, Nzambi wetu, Yehowa. Ndekelu wa bionso, tuakamupa mikanda ituvua nayi. Wakangata Bible ne isatu ya kudiyi, bualu bua dikema, wakatupesha mfranga bualu buayi. Wakamba ne: neayibale.
“Pashishe, mfumu awu wakatuma dîyi kudi umue wa kudibu bua kutupatuisha pambelu pa kamponya. Katupa kîpi kunyima, tukavua tupingana, tuela Yehowa tuasakidila bua ditshimuna dituvua bapeta mu tshitupa tshikuabu tshia mudimu wa budimi.”
Mu Afrike mupandulula
Munkatshi mua njila wa kuya ku Est kule ne Ouest mudi kontina wa Afrike. Mvita pankatshi pa bisa mmibueje amue matunga mu mvunde mikole ya tshikisu. Mu Libéria, tshisamba tshia Yehowa tshiakakenga bikole bua mvita ivua pankatshi pa bena ditunga. Diambedi, kuvua mvita munda ne ku mpenga kua tshimamuende wa bukalenge mu ngondo wa Kasuamansense ne wa Kasuabanga 1992. Pashishe, bu muvua mvita mibudike mu ditunga dijima, bisumbu bionso biakadikosolola bualu bana betu pamue ne bakuabu bena ditunga bakanyemena mu diitu. Kadi, mitalu yabu kayakakepela nansha kakese. Bavua bamanyisha lumu luimpe pavuabu banyema, ne abi biakafikisha ku difila bumanyishi bunene mu miaba ya kule idi munda mua ditunga.
Bakiibaka Nzubu wa Bukalenge wa matuku makese kudi tshisumbu tshimue tshia bana betu bena tshimuangi mu budimi bua mitshi ya budimbu. Mu tshimenga tshidi pabuipi ne muaba uvua basalayi bavua ku milongo ya mvita ya kumpala, bena ditunga bavua, mu munya banyemena mu budimi bua mitshi ya budimbu buvua bubanyunguluke bua kuepuka bombe ivua ifumina muulu. Bana betu ba muaba awu (pamue ne bamanyishi aba bakumbukila ku Monrovia, tshimamuende wa bukalenge [tshia ditunga]) bakalongolola mudimu wa budimi ne bavua pa tshibidilu babamona mu buambi mu bisokomenu binunu bivua muinshi mua mitshi ya budimbu! Dîba dionso divua ndeke usemena, bana betu ba balume ne ba bakaji bavua babuela mu tshiina tshivua pabuipi ne nenku, pavua njiwu ipita, bavua batungunuka ne makumbula abu.
Bualu bua dikema, nansha muvuaku njiwu ya mvita ivua pankatshi pa bena ditunga, bamanyishi ba mu tshisumbu atshi bapite pa 1 000, bakapeta mushindu wa kutumina Société luapolo luabu, bakapitshisha mwayene wa mêba 18,1 mu mudimu wa budimi ne bakalombola malonga a Bible 3 111 ku ngondo ku ngondo.
Mu Afrike, mu bidimu binayi biashadi, dikandika mudimu wa Bantemu ba Yehowa diakumbushibua mu matunga 18. Mmasanka kayipu! Mu dia 12 Tshimungu 1993, mudimu wa Bantemu mu Malawi uvua mukandika bituadijile mu 1967 wakanyishibua. Mudimu wa bumanyishi bua lumu luimpe uvua wenzeka mu musokoko uvu’anu upatula bipeta bimpe, kadi mpindieu, Bantemu badi ne mushindu wa kuya kumpala mu budikadidi. Kadi, badi ne bua kuindila dibiishibua ku lufu dia benzejanganyi nabu ba mudimu basuibue, bavua bavule ba kudibu bashipibue kudi bena tshinyangu.
Kabidi, mu Mozambique, bakatua biala pa mukanda wa diumvuangana bua ditalala mu dia 4 Kasuamansense 1992. Teritware ivua kale bana betu kabayi mua kubuelamu bua mvita yakanenga bidimu 16 bulubulu, idi mpindieu ikumbundibua. Mu rejon wa Carioco, dituminangana mikanda diakenzeka tshiakabidi ne bana betu ba balume ne ba bakaji 375 bakavua bapitshishe bidimu muanda-mutekete kakuyi dishintakajangana ngumu ne bulongolodi. Bakenza mpuilu wa distrike wa dituku dimue mu Milange, tshimamuende wa bukalenge tshia distrike divua dimanyike kale bu kamponya muvuabu benzeja bantu midimu mikole ne muaba wa “nkoleshilu muibidi,” mbuena kuamba ne: muaba mulongolola bua kushintulula ngenyi ya Bantemu, bavule ba kudibu bavua bena tshimuangi bakafumina ku Malawi. Bivua kabiyi bitekemena, bantu 2 915 bakabuela mu mpuilu ne mfumu eu wa tshimenga wakajingila Bantemu ba Yehowa difika dimpe. Nenku, muaba uvua kale mulongolola bua “nkoleshilu muibidi,” wakalua bua dituku adi, muaba wa dilongesha dia Nzambi.
Misionere kampanda wakafunda ne: “Bua bana betu bavua mu tumponya tua bena tshimuangi mu provinse wa Tete, muena-mpala wa Haut commissariat des Nations-Unis pour les réfugiés anyi Tshibambalu tshia O.N.U. tshidi tshitangila malu a bena tshimuangi wakenza dimanyisha kampanda dimpe ditambe. Wakamba ne: Bantemu ba Yehowa bakalongolola tumponya tuabu nkayabu, tuditapulule ne tua bena bikuabo bisumbu. ‘Kamponya kabo,’ ke muakambaye, ‘anu kuoko ke kavua ne mankenda,’ kabidi wakasakidila ne: ‘Bantemu ba Yehowa mbena mankenda, mbadilongolodi ba dilambu, ne mbena nkoleshilu muakane.’ Nenku, wakapangadija bua kunngangata mu ndeke bua meme kuya kudimuenenabi mu tshisuku. Kumbukila muulu, muendeshi wa ndeke wakafunkuna tumponya tubidi. Kamue kavua kakuatshisha luse ne kavua ne bukoya, kenza ne nzubu ya buloba miasa tshiasasa pamue pamue. Kakuabu kavua kasa bimpe, ne nzubu mu milongo miabulula kudi njila. Nzubu ivua imueneka ne mankenda, ne ntanda mikomba. Imue ivua milaba lupemba luenza muaba awu. ‘Anji tshinkabi, ka bana benu nkepi?’ ke muakamba muendeshi wa ndeke. Bivua disanka dinene buanyi meme bua kupetangana ne bana betu mu kamponya aka. Kudi mpindieu bisumbu muanda-mukulu mu musoko eu wa Bantemu.”
Mu “ditunga dia mukanku”
Tòo, eu ki nyunyu wa mukanku wa Etats-Unis to! Pankatshi pa Est ne Ouest padi ditunga kampanda dia ku Mputu, Albanie, dîna diadi mu muakulu wa muaba awu n’Shqipëria, dîna edi didi diumvuija ne: “Ditunga dia mukanku.” Lelu’eu, dikandika edi dia tshikisu dia mudimu wa Bantemu ba Yehowa diakanenga bidimu 50 mu ditunga edi diakumbushibua, ne badi ne mushindu wa kudisanga ne bana babu bena Est ne Ouest mu disankidila diabu dia budikadidi bua ntendelelu. Eyowa, badi “badisumbila tshikondo tshiakanyine.” (Efeso 5:16) Mpuilu wa kumpala mu miyuki ya kale mu Albanie wa dituku dimue wakenzekela mu nzubu wa Théâtre National, ku Tiranë, tshimamuende wa bukalenge, mu dia lumingu dia 21 Luabanya. Mu disambombo ku dilolo, musumba wa Bantemu 75 badisuile, bakaditatshisha bua kuvuija muaba eu uvua mukondakane nzubu wa mpuilu udi ukenka ne wa mankenda. Batangidi ba nzubu awu bakashala bapuwe, e kupangabu tshia kuamba! Kadi, tshia kumanya ntshia se: ku badisuile abu 75, anu 20 patupu ke bakavua bamane kutambushibua!
Pamu’apa, kuulu kakuvua kuimpe to. Pavua batumibue ba matunga menyi bafika, kuvua dielangana mioyo—difunkunangana minu ne dielangana mu bitúpá—mianda eyi yakavuija mpuilu wa pa buende awu dituku menemene dia pa buadi. Ne misambu ivua ibanda too ne mu diulu, muanetu wa balume Nasho Dori wakenza disambila dia mbangilu. Wakatambushibua mu 1930 ne mpindieu mmubadibue bu mpofo bilondeshile mikenji ya mbulamatadi. Programme wakenjibua mu tshiena-Albanie, tshitupa tshinene tshiakenjibua kudi bampanda-njila ba pa buabu bena matunga menyi. Bateleji 585 bakimba musambu wa: “Kuditshipa kua muena nkristo”—umue wa ku misambu isambombo ivua mikudimuna mu tshiena-Albanie bua muanda awu wakimbibua—pavua bana betu ba balume ne ba bakaji bapiabapia 41 bapatuka mu dijiba dia mâyi divua bana betu bakumbudi bena Grèce biibake bimpe menemene muaba awu. Ndishintuluka kayipu! Kale, kuikala ne Bible kuvua kumvuija kutumibua mu tumponya tua dienzeja bantu midimu mikole, ne mu bisangilu muvua mubuela bantu babidi anyi basatu patupu.
Dituku diakalonda mpuilu, direktere wa nzubu wa manaya awu wakela biro bia Watch Tower nshinga. Pa tshibidilu, kavua nansha utabalela mushindu uvuabu batumika ne nzubu eu wa manaya. Eu mmudimu wa tshindondi tshiende. Kadi wakamba ne: “Nganuedi nshinga anu bua kunuela ka-lumbandi. Tshivua muanji kumona muaba eu ne mankenda bu nunku to. Binngasua kubiumvuija, nenngambe ne: lupepele lua mu diulu luvua lupueke pa nzubu wetu wa manaya makelela. Dîba dionso dinuasa kutumika ne bintu bietu, bu nuenu mua kusua, vuayi tshiakabidi, netunuteke ba kumpala mu mulongo. Bushuwa, manyayi se: tudi tujinga bua nuikale nualukila kunyima kua ngondo yonso isatu kakuyi difuta mfranga.”
Bantemu bakapingana mu bimenga biabu bakankamijibua, buwule tente ne dianyisha ne bakatuadija kulongolola Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu. Matuku 15 pashishe, mu dibidi dia 6 Tshisanga, kuakenzeka [difesto dia] Tshivulukilu dia pa butoke bua musangu wa kumpala mu miaba muanda-mutekete.
Mu tshimenga tshia Berat, bateleji bakabuela mu tshisangilu bavua batue ku 170, ne Kiré wa muaba eu wakumvua tshiji tshikole. Ku bamanyishi ba Bukalenge 33 mu Berat, 21 bakatambushibua mu mpuilu awu. Mu Berat bantu 472 bakabuela mu Tshivulukilu. Bungi bukuabu bua bantu bakabuela mu Tshivulukilu buvua pabo bubandile, biakenzeka nanku nangananga bua mudimu muimpe mukumbaja kudi bampanda-njila ba pa buabu.
Mu tshimenga tshia Albanie mudi bena katolike bavule, Shkodër, muaba udi nzubu munene wa Nzambi, ekleziya wakatuadija kupatula ku ngondo ne ku ngondo mukanda wa dimuangalaja nawu ngumu, ne nimero wonso uvu’anu ne tshiena-bualu tshia: “Mushindu wa kuepuka Bantemu ba Yehowa.” Bakafunda mu nimero wa ndekelu ne: “Bantemu ba Yehowa bangatshi Shkodër mujima”! Tshiluilu tshinene tshia Bantemu babidi ba muaba eu tshiakasangisha bantu 74 bena bikadilu bimpe ne bashindame mu tshieledi tshia lungenyi bua Tshivulukilu. Kunyima kua bamane kuteleja muyuki wa Tshivulukilu, mêku 15 akalomba dilonga dia Bible ku mbelu. Mu tshimenga tshikuabu, Durres, mudi tshiluilu tshia Bantemu banayi, bateleji bavua bungi bua dikema, bantu 79.
Bua buluishi bua kudi bansonga bena katolike, bavua bakana bua kuipata Bantemu ne mabue, bantu 22 bakaya kuenzela Tshivulukilu mu ditalala dionso mu musoko wa Kalmeti i Vogel wa pa mukuna, ku nzubu wa muanetu kampanda wa balume. Mu kasumbu aka, mudi bamanyishi batanu, basatu ba kudibu bakatambushibua mu mpuilu wakenzekela ku Tiranë.
Mu Vlorë, bansonga babidi bakapeta nimero wa Tshibumba tshia Nsentedi, bakatshibala ne pashishe bakafundila Société ne: “Tudi mpindieu tudibikila tuetu nkayetu Bantemu ba Yehowa, amu bua bulelela butuakalonga mu Tshibumba tshia Nsentedi. Bu nuenu mua kusua, nututumine diambuluisha.” Bampanda-njila ba pabuabu babidi bakatumibua muaba awu, ne umue wa ku bansonga abu wakakumbaja ne lukasa luonso ngikadilu milomba bua kulua mumanyishi. Uvua ne disanka dia kuikala munkatshi mua bateleji 64 bakabuela mu Tshivulukilu mu Vlorë.
Muanetu kampanda wa balume muena Albanie wakalongela bulelela ku Etats-Unis, wakaalukila mu 1950 mu tshimenga tshiende tshimulela tshia Gjirokastër, muakasadilaye muende muonso too ne ku lufu luende. Wakakuna ntete ya bulelela mu mutshima wa muanende wa balume. Pakumbushibua dikandika, muana wa balume eu wakalomba Société Watch Tower diambuluisha. Muntu mukuabu uvua ne dijinga dia kumanya bia bungi [pa bulelela] uvua musombele ku nord, wakafunda pende bua kupeta diambuluisha, nanku bampanda-njila ba pa buabu banayi bakatumibua muaba awu. Mu dinda dia disatu diakalonda Tshivulukilu, umue wa kudibu wakela biro bia filiale wa Société ku Tiranë nshinga, wamba ne: “Tshiena mua kudikanda bua kunuambila mushindu udi spiritu wa Yehowa mutumike! Tudi ne disanka dikole. Tshivulukilu tshivua ditshimuna.” Bantu bakabuelamu bavua 106, kusangisha kasumbu kabu ka bamanyishi ba Bukalenge muanda-mutekete.
Netuambe tshinyi bua bungi buonso busangisha bua bantu bakabuela mu Tshivulukilu? Mu 1992, patshivua bamanyishi ba Bukalenge anu 30 patupu, bateleji bavua 325. Mu 1993, bamanyishi 131 mbasangishe bateleji 1 318. Mu bidimu ebi bionso bibidi, bungi bua bateleji buvua kuvudija misangu dikumi bungi bua bamanyishi! Ndisanka kayipu dia kumona “Eu udi mutambe bukese . . . ulua tshinunu” mu tshikondo tshîpi tshia mushindu’eu!—Yeshayi 60:22.
“Lepesha mionji ya ntenta webe”
Bu mudi mudimu wa buambi wa Bantemu ba Yehowa umuangalaka too ne ku ntengu yonso ya dibulunge-buloba, dibikila edi didi diya anu kumpala: “Alabaja muaba wa ntenta webe. Ne vungulula bilamba bia tabernakle webe munene. Kudikandi nansha. Lepesha mionji ya ntenta webe, ne shindamija bipanda bia ntenta webe. Bualu, ku dia balume ne ku dia bakaji, neulubuluke.” (Yeshayi 54:2, 3) Dilubuluka edi mu “tabernakle munene” wa Nzambi—ndilejibue mu tshisumbu tshia bamutendeledi bende ba pa buloba bujima—eyowa anu bu mudibi bimueneke patoke ku Mputu wa ku Est, nangananga mu matunga a Union soviétique wa kale. Kunyima kua yeye mumane kukuatshisha bamusadidi bende mu makumi a bidimu bia dikandika, Yehowa udi mpindieu upetesha Bantemu bende bukole budi bukengedibua bua kualabaja ne kukolesha bulongolodi.
Mu Moscou, Russie, mu tshipalu tshia Locomotive, mu dia 22-25 ngondo wa Kashipu, bungi bubandile bua bantu 23 743 bakabuela mu mpuilu awu wa mikukuku, wakenzeka tshidimu tshishale, ne mpuilu eu uvua ne tshiena-bualu tshia “Dilongesha dia Nzambi.” Nnganyi uvua mua kuela lungenyi se: abi bivua mua kuenzeka nunku, nansha mene mu bidimu bibidi bishale? Kadi biakenzeka nanku! Bantu bapite pa 1 000 bakafumina ku Japon ne Corée, bantu batue ku 4 000 bakafumina ku Etats-Unis ne Canada ne bakuabu binunu ne binunu bakafumina mu matunga mapite pa 30 a Pacifique wa ku Sud, mu Afrike, ku Mputu, ne mu miaba mikuabu—bushuwa, ndidisangisha dia Est ne Ouest. Ndisanka kayipu bua buonso abu bua kudisangisha mu budikadidi ne bana babo ba bakaji ne ba balume bena Russie bapite pa 15 000! Disanka kadivua ne mikalu.
Bungi busanga bua Bantemu bapiabapia 1 489 bakatambushibua. Tshikondo etshi tshia batismo tshiakalua muanda muende lumu mu bikandakanda, ku tudiomba ne televizion bia pa buloba bujima pamue ne foto mulengele pa tshizubu tshia tshikandakanda tshia The New York Times. Nansha muvuaku dituta bikashi mu tshikondo tshia batismo, diakanekeshibua tshikondo tshivua muyuki wa ndekelu wenzeka, pavua ngamba-malu wela tuasakidila kudi badisuile 4 752 ne banene ba mbulamatadi aba bakambuluisha bua dienzeka dimpe dia mpuilu wa mushindu eu, pashishe, wakamba ne: “Ku mutu kua buonso, tudi tuela Yehowa tuasakidila!” Eyowa, spiritu wa Yehowa wakapumbisha buluishi bua bena ekleziya Ortodokse ne kupetesha bukole budi busaka ku dienza budi buvuija mpuilu eu muanda mulelela udi ulenga ku muoyo.
Mianda mivule ivua kabidi ne bua kuenzeka mu tshimenga tshia Ukraine, ku Kiev, mu dia 5-8 ngondo wa Tshimungu. Tshiakabidi, badisuile bakalongolola tshipalu, ne nzubu eu wa Bukalenge munenanenayi muakaja bua kuakidila bungi bubandile bua bateleji 64 714. Musangu awu pawu, Bantemu bakafumina ku Est ne ku Ouest ne buonso bakadisanga. Miyuki minene yakakudimunyibua mu miakulu 12. Batumibue 53 000, bakafika ne mashinyi a tshinsangansanga, ndeke, tuwulu ne bakabakidila mu ngala ne ku bipalu bia ndeke bua kubashindikija too ne ku nzubu ya tshilala benyi, mu tulasa, ku nzubu ya bantu, bia muomumue ne ku mazuwa. Bionso abi biakakumbajibua ne mfranga mikese, ku diambuluisha dia ntumikidi muakane ne ndongoluelu muimpe biakakemesha bantu, ne kabidi bampulushi ba mu tshimenga bakabitumbisha.
Muanda munene wa programme wa mpuilu uvua ulenga ku muoyo uvua tshikondo tshia batismo tshiakanenga mêba abidi ne tshitupa. Pavua bana betu ba balume ne ba bakaji bapiabapia 7 402 baleja patoke kuditshipa kuabu kudi Yehowa, bikashi bivua bitutshibua mu tshipalu atshi tshinenanenayi. Bungi ebu buakapita bungi bubandile bua bantu 7 136 bakatambushibua mu tshikondo tshiakenzeka mpuilu wakasangisha bantu 253 922 mu tshimenga tshia New York mu 1958.
Bu mudi mpindieu tshikondo etshi tshia dilumbuluisha tshitua ku tshibungubungu, bantu bafuane mikoko ba ku Est ne ku Ouest ne nansha “ba mu miaba ya kulekule pa buloba,” badi badisangisha mu buobumue bishilangane ne malu wonso a bantu a kale akenzeka. Bushuwa, “musumba munene . . . ufumina mu matunga wonso ne bisa, bisamba ne miakulu,” mmudisange ne Izalele wa mu nyuma mu dimanyisha ditabuja diabo mu mulambu wa mushinga mukole wa tshia-bupikudi wa Yezu, tshishimikidi tshia bionso bidi bikumbajibua bua kubingisha bukokeshi bua Yehowa ku mutu kua bionso.—Bienzedi 1:8; Buakabuluibua 7:4, 9, 10.
[Bimfuanyi mu mabeji 8, 9]
Est wakadisangisha ne Ouest ku Moscou ne Kiev