Bapandishibue ne muoyo mu dikenga dinene
“Ng’aba badi bafumina mu dikenga dinene, ne mbasukule nkanzu yabu ne mbayitokeshe mu mashi a Muan’a Mukoko.”—BUAKABULUIBUA 7:14, NW.
1. Mbanganyi bakidila bantu babiishibua ku lufu pa buloba?
PABIISHIBUA bantu bungi bukena kubadika mu ‘dibiishibua ku lufu dia bakane ne bakena bakane,’ kabakupingana ku muoyo pa buloba butupu to. (Bienzedi 24:15, NW) Nebakatamukile mu miaba milengeja tshileya ne nebasangane nzubu, bivualu ne bidibua bivule bimane kubalongoluela. Mbanganyi balongolola bintu bionso ebi? Mu butoke buonso, nekuikale bantu bikala ne muoyo mu bulongolodi bupiabupia bangabanga ne dibiishibua ku lufu dia pa buloba kadiyi dianji kutuadija. Mbanganyi? Bible udi uleja se: nebikale bapanduki ba ku dikenga dinene dialua. Ku malongesha wonso a mu Bible, kabiyi mpata, edi ke didi ditamba kujula ntema—dia se: bamue bena lulamatu nebapandishibue mu dikenga dinene ne kabakufua kashidi. Mifundu Minsantu idi ijadika bulelela bua ditekemena edi.
Bu muvuabi mu matuku a Nowa
2, 3. (a) Ndifuanangana kayi didi pankatshi pa matuku a Nowa ne tshikondo tshietu etshi? (b) Dipanduka dia Nowa ne dîku diende ku Mvula wa kabutu ndileje tshinyi?
2 Mu Matayi 24:37-39 (NW), Yezu Kristo wakafuanyikija matuku a Nowa ne matuku a ku nshikidilu, mutudi tusanganyibua lelu’eu. Wakamba se: “Anu bu muvua matuku a Nowa, ke muikala dikalaku dia Muan’a muntu. Mine matuku awo a kumpala kua mvula wa kabutu, bantu bavua badia, banua, baselangana, bakaji basedibua, too ne ku dituku dibuelele Nowa mu buatu; bantu kabavua bamanye too ne pakalua mvula wa kabutu kubabutula buonso, ke muikala dikalaku dia Muan’a muntu.”
3 Mvula wa kabutu wa pa buloba bujima wakajimija aba buonso bakabenga kuteya ntema ku mukenji wa didimuija wa Nzambi. Kadi, Nowa ne dîku diende kabakajimijibua to. “Babuelele mu buatu,” bu muakamba Yezu. Bua dinemekela diabu dia Nzambi, Yehowa wakabapetesha njila wa lupandu. Mukanda muibidi wa Petelo 2:5, 9 (NW) udi wakula bua lupandu lua Nowa ne dîku diende padiwu wamba ne: “Kadi, [Nzambi] . . . wakalama Nowa, muambi wa buakane, ne bakuabu muanda-mutekete, pakavuijaye mvula wa kabutu pa bulongolodi bua bapidi ba Nzambi. Yehowa mmumanye mua kupikula banemekedi ba Nzambi mu ditetshibua.” Yezu wakafuanyikija matuku a Nowa ne matuku a ku nshikidilu bua kuleja se: mu tshibungi, bantu kabakuteleja mukenji wa didimuija wa Nzambi. Kadi, pa kuenza nunku udi kabidi ujadika se: Nowa ne dîku diende bakatumikila Yehowa Nzambi, bakabuela mu buatu, e kupandukabu ku Mvula munene wa kabutu. Lupandu lua Nowa ne dîku diende ndidikija dia lupandu lua basadidi ba Nzambi ba lulamatu ku nshikidilu wa bulongolodi ebu.
Tshitembelu tshia mu siekele wa kumpala
4. Mu dikumbana dia mêyi a Yezu, mmianda kayi yakenzeka kumpala kua kabutu ka Yeruzaleme mu 70 B.B.?
4 Yezu wakakula kabidi bua mianda ivua ne bua kuenzeka ku nshikidilu wa bulongolodi ebu. Mu Matayi 24:21, 22 (NW) tudi tubala ne: “Bualu, nekulue dikenga dinene, ditu kadiyi dianji kuenzeka katshia ku ntuadijilu wa bukua-bantu too ne mpindieu, tòo, kakuakuenzeka dia mushindu’awu pashishe nansha. Eyowa, bu matuku awu kaayi mipidijibue, mubidi nansha umue kauvua mua kupanduka; kadi anu bua basungula, matuku awu neyipidijibue.” Mêyi aa akapeta dikumbana dia ntuadijilu mu siekele wa kumpala wa Bikondo Bietu ebi. Mu 66 B.B., tshimenga tshia Yeruzaleme tshiakajingidibua kudi biluilu ba bena Roma bilombola kudi Cestius Gallus. Basalayi ba bena Roma aba bakavua pabuipi ne kushimbula tshimana tshia ntempelo, ne bena Yuda bavule bakavua pabuipi ne kudifila. Kadi, muanda uvua kauyi mutekemenyibua ne kakuyi kabingila kasunguluke, Cestius Gallus wakumbusha basalayi bende. Pa kumona bena Roma bumbuka, bena nkristo bakalonda mêyi a Yezu avuaye muambe bidimu bivule kumpala: “Kadi panuamona Yeruzaleme mujingila kudi biluilu, nuamanya ne: kabutu kende kakadi pabuipi. Dîba adio, badi mu Yudeya batuadija kunyemena ku mikuna, badi munda mua tshimenga bumbuke, bikala ku ntshiamba kabapinganyimu.” (Luka 21:20, 21, NW) Bena nkristo bena Yuda, basungula bakapatuka diakamue mu tshimenga tshia mulawu tshia Yeruzaleme ne nenku bakapandishibua ku kabutu kakuate buôwa kavua pabuipi ne kulua. Mu 70 B.B. basalayi ba bena Roma bakapingana ku bulombodi bua Jenerale Titus. Bakanyungulula Yeruzaleme ne kujingila tshimenga ne kutshibutula.
5. Mmu ngumvuilu kayi muakipidijibua dikenga diakadituta pa Yeruzaleme mu 70 B.B.?
5 Mufundi wa malu a kale muena Yuda Josèphe udi wamba se: bena Yuda 1 100 000 bakafua, kadi 97 000 bakapanduka ne bakaya nabu mu bupika. Bena Yuda aba bakapanduka bavua kabayi bena nkristo, kabavua “basungula” bakamba Yezu mu mulayi wende. Pa bidi bitangila ditunga ditomboki dia bena Yuda, Yezu wakamba ne: “Monayi! Nzubu wenu nyawu munulekela. Bualu, ndi nnuambila ne: Tòo, bituadije ku mpindieu, kanuakummona kabidi, too ne panuamba ne: ‘Mubeneshibue ng’eu udi ulua mu dîna dia Yehowa!’” (Matayi 23:38, 39, NW) Kabiena bifundibue se: bena Yuda abu bakabutshikilabu mu Yeruzaleme, bakitaba mu minite ya ndekelu Yezu bu Masiya, bua kudivuija bena nkristo ne kupeta dianyisha dia Yehowa nansha. Apo, dikenga diakadituta pa Yeruzaleme mu 70 B.B. diakipidijibua. Dijingidibua dia ndekelu kudi tshiluilu tshia bena Roma kadiakanenga to. Ke tshiakapandisha bamue bena Yuda, e kubatangalajabu bu bapika mu miaba mishilangane ivua ku bukokeshi bua Ampire wa bena Roma.
Musumba munene wa bapanduki
6, 7. (a) Ntshimenga kayi tshinene tshia malu a Nzambi tshikadi pa kubutudibua bu tshitupa tshia dikenga kayi dikena kufuanyikija? (b) Mmulayi kayi wakenza Yone pa bidi bitangila dikenga dinene dialua pa bulongolodi ebu?
6 Nansha muvua dibutudibua dia Yeruzaleme mu 70 B.B. dituale bushuwa “dikenga dinene” pa tshimenga atshi tshia malu a Nzambi, tshitupa tshinene tshia dikumbana dia mulayi wa Yezu katshivua tshianji kukumbana to. Tshimenga tshia malu a Nzambi tshitambe bunene, Babilone Munene, nsangilu wa bitendelelu bia dishima, tshikadi pa kufua ku dikenga dinene dialondabu diakamue kudi dikenga ditu kadiyi dianji kudituta pa ndongoluelu wa malu wa Satana. (Matayi 24:29, 30, NW; Buakabuluibua 18:21) Bidimu bu 26 kunyima kua dibutudibua dia Yeruzaleme, mupostolo Yone, mu Buakabuluibua 7:9-14, wakafunda pa bidi bitangila dikenga dinene edi diakuata buloba bujima. Wakaleja se: musumba munene wa bantu neupanduke.
7 Bapanduki aba, badi babikidibua “musumba munene,” mbamanyike ku bimue bienzedi kampanda bia mushinga bidibo benze. Bilondeshile Buakabuluibua 7:14 (NW), umue wa ku bakulu 24 mu diulu wakambila Yone ne: “Ng’aba badi bafumina mu dikenga dinene, ne mbasukule nkanzu yabu ne mbayitokeshe mu mashi a Muan’a Mukoko.” Eyowa, musumba munene udi usekelela Yehowa bu mpokolo wa lupandu luabu. Badi benza midimu ya ditabuja mu mashi a Yezu akapuekeshibua ne badi ne dimana diakane kumpala kua Mubafuki ne kua Mukalenge wende muteka, Yezu Kristo.
8. Mmalanda kayi masheme adi pankatshi pa “musumba munene” ne bashadile ba ku bana babu ne Yezu bela manyi?
8 Lelu’eu, bantu bu miliyo itanu bena musumba munene badi ne muoyo muinshi mua bulombodi bua Mukalenge wa mu diulu wa tshisumi, Yezu Kristo. Badi batumikila Yezu ne mbadisangishe pamue ne bana babo bela manyi batshidi pa buloba. Pa bidi bitangila malu adi musumba munene wenzela bela manyi aba, Yezu udi wamba ne: “Bulelela ndi nnuambila ne: Bu munuvua benzele umue wa ku batambe bukese ba ku bana betu aba, meme muine ke unuvua benzele.” (Matayi 25:40, NW) Bualu badi bambuluisha bana babu ne Kristo bela manyi kabayi bakeba tshia kasombela, bena musumba munene aba badi batangidibue bu badi benzela Yezu bimpe. Kuenza nunku kudi kubambuluisha bua kuikala ne malanda masheme ne Yezu Kristo pamue ne Yehowa Nzambi. Badi ne diakalenga dia kusangishibua ne bashadile bela manyi pa kuvuijibua Bantemu ba Nzambi ne bu batuadi ba dîna diende.—Yeshaya 43:10, 11; Yoele 2:31, 32.
Kushala batabale
9, 10. (a) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kulama dimana dietu diakane kumpala kua Muan’a muntu? (b) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua “kushala batabale”?
9 Musumba munene udi ne bua kulama dimana diawu diakane ku mêsu kua Muan’a muntu kakuyi dipungila to, ne ebi bidi bikengela kushala batabale too ne ku ndekelu. Yezu wakaleja patoke tshidi tshikengedibua pakambaye ne: “Nudilame nuenu bine, bua mitshima yenu kayinemi bujitu mu budiavi, mu bunuavi, mu tunyinganyinga tua mu nsombelu, ne dituku adi kadivu kunuluila mu tshita ne mu tshita, bu buteyi. Bualu nedivue kudi aba buonso badi basombe pa buloba bujima. Nunku, nushale batabale ne nusengelele mu tshikondo tshionso, ke bua nuenu kufika ku dipanduka ku malu aa wonso adi ne bua kulua, ne kuimana kumpala kua Muan’a muntu.”—Luka 21:34-36, NW.
10 Bua kulubuluka mu dimana diakane kumpala kua Muan’a muntu tudi ne bua kuanyishibua kudiye, kadi katuakudipeta bituadilekelela tuenzejibua kudi ngelelu wa meji wa mu bulongolodi ebu. Ngelelu wa meji wa mu bulongolodi ebu udi ulobeshangana ne udi mua kufikisha muntu ku dijinga dikole dia masanka a mubidi anyi ku ditekeshibua bikole kudi malu a mu nsombelu too ne ku dibenga kuteka bipatshila bia Bukalenge pa muaba wa kumpala. (Matayi 6:33, NW) Ebi bidi mua kutekesha muntu mu nyuma ne kumushiya mulenguludi wa majitu ende kumpala kua Nzambi ne kua bakuabu. Udi mua kuvua mufube anyi kuteka mu njiwu muaba wende mu tshisumbu pa kuenza mpekatu kampanda munene ne pamu’apa kuleja ngikadilu wa dipanga dinyingalala. Muntu yonso wa mu musumba munene udi ne bua kudilama. Udi ne bua kushala muditapulule ne bulongolodi ebu bua babengi ba Nzambi ne bienzedi biabu.—Yone 17:16, NW.
11. Ditumikila dia mêyi-maludiki kayi a mu Mifundu diatuambuluisha bua kupanduka ku Armagedon?
11 Bua tshipatshila atshi, Yehowa mmutupeshe bitudi tukengela ku diambuluisha dia Dîyi diende, spiritu wende munsantu, ne bulongolodi buende budi bumueneka. Tudi ne bua kubibabidila tshishiki. Kabidi, tudi ne bua kusambila ne kutumikila Nzambi bituikala tutekemena dianyishibua kudiye. Ke bua tshinyi, tudi ne bua kukolesha dikina dia bidi bibi. Mufundi wa Misambu wakamba ne: “Tshiena muye kusomba ne bena didinga; ne aba badi basokoka tshidibu tshiena mbuela. Ndi mukine tshisumbu tshia benji ba malu mabi, ne tshiena nsomba pamue ne bantu babi. Kumbushi anyima wanyi pamue ne bena mpekatu, nansha muoyo wanyi pamue ne bantu bedi ba mashi panshi.” (Musambu wa 26:4, 5, 9, NW) Mu tshisumbu tshia bena nkristo, bansonga ne bakulumpe badi ne bua kuditekela mikalu mu dishemeja bulunda ne aba badi kabayi baditshipe kudi Yehowa. Bua kupeta dianyishibua dia kudi Nzambi, tudi ne bua kuditatshisha bua kuikala katuyi kalema nansha katoba ka ku bulongolodi ebu. (Musambu wa 26:1-5; Yakobo 1:27, NW; 4:4) Nenku, netujadike se: ku Armagedon, Yehowa kakutushipa pamue ne aba badi kabayi ne lulamatu.
Bamue “kabakufua kashidi”
12, 13. (a) Kumpala kua kubiisha Lazare ku lufu, Yezu wakamba mêyi kayi avua Marta kayi mujingulule bimpe? (b) Ntshinyi tshivua katshiyi diumvuija dia Yezu pakambaye se: bamue ‘kabakufua kashidi’?
12 Mbualu bua disanka bua kudifundila tshipatshila tshia kupanduka ku nshikidilu wa bulongolodi ebu bua malu ne kubenga kufua kashidi. Edi nditekemena ditutekela patoke kudi Yezu. Mutantshi mukese kumpala kua kubishaye mulunda wende Lazare ku lufu, Yezu wakambila Marta, muanabu ne Lazare wa bakaji ne: “Meme ndi dibiishibua ne muoyo. Udi wenza midimu ya ditabuja kundi, nansha yeye mufue, neikale ne muoyo; ne yonso udi ne muoyo ne wenza midimu ya ditabuja kundi kakufua kashidi. Udi witabuja nanku anyi?” Marta wakitabuja dibiishibua ku lufu, kadi kakajingulula bionso biakamba Yezu to.—Yone 11:25, 26, NW.
13 Yezu kavua umvuija ne: bapostolo bende ba lulamatu bavua ne bua kutungunuka ne kuikala ne muoyo mu mubidi ne kupanga kufua kashidi. Pamutu pa nanku, wakaleja pashishe se: balongi bende bavua ne bua kufua. (Yone 21:16-23) Bushuwa, diedibua diabo manyi a spiritu munsantu mu dia Pantekoste 33 B.B. divua diumvuija se: bavua ne bua kufua bua kumona mua kupeta bumpianyi buabo bua mu diulu bu bakalenge ne bakuidi. (Buakabuluibua 20:4, 6) Nenku, mu kupita kua bikondo bena nkristo buonso ba mu siekele wa kumpala bakafua. Kadi, tshiakamba Yezu wakatshiamba bua tshipatshila kampanda. Mêyi ende pa bidi bitangila kuikala ne muoyo kashidi kakuyi difua neakumbane. Mmunyi?
14, 15. (a) Mmunyi muakumbana mêyi a Yezu a se: bamue ‘kabakufua kashidi’? (b) Nsombelu kayi udi nende bulongolodi ebu, kadi nditekemena kayi didi nadi bakane?
14 Tshia kumpala, bena nkristo bena lulamatu bela manyi kabakulabula lufu tshiendelele. (Buakabuluibua 20:6) Tshibidi, mêyi a Yezu avua afunkuna tshikondo kampanda tshisunguluke palua Yehowa Nzambi kubuela mu mianda ya bantu ne kumbusha bubi buonso pa buloba, anu bu muakenzaye mu matuku a Nowa. Bena lulamatu basanganyibua benza disua dia Nzambi mu tshikondo atshi kabakufua kashidi ku bienzedi bia dilumbuluisha bia Nzambi. Pamutu pa kufua, anu bu Nowa ne dîku diende, nebapete mushindu wa kupanduka ku kabutu ka bulongolodi ebu. Ditekemena dia mushindu’eu ndikole ne ndishindamene pa malongesha a Bible ne ndijadika kudi bilejilu. (Fuanyikija ne Ebelu 6:19; 2 Petelo 2:4-9.) Dikumbana dia milayi ya mu Bible didi dileja se: mu tshitupa tshîpi emu, bulongolodi budiku lelu’eu budi buule ne bantu bakena bakane budi buenda buya ku nshikidilu mu kabutu. Nsombelu udiku mpindieu kêna mua kushintuluka to, bualu bulongolodi ebu mbubipa mu mushindu udi kawuyi kuakaja. Biakamba Nzambi pa bidi bitangila bulongolodi bua mu matuku a Nowa bidi kabidi bia bushuwa bua bulongolodi budiku lelu’eu. Bubi mbuule mu mitshima ya bavule mu bukua-bantu, ne ngenyi yabu idi anu mibi misangu yonso.—Genese 6:5.
15 Yehowa mmushile bantu mpunga bua kulombola buloba munkatshi mua siekele mivule kakuyi didibueja dia Nzambi mu malu aa, kadi tshikondo tshiabu ntshimane kutua ku tshibungubungu. Mu katupa kîpi emu, Yehowa neumbushe bubi buonso pa buloba, anu bu mudi Bible wamba. (Musambu wa 145:20; Nsumuinu 2:21, 22) Kadi, kakubutula bakane pamue ne babi to. Nzambi katu muanji kuenza bualu bua mushindu’eu to! (Fuanyikija ne Genese 18:22, 23, 26.) Bua tshinyi udi mua kubutula aba badi benza madikolela bua kumusadila ne lulamatu luonso ne ditshina dia Nzambi? Bidi bia meji bua se: batendeledi ba lulamatu ba Yehowa bikala ne muoyo patuadija dikenga dinene nebapete dianyishibua ku mêsu kuende ne kabakubutudibua, anu bu muvua Nowa ne dîku diende kabayi babutudibue pakafika bulongolodi bubi bua mu matuku ende ku nshikidilu wa kabutu. (Genese 7:23) Nebakubibue kudi Nzambi ne nebapanduke ku nshikidilu wa bulongolodi ebu.
16. Mmianda kayi ya kukatshila yenzeka mu bulongolodi bupiabupia, ne idi yumvuija tshinyi bua bapanduki?
16 Ntshinyi tshienzeka pashishe? Mu bulongolodi bupiabupia, mabenesha a diondopibua neavudile bukua-bantu bualu masanka mapetesha kudi mulambu wa Yezu wa tshia-bupikudi neambuluishe mu kabujima kawu. Bible udi wakula bua musulu wa mu tshimfuanyi “wa mâyi a muoyo, matoke bu kristal, apatukila ku nkuasa wa bumfumu wa Nzambi ne wa Muan’a Mukoko apueka munkatshi mua musesu munene wa tshimenga. Ne dia munemu dia musulu ne dia muamua kuvua mitshi ya muoyo ikuama manowa dikumi ne abidi a bimuma, ikuama bimuma biayi ku ngondo wonso. Ne mabeji a mitshi avua bua diondapibua dia matunga.” (Buakabuluibua 22:1, 2, NW) Bia mfuekenke bua kuamba se: “diondopibua” edi didi kabidi ditangila ditshimunyibua dia lufu lukebesha kudi Adama! “Neamine bushuwa lufu bua kashidi, ne Mukalenge udi ku mutu kua bionso Yehowa neakupule binsonji ku mêsu kua mpala yonso.” (Yeshayi 25:8, NW) Nenku, aba bapanduka ku dikenga dinene ne kubuela mu bulongolodi bupiabupia kabakuakamangana ne lufu kashidi!
Ditekemena dilelela
17. Mmunyi mudi ditekemena dia se: bamue nebapanduke ku Armagedon ne “kabakufua kashidi” dikale dilelela?
17 Tudi mua kueyemena menemene ditekemena edi dia dikema anyi? Bushuwa menemene! Yezu wakambila Marta ne: nekuikale tshikondo tshikala bantu ne muoyo kabayi bafua kashidi. (Yone 11:26) Kabidi, mu nshapita wa 7 wa Buakabuluibua uvua Yezu mupeshe Yone, biakasokolodibua se: musumba munene neufumine mu dikenga dinene, ne kupandukamu. Tudi mua kuitabuja Yezu Kristo ne muyuki wa kale pa bidi bitangila Mvula wa kabutu wa mu matuku a Nowa anyi? Bidi nanku menemene! Kupita apu, Bible udi ne mikuabu miyuki ya mushindu uvua Nzambi mulame basadidi bende ne muoyo mu bikondo bia dilumbuluisha ne mu dikuluka dia matunga. Tudi mua kuindila bikese kudiye mu tshikondo etshi tshia ku nshikidilu anyi? Kudiku tshintu kampanda tshidi Mufuki mua kupangila bua kuenza anyi?—Fuanyikija ne Matayo 19:26.
18. Mmunyi mutudi mua kuikala ne dishindika pa bidi bitangila muoyo mu bulongolodi bupiabupia buakane bua Yehowa?
18 Pa kusadila Yehowa ne lulamatu luonso mpindieu, tudi ne dishindika dia muoyo wa kashidi mu bulongolodi buende bupiabupia. Bua bantu miliyo bungi bukena buamba, muoyo mu bulongolodi abu neulue ku diambuluisha dia dibiishibua ku lufu. Kadi, mu matuku etu aa, miliyo ne miliyo ya bena tshisamba tshia Yehowa—eyowa, musumba munene udi muntu nansha umue kayi mua kubadika anyi kushikija—nebikale ne diakalenga dia pa buadi dia kupandishibua ne muoyo mu dikenga dinene. Ne kabakufua kashidi.
Bu wewe mua kusua umvuija
◻ Mmunyi muvua dipanduka ku Armagedon didianjila kulejibua mu matuku a Nowa?
◻ Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kushala bimane palua Yezu bua kukumbaja malumbuluisha a Yehowa?
◻ Bua tshinyi tudi mua kuamba se: bapanduka ku Armagedon “kabakufua kashidi”?
[Tshimfuanyi mu dibeji 15]
Bena nkristo bakapanduka ku dikenga dia Yeruzaleme