TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w96 15/4 dib. 11-15
  • Bua tshinyi bitendelelu bia mu bulongolodi ebu nebitue ku ndekelu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bua tshinyi bitendelelu bia mu bulongolodi ebu nebitue ku ndekelu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mmunyi mudi Babilone Munene mukuluke?
  • Udi ne bua kusungula
  • Ntendelelu wa dishima mupiisha
  • Mmuenenu wa Kaina wa bitendelelu bia dishima
  • “Dibengangana dia dikema”
  • Nzambi udi wanyisha bitendelelu bionso anyi?
    Ukadi mu njila wa muoyo wa tshiendelele anyi?
  • Bitendelelu bia dishima bidi bipendesha Nzambi
    Shala ne muoyo kashidi!—Dilonga dia Bible dia nuenda nuyukila
  • Bitendelelu bionso bidi bisankisha Nzambi anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Ntendelelu udi Nzambi wanyisha
    Bible utu ulongesha tshinyi menemene?
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
w96 15/4 dib. 11-15

Bua tshinyi bitendelelu bia mu bulongolodi ebu nebitue ku ndekelu

“Patukayi munkatshi muende, tshisamba tshianyi, binuikala kanuyi basue bua kubuelakana nende mu mpekatu yende ne binuikala kanuyi basue kupeta tshitupa tshia ku bipupu biende.”​—BUAKABULUIBUA 18:4, NW.

1. (a) Mmu mushindu kayi mudi Babilone Munene mukuluke? (b) Bualu ebu budi ne buenzeji kayi kudi Bantemu ba Yehowa?

“BABILONE MUNENE wakuluki!” Eyowa, ku mêsu kua Yehowa nsangilu wa pa buloba bujima wa bitendelelu bia dishima wakuluki. Ebi mbilelela bituadijile ku 1919, pakapatuka bashadile ba ku bana babu ne Kristo muinshi mua buenzeji bua Bukua-buena-nkristo, tshitupa tshinene tshia Babilone wa malu a majimbu. Bu tshipeta, mbapikudibue bua kuela patoke ntendelelu wa dishima ne bua kumanyisha bumfumu buakane bua Nzambi ku butuangaji bua Bukalenge bua Masiya. Mu bule bua siekele eu Bantemu bena lulamatu ba Yehowa mbele patoke musumba wa bitendelelu bia Satana, bidi bipeta buenzeji bua pambelu bidiye mutumike nabi bua kupambuisha “buloba bujima budi bantu bâse.”​—Buakabuluibua 12:9; 14:8; 18:2, NW.

Mmunyi mudi Babilone Munene mukuluke?

2. Nsombelu wa mpindieu wa bitendelelu bia mu bulongolodi ebu udi bishi?

2 Kadi, muntu kampanda udi mua kuebeja ne: ‘Mmunyi munudi mua kuamba ne: Babilone wakuluki, padi malu a Nzambi amueneka alubuluka mu matunga mavulavulayi?’ Bena Katolike ne ba-Mizilman badi badikokola mudi yonso wa kudibu ne bena kuitabuja bapite pa muliyare mujima. Bena Mishonyi batshidi balubuluka mu Amerike, mudi ekleziya ne nzubu ya Nzambi itoloka mu mushindu mutungunuja. Nkama ya miliyo badi balonda mikiya ya bena Buda ne bena Hindu. Nansha nanku, mmu bualabale kayi mudi bitendelelu bionso ebi ne buenzeji buimpe pa nsombelu wa miliyare eyi ya bantu? Mbikande bena Katolike ne bena Mishonyi ku dishipangana umue ne mukuabu mu Irlande wa ku Nord anyi? Mbituadile bena Yuda ne ba-Mizilman mu Moyen-Orient ditalala dilelela anyi? Mbibueje diumvuangana pankatshi pa bena Hindu ne ba-Mizilman mu Inde anyi? Ne, matuku adi panshi aa, mbikande bena Ortodokse bena Serbie, bena Katolike ba mu Croatie, ne ba-Mizilman ba mu Bosnie ku ditungunuka ne “dikezula dia bisa,” dipawula, dinyanga bakaji, ne dishipangana umue ne mukuabu anyi? Pa tshibidilu ntendelelu ntshimanyinu patupu, ntshízúbú tshipeyike tshia tshidingijilu tshidi tshipasuka muinshi mua bujitu butambe bukese.​—Galatia 5:19-21; fuanyikija ne Yakobo 2:10, 11.

3. Bua tshinyi bitendelelu bidi bilumbuluishibua kumpala kua Nzambi?

3 Ku mêsu kua Nzambi, dituibua nyama ku mikolo dia ntendelelu kudi misumba kadiena dishintulula bualu bumue bukena buepuki​—bitendelelu bionso bidi bilumbuluishibua kumpala kua Nzambi. Babilone Munene, anu mudibi bijadika kudi malu ende a kale, mmuakanyine kupiishibua bualu “mpekatu yende mmiunguija mushiki too ne mu diulu, ne Nzambi wavuluki bienzedi biende bipange buakane.” (Buakabuluibua 18:5, NW) Mu mêyi a mulayi Hoshea wakafunda ne: ‘Bua bobo badi bakuna lupepele, nebapole mvunde.’ Bitendelelu bionso bia dishima bia Satana pa buloba bujima nebibutudibue bua ditungila diabi dia Nzambi, dinanga diende, dîna diende, ne Muanende.​—Hoshea 8:7; Galatia 6:7; 1 Yone 2:22, 23.

Udi ne bua kusungula

4, 5. (a) Nnsombelu kayi itudi tumona lelu? (b) Tudi ne bua kuandamuna ku nkonko kayi?

4 Tudi ne muoyo mu tshitupa tshia ndekelu tshia “matuku a ku nshikidilu,” ne bu mutudi bena nkristo balelela tudi tuenza madikolela bua kupanduka ku “bikondo [ebi] bikole mua kupita nabi.” (2 Timote 3:1-5, NW) Bena nkristo balelela mbasombi ba tshitupa tshipi mu bulongolodi bua Satana, budi mu bulelela buonso buleja ngikadilu wende munyanguke bu mushipi, muena mafi, ne muena matumpi. (Yone 8:44; 1 Petelo 2:11, 12; Buakabuluibua 12:10) Tudi banyungulula kudi tshinyangu, mafi, buivi, mabuejila, ne buenzavi bua matshimbu. Mêyi-maludiki mmashipa. Dinanga dia masanka ne budinangi ke miaku idi ileja ngikadilu wa nsombelu eu. Ne mu mianda mivule bamfumu bena malu a Nzambi badi batua dinyanguka dia malu a tshitembu nyama ku mikolo pa kutekesha dipiisha diamba patoke mu Bible dia balume bashadi ba ne balume ne bakaji bashadi ba ne bakaji, makupi ne masandi. Nunku lukonko ludi se: utuku ukuatshisha anyi utua ntendelelu wa dishima nyama ku mikolo, peshi utu mudifile ne mitalu mu ntendelelu mulelela?​—Lewitiki 18:22; 20:13; Lomo 1:26, 27; 1 Kolinto 6:9-11.

5 Mpindieu ntshikondo tshia disengulula. Nunku, kudi kabingila kanene bua kuenza disunguluja pankatshi pa ntendelelu wa dishima ne ntendelelu mulelela. Ntshinyi tshikuabu tshidi bitendelelu bia Bukua-buena-nkristo bienze tshidi tshitamba kubivuija biakanyine dipiila?​—Malaki 3:18; Yone 4:23, 24.

Ntendelelu wa dishima mupiisha

6. Mmunyi mudi Bukua-buena-nkristo butungile Bukalenge bua Nzambi?

6 Nansha mudi bena mu Bukua-buena-nkristo miliyo mivule batumika ne Disambila dia Mukalenge, mudibu basambila bua Bukalenge bua Nzambi kuluabu, mbakuatshishe ne disuminyina dijima mushindu kayi wonso wa tshididi, pa kumbusha bukokeshi abu bua teokrasi. Kukadi siekele mivule “banene” bena Ekleziya Katolike, bu mudi kardinale Richelieu, Mazarin, ne Wolsey, bakatumika kabidi bu bamfumu banene ba ditunga, ba-ministre ba mbulamatadi.

7. Mmunyi muvua Bantemu ba Yehowa bele bamfumu bena malu a Nzambi bena Bukua-buena-nkristo patoke kukadi bidimu bipite pa 50?

7 Kukadi bidimu bipite pa 50, mu mukanda wa Religion Reaps the Whirlwind (Ntendelelu udi unowa mvunde), Bantemu ba Yehowa bakela patoke dibuelakana dia Bukua-buena-nkristo mu malu a tshididi.a Tshiakambibua tshikondo atshi ntshilamika bitendelelu ne bukole bua muomumue matuku adi panshi aa: “Dikebulula dilulame dia nsombelu wa bamfumu bena malu a Nzambi ba bitendelelu bionso nedisokolole ne: bamfumu bena malu a Nzambi bena ‘Bukua-buena-nkristo’ buonso mbaditue ne kasuki mu malu a tshididi a ‘bulongolodi ebu bubi bua lelu’ ne mbadiine mu mianda yabu ya bena buloba.” Tshikondo atshi Bantemu bakatobolola ne dîsu dikole Pape Pius XII bua biovo biende bidia ne muena Nazi Hitler (1933) ne muena Fashisme Franco (1941), pamue ne dishemesha malanda dia pape ne ditunga dia Japon dibundianganyi mu Luabanya 1942, ngondo mikese kunyima kua dibunda dibiadibi dia Pearl Harbor. Pape wakapanga bua kutumikila didimuija dia Yakobo: ‘Nuenu, bena masandi, kanuena bamanye ne: bulunda ne [bulongolodi ebu, NW] budi ne Nzambi lukuna anyi? Nunku muntu yonso wasua kuikala mulunda wa [bulongolodi ebu, NW] udi udivuija muena lukuna wa Nzambi.’​—Yakobo 4:4.

8. Mmunyi mudi Ekleziya Katolike wa Roma mubuelakane mu malu a tshididi lelu’eu?

8 Nnsombelu kayi udiku lelu’eu? Ndongoluelu mulombola kudi ba-pape utshidi muditue mu malu a tshididi, ku butuangaji bua bamfumu bende bena malu a Nzambi ne ku butuangaji bua baleji-mpala bende ba tshianana. Ba-pape ba tshikondo tshietu etshi mbatue tshitampi tshia dianyisha pa Matunga Masanga pa kuleja mudi nsangilu eu mutentula mufimba kudi bantu muenza bua ditalala dia buloba bujima. Nimero mupiamupia wa L’Osservatore Romano, tshikandakanda tshianyishibue kudi Vatican, wakamanyisha ne: baleji-mpala muanda-mutekete bapiabapia, “milopo ya Tshisombedi Tshinsantu,” bakaleja “Tatu Munsantu” mikanda yabu ya ditumibua. Tudiku mua kufuanyikija Yezu ne Petelo bikale badiine mu dituminangana dia mushindu’eu dia milopo anyi? Yezu wakabenga bua kutekibua mukalenge kudi bena Yuda ne wakamba ne: Bukalenge buende kabuvua bua ku bulongolodi ebu.​—Yone 6:15; 18:36.

9. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: bitendelelu bia bena Mishonyi ki mbimpe kupita bia bena Katolike?

9 Bamfumu bena malu a Nzambi bena Mishonyi mbimpe kupita bamfumu nabu bena Katolike anyi? Mu États-Unis, bitendelelu bivule bilami bia mêyi makulukulu bia bena Mishonyi, ne ba-Mormon kabidi, mbidileje bikale ne dinyikibua kampanda ku malu a tshididi. Bulongolodi bua Tshikongu tshia bena nkristo mbudiine ne kasuki mu malu a tshididi a États-Unis. Bamfumu bakuabu bena malu a Nzambi bena Mishonyi badi badileja patoke mudibu ne dinyikibua dishilangane ku malu a tshididi. Imue misangu batu bapua muoyo ne: mu États-Unis, bikuma-mbila bena malu a tshididi bu mudi Pat Robertson ne Jesse Jackson badi anyi bavua kabidi “Ba kunemekibua,” anu bu mudi muena mu Parlement muena Grande-Bretagne Ian Paisley wa mu Irlande wa ku Nord. Mmunyi mudibu nansha babingisha mmuenenu yabu?​—Bienzedi 10:34, 35; Galatia 2:6.

10. Ntshiambilu kayi tshipepele tshiakambibua mu 1944?

10 Anu bu muakebeja mukanda wa Religion Reaps the Whirlwind mu 1944, ke mutudi petu tuebeja: “Bulongolodi kayi buonso budi budia biovo ne makole a pa buloba ne bukeba ne disuminyina muaba mu malu a tshididi a bena bulongolodi ebu, bua kupeta makasa ne dikubibua bia ku bena bulongolodi ebu . . . budiku mua kuikala tshisumbu tshia Nzambi peshi kuleja Kristo Yezu pa buloba anyi? . . . Mbimueneke patoke ne: bena mu bitendelelu bonso bàdì ne bipatshila bimue ne makalenge a mu bulongolodi ebu kabena mua kuikala baleji-mpala ba bukalenge bua Nzambi kudi Kristo Yezu.”

Mmuenenu wa Kaina wa bitendelelu bia dishima

11. Mmunyi muakalonda bitendelelu bia dishima tshilejilu tshia Kaina?

11 Mu bule bua muyuki wa bantu, bitendelelu bia dishima mbileje mmuenenu wa mushipianganyi Kaina, wakashipa muanabu Abele. ‘Mu muanda eu bana ba Nzambi ne bana ba diabolo badi basungulujibua; muntu yonso udi kayi wenza malu makane kêna wa Nzambi; nansha eu udi kayi unanga muanabu. Bualu edi ndîyi dinuakumvua ku tshibangidilu bua tuetu tunangangane; ki mbua kuikala bu Kaina, uvua wa mubi, wakashipa muanabu. Ne yeye wakamushipela tshinyi? Bualu bua midimu yende ivua mibi ne ya muanabu ivua miakane.’ Ne lubabu bua ntendelelu wa Nzambi mukezuke ne muanyishibue wa muanabu, Kaina wakenza malu a tshikisu​—didisombuela dia aba badi kabayi mua kufila diandamuna dia meji.​—1 Yone 3:10-12.

12. Mbujadiki kayi budiku bua dibuelakana dia bitendelelu mu mvita ne ndululu?

12 Malu menzeke adi abingisha dipiishibua edi dia bitendelelu bia dishima anyi? Mu mukanda wa Preachers Present Arms (Bayishi badi baleja bingoma), mufundi wakamba ne: “Mu miyuki ya nshidimukilu wa bantu . . . , makole abidi atu dîba dionso masuikakaja pamue mu ndondo wa babidi. Ke mvita ne ntendelelu. Ne ku bitendelelu bionso binene bia pa buloba, . . . kakuena tshidi tshitambe kudifila mu [mvita] bu [Bukua-buena-nkristo].” Kukadi bidimu bungi kampanda, tshikandakanda tshia The Sun tshia Vancouver, Canada, tshiakamba ne: “Mbutekete bua bitendelelu bu bionso bidi bilongolola patudi tumona ekleziya ilonda dibendele . . . Mmvita kayi ikadiku mibudike ne Nzambi kayi mutedibue muvuaye ku luseke lumue peshi ku lukuabu?” Udi mua kuikala mumane kumona tshijadiki tshia bualu ebu mu ekleziya kampanda wa muaba uudi. Pa tshibidilu, tshialtare ntshizola mabendele a ditunga. Udi wela meji ne: Yezu udi mua kuendela muinshi mua dibendele kayi? Mêyi ende mmambulula mu bule bua siekele mivule: ‘Bukalenge buanyi kabuena bua pa buloba ebu’!​—Yone 18:36.

13. (a) Mmunyi mudi bitendelelu bia dishima bipangile mu Afrike? (b) Ntshimanyinu kayi tshisunguluji tshia Buena-nkristo tshiakafila Yezu?

13 Bitendelelu bia Bukua-buena-nkristo ki mbilongeshe bisumbu biabi bia mikoko bulelela budi butangila dinanga dia bushuwa dia buena-muntu. Bishilangane, mashilangana pankatshi pa matunga, bisamba, ne bisa mbaàshile muaba bua kuabululawu bena mu bitendelelu ebi. Luapolo idi ileja ne: bamfumu ba malu a Nzambi bena Katolike ne bena Anglikane bakakumbaja tshitupa kampanda mu matapuluka adi makebeshe dishipangana dia bisamba mu Rwanda. Tshikandakanda tshia The New York Times tshiakalonda ne: “Dishipangana ku Rwanda ndifikishe bena Ekleziya Katolike wa bena Roma ba bungi badimu ku didiumvua se: mbedibue mâyi ku makasa kudi bamfumu ba ekleziya. . . . Ekleziya uvua amu mutapuluke bilondeshile mapangakana a bisa, pankatshi pa Ba-Hutu ne Ba-Tutsi.” Tshikandakanda tshimue tshimue etshi tshiakatela mêyi a mudiambike kampanda wa mu mulongo wa Maryknoll uvua wamba ne: “Ekleziya mmupangile bia luse mu Rwanda mu 1994. Bena Rwanda bavule mbakupule, mu ngakuilu kampanda, ekleziya mu lungenyi luabu. Katshiena kabidi muakanyine dieyemena.” Ndishilanganapu kayi ne mêyi a Yezu: “Ku muanda eu bonso nebanumanye munudi bayidi banyi: binuikala ne dinanga munkatshi muenu.”​—Yone 13:35, NW.

14. Bitendelelu binene bikena bia Buena-nkristo bidi ne lumu kayi mu nsombelu?

14 Bitendelelu bikuabu binene bia Babilone Munene ki mbifile tshilejilu tshilenga nansha. Dishipangana dikuate buôwa dia mu 1947, pakakosolodibua Inde, didi dileja ne: bitendelelu binene muaba au ki mbileje dilekelelangana nansha. Tshinyangu tshia munanunanu munkatshi mua bisamba mu Inde tshidi tshijadika ne: bantu ba bungi ki mbashintuluke to. Kabiena bitamba kukemesha bu muakakomesha tshikandakanda tshia India Today ne: “Bitendelelu ndibendele mudi dibunda bibawu bibiabibi dienzekela muinshi. . . . Mbijudije tshikisu tshikuate buôwa ne bidi bumue bukole bunene bubutudi.”

“Dibengangana dia dikema”

15. Nsombelu wa bitendelelu mu matunga a ku Mputu wa ku Ouest udi munyi?

15 Nansha bedi ba nseka bena mu bulongolodi ebu mbabambishe dipangila dia bitendelelu bua kujadika, ne kubueja mu ngenyi manême malelela, ne kutshimuna buenzeji bua mmuenenu wa bena buloba. Mu mukanda wende wa Out of Control, mufidi wa ngenyi pa dikubibua dia ditunga wa kale wa États-Unis Zbigniew Brzezinski wakafunda ne: “Ndibengangana dia dikema pa kumona se: ditshimuna ditambe bunene bua tshiambilu tshia se: ‘Nzambi mmufue’ ki ndimueneke mu matunga malombola kudi tshididi tshia Marxisme . . . kadi mu nsangilu ya bantu ya budikadidi ya demokrasi ya ku Ouest, idi mu nshidimukilu wayi midime ndengama bua malu a tshitembu. Mu nsangilu ya bantu ya ku Ouest, bulelela budi se: ntendelelu katshiena kabidi bukole bunene budi ne buenzeji pa nsangilu wa bantu.” Wakatungunuka ne: “Buenzeji bua ntendelelu pa nshidimukilu wa ku Mputu mbukepele bikole, ne Mputu lelu’eu​—pamu’apa kupita mene ne Amerike—​udi nangananga nsangilu wa malu a bena bulongolodi ebu.”

16, 17. (a) Mmubelu kayi wakafila Yezu pa bidi bitangila bamfumu ba malu a Nzambi ba mu matuku ende? (b) Ndîyi-diludiki diakane kayi diakamanyisha Yezu pa bidi bitangila mamuma?

16 Ntshinyi tshiakamba Yezu pa bidi bitangila bamfumu bena malu a Nzambi bena Yuda ba mu matuku ende? ‘[Ba-skribe ne Bafarizeyi, NW] badi bashikama mu nkuasa wa Mozese [bua kulongesha Torah, anyi Mikenji]; nuenze, nutumikile malu onso adibu banuambila; kadi kanuenji malu adibu benza; bualu bua bobo batu bamba; kadi kabatu benza.’ Bushuwa, nsombelu wa buena-mpala ibidi mu malu a Nzambi ki mbualu bupiabupia nansha.​—Matayo 23:2, 3.

17 Mamuma a bitendelelu bia dishima adi abipiisha. Nunku dîyi-diludiki dia Yezu ndibilamika: ‘Mitshi yonso idi mimpe itu ikuama mamuma mimpe; kadi mitshi mibi itu ikuama mamuma mabi. Mutshi muimpe kawena mumanye mua kukuama mamuma mabi, mutshi mubi kawena mumanye mua kukuama mamuma mimpe. Mutshi wonso udi kawuyi ukuama mamuma mimpe nebaushimbule, nebawele mu kapia. Nunku nenubajingulule ku mamuma abu.’​—Matayo 7:17-20.

18. Mmunyi muvua Bukua-buena-nkristo ne bua kulama bantu babu bakezuke?

18 Bu bitendelelu bia Bukua-buena-nkristo bisunguluje dikengela dia kufila dinyoka dia Buena-nkristo dia dipatshibua, peshi dipatudibua, bua bienzedi bionso bia dipetula mikenji bienza kudi aba badi badiamba mudibu benamu, ntshinyi tshivua mua kuenzeka? Ntshinyi tshivua mua kuenzekela bena dishima, bendi ba masandi babake ne bakena babake, balume bashadi ba ne balume ne bakaji bashadi ba ne bakaji, biibidi, babundi ba bibawu, basumbishi ba bintu bia lulengu ne babinù, ne bena mu mangumba malongolola a babundi ba bibawu bakena banyingalala? Kakuyi mpata, mamuma mabole a Bukua-buena-nkristo adi abuvuija buakanyine anu dibutudibua kudi Nzambi.​—1 Kolinto 5:9-13; 2 Yone 10, 11.

19. Mmatonda kayi adi menjibue pa bidi bitangila bumfumu bua malu a Nzambi?

19 Tshifufu tshinene bua Ekleziya Presbytérienne mu États-Unis tshiakatonda ne: “Tudi tuluangana ne lutatu lukole mu bunene ne mu ngumvuilu yalu. . . . Bamfumu ba bitendelelu pankatshi pa 10 ne 23 pa lukama mu ditunga dijima bavua baditue mu tshiendenda anyi mu dimanyangana ne bena parwase, basumbi, bena mudimu, ne bakuabu.” Ngenda-mushinga kampanda muena Amerike wakamba mu mêyi makese bualu ebu ne: “Ndongoluelu ya malu a Nzambi mmipange bua kusambuluja manême ayi a malu a tshitembu, ne mu nsombelu ya bungi, idi ne tshitupa mu tshilumbu etshi.”

20, 21. (a) Mmunyi muakela Yezu ne Paulo nsombelu wa buena-mpala ibidi patoke? (b) Nnkonko kayi idi mishale bua kuandamunyibua?

20 Dipiishibua dia buena-mpala ibidi mu malu a Nzambi kudi Yezu ditshidi anu dilelela anu muvuadi mu tshikondo tshiende: ‘Nuenu bena lubombo, bulelela, Yeshaya wakamba bualu buenu ne: Bantu aba badi bannemeka ne mishiku yabu, kadi mitshima yabu kayena kundi, idi kule. Badi bantendelela tshianana, badi bayisha bantu diyisha dia mikenji ya bantu.’ (Matayo 15:7-9) Mêyi a Paulo kudi Tito adi kabidi aleja nsombelu wa buena-lelu: ‘Bobo badi bamba ne: tudi bamanye Nzambi; kadi badi bamudiula ne bienzedi biabu; mbena tshinyangu, mbena bupidia, babengibue kudi Nzambi bua kuenza mudimu muimpe wonso.’​—Tito 1:16.

21 Yezu wakamba ne: bikala mufofo ulombola mufofo, bonso nebakuluke mu tshina. (Matayo 15:14) Udiku musue kushikila pamue ne Babilone Munene anyi? Peshi udi musue kuendela mu njila milulame ne mêsu ebe matabale ne kulabula mabenesha a Yehowa? Nkonko idi mpindieu kumpala kuetu idi nunku: Nntendelelu kayi, bikalayiku, udi ukuama mamuma a buena-Nzambi? Mmunyi mutudi mua kusunguluja ntendelelu mulelela muanyishibue kudi Nzambi?​—Musambu wa 119:105.

[Mêyi adi kuinshi]

a Mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., mu 1944; mpindieu kautshiena upatuibua.

Udi muvuluke anyi?

◻ Nnsombelu kayi udi Babilone Munene nende kumpala kua Nzambi lelu’eu?

◻ Mbua malu kayi budi bitendelelu bia dishima bipiishibue?

◻ Mmunyi mudi bitendelelu bia dishima bileje mmuenenu wa Kaina?

◻ Ndîyi-diludiki kayi diakamanyisha Yezu bua dilumbuluisha ntendelelu kayi yonso?

[Tshimfuanyi mu dibeji 13]

Mu bule bua muyuki wa bantu bamfumu bena malu a Nzambi mbabuelakane mu malu a tshididi

[Bimfuanyi mu dibeji 15]

Bamfumu aba bena malu a Nzambi bavua kabidi bamfumu ba bukole mu mbulamatadi

Kardinale Mazarin

Kardinale Richelieu

Kardinale Wolsey

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi]

Kardinale Mazarin ne Kardinale Richelieu: Biangata mu mukanda wa Ridpath’s History of the World (Vol. VI and Vol. V milondangane). Kardinale Wolsey: Biangata mu mukanda wa The History of Protestantism (Vol. I).

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu