Bakenza disua dia Yehowa
Eliya udi utumbisha Nzambi mulelela
UVUA muntu uvuabu batamba kukeba bua kukuata mu Izalele. Bushuwa bu mukalenge mumupete, uvua mua kumushipa. Muntu eu uvuabu bipata uvua nganyi? Uvua Eliya, muprofete wa Yehowa.
Mukalenge Ahaba ne Yezabele mukajende mumpangano bavua benze bua ntendelelu wa Baala kumuangalaka mu Izalele. Bu tshipeta, Yehowa wakatuma munanga mu ditunga dijima, ukavua mpindieu mu tshidimu tshiawu tshinayi. Yezabele mufue tshiji wakalongolola bua kushipesha baprofete ba Yehowa, kadi Ahaba uvua ukeba nangananga Eliya. Eliya ke uvua muambile Ahaba bidimu bipite pa bisatu kumpala ne: ‘Nansha lume nansha mvula kabiena bimueneka bidimu ebi anu ku dîyi dianyi.’ (1 Bakelenge 17:1) Ne munanga uvua tshipeta tshia mêyi aa utshivua anu utungunuka.
Mu nsombelu eu wa njiwu, Yehowa wakambila Eliya ne: “Ya, udimueneshe kudi Ahaba, ne meme nendokeshe [mvula pa] buloba.” Mufuane kujiwuka bibi, Eliya wakatumikila dîyi dia Yehowa.—1 Bakelenge 18:1, 2.
Baluishi babidi badi basambakena
‘Ke wewe mutatshishi wa bena Izalele anyi?’ ke muakakonka Ahaba pakamonaye Eliya. Ne dikima dionso Eliya kumukudimuna ne: ‘Tshiakatatshisha bena Izalele, kadi anu wewe ne ba mu nzubu wa tatu webe, bualu bua nuenu nuakapetula mikenji ya Yehowa, nuakalonda Baala.’ Nunku Eliya wakalomba bua bena Izalele bonso badisangishe ku Mukuna wa Karmele, pamue ne ‘baprofete ba Baala nkama inayi ne makumi atanu, ne baprofete ba [“dikunji dia tshijila,” NW] nkama inayi.’ Pashishe Eliya kuambila musumba ne: ‘Nudi nuenda nuzobela pankatshi pa nseke ibidi mutantshi bule munyi?a Bikala Yehowa Nzambi, numulonde; kadi bikala Baala Nzambi, numulonde.’—1 Bakelenge 18:17-21.
Bantu bavua bapuwe anu vii. Pamu’apa bakitaba dipila diabu mu dipangila bua kuleja Yehowa bulamate bukena buabanya. (Ekesode 20:4, 5) Anyi bidi mua kuikala se: tuondo tuabu tua muoyo tukavua tutambe kupapa mu mushindu wa se: kabavua bamona mpekatu mu diabulula bulamatshi buabu pankatshi pa Yehowa ne Baala. Nansha bia munyi, Eliya wakatumina bantu dîyi bua batuale bana babidi ba ngombe—umue bua baprofete ba Baala ne mukuabu buende yeye. Bavua ne bua kulongolola ngombe ayi yonso ibidi bua kuyilambula, kadi kabavua ne bua kutemesha mudilu nansha. Eliya wakamba ne: ‘Buobu babikile dîna dia nzambi wabu, meme nembikile dîna dia Yehowa: ne Nzambi udi witaba ne kapia ikale Nzambi mulelela.’—1 Bakelenge 18:23, 24.
Yehowa udi utumbishibua
Baprofete ba Baala bakatuadija ‘kutupika pa mutu pa tshioshelu tshiakenzabu.’ Dinda dijima bakela mbila ne: ‘O Baala, utumvuile!’ Kadi Baala kakandamuna. (1 Bakelenge 18:26) Ke Eliya kutuadija kubaseka ne: ‘Elayi dîyi dikole, bualu bua yeye udi nzambi.’ (1 Bakelenge 18:27) Baprofete ba Baala kutuadijabu mene kuditapa mputa ne tuele tuabu ne mafuma—tshilele tshitumika natshi misangu mivule kudi bampangano bua kusonsola luse lua nzambi yabu.b—1 Bakelenge 18:28.
Mpindieu tukadi bapite dia mujalamu, ne batendeledi ba Baala bakatungunuka ne “kuenza malu bu baprofete” (NW)—tshiambilu tshidi, mu muanda eu, tshifila lungenyi lua dienza malu mu mushindu wa bupâle ne kakuyi didikanda. Kushòò mu mapingaja, Eliya kuambila ndekelu wa bionso bantu bonso ne: ‘Nusemene pabuipi nanyi.’ Bonso bakashala batangile ne ntema muvua Eliya wibakulula tshioshelu tshia Yehowa, umbula munkoloji mutshinyunguluke, ukosolola muana wa ngombe bitupa bitupa ne umuteka pa tshioshelu ne nkunyi ya diosha nayi. Pashishe, bakabolesha ngombe, tshioshelu ne nkunyi bionso nkong ne mâyi, ne munkoloji wakuula ne mâyi (kakuyi mpata mâyi a mbuu mapeta ku Mbuu wa Méditerranée). Ke Eliya kusambila Yehowa ne: ‘[“Lelu’eu,” NW] bantu bamanye ne: Wewe udi Nzambi wa mu Izalele, ne meme muntu webe ngakenza malu aa onso anu ku dîyi diebe. Ungumvuile, Yehowa, ungumvuile bua bantu aba bamanye ne: Wewe, Yehowa, udi Nzambi [“mulelela,” NW], ne wewe wakakudimuija mitshima yabu kabidi.’—1 Bakelenge 18:29-37.
Diakamue, kapia kakapona panshi kafuma mu diulu, ‘kakuosha mulambu ne nkunyi ne mabue ne dimfuenkenya ne kakakamisha mâyi akadi mu mutubu.’ Bantu bavua babandila diakamue kutuabu mpala yabu panshi, bamba ne: “Yehowa, yeye udi Nzambi [“mulelela,” NW]; Yehowa, yeye udi Nzambi [“mulelela,” NW].” Ku dîyi dituma kudi Eliya, bakakuata baprofete ba Baala ne kuyabu nabu ku musulu wa mu tshibandabanda tshia Kishona, kubashipelabuku.—1 Bakelenge 18:38-40.
Dilongesha buetu tuetu
Eliya wakaleja tshidi mua kumueneka bu dikima ditu kadiyi dia bantu. Pabi, Yakobo mufundi wa Bible udi utujadikila ne: “Eliya uvua muntu bu tuetu.” (Yakobe 5:17, MMM) Kavua mukubibue ku dikala ne ndambu wa buôwa ne tunyinganyinga. Tshilejilu, pakatshipa Yezabele pashishe bua kusombuela dishipa dia baprofete ba Baala, Eliya wakanyema ne pashishe kudidilaye Yehowa mu disambila ne: ‘Kuakujika mpindieu, Yehowa angate muoyo wanyi.’—1 Bakelenge 19:4.
Yehowa kakangata muoyo wa Eliya. Kadi wakamuambuluisha ne luse luonso. (1 Bakelenge 19:5-8) Basadidi ba Nzambi lelu’eu badi mua kujadika se: Yehowa neenze bia muomumue pikalabu batuilangana ne bikondo bia tunyinganyinga tukole, pamu’apa bua buluishi. Bushuwa, biasambilabu bua kupeta diambuluisha dia kudi Yehowa, udi mua kubapesha “bukole budi bupite bua pa tshibidilu” (NW), bua se: nansha ‘biabatshintshimikabu ku nseke yonso,’ kabakuikala “mu muaba mubumbakane.” Nenku, nebabambuluishe bua kutantamana, bu muakambuluishabu Eliya.—2 Kolinto 4:7, 8.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bamue bashikuluji badi bumvuija ne: Eliya udi mua kuikala mutume lungenyi ku maja a bilele bia ntendelelu a batendeledi ba Baala. Bia muomumue, mbatumike ne muaku ‘kutupika’ mu 1 Bakelenge 18:26 bua kumvuija maja a baprofete ba Baala.
b Bamue badi bumvuija ne: diditapa mubidi divua disuikakaja ku tshilele tshia milambu ya bantu. Bienzedi bionso bibidi ebi bivua biumvuija ne: dikengesha dia mubidi anyi diela dia mashi panshi bivua mua kupetesha dianyisha dia kudi nzambi kampanda.