Uvuluke Mufuki webe Munene!
‘Uvuluke Mufuki webe [Munene mpindieu, NW], padi matuku mabi kaayi manji kulua anyi bidimu kabiyi bianji kufika pabuipi.’—MUAMBI 12:1.
1. Ntshinyi tshidi bansonga badi badilambule kudi Nzambi ne bua kuenza patshidibu ne bukole bua ku bunsonga?
YEHOWA utu upesha basadidi bende bukole bua buobu kumona mua kuenza disua diende. (Yeshaya 40:28-31) Utu ubapeshabu nansha buobu bikale ne bidimu bikese anyi bia bungi. Kadi bansonga badi badilambule kudi Nzambi ke badi nangananga ne bua kukeba bua kuenza malu ne meji patshidibu ne bukole bua ku bunsonga. Nanku mbimpe bateleje mubelu wa “Muambi” Solomo, Mukalenge wa Isalele wa kale. Wakababela ne: ‘Uvuluke Mufuki webe [Munene mpindieu, NW] mu matuku a bunsongalume buebe, padi matuku mabi kaayi manji kulua anyi bidimu kabiyi bianji kufika pabuipi, paudi wamba ne: Tshiena nabi disanka.’—Muambi 1:1; 12:1.
2. Ntshinyi tshidi bana ba bena Kristo badilambule ne bua kuenza?
2 Mubelu eu udi Solomo ufila uvua kumpalampala bua bansonga ba mu Isalele. Bavua baledibue mu tshisamba tshidilambule kudi Yehowa. Netuambe tshinyi lelu bua bana ba bena Kristo badilambule? Bushuwa, badi ne bua kuvuluka Mufuki wabu Munene. Buobu bamuvuluke, nebamutumbishe ne nebapete diakalengele.—Yeshaya 48:17, 18.
Bilejilu bilenga bia mu matuku a kale
3. Ntshilejilu kayi tshivua Yosefe, Samuele ne Davidi bashiye?
3 Bansonga ba bungi badi Bible utela bakashiya bilejilu bilenga bileja muvuabu bantu bakavuluka Mufuki wabu Munene. Kubangila ku buana buende, Yosefe muana wa Yakoba wakavuluka Mufuki wende. Pavua mukaji wa Potifâ mutete bua kuenda nende masandi, Yosefe wakabenga ne muoyo mujima wamba ne: “Ndi mua kuenza bualu ebu bubi bunene ne mua kuenzela Nzambi bibi munyi?” (Genese 39:9) Samuele muena Lewi wakavuluka Mufuki wende ku buana too ne mu nsombelu wende mujima. (1 Samuele 1:22-28; 2:18; 3:1-5) Bushuwa, nsonga Davidi wa mu Yelushalema wakavuluka Mufuki wende. Wakaleja muvuaye mueyemene Nzambi pakaluanganaye ne Goliata muena Peleshete mule wa kafiondo, pakambaye ne: ‘Wewe udi ulua kundi ne muele wa mvita ne difuma ne difuma dia kabenda, kadi meme ndualua kuudi mu dîna dia Yehowa, Nzambi wa bena mvita ba bena Isalele uwakafunyina bulobo kumpala kuende. Yehowa neakufile mu tshianza tshianyi lelu’eu: nenkushipe, nenkutule mutu webe; bantu bonso ba pa buloba nebamanye ne: Nzambi udi munkatshi mua bena Isalele bulelela; ne bantu bonso ba mu tshisumbu etshi nebamanye ne: Yehowa kêna usungila bantu bua muele wa mvita ne bua difuma, bualu bua mvita idi mu bianza bia Yehowa, yeye neanufile mu bianza bietu.’ Kunyima kua katantshi kakese, Goliata e kudiolola panshi mufue, ne bena Peleshete kuasabu lubilu lua manza abidi.—1 Samuele 17:45-51.
4. (a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: nsongakaji muena Isalele uvua ku bupika mu Sulia ne Mukalenge Yoshiya bakavuluka Mufuki wetu Munene? (b) Patshivuaye ne bidimu 12, mmunyi muakaleja Yezu ne: wakavuluka Mufuki wende?
4 Nsonga mukuabu wakavuluka Mufuki wende Munene uvua muana wa bakaji muena Isalele uvua ku bupika. Wakamanyisha mukaji wa Nâmana mfumu wa tshiluilu tshia masalayi a bena Sulia malu malenga. Ke Nâmana kuyaye kudi muprofete wa Nzambi, kumuondapabu nsudi yende ne kuluaye mutendeledi wa Yehowa. (2 Bakelenge 5:1-19) Patshivuaye nsonga, Mukalenge Yoshiya wakatantshisha ntendelelu mulelela wa Yehowa ne dikima. (2 Bakelenge 22:1–23:25) Kadi tshilejilu tshitambe bulenga tshia muntu wakavuluka Mufuki wende Munene patshivuaye mupuekele ntshia Yezu wa mu Nazaleta. Mona tshiakenzeka pavuaye ne bidimu 12. Baledi bende bakaya nende ku Yelushalema bua kusekelela Pasaka. Mu dipingana, bakamona ne: Yezu kavua nabu to; ke kualukilabu benda bamukeba. Dituku disatu, kumusanganabu uyikila malu a mu Mifundu ne balongeshi ba mu ntempelo. Mu diandamuna lukonko luvua mamuende mumuele ne dilubakana, Yezu wakebeja ne: “Nuakadi nunkebela tshinyi? Kanuakadi bamanye ne ndi ne bua kuikala mu nzubu wa Tatu wanyi, anyi?” (Luka 2:49, MML) Bivua bia mushinga bua Yezu kupetaye mumvuija a malu a mu nyuma a mushinga mu ntempelo, ‘nzubu wa Tatu wende.’ Lelu, Nzubu wa Bukalenge wa Bantemu ba Yehowa mmuaba mulenga wa kupetela dimanya dijalame dia Mufuki wetu Munene.
Uvuluke Yehowa mpindieu!
5. Mu mêyi ebe nkayebe, umvuija malu akamba Muambi adi mu Muambi 12:1.
5 Muntu udi utendelela Yehowa ne muoyo mujima utu ujinga bua kutuadija diakamue mudimu Wende ne bua kusadila Nzambi mu matuku ende onso a muoyo. Kadi, bua dibenga kuvuluka Mufuki, mmalu kayi adi mua kufikila muntu udi mudifile mu mianda ya patupu ku bunsonga buende? Muambi udi wamba ku buenzeji bua nyuma wa Nzambi ne: ‘Uvuluke Mufuki webe [Munene mpindieu, NW] mu matuku a bunsongalume buebe, padi matuku mabi kaayi manji kulua anyi bidimu kabiyi bianji kufika pabuipi, paudi wamba ne: Tshiena nabi disanka.’—Muambi 12:1.
6. Ntshijadiki kayi tshidi tshileja ne: bakulakaje aba: Shimeona ne Ana bakavuluka Mufuki wabu Munene?
6 Kakutu muntu utu musue “matuku mabi” a ku bukulakaje to. Kadi bakulakaje badi bavuluke Nzambi badi ne disanka. Tshilejilu, mukulakaje Shimeona wakambula Yezu mu ntempelo patshivuaye muana wa mu diboko, ne kuambaye ne disanka ne: ‘Mukalenge, mpindieu wewe udi ulekela mupika webe aye biende talalâ bu muwakuamba; bualu bua mêsu anyi akumona lupandu luebe luwakulongolola ku mêsu kua bantu bonso; munya wakamueneka kudi bisamba bia bende ne butumbi bua Isalele, bantu bebe.’ (Luka 2:25-32) Ana, mukulakaje wa bidimu 84, wakavuluka pende Mufuki wende. Dîba dionso uvua ku ntempelo, ne uvuapu pavuabu balueku ne Yezu mutshikale muana wa mu diboko. ‘Yeye wakalua pa dîba adi, wakasakidila Nzambi, wakambila bonso bakadi batekemene bupikudi bua Yelushalema bualu buende.’—Luka 2:36-38.
7. Nnsombelu kayi udibu nende kudi bantu badi bakulakajile mu mudimu wa Nzambi?
7 Bantemu ba Yehowa ba mu tshikondo tshietu etshi badi bakulakajile mu mudimu wa Nzambi badi mua kuikala ne ntatu ne malu adibu kabatshiyi mua kuenza bua bukulakaje. Nansha nanku, badi ne disanka dia bungi, ne tudi tuanyisha bikole mudimu wabu wa lulamatu! Badi ne “disanka dia Yehowa,” bualu mbamanye ne: mmuleje bukole buende kabuyi kutshimuna pa buloba ne mmuteke Yezu Kristo Mukalenge wa bukole mu diulu. (Nehemiya 8:10) Mpindieu ke dîba didi bana ne bakulumpe ne bua kuteleja mubelu wa se: ‘Bansongalume ne bansongakaji kabidi, bantu banunu ne bana, bamutumbishe! Batumbishe dîna dia Yehowa, bualu bua dîna diende nkayadi didi ditumbishibua; butumbi buende budi pa mutu pa buloba ne diulu.’—Musambu 148:12, 13.
8, 9. (a) Mbanganyi batu “matuku mabi” kaayi abasankisha, ne bua tshinyi bidi bienzeka nanku? (b) Mmunyi muudi mua kumvuija Muambi 12:2?
8 “Matuku mabi” a ku bukulakaje kaatu asankisha to, ne pamu’apa atu abungamija bikole bantu badi kabayi bela meji bua Mufuki wabu Munene ne badi kabayi bamanye malu malenga adiye mulongolole. Ki mbamanye malu a mu nyuma adi mua kutuyisha ntatu ya ku bukulakaje ne makenga adi makuate bantu katshia bipata Satana mu diulu. (Buakabuluibua 12:7-12) Ke bua tshinyi Muambi udi utubela bua kuvuluka Mufuki wetu ‘padi dîba, munya, ngondo ne mitoto kabiyi bianji kulua mîdima ne matutu kaayi manji kupingana paloka mvula.’ (Muambi 12:2) Mêyi aa adi umvuija tshinyi?
9 Solomo udi ufuanyikija tshikondo tshia bunsonga ne muvu wa luya (été) wa mu Palestine patu dîba, ngondo ne mitoto bikenkesha muulu kamuyi matutu. Tshikondo atshi bintu bitu bimueneka bua bukenke budiku. Kadi ku bukulakaje, matuku a muntu adi bu muvu wa mashika ne mvula (hiver), mikale ne ntatu milondangane bu mvula wa mudimbi. (Yobo 14:1) Bidi mua kubungamija bikole padi muntu umanya malu a Mufuki kadi ubenga kumusadila mu matuku a muoyo adi bu muvu wa luya! Mu matuku a ku bukulakaje adi bu muvu wa mashika, bintu bitu bibuitshidile, nangananga bua bantu badi bapitshishe tshianana tshikondo tshivuabu mua kusadila Yehowa ku bunsonga bualu bavua baditue mu malu a patupu. Kadi nansha tuetu bikale ne bidimu bia bungi anyi bikese, ‘tulondayi Yehowa’ bu muakenza Kaleba muena lulamatu mulunda wa muprofete Mose.—Yoshua 14:6-9.
Ntatu itu ilua ku bukulakaje
10. Ntshinyi tshidi bintu ebi bileja (a) “Balami ba nzubu”? (b) ‘bantu ba dikanda’?
10 Pashishe Solomo udi uleja ntatu ya “dituku didi balami ba ku nzubu bazakala, didi bantu bavua ne makanda bateketa, didi bakaji balekela kutua ku tshinu ku umue ku umue, didi bakaji batangila pa madidishi bamona amu midima.” (Muambi 12:3, MMM) “Nzubu” udi uleja mubidi wa muntu. (Matayo 12:43-45; 2 Kolinto 5:1-8) “Balami” mmaboko ne bianza, bidi bikuba mubidi ne bikumbaja majinga au. Ku bukulakaje, maboko ne bianza bitu misangu mivule bizakala bua butekete, buôwa anyi bua disama dia tuneke. ‘Bantu ba dikanda’ mmikolo idi kayitshiyi kabidi mishindame to, ikadi mitekete ne ibenga kuololoka, bifikisha makasa ku dienda didikoka panshi. Nansha nanku, kuenaku ne disanka bua kumona bena kuitabuja nebe bakadi bakulakaje balua mu bisangilu bia bena Kristo anyi?
11. ‘Bakaji badi batua ku tshinu’ badi tshimfuanyi tshia tshinyi, ‘bakaji badi batangila pa madidishi’ badi baleja tshinyi?
11 Kadi mmushindu kayi udi “bakaji balekela kutua ku tshinu ku umue ku umue”? Mênu a mukana adi mua kuikala mabole anyi mapoke, kushale anu makese tshianana. Bidi bitatshisha muntu anyi kakutshiena mene mushindu wa kutshiankunya biakudia bikole to. “Bakaji [badi] batangila pa madidishi”—mêsu ne bipedi bia lungenyi bitu bituambuluisha bua kumona—bidi bibuitshidila anyi bilua tshijimajima.
12. (a) Bua tshinyi ‘biibi bionso bia ku misesu mbinjila’? (b) Udi wela meji kayi bua bakulakaje badi bayisha lumu luimpe lua Bukalenge?
12 Muambi udi utungunuka ne: ‘Ne biibi bionso bia ku misesu bidi binjila; tshiona tshia dipela dia mamvua tshidi tshitekete; muntu neajuke anu bua muadi wa nyunyu; bana ba bakaji bonso, bimbi ba misambu, [badi ne dîyi ditekete, NW].’ (Muambi 12:4) Bua bakulakaje badi kabayi basadila Nzambi, biibi bibidi bia mukana muabu—mmumue ne: mishiku—kabitshiena biunzuluka bikole peshi bikadi mene bibenga kunzuluka bua kuamba malu adi mu ‘nzubu’ anyi mubidi. Kakuena kabidi tshintu tshidibu batuma mu ‘njila,’ anyi kudi bantu badibu bapetangana nabu. Kadi bidi munyi bua bakulakaje badi ne lukunukunu mu dimanyisha Bukalenge? (Yobo 41:14) Badi mua kuya bitekete-bitekete ku nzubu ne ku nzubu, ne bamue badi mua kuakula ne lutatu, kadi nansha nanku, badi basamuna Yah!—Musambu 113:1.
13. Mmunyi mudi Muambi umvuija ntatu mikuabu idi nayi bakulakaje, kadi tudi mua kuamba bishi bua bena Kristo bakadi bakulakaje?
13 Tshiona tshia dipela dia mamvua tshidi tshiteketa padi mukulakaje utshiankunya biakudia ne bikunkumu. Padiye pa bulalu, mukulakaje katu ulala tulu tuimpe to. Nansha muadi wa nyunyi udi umutabuluja. Katu utamba kuimba misambu ya bungi to, ne padiye wimba, dîyi diende nditekete. “bana ba bakaji bonso, bimbi ba misambu”—anyi biona bia misambu—“badi ne dîyi ditekete.” Misambu ne mijiki bidi bakuabu bimba kabitshitu bitamba kutuila ku matshi kua mukulakaje nansha. Kadi bakulakaje bela manyi ne balunda babu, nansha mudi bamue ba kudibu kabatshiyi bansonga, badi batungunuka ne kuimba misambu ne mêyi makole bua kusamuna Nzambi mu bisangilu bia bena Kristo. Tudi ne disanka bua mudibu munkatshi muetu, batumbisha Yehowa mu tshisumbu!—Musambu 149:1.
14. Mbuôwa kayi butu bukuata bakulakaje?
14 Nsombelu wa bakulakaje ng’wa ntatu bushuwa, nangananga aba badi bapue Mufuki muoyo! Muambi udi wamba ne: “Diba didi muntu utshina kubanda mukuna, utshina mua kuenda mu njila; didi mutshi wa amande wela bilongo, didi mpasu [wenda udikoka, NW], ne didi tshimuma tshia kaparise [tshitayika, NW]; diba didi muntu uya ku muaba wende wa kashidi, ne didi badidi ba miadi benda badila mu njila.” (Muambi 12:5, MMM) Bakulakaje ba bungi batu ne buôwa bua kukuluka padibu kuulu mu bibandilu bia nzubu mule. Nansha kutangila tshintu muulu kudi mua kubapesha tshinyingunyingu. Padibu basua kuya mu njila mudi bantu ba bungi, badi batshina, bela meji ne: bivi badi mua kubaluisha anyi kubenzela bibi.
15. Bua tshinyi “mutshi wa amande [udi] wela bilongo” ne mmunyi mudi mpasu “wenda udikoka”?
15 Bua muntu mukulakaje, “mutshi wa amande [udi] wela bilongo,” mmumue ne: nsuki yende idi yela mvi, pashishe ilua bu busu bua mvula (anyi neje). Nsuki ikadi milue mvi itu ituka bu bilongo bitoke bia mutshi wa amande. Padiye ‘wenda udikoka,’ pamu’apa mukobame ne maboko mapuekesha anyi mudikuate mu tshifuka ne nkengibua mikobeka, mukulakaje udi mua kufuanangana ne mpasu. Kadi bikala umue wa kutudi mulue mushindu’au, bakuabu bamanye ne: tudi mu tshiluilu tshia mpasu tshia Yehowa tshidi ne lubilu lukole!—Tangila Tshibumba tshia Nsentedi, 1 Lumungulu 1998, mabeji 8-13.
16. (a) ‘Ditayika dia tshimuma tshia kaparise’ didi diumvuija tshinyi? (b) “Muaba wa kashidi” wa muntu ntshinyi, ne bua kuleja ne: lufu lua muntu lukadi pabuipi, mbimanyinu kayi bidi bimueneka patoke?
16 Mukulakaje katshitu utamba kumvua muoyo wa biakudia to, nansha biobi bishême bu mudi tshimuma tshia mutshi wa kaparise. Katshia ku kale bantu bavua badia bimuma ebi bia kaparise bua kukeba nzala ya biakudia. ‘Ditayika dia tshimuma tshia kaparise’ didi diumvuija ne: padi mukulakaje katshiyi umvua muoyo wa biakudia, nansha tshimuma etshi katshiena kabidi mua kumupesha nzala to. Malu aa adi aleja ne: udi usemena ku “muaba wende wa kashidi,” mmumue ne: lukita. Muaba eu ke wikala nzubu wende wa kashidi bikalaye uvua mubenge kuvuluka Mufuki wende ne muditue mu dienza malu mabi adi mafikishe Nzambi ku dibenga kumuvuluka bua kumubisha ku lufu. Bimanyinu bidi bileja ne: lufu luende lukadi pabuipi bidi bimuenekela patoke ku didilakana ne mikemu ya didiabakena bidi bipatuka ku biibi bia mukana mua mukulakaje.
17. Mmunyi mudi “nshinga wa tshiamu tshia argent” umbuka, ne ‘dilongo dia tshiamu tshia or’ didi mua kuikala dileja tshinyi?
17 Badi batulomba bua kuvuluka Mufuki wetu ‘diambedi nshinga wa tshiamu tshia argent kayi muanji kusuluka, anyi dilongo dia tshiamu tshia or kadiyi dianji kufua anyi mulondo kauyi muanji kufua ku mpokolo wa mâyi, anyi nkata kayi muanji kutshibuka ku dina dia mâyi.’ (Muambi 12:6) “Nshinga wa tshiamu tshia argent” udi mua kuikala dieba dia mu muongo. Muntu udi ne bua kufua padi njila eu wa dikema udi bukole buendela too ne ku buongo munyanguke kayi mua kulongoloka kabidi. ‘Dilongo dia tshiamu tshia or’ didi mua kuikala diumvuija buongo, budi mu kabalubalu ka mutu kadi kenze bu dilongo, kudi dieba dia mu muongo dilue kutua. Ndia or bua mushinga wadi, bualu padi buongo kabutshiyi buenza mudimu, muntu udi ne bua kufua.
18. ‘Mulondo ku mpokolo wa mâyi’ udi tshimfuanyi tshia tshinyi, ne ntshinyi tshidi tshienzeka padiwu utayika?
18 ‘Mulondo ku mpokolo wa mâyi’ mmuoyo udi wakidila mashi ne uapingaja kabidi bua kuendakanawu mu mubidi mujima. Padi muntu ufua, muoyo udi ulua bu mulondo mufue, mmutangalake ku mâyi bualu kawena mua kuakidila kabidi peshi kulama ne kusakila mashi adi adisha ne akolesha mubidi nansha. ‘Nkata mutshibuke wa ku dina dia mâyi’ kêna unyunguluka kabidi to, udi wimanyika luendu lua mashi adi ambuluisha bua muntu kuikala ne muoyo. Nenku Yehowa ukavua mumanyishe Solomo diendakana dia mashi mu mubidi kumpala mene kua munganga William Harvey—uvua ne muoyo mu bidimu bia 1600—kulejaye bua se: mashi atu endakana mu mubidi.
19. Mmunyi mudi mêyi a Muambi 12:7 akumbana padi muntu ufua?
19 Muambi wakasakidila ne: ‘Mubidi newandamuke dimfuenkenya dia buloba kabidi ne mupuya wa muoyo [“nyuma,” NW] neupingane kudi Nzambi wakaufila.’ (Muambi 12:7) Bu mudi ‘nkata wa ku dina dia mâyi’ mutshibuke, mubidi wa muntu, muenza ne dimfuenkenya dia buloba, udi upingana ku dimfuenkenya dia buloba. (Genese 2:7; 3:19) Anyima udi ufua bualu nyuma anyi bukole bua muoyo bufila kudi Nzambi budi bupingana kudi Mufuki wetu.—Yehezekele 18:4, 20; Yakobo 2:26.
Badi bavuluka Mufuki nebapete tshinyi mu matuku atshilualua?
20. Ntshinyi tshivua Mose ulomba mu mêyi ende adi mu Musambu 90:12?
20 Solomo wakaleja bimpe menemene mudibi bia mushinga bua tuetu kuvuluka Mufuki wetu Munene. Bushuwa, matuku mîpi a muoyo mûle tente ne ntatu ki mbionso bidibu ne bua kupeta kudi bantu badi bavuluka Yehowa ne benza disua diende ne muoyo mujima to. Nansha buobu batshikale bansonga anyi bakadi bakulakaje, basadidi ba Nzambi badi ne mmuenenu wa buena uvua nende Mose pakasambilaye ne: “Utumanyishe mua kubadika matuku etu, [bua] tupete meji mu muoyo wetu.” Muprofete eu mudipuekeshi wa Nzambi uvua ujinga ne muoyo wende wonso bua Yehowa amuleje anyi amulongeshe yeye ne bena Isalele bakuabu bua kuikalabu ne meji mu dibala “bidimu biabu” ne bua kuenzabu malu mu mushindu udi Nzambi wanyisha.—Musambu 90:10, 12, MMM.
21. Bituasua kubala matuku etu a muoyo ne tshipatshila tshia kutumbisha Yehowa, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza?
21 Nangananga bansonga bena Kristo ke badi ne bua kuikala ne dipangadika dikole dia kuteleja mubelu wa Muambi udi ubalomba bua kuvuluka Mufuki. Badi ne mishindu mimpe mitambe ya kuenzela Nzambi mudimu wa tshijila! Kadi nansha tuetu ne bidimu bia bungi anyi bikese, bitualonga mua kubala matuku etu ne tshipatshila tshia kutumbisha Yehowa mu ‘tshikondo [etshi] tshia ku nshikidilu,’ tudi mua kupeta mushindu wa kutungunuka ne kuabala kashidi. (Danyele 12:4; Yone 17:3) Bua kubala matuku kashidi mushindu’eu, tudi ne bua kuvuluka Mufuki wetu Munene. Tudi kabidi ne bua kukumbaja tshionso tshidibu batulomba kudi Nzambi.
Newandamune munyi?
◻ Bua tshinyi badi babela bansonga bua kuvulukabu Mufuki wabu?
◻ Tela bimue bilejilu bia mu Mifundu bia bantu bakavuluka Mufuki wabu Munene.
◻ Ng’imue ntatu kayi idi Solomo mumvuije itu ilua ku bukulakaje?
◻ Mmalu kayi apetabu mu matuku atshilualua kudi bantu badi bavuluke Yehowa?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Davidi, nsongakaji muena Isalele uvua ku bupika, Ana ne Shimeona bakavuluka Yehowa
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
Bantemu ba Yehowa bakadi bakulakaje badi benzela Mufuki wabu Munene mudimu wa tshijila ne disanka