TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • wp17 No. 4 dib. 4-7
  • Tshidi Bible wamba bua muoyo ne lufu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Tshidi Bible wamba bua muoyo ne lufu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia bantu bonso)—2017
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • BIBLE UDI ULULAMIJA MALU
  • DILONGESHA DIA DISHIMA DIDI DIMUANGALAKA
  • “BULELELA NEBUNUPESHE BUDIKADIDI”
  • Udi ne ditabuja dikole mu dibiishibua anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Ditekemena dilenga bua anyima
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Bafue batu penyi?
    Bible utu ulongesha tshinyi menemene?
  • Bantu batu bamba tshinyi bua tshitu tshienzeka kunyima kua lufu?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1999
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia bantu bonso)—2017
wp17 No. 4 dib. 4-7
Tshitalu mu lukita

TSHIENA-BUALU TSHINENE | NTSHINYI TSHIDI BIBLE WAMBA BUA MUOYO NE LUFU?

Tshidi Bible wamba bua muoyo ne lufu

Patudi tubala muyuki wa bufuki mu mukanda wa mu Bible wa Genese, tudi tumona ne: Nzambi wakambila muntu wa kumpala Adama ne: ‘Udi mua kudia mamuma a mitshi yonso ya mu budimi, bu muudi musue; kadi mamuma a mutshi wa lungenyi lua kujingulula malu mimpe ne malu mabi kuadi nansha; bualu bua mu dituku diudi uadia wewe neufue bulelela.’ (Genese 2:16, 17) Mukenji eu udi uleja bimpe patoke ne: bu Adama mutumikile mukenji wa Nzambi eu, kavua mua kuikala mufue to, kadi uvua ne bua kutungunuka ne kuikala ne muoyo mu budimi bua Edene.

Adama ne Eva bamane kukulakaja

Diakabi, pamutu pa Adama kusungula bua kutumikila Nzambi ne kushala ne muoyo kashidi, wakasungula yeye bua kubenga kutumikila mukenji wa Nzambi, kudiaye tshimuma tshikandika pavua mukajende Eva mumupeshatshi. (Genese 3:1-6) Tutshidi ne bipeta bibi bia dibenga kutumikila adi too ne lelu. Mupostolo Paulo wakumvuija bualu ebu mu mushindu eu: “Bu muakalua bubi pa buloba bua muntu umue, ne lufu lulue bua bubi abu, nunku lufu luakakuata bantu bonso, bualu bantu bonso bakenza bubi.” (Lomo 5:12) “Muntu umue” udibu bakuila muaba eu ng’Adama. Kadi bubi buvuabu benze buvua bubi kayi? Bua tshinyi buvua bufikishe ku lufu?

Bubi buvua Adama muenze buvua bua kubenga kutumikila ku bukole mukenji wa Nzambi anyi kuushipa ku bukole. (1 Yone 3:4) Tshibawu tshia bubi ndufu anu bu muvua Nzambi muambile Adama. Bu Adama ne bana bavuaye mua kulela batungunuke ne kutumikila mukenji wa Nzambi, kabavua mua kuikala ne bubi ne kabavua mua kuikala bafua to. Nzambi kavua mufuke bantu bua bikale bafua to, kadi mbua bikale ne muoyo, bushuwa, muoyo wa kashidi.

Katuena mua kuela mpata ne: lufu ‘ndukuate bantu bonso’ anu bu mudi Bible muambe. Kadi kudiku tshitupa kampanda munda muetu tshidi tshitungunuka ne kuikala ne muoyo patudi tufua anyi? Bantu ba bungi badi mua kuandamuna ne: eyowa, kudi tshitupa kampanda munda muetu tshidibu babikila ne: anyima tshidi katshiyi tshifua to. Kadi kuamba nunku kudi kuleja ne: Nzambi uvua mushime Adama. Mushindu kayi? Bualu koku tshitupa kampanda tshidi tshitungunuka ne kuikala ne muoyo muaba mukuabu patudi tufua, dîba adi lufu kaluvua mua kuikala tshibawu tshia bubi bu muvua Nzambi muambe to. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi kena mua kushima.’ (Ebelu 6:18) Mu bulelela, Satana ke uvua mushime pavuaye muambile Eva ne: “Kanuena nufua bulelela.”​—Genese 3:4.

Bualu ebu budi bujula lukonko elu: Bikala dilongesha dia ne: anyima kena ufua dimanyine pa dishima, nunku mu bulelela, ntshinyi tshidi tshienzeka padi muntu ufua?

BIBLE UDI ULULAMIJA MALU

Muyuki wa bufuki wa mu Genese udi wamba ne: “Yehowa Nzambi wakabanga kuenza muntu ne lupuishi lua buloba, kuelaye mupuya wa muoyo mu mimpempe yende, ne yeye eu kuluaye muntu wa muoyo.” Tshiambilu tshia ne: “muntu wa muoyo” ntshifumine ku muaku wa mu tshiena Ebelu wa nephesh.a Muaku eu udi umvuija ku muaku ku muaku ne: “Tshifukibua tshidi tshipuyakana.”​—Genese 2:7, NWT; dimanyisha kuinshi kua dibeji.

Nunku Bible udi uleja patoke ne: bantu ki mbafukibue ne anyima udi kayi ufua to. Kadi yonso wa kudibu udi “muntu wa muoyo.” Ke bualu kayi udi mua kukeba ne muoyo webe mujima, kuakupeta mvese nansha umue mu Bible udi wakula bua “anyima udi kayi ufua.”

Bu mudi Bible kayi wamba ne: muntu udi ne tshintu tshidibu babikila ne: anyima udi kayi ufua, bua tshinyi bitendelelu bia bungi bidi bilongesha ne: anyima kena ufua? Bua kupeta diandamuna tualukile mu Ejipitu wa kale.

DILONGESHA DIA DISHIMA DIDI DIMUANGALAKA

Hérodote, mumanyi wa malu a kale muena Greke wa mu bidimu bia 400 kumpala kua Yezu, wakamba ne: bena Ejipitu ke bavua “bantu ba kumpala bavua bimanyina dilongesha dia ne: anyima kena ufua.” Bena Babilona ba kale bavua pabu ne dilongesha dia ne: anyima kena ufua, kadi kabayi batamba kuimanyinapu to. Tshikondo tshivua Alexandre Munene mukuate Moyen-Orient mu 332 kumpala kua Yezu, bena nkindi bena Greke bakavua babueje dilongesha edi mu bantu bikole, ne mu matuku makese diakatangalaka mu tshitupa tshionso tshivua bena Greke bakokesha.

Kuakupeta mvese nansha umue mu Bible udi wakula bua “anyima udi kayi ufua”

Mu bidimu lukama bia kumpala, tusumbu tubidi tumanyike tua mu tshitendelelu tshia bena Yuda, mmumue ne: kasumbu ka bena Essene ne ka Bafalese, tuvua tulongesha ne: anyima udi utungunuka ne kuikala ne muoyo padi mubidi ufua. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Bena Yuda bakapeta dilongesha dia ne: anyima kena ufua pavuabu batuilangane ne lungenyi lua bena Greke ne nangananga malongesha a nkindi a Platon.” (The Jewish Encyclopedia) Bia muomumue, Josèphe mumanyi wa malu a kale wa mu bidimu lukama bia kumpala wakamba muvua dilongesha edi kadiyi difumine mu Bible, kadi difumine ku “malongesha a bantu ba mu Grese” avuaye umona bu nsangilu wa mianu ya kudi bedi babu ba mianu.

Bu muvua bibidilu bia bena Greke bitungunuka ne kumuangalaka, bantu bavua badiamba muvuabu bena Kristo bakitaba pabu dilongesha dia dishima edi. Bilondeshile mumanyi wa malu a kale Jona Lendering, “lungenyi lua Platon lua ne: kumpala anyima wetu uvua muaba muimpe kadi mpindieu udi muaba munyanguke luakenza bua bikale bipepele bua kutuangaja dilongesha dia nkindi dia Platon ne buena Kristo.” Nunku tshitendelelu tshivua tshidiamba muditshi tshia bena Kristo tshiakitaba dilongesha dia dishima dia ne: anyima kena ufua, ne dilongesha edi diakalua dimue dia ku malongesha atshi manene.

“BULELELA NEBUNUPESHE BUDIKADIDI”

Mu bidimu lukama bia kumpala, mupostolo Paulo wakafila didimuija edi: “Dîyi diamba ku nyuma didi diamba patoke ne: mu bikondo bialua, bantu bakuabu nebalekele ditabuja, bateleja mêyi adi apambuisha mamba kudi nyuma mibi, ne malongesha a bademon.” (1 Timote 4:1) Mêyi aa avua bushuwa makumbane! Dilongesha dia dibenga kufua dia anyima ndimue dia ku “malongesha a bademon.” Kadiena mu Bible to, kadi ndituadijile mu bitendelelu bia kale bia bampangano ne mu malongesha a nkindi.

Diakalenga buetu tuetu, Yezu wakamba ne: “Nenumanye bulelela, ne bulelela nebunupeshe budikadidi.” (Yone 8:32) Patudi tupeta dimanya dijalame dia bulelela bua mu Bible, tudi tupeta budikadidi ku malongesha adi apendesha Nzambi ne ku bilele bidi bitendelelu bia bungi bia pa buloba bujima bimanyina. Bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi budi kabidi butupesha budikadidi ku bupika bua bilele ne bitabataba bidi bisuikakaja ku tshilumbu tshia lufu.​—Tangila kazubu ka ne: “Bafue badi penyi?”

Mufuki wetu kavua mufuke bantu bua bikale balala pa buloba anu bidimu 70 anyi 80 ne pashishe baya kutungunuka ne muoyo muaba mukuabu bua kashidi to. Nzambi uvua mulongolole ku ntuadijilu bua bantu bavuaye mufuke basombe pa buloba apa kashidi bu bana bende badi bamutumikila. Dilongolola dinene edi didi dileja mudi Nzambi munange bantu, ne kakuena muntu udi mua kudipangisha bua kukumbanadi to. (Malaki 3:6) Bidi bitukolesha ku muoyo patudi tubala mêyi a mufundi wa Misambu aa: ‘Bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’​—Misambu 37:29.

Bua kumanya malu makuabu bua tshidi Bible wamba bua muoyo ne lufu, bala nshapita 6 wa mu mukanda wa Bible utu ulongesha tshinyi menemene? mupatula kudi Bantemu ba Yehowa. Udi mua kuupeta kabidi ku Enternete mu adrese wa www.jw.org.

a Mu Bible mikuabu mbakudimune nephesh ne: “Mulume wakalua ne muoyo,” MNZ; “tshifukibua tshia muoyo,” MMM; “tshifukibua tshidi tshienda ne muoyi,” MMV.

Bantu badi mua kuikala ne muoyo kashidi anyi?

Kukadi bidimu ndambu, bakebuludi bakaleja muvuabu bapete bimue bisonsa bia muinshi mua mâyi bivuabu bela meji ne: bikavua bilale bidimu binunu bia bungi; pamuapa biobi ke bikadi bilale matuku a bungi kupita tshintu tshionso tshidi ne muoyo pa buloba. Badi babikila bisonsa abi ne: Posidonia oceanica, mushindu kampanda wa bisonsa bia mu mâyi bidi biangate muaba munene mu mbuu wa Mediterane pankatshi pa Espanye ne Chypre.

Bikala bisonsa bilala bidimu bungi nunku, netuambe tshinyi bua bantu? Bamue bena malu a sianse badi balonga malu a bukulakaja badi bitaba ne: kudi mushindu wa kulepesha matuku a muoyo wa muntu. Tshilejilu, badi bamba mudi mukanda kampanda udi wakula bua tshilumbu etshi muye mu bondoke bua “malu a bungi a bena sianse akadi maye kumpala bikole” mu bualu ebu. Tuindile bua kumona ni malu a sianse adi mua kuenza bua matuku a muoyo wa muntu alepe mu bulelela.

Kadi ditekemena dilelela bua bantu kuikalabu ne muoyo kashidi ki ndimanyine mu malu a sianse a lelu to. Bible udi uleja ne: didi difumina kudi Mufuki wetu, Yehowa Nzambi, ne udi wamba ne: “Kuudi wewe nkudi mpokolo wa muoyo.” (Misambu 36:9, NWT) Yezu Kristo wakamuambila mu disambila ne: “Bualu ebu budi bumvuija muoyo wa tshiendelele: bafike ku dikumanya wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uuvua mutume, Yezu Kristo.” (Yone 17:3) Bushuwa, malu onso atudi tuenza bua kumanya Yehowa Nzambi ne Muanende, Yezu Kristo, ne bua kubasankisha neatupeteshe mabenesha a tshiendelele.

Bisonsa bia mu mâyi

Bakebuludi badi bela meji ne: bimue bisonsa bia muinshi mua mâyi bia mushindu eu bikadi bilale bidimu binunu bia bungi

BAFUE BADI PENYI?

Yezu ujula Lazalo ku lufu

Mu tshikoso, Bible udi wamba ne: bafue badi mu lukita, bindile dibishibua. (Yone 5:28, 29) Kabena bakenga anyi batata mu mushindu kampanda bualu ‘bafue kabena bamanye bualu nansha bumue.’ (Muambi 9:5) Pavua Yezu ulongesha, uvua mufuanyikije lufu ne tulu tukole. (Yone 11:11-14) Nunku katuena ne bua kutshina bantu badi balale tulu mu lufu anyi kubelela bintu bua kutuyisha tshiji tshiabu to. Kabena mua kutuambuluisha anyi kutuenzela bibi to, bualu “kakuena mudimu, kakuena kulongolola kua malu, kakuena lungenyi anyi meji” mu lukita. (Muambi 9:10) Kadi Nzambi neajimije lufu bua kashidi pabishaye bantu ku lufu.​—1 Kolinto 15:26, 55; Buakabuluibua 21:4.

Bua tshinyi udi ne bua kueyemena tshidi Bible wamba?

Tudi bashindike bikole menemene ne: tudi ne bua kueyemena malu adi Bible wamba. Bua tshinyi? Tukonkononayi malu adi alonda aa:

  • Kasala ne kalondo ka mâyi a mukanda

    Muena Bible udi umuepele: Bible mmuenza ne mikanda 66 mifunda kudi bantu batue ku 40 munkatshi mua bidimu bipite pa 1 600, kumbukila ku tshidimu tshia 1513 kumpala kua Yezu too ne bu mu tshidimu tshia 98 panyima pa Yezu. Nansha nanku, malu adimu adi apetangana ne umvuangana onso. Bualu ebu budi buleja ne: muena Bible n’Nzambi wa bukole buonso. Wakamanyisha bantu bavua bafunde Bible malu ende.

  • Dikunji

    Udi ne malu a kale majalame: Malu adi mafunda mu Bible adi umvuangana bikole ne bijadiki bia malu a kale. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Padi mikanda ya malu a mananga, mianu, ne bujadiki bua dishima ileja mudi malu adiyi yakuila menzeke miaba kampanda ya kule ne bikondo bidi kabiyi bimanyike, . . . Bible yeye udi uleja ne bujalame buonso matuku avua malu adiye wakuila menzeke ne muaba uvuawu menzekele.” (A Lawyer Examines the Bible)

  • Atome

    Udi wakula malu a sianse ne bujalame: Bible ki mmukanda wa malu a sianse to, kadi padiye wakula bua malu a sianse, udi ualeja ne bujalame buonso kumpala kua bena sianse kuamanya. Tshilejilu, mu mukanda wa Lewitiki nshapita wa 13 ne wa 14, Nzambi ukavua mupeshe bena Isalele mikenji misunguluke ya mankenda ne ya kuteka bantu bavua ne masama a tshiambu pa nkayabu, kumpala menemene kua bantu kumanyabu malu a tuishi tua masama ne diambulukilangana dia masama. Bible udi uleja kabidi mudi buloba tshijengu, kabuyi bukudika ku tshintu, malu avua bena sianse balue kujingulula bidimu nkama ya bungi pashishe.​—Yobo 26:7; Yeshaya 40:22.

Ebi mbilejilu bikese tshianana bidi bishindika tshidi Bible wamba bua kudiye mufumine padiye wamba ne: “Dîyi dionso didi mu Mifundu minsantu ndifundisha ku nyuma wa Nzambi, ne didi diambuluisha bua kulongesha, bua kubela, bua kululamija malu.”​—2 Timote 3:16.

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu