Dimukilayi ‘bena Epikuleo’
“Mmuntu muimpe be! Udi ne nsombelu wa tshitembu. Katu unua makanya, anyi bintu bia lulengu, katu nansha ne ngakuilu mubi. Bushuwa, mmuntu muimpe kupita ne bamue badi badiamba mudibu bena nkristo!”
UKADIKU mumvue bamue batumika ne ngelelu eu wa meji bua kubingisha malunda mabi adibu nawu anyi? Bidi biumvuangana ne tshidi dikonkonona dia Mifundu dileja anyi? Tshilejilu tshiangatshila mu tshisumbu tshia kumpala tshia bena nkristo tshidi tshifila butoke pa bualu ebu.
Mu siekele wa kumpala, mupostolo Paulo wakadimuija tshisumbu tshia bena Kolinto ne: “Kanudidingi nansha: Malunda mabi adi anyanga nsombelu mulenga.” Pamu’apa, bamue bena nkristo bavua badie bulunda ne bantu bavua ku buenzeji bua nkindi ya bena Greke, pamue ne ya bena Epikuleo. Bena Epikuleo bavua banganyi? Bua tshinyi bavua mua kuikala njiwu ya mu nyuma kudi bena nkristo ba mu Kolinto? Kudiku bantu bafuanangane nabu lelu’eu, batudi ne bua kudimukila anyi?—1 Bena Korente 15:33, MMM.
Bena Epikuleo bavua banganyi?
Bena Epikuleo bavua balondi ba muena nkindi wa mu Grèce Epikuleo, uvuaku kumbukila mu 341 too ne mu 270 K.B.B. Wakalongesha ne: masanka ke bualu bumuepele bua mushinga anyi ke bualu bunene budiku mu nsombelu. Abi bidi biumvuija ne: bena Epikuleo bavua ne nsombelu muvuambuke, kabayi mêyi-maludiki, batumika ne ngenzelu mibi mu dikeba masanka kaayi ndekelu anyi? Bualu budi bukemesha mbua se: Epikuleo kavua mulongeshe balondi bende bua kuikalabu ne nsombelu wa nanku! Kadi, wakabalongesha ne: masanka batu batamba kuapetela ku dikala ne nsombelu udi umvuangana ne budimu, dikima, didikanda ne buakane. Kakakankamija dipatshila masanka a lukasalukasa ne a mu lupitapita, kadi wakabingisha masanka adi anenga mu matuku onso a muoyo. Nenku bena Epikuleo badi mua kumueneka bu bena ngikadilu mulenga patudi tubafuanyikija ne aba badi benza mpekatu minene.—Fuanyikija ne Tito 1:12.
Mbafuanangane ne bena nkristo anyi?
Bu wewe muikale muena mu tshisumbu tshia kumpala tshia bena Kolinto, bena Epikuleo bavua mua kuikala bakukemeshe anyi? Bamue bavua mua kuikala bele meji ne: nsombelu wa bena Epikuleo uvua umueneka bu wa tshitembu uvua mubavuije balunda bimpe ba bena nkristo. Bafila kabidi kabingila ka se: bena Kolinto bavua mua kuikala bamone tshidi tshimueneka bu difuanangana pankatshi pa mêyi-makulu a bena Epikuleo ne aa a mu Dîyi dia Nzambi.
Tshilejilu, bena Epikuleo bavua ne nkatshinkatshi mu dikeba diabu dia masanka. Bavua bangata masanka a mu lungenyi ne mushinga kupita masanka a ku mubidi. Tshintu tshivua muntu udia katshivua ne mushinga wa diatshimue ne malanda adiye nawu ne muntu udibu batshidia nende. Bena Epikuleo bavua mene babenga bua kubuela mu malu a tshididi ne kuenza malu mabi mu musokoko. Bivua bushuwa bitekete bua kutshinka ne: “Mbafuanangane netu bikole!”
Kadi, bena Epikuleo bavua bafuanangane bushuwa ne bena nkristo ba kumpala anyi? Nansha kakese. Aba bavua ne tshipedi tshia ngumvuilu tshibidija bavua mua kumona dishilangana dinene. (Ebelu 5:14) Udi mua kudimona pebe anyi? Tuanjayi kuela dîsu bimpe ku malongesha a Epikuleo.
Luseke lubi lua Buena-Epikuleo
Bua kuambuluisha bantu bua kutshimuna buôwa bua nzambi ne bua lufu, Epikuleo wakalongesha ne: nzambi eyi kayitu itangila bukua-bantu ne kayitu ibuela mu malu a bantu. Bilondeshile Epikuleo, nzambi eyi kayakafuka bukua mabulunge to, ne muoyo mmulue mu mpukapuka. Ebi kabiena bibengangana ne dilongesha dia mu Bible dia se: kudi “Nzambi umue,” Mufuki, ne se: udi uditatshisha bua bifukibua biende anyi?—1 Kolinto 8:6; Efeso 4:6; 1 Petelo 5:6, 7.
Epikuleo wakalongesha kabidi ne: kakuena mua kuikala muoyo panyima pa lufu. Bushuwa, ebi mbishilangane ne dilongesha dia mu Bible dia dibiishibua. Bushuwa, pakakula Paulo ku Aleopago, imue misangu bena Epikuleo bavua munkatshi mua aba bakela Paulo mpata pa dilongesha dia dibiishibua.—Bienzedi 17:18, 31, 32; 1 Kolinto 15:12-14.
Bidi mua kuikala ne: bualu budi butambe kuikala ne njiwu mu nkindi ya Epikuleo buvua kabidi butambe kuikala busokome. Dibenga diende dia dikalaku dia muoyo kunyima kua lufu diakamufikisha ku nkomenu wa se: mu mishindu yonso muntu udi ne bua kuikala ne nsombelu wa disanka mu matuku ende a muoyo makese pa buloba. Bu mutuvua bamone, lungenyi luende kaluvua anu lua kuikala ne nsombelu wa mpekatu, kadi lua kusanka anu mpindieu, bualu kakuena muoyo kunyima kua lufu.
Nenku, Epikuleo wakakandika malu mabi a mu musokoko bua kuepela kanyinganyinga ka diedibua patoke, bushuwa ntshipumbishi ku disanka didiku mpindieu. Wakakankamija budipope bua kuepuka bipeta bibi bia dinekesha, tshipumbishi tshikuabu tshia disanka didiku mpindieu. Wakakankamija kabidi malanda mimpe ne bakuabu, bualu buimpe buatupingajilabu nebuikale ne difutu dilenga. Bushuwa, diepela malu mabi a mu musokoko, dikala ne budipope, ne didia bulunda ne bantu mmalu mimpe. Nunku, bua tshinyi nkindi ya Epikuleo ivua ne njiwu bua muena nkristo? Bualu mubelu wende uvua mushindamene pa mmuenenu mubule ditabuja wa ne: “Tudie bietu, tunue bietu, bualu bua makelele tufuafua.”—1 Kolinto 15:32.
Bushuwa, Bible udi uleja bantu mushindu wa kuikala ne disanka ku mpindieu. Kadi, udi ubela ne: ‘Nudilame mu dinanga dia Nzambi, nutekemene luse lua Mukalenge wetu Yezu Kristo too ne ku muoyo wa tshiendelele.’ (Yuda 21) Eyowa, Bible udi uzangika bikole matuku atshilualua a kashidi, ki mpa tshikondo etshi tshia lupitapita. Bua muena nkristo, kusadila Nzambi ke tshipatshila tshia kumpala, ne udi umona se: padiye uteka Nzambi pa muaba wa kumpala, udi ne disanka ne udi umvua bimpe. Mu mushindu wa muomumue, Yezu, pamutu pa kudina mu dikeba dia bipatshila biende nkayende, wakatumika ne bukole buende ne kalolo konso mu disadila Yehowa ne mu diambuluisha bantu. Wakalongesha bayidi bende bua kuenzela bantu bakuabu bimpe, kabayi batekemena bua babenzele pabu bia muomumue, kadi babenzelabi ne dinanga dilelela. Kakuyi mpata, bipatshila bia nshindamenu bia Buena-Epikuleo ne bia Buena-nkristo mbishilangane bikole menemene.—Mâko 12:28-31; Luka 6:32-36; Galatia 5:14; Filipoi 2:2-4.
Njiwu misokome
Nenku, nansha muvua bena Epikuleo bela kashonyi bu nunku pa dikala ne disanka, disanka diabu divua ne mikalu mu nsombelu mitambe bulenga. Mubule “disanka dia Yehowa,” Epikuleo wakabikila muoyo ne: “dipa dia bululu.” (Nehemiya 8:10) Pa kutangila muanda eu, mmunyipu muvua bena nkristo ba kumpala bikale ne disanka! Yezu kavua ubela bantu bua kuikala ne nsombelu udi kayi ne disanka ne wa didipangisha bintu. Bushuwa, kulonda tshilejilu tshiende ke njila udi ufikisha ku disanka ditambe bunene.—Matayo 5:3-12.
Bikala bamue bena mu tshisumbu tshia mu Kolinto bele meji ne: bavua mua kutantshila aba bavua ku buenzeji bua ngenyi ya Buena-Epikuleo kabiyi mua kuteka ditabuja diabu mu njiwu, bavua badidinga. Mu tshikondo tshivua Paulo ufundila bena Kolinto mukanda wende wa kumpala, bamue ba kudibu bakavua bamane kujimija ditabuja mu dilongesha dia dibiishibua.—1 Kolinto 15:12-19.
Buena-Epikuleo bua lelu?
Nansha muakajimina Buena-Epikuleo mu siekele muinayi B.B., kudi bantu badi ne mmuenenu wa muomumue wa se: muoyo eu ke tshionso tshidiku. Bantu aba badi ne ditabuja dikese peshi mbabule ditabuja mu dilaya dia Nzambi dia muoyo wa tshiendelele. Kadi, bamue ba kudibu badiku balonda mêyi-makulu a mu nsombelu.
Muena nkristo udi mua kutetshibua bua kudia malanda masheme ne bantu ba nunku, pamu’apa wela meji ne: ngikadilu yabu midipope idi ibingisha bulunda ebu. Kadi, nansha mutudi katuyi tudiangata bu badi ku mutu kua bakuabu, tudi ne bua kuvuluka ne: “malunda mabi” onso—kusakidila ne aba badi ne buenzeji butambe kusokoma—“adi anyanga bikadilu bimpe.”
Nkindi ya se: muoyo eu ke tshionso tshidiku idi imueneka kabidi mu bimue bisangilu bia bungenda, mu mikanda ya didiambuluisha nayi, mikanda ya malu mafuikakaja, filme, programe ya televizion, ne mu mijiki. Nansha mudiye kayi ulubuluja diakamue bienzedi bia mpekatu, mmuenenu eu mubule ditabuja udi mua kuikala ne buenzeji kutudi mu mishindu misokome anyi? Tshilejilu, netutambe kuikala badine ne kasuki mu dikeba dia didisankisha dietu nkayetu bafuane kujimija lungenyi lua tshilumbu tshia bumfumu bukulu bua Yehowa anyi? Netufike ku ‘dilengulula mudimu,’ pamutu pa “kuikala ne bivule bia kuenza mu mudimu wa Mukalenge” anyi? Peshi netudidinge bua kuela bululame ne mushinga wa mêyi-makulu a Yehowa mpata anyi? Tudi ne bua kuikala badimukile buenzavi bua patoke, tshinyangu, ne spiritisme pamue ne bantu badi ne buenzeji bua mmuenenu ya bulongolodi ebu!—1 Kolinto 15:58, NW; Kolosai 2:8.
Nenku, tudiayi bulunda, diambedi ne aba badi balonda ne muoyo mujima buludiki bua Yehowa. (Yeshaya 48:17) Bu tshipeta, bibidilu bietu bimpe nebikole pamue ne ditabuja dietu kabidi. Netuikale ne disanka ki ng’anu bua mpindieu, kadi mu matuku atshilualua, netuikale batekemene muoyo wa tshiendelele.—Musambu 26:4, 5; Nsumuinu 13:20.
[Tshimfuanyi mu dibeji 24]
Epikuleo wakalongesha ne: nzambi kayitu itangila bukua-bantu
[Mêyi a dianyisha]
Ku dianyisha dia The British Museum