Baledi, tshilejilu tshienu tshidi tshilongesha tshinyi?

“Nulue bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga, ne nutungunuke ne kuenda mu dinanga.”​—EFESO 5:1, 2, NW.

1. Mmêyi kayi a dilonda avua Yehowa muambile baledi betu ba kumpala?

YEHOWA ke Muenji wa dîku. Dîku dionso ndifumine kudiye bualu wakenza dîku dia kumpala ne kupeshaye mulume ne mukaji ba kumpala bukokeshi bua kulelangana. (Efeso 3:14, 15) Wakambila Adama ne Eva mêyi a nshindamenu a buobu kulonda avua abaleja midimu yabu, ne wakabashila kabidi mpunga mukumbane bua bamone mua kuenza mudimu ne ngenyi yabu bua kukumbaja midimu ivuabu babapeshe. (Genese 1:28-30; 2:15-22) Kunyima kua Adama ne Eva bamane kuenza mpekatu, mêku akapeta nsombelu mikole menemene. Nansha nanku, bua dinanga diende Yehowa wakafila mibelu ivua mua kuambuluisha basadidi bende bua kutantamena nsombelu eyi.

2. (a) Mbanganyi badi Yehowa muenze nabu mudimu bua kupesha malongesha mafunda bukole ku diambuluisha dia malongesha a mukana? (b) Nnkonko kayi idi baledi ne bua kudiela?

² Bu mudiye Mulongeshi wetu Munene, Yehowa ki mmufile anu mibelu mifunda idi yakula bua tshitudi ne bua kuenza ne tshitudi katuyi ne bua kuenza nansha. Mu tshikondo tshia kale, wakasangisha malongesha mafunda ne malongesha a mukana ku diambuluisha dia bakuidi, baprofete ne bamfumu ba mêku. Nnganyi udiye wenza nende mudimu bua kufila dilongesha edi dia mêyi a mukana mu matuku etu aa? Bakulu ne baledi bena Kristo. Biwikala muledi, utu ukumbaja tshidibu bakulombe bua kulongesha dîku diebe njila ya Yehowa anyi?​—Nsumuinu 6:20-23.

3. Ntshinyi tshidi bamfumu ba mêku mua kulongela kudi Yehowa bua bidi bitangila dilongesha dimpe?

³ Mmunyi munudi mua kulongesha njila ya Yehowa mu dîku? Yehowa udi ufila tshilejilu. Udi uleja patoke tshidi tshimpe ne tshibi, ne bu mudiye ne kalolo, utu wambulula malu amue-amue njila ne njila. (Ekesode 20:4, 5; Dutelonome 4:23, 24; 5:8, 9; 6:14, 15; Yoshua 24:19, 20) Udi wela nkonko idi yelesha meji. (Yobo 38:4, 8, 31) Ku diambuluisha dia mifuanu ne bilejilu bia malu malelela a mu nsombelu, udi usonsola ngenyi yetu ne ushintulula mitshima yetu mu mushindu kampanda. (Genese 15:5; Danyele 3:1-29) Baledi, panudi nulongesha bana benu, nutu nuteta bua kulonda tshilejilu etshi anyi?

4. Ntshinyi tshitudi tulongela kudi Yehowa bua difila dia dinyoka, ne bua tshinyi dinyoka didi ne mushinga?

⁴ Yehowa utu ne dîsu dikole bua malu adi makane, kadi mmumanye buenzeji bua dipanga bupuangane. Nenku kumpala kua yeye kufila dinyoka, utu wanji kulongesha, udimuija ne uvuluija bantu bapange bupuangane malu njila ne njila. (Genese 19:15, 16; Yelemiya 7:23-26) Padiye ufila dinyoka, udi udifila mu mushindu muakane, kayi unekesha nansha. (Musambu 103:10, 11; Yeshaya 28:26-29) Bituikala tuenza mushindu au bua bana batudi balele, bidi bifila tshijadiki tshia se: tudi bamanye Yehowa, ne nebikale bipepele bua buobu kufika pabu ku dimumanya.​—Yelemiya 22:16; 1 Yone 4:8.

5. Ntshinyi tshidi baledi mua kulongela kudi Yehowa pa bidi bitangila diteleja?

⁵ Tshidi tshisankisha ntshia se: Yehowa udi ututeleja bualu udi Tatu wa dinanga. Ki mmusombele anu diela dia mikenji nansha. Udi utukankamija bua kumuambila yetu yonso ya munda. (Musambu 62:8) Nansha bitudi tuamba biobi kabiyi bimpe menemene, katu utubulukila nansha. Udi utulongesha mu lutulu. Nanku mubelu wa mupostolo Paulo mmuakanyine: “Nulue bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga.” (Efeso 4:31–5:1, NW) Ntshilejilu kayipu tshimpe tshidi Yehowa upesha baledi badi bakeba bua kulongesha bana babu! Ntshilejilu tshidi tshilenga mitshima yetu ne tshitufikisha ku dijinga bua kuendela mu njila wende udi ufikisha ku muoyo.

Buenzeji budi nabu tshilejilu

6. Mmunyi mudi mmuenenu ne tshilejilu tshia baledi bikale ne buenzeji kudi bana babu?

⁶ Pa kumbusha malongesha a mukana, tshilejilu tshidi ne buenzeji bukole kudi bana. Nansha baledi basue anyi kabayi basue, bana nebabidikije anu kubidikija. Bidi mua kusankisha baledi​—pamu’apa bidi mua kubabungamija—​padibu bumvua bana bamba malu adibu buobu bine bambe. Padi tshikadilu ne mmuenenu wa baledi bileja dianyisha diondoke bua malu a mu nyuma, bidi ne buenzeji buimpe kudi bana.​—Nsumuinu 20:7.

7. Yefeta wakapesha muanende wa bakaji tshilejilu tshia mushindu kayi, ne ntshipeta kayi tshiakamueneka?

⁷ Bible mmuleje bimpe buenzeji budi nabu tshilejilu tshia baledi. Yefeta uvua tatu muledi. Yehowa wakenza nende mudimu bua kufikisha Isalele ku ditshimuna bena Amona. Muyuki udi wakula bua diandamuna diakapeshaye mukalenge wa bena Amona udi uleja ne: Yefeta uvua mubale njila ne njila malu avua atangila malanda a Yehowa ne Isalele. Wakatela mêyi a mu muyuki au kakuyi lutatu, ne wakaleja ditabuja dikole kudi Yehowa. Kakuyi mpata, tshilejilu tshiende tshiakambuluisha muanende wa bakaji bua kuikala ne ditabuja ne lungenyi lua didipangisha amue malu luakalejaye pa kuangata mudimu uvuaye ne bua kuenza mu matuku ende onso a muoyo bu nsongakaji mujike mulambula Yehowa.​—Balumbuluishi 11:14-27, 34-40; tangila Yoshua 1:8.

8. (a) Mmuenenu kayi mulenga wakaleja baledi ba Samuele? (b) Mmunyi muvua mmuenenu au muambuluishe Samuele?

⁸ Patshivuaye mupuekele, Samuele uvua muana wa tshitembu ne uvua ne lulamatu kudi Nzambi mu nsombelu wende mujima tshikondo tshivuaye muprofete. Nudi basue bua bana benu bikale bu muvuaye anyi? Konkononayi tshilejilu tshishiya kudi Elekana ne Hana, baledi ba Samuele. Nansha muvua nsombelu wa mu dîku diabu kayi muimpe menemene, pa tshibidilu bavua baya bua kutendelela ku Shilo kuvua tabernakle wa tshijila. (1 Samuele 1:3-8, 21) Tangilayi muvua Hana musambile ne muoyo wende mujima. (1 Samuele 1:9-13) Monayi muvuabu bonso babidi bumvue mushinga wa kukumbaja bualu buonso bulaya Nzambi. (1 Samuele 1:22-28) Kakuyi mpata, tshilejilu tshiabu tshilenga tshiakambuluisha Samuele bua kudima ngikadilu yakamupesha mushindu wa kulonda njila muakane​—nansha pavua bantu bavuaye musombe nabu bamba muvuabu benzela Yehowa mudimu eku kabayi banemeka njila ya Nzambi. Kunyima, Yehowa wakapesha Samuele mudimu munene bu muprofete Wende.​—1 Samuele 2:11, 12; 3:1-21.

9. (a) Mmalu kayi a kumbelu avua ne buenzeji buimpe kudi Timote? (b) Timote wakalua muntu wa mushindu kayi?

⁹ Nudi basue bua muanenu wa balume alue bu nsonga Timote wakalua mulunda wa mupostolo Paulo anyi? Tatuende wa Timote kavua muena kuitabuja to, kadi mamuende ne kakuende mukaji bakafila tshilejilu tshilenga tshia diangata malu a mu nyuma ne mushinga. Kakuyi mpata, tshilejilu etshi tshiakasa tshishimikidi tshimpe bua nsombelu wa Timote bu muena Kristo. Bible udi utuambila ne: mamuende Eunike ne kakuende mukaji Loi bavua ‘ne ditabuja kadiyi ne lubombo.’ Nsombelu wabu wa bena Kristo kavua wa mpala ibidi nansha; bavua ne nsombelu mumvuangane ne ditabuja diabu, ne bakalongesha nsonga Timote bua kuikala ne nsombelu wa muomumue. Timote wakaleja ne: uvua muntu wa kueyemena, ne kabidi se: uvua uditatshisha ne muoyo mujima bua diakalenga dia bakuabu.​—2 Timote 1:5; Filipoi 2:20-22.

10. (a) Mbilejilu kayi bia bantu badi kabayi ba kumbelu bidi mua kuikala ne buenzeji kudi bana? (b) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi buenzeji ebu bumueneka mu ngakuilu anyi mu mmuenenu wa bana?

¹⁰ Bilejilu bidi ne buenzeji kudi bana kabitu anu bia bantu badi kumbelu nansha. Kudi: balongi nabu, balongeshi badi ne mudimu wa kushintulula ngenyi ya bansonga mu mushindu kampanda, bantu badi balamate bikole mmuenenu wa se: muntu yonso udi ne bua kulonda bilele bia tshisa tshiabu anyi bia muaba udibu basombele, bantu bende lumu mu manaya badibu batumbisha bikole bua malu adibu benze, ne banene ba mbulamatadi badibu batela bikole ku tudiomba anyi mu bikandakanda. Bana miliyo mivule badi kabidi bakenga bua tshikisu tshia mu mvita. Bidiku ne bua kutukemesha bikala malu aa umvuika mu ngakuilu ne mu mmuenenu wa bana anyi? Ntshinyi tshitutu tuenza patudi tuumvua? Dibakosa ku mêyi anyi dibakanyina ne dîsu dikole bidi mua kujikija tshilumbu anyi? Pamutu pa kuenza nanku ne lukasa, kabiakuikalaku bitambe buimpe bua kudiebeja ne: ‘Kudiku tshintu kampanda tshidi tshileja mushindu utu Yehowa utuangata tshidi mua kungambuluisha bua kumanya mua kujikija bualu ebu anyi?’​—Tangila Lomo 2:4.

11. Padi baledi benza bilema, mmunyi mudi bilema ebi mua kuikala ne buenzeji pa mmuenenu wa bana babu?

¹¹ Bushuwa, misangu yonso baledi bapange bupuangane kabakujikija ntatu mu mushindu mutambe buimpe nansha. Nebenze bilema. Padi bana bajingulula bualu ebu, budiku mua kubapangisha bua kunemeka baledi babu anyi? Bidi mua kuenzeka nanku, nangananga bikala baledi bakeba bua kulengulula bilema biabu pa kuamba mudibu ne bukokeshi. Kadi bipeta bidi mua kuikala bishilangane bikole baledi buobu badipuekeshe ne bitabe bilema biabu ku budisuile. Mu dienza nenku, badi mua kufila tshilejilu tshia mushinga bua bana, badi basue pabu bua kulonga mua kuenza bia muomumue.​—Yakobo 4:6.

Tshidi tshilejilu tshietu mua kulongesha

12, 13. (a) Ntshinyi tshidi bana ne bua kulonga pa bidi bitangila dinanga, ne mmunyi mutudi mua kubalongeshadi bimpe menemene? (b) Bua tshinyi bidi ne mushinga bua bana kulonga malu adi atangila dinanga?

¹² Kudi malu mavule a mushinga atudi mua kulongesha bimpe menemene patudi tusakidila tshilejilu tshimpe ku mêyi etu. Tangila malu makese aa.

¹³ Lejayi dinanga kadiyi budisu: Dimue dia ku malongesha a mushinga mukole atudi ne bua kulongeshila ku tshilejilu ntshidi dinanga diumvuija. “Tuetu tudi ne dinanga, bualu bua [Nzambi] wakadianjila kutunanga.” (1 Yone 4:19) Yeye ke Mpokolo ne tshilejilu tshitambe buimpe tshia dinanga. Mbatele dinanga edi dishindamene pa mêyi-maludiki, agapê, misangu mipite pa 100 mu Bible. Nngikadilu udi usunguluja bena Kristo balelela. (Yone 13:35) Dinanga edi ndia kuleja Nzambi ne Yezu Kristo ne kabidi bantu badi ne bua kudilejangana​—kudileja nansha bantu batudi katuyi mua kuikala basue. (Matayo 5:44, 45; 1 Yone 5:3) Dinanga edi didi ne bua kuikala mu mitshima yetu ne didi ne bua kumueneka patoke mu nsombelu wetu kumpala kua tuetu kudilongesha bana batudi balele. Bienzedi bidi bilongesha kupita mêyi. Mu dîku, bana badi dijinga ne kumona ne kumvua dinanga pamue ne ngikadilu idi misuikilaku, bu mudi disuangana. Kakuyi ngikadilu eyi, muana kakukola bimpe ku mubidi ne mu lungenyi nansha. Bana badi kabidi bajinga kumona mutudi tuleja dinanga ne disuangana kudi bena Kristo netu badi kabayi mu dîku dietu.​—Lomo 12:10; 1 Petelo 3:8.

14. (a) Mmunyi mutudi mua kulongesha bana bua kuenza mudimu muimpe udi usankisha? (b) Mmunyi munudi mua kulongesha muanda eu mu dîku dienu?

¹⁴ Longayi mua kuenza mudimu: Mudimu mbualu bua mushinga mu nsombelu. Bua muntu kudiumvuaye ne mushinga, udi ne bua kumanya mua kuenza mudimu muimpe. (Muambi 2:24; 2 Tesalonike 3:10) Buobu bapeshe muana midimu ivuaye kayi mutambe kumanya ne pashishe bamutandisha bua mudiye kayi muyenze bimpe, pamu’apa muana au kakumanya mua kuenza mudimu bimpe nansha. Kadi padi bana balonga pa kuenza mudimu ku luseke lua baledi babu, ne baledi babela kalumbandi kakanyine, pamu’apa badi mua kumanya mua kuenza mudimu udi usankisha. Bikala baledi bafila tshilejilu pamue ne diumvuija dia tshidibu benza, bana badi mua kumanya mua kuenza mudimu, kutshimuna ntatu, kusuminyina ne mudimu too ne padiwu ujika, kuelangana meji ne kufika ku diangata mapangadika. Mushindu’eu badi mua kubambuluisha bua kujingulula ne: Yehowa udi pende wenza mudimu, ne se: udi wenza mudimu bimpe, ne kabidi se: Yezu udi widikija Tatuende. (Genese 1:31; Nsumuinu 8:27-31; Yone 5:17) Bikala bena dîku badima anyi benda mushinga, bamue ba kudibu badi mua kuenza mudimu pamue. Anyi pamu’apa mamu udi mua kulongesha muanende wa balume anyi wa bakaji bua kulamba ne kulongolola bintu kunyima kua didia. Tatu utu umbuka ku nzubu bua kuya ku mudimu udi mua kulongolola bua kuenzela imue midimu kumbelu ne bana bende. Bidi ne dikuatshisha dia bungi padi baledi bikale ne tshipatshila, katshiyi anu tshia kuenzeja midimu ya lukasalukasa, kadi tshia kupesha bana babu balela dimanya diabambuluisha mu matuku abu onso a muoyo.

15. Mmu mishindu kayi mutudi mua kufila malongesha a ditabuja? Fila tshilejilu.

¹⁵ Lamayi ditabuja mu ntatu: Ditabuja kabidi nngikadilu wa mushinga mukole mu nsombelu wetu. Padi bena mu dîku bakula bua ditabuja mu dilonga diabu, bana badi bamanya diumvuija diadi. Badi kabidi mua kumanya malu adi akolesha ditabuja mu mitshima yabu. Kadi padibu bamona baledi babu ne ditabuja kadiyi kutekankaja mu mateta makole, buenzeji bua ditabuja edi budi mua kushala mu matuku abu onso a muoyo. Mu ditunga dia Panama, bayende wa mulongi kampanda wa Bible uvua umufunyina bua kumuipata kumbelu bualu kavua musue kulekela bua kuenzela Yehowa mudimu nansha. Pa tshibidilu mulongi eu wa Bible uvua wenda ku makasa kilometre 16 ne bana bende batekete banayi, ne pashishe uvua wangata bise bua kuenza kilometre mikuabu 30 bua kufika ku Nzubu wa Bukalenge uvua pabuipi menemene. Balela bende batue ku 20 mbitabe bulelela bualu tshilejilu etshi tshivua tshibakankamije.

Filayi tshilejilu mu dibala Bible dituku dionso

16. Bua tshinyi mbilombibue bua kubala Bible dituku dionso mu dîku?

¹⁶ Tshimue tshia ku bibidilu bia mushinga mukole bidi dîku dionso ne bua kuikala nabi​—tshibidilu tshikala mua kuambuluisha baledi ne tshikala tshilejilu tshia kulonda bua bana—​ndibala dia Bible. Bikalaku mushindu, nuikale nubala tshitupa kampanda tshia Bible dituku dionso. Ki mbungi bua nshapita inudi nubala budi ne mushinga wa bungi nansha. Tshidi ne mushinga wa bungi nkubala pa tshibidilu ne kabidi mushindu unudi nubala. Bua bana, badi mua kusakidila ku dibala dia Bible diteleja dia bande ya mukanda wa Miyuki ya mu Mukanda wa Nzambi. Kubala Dîyi dia Nzambi dituku dionso kudi kutuambuluisha bua kuteka ngenyi ya Nzambi pa muaba wa kumpala. Ne bikala mêku enza dibala edi dia Bible pamue, kabiyi bia muntu ubala pa nkayende, bidi mua kubambuluisha bonso bua kuendela mu njila ya Yehowa. Tshibidilu etshi ke tshivuabu bakankamije mu Mpungilu ya “Njila wa muoyo wa Nzambi,” mu drama uvua ne tshiena-bualu tshia se: Mêku​—Dibala Bible dituku dionso dikale njila wenu wa muoyo!​—Musambu 1:1-3.

17. Mmunyi mudi dibala Bible mu dîku ne dikuata mvese minene ku muoyo biambuluisha bua kutumikila mubelu wa mu Efeso 6:4?

¹⁷ Dibala dia Bible mu dîku didi diumvuangana ne tshivua mupostolo Paulo mufunde mu mukanda wende mutumina bena Kristo ba mu Efeso, wamba ne: “Batatu, kanuikadi nufiikisha bana benu munda, kadi nutungunuke ne kubakolesha mu dikela ne buludiki bua lungenyi bua Yehowa.” (Efeso 6:4, NW) Ntshinyi tshidi muanda eu umvuija? Ku muaku ku muaku, “buludiki bua lungenyi” budi bumvuija ne: “kuela lungenyi mu”; nenku badi babela baledi bena Kristo bua kuela lungenyi lua Yehowa Nzambi mu meji a bana babu​—bua kuambuluisha bana bua bafike ku dimanya ngenyi ya Nzambi. Kukankamija bana bua kukuata mvese minene ku muoyo kudi mua kuambuluisha bua kukumbaja bualu ebu. Tshipatshila ntshia se: ngenyi ya Yehowa ikale ilombola meji a bana bua se: ku kakese ku kakese majinga ne ngikadilu yabu bifike ku dileja mêyi-makulu malenga nansha baledi bikalaku anyi kabayiku. Bible udi tshishimikidi tshia meji aa.​—Dutelonome 6:6, 7.

18. Panudi nubala Bible, ntshinyi tshidi mua kuikala tshikengedibua bua (a) nuenu kumumvua bimpe menemene? (b) kupeta dikuatshisha mu mibelu idimu? (c) malu adiye usokolola bua dilongolola dia Yehowa kuikalawu ne buenzeji kunudi? (d) kulongela ku malu adiye wamba bua mmuenenu ne bienzedi bia bantu?

¹⁸ Bushuwa, bua Bible kuikalaye ne buenzeji mu nsombelu wetu, tudi ne bua kumvua malu adiye wamba. Bua bantu ba bungi, bidi mua kulomba bua kubala malu adimu misangu ya bungi. Bua kupeta diumvuija ditoke dia bimue biambilu, bidi mua kutulomba bua kukeba miaku mu nkonga-miaku anyi mu tshibungu tshia Étude perspicace des Écritures. Bikala Mifundu mikale ne mubelu anyi mukenji kampanda, nukebe dîba dia kuakula bua nsombelu idiku lelu’eu idi ivuija mubelu au muakanyine. Pashishe nudi mua kudiebeja ne: ‘Mmunyi mudi ditumikila mubelu eu mua kutuambuluisha?’ (Yeshaya 48:17, 18) Bikala mvese wakula bua tshitupa kampanda tshia dilongolola dia Yehowa, nudiebeje ne: ‘Mmunyi mudi tshitupa etshi tshia dilongolola ne buenzeji pa nsombelu wetu?’ Pamu’apa nudi nubala muyuki udi wakula bua mmuenenu ne bienzedi bia bantu. Nntatu kayi ivuabu bapete mu nsombelu wabu? Mmunyi muvuabu bayitantamene? Mmunyi mudi tshilejilu tshiabu mua kutuambuluisha? Misangu yonso tuikale ne dîba dia kuakula bua tshidi muyuki umvuija mu nsombelu wetu lelu.​—Lomo 15:4; 1 Kolinto 10:11.

19. Tuetu tuidikija Yehowa, ntshinyi tshituikala mua kuleja bana betu balela?

¹⁹ Eu ke mushindu mulenga wa kubueja ngenyi ya Nzambi mu meji ne mu mitshima yetu. Nenku nebituambuluishe bua kulua “bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga.” (Efeso 5:1, NW) Ne netufile tshilejilu tshidi tshiakanyine bua bana betu kulonda.

Udi muvuluke anyi?

◻ Mmunyi mudi baledi mua kulongela ku tshilejilu tshia Yehowa?

◻ Bua tshinyi baledi badi ne bua kusakidila tshilejilu tshimpe ku dilongesha dia bana ne malongesha a mukana?

◻ Ng’amue malongesha kayi adi baledi bafila bimpe pa kuleja tshilejilu?

◻ Mmunyi mudi dibala dia Bible mu dîku mua kutamba kutuambuluisha?

Ikalayi nulonga Dîyi dia Nzambi mu dîku

“Muntu kena ne muoyo bua mampa nkayawo nansha, apo nku muaku wonso udi upatuka mukana mua [“Yehowa,” NW].”​—MATAYO 4:4, MMM.

1. Ntshinyi tshidi Bible wamba bua bujitu budi nabu bamfumu ba mêku bua kulongesha bana babu njila ya Yehowa?

MISANGU yonso Yehowa Nzambi utu uvuluija bamfumu ba mêku bua bujitu budibu nabu bua kulongesha bana babu. Dilongesha dia mushindu’eu ditu diambuluisha bana bua nsombelu wa matuku onso ne dibalongolola bua nsombelu utshilualua. Muanjelu muleji-mpala wa Nzambi wakamanyisha Abalahama bujitu buvuaye nabu bua kulongesha ba mu nzubu muende bua ‘balonde njila wa [“Yehowa,” NW].’ (Genese 18:19, MMM) Bavua bambile baledi bena Isalele bua kumvuija bana babu muvua Nzambi mupikule Isalele mu Ejipitu ne muvuaye mubapeshe Mikenji yende ku Mukuna wa Sinai, mu Holeba. (Ekesode 13:8, 9; Dutelonome 4:9, 10; 11:18-21) Mbabele bena Kristo badi bamfumu ba mêku bua kukolesha bana babu “mu dikela ne buludiki bua lungenyi bua Yehowa.” (Efeso 6:4, NW) Nansha bikala muledi umuepele ke udi usadila Yehowa, yeye ke udi ne bua kudienzeja bua kulongesha bana njila ya Yehowa.​—2 Timote 1:5; 3:14, 15.

2. Bidiku bilomba bua kuenza dilonga dia mu dîku bikalamu kamuyi bana anyi? Umvuija.

² Kabiena bisua kumvuija ne: anu mêku adi ne bana ke adi ne bua kulonga Dîyi dia Nzambi nansha. Padi mulume ne mukajende balonga mu dîku nansha buobu kabayi ne bana, bidi bileja mudibu ne dianyisha bua malu a mu nyuma.​—Efeso 5:25, 26.

3. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua dilonga dia mu dîku dikale dienzeka pa tshibidilu?

³ Bua diodi kutamba kuambuluisha, dilongesha didi ne bua kuikala dia pa tshibidilu, mu diumvuangana ne tshivua Yehowa mulongeshe Isalele mu tshipela ne: ‘Muntu kêna wikala ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, kadi utu wikala ne muoyo bualu bua mêyi onso adi apatuka mukana mua Yehowa.’ (Dutelonome 8:3) Bilondeshile nsombelu udibu nende, bantu badi mu amue mêku badi mua kudilongolola bua kuikala kulonga lumingu luonso; bakuabu badi mua kuikala benza dilonga dîpi dituku dionso. Nansha nuenu balongolole malu mushindu kayi, dilonga kadikadi dienzeka mu mpukapuka nansha. “Nudisumbile tshikondo” bua kuikala kudienza. Kufuta mushinga udi ukengedibua bua tshikondo etshi mmushindu mulenga wa kudibutshila bintu. Mioyo ya bena mu dîku dienu idi mu njiwu.​—Efeso 5:15-17; Filipoi 3:16.

Bipatshila bia kulama mu lungenyi

4, 5. (a) Ku butuangaji bua Mose, ntshipatshila tshinene kayi tshivua Yehowa mufundile baledi mu dilongesha bana babu? (b) Muanda eu udi umvuija tshinyi lelu?

⁴ Panudi nulombola dilonga dia mu dîku, neditambe kunuambuluisha binuikala ne bipatshila bisunguluke mu lungenyi. Monayi bimue bia kudibi.

⁵ Mu dilonga dionso, nukebe mua kukolesha dinanga bua Yehowa Nzambi. Pavua bena Isalele badisangishe mu mpata ya Moaba, kumpala kua buobu kubuela mu Buloba Bulaya, Mose wakakoka ntema yabu ku tshivua Yezu Kristo mulue kubikila pashishe ne: ‘mukenji udi mutambe mikuabu yonso.’ Uvua mukenji kayi au? “Sua Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne muoyo webe wonso, ne bukole buebe buonso.” (Matayo 22:36, 37; Dutelonome 6:5) Mose wakabela bena Isalele bua kushimika mukenji eu mu mitshima yabu ne ya bana babu. Bivua ne bua kulomba diambulula, kuleja malu avuabu ne bua kunangila Yehowa, kukonkonona mmuenenu ne bikadilu bivua mua kupangisha bua kuleja dinanga edi, ne kuikala ne dinanga kudi Yehowa mu nsombelu wabu buobu baledi. Bana betu balela badi dijinga ne dilongesha dia mushindu wa muomumue anyi? Eyowa! Buobu pabu badi dijinga ne diambuluisha bua ‘kutengula mitshima yabu,’ mmumue ne: kumbusha tshintu tshionso tshidi mua kubapangisha bua kuleja dinanga kudi Nzambi. (Dutelonome 10:12, 16; Yelemiya 4:4) Munkatshi mua malu adi mua kubapangisha bua kuleja dinanga edi mudi mua kuikala dijinga dia bintu bia pa buloba ne dia kupeta mpunga ya kubuela mu malu a panu. (1 Yone 2:15, 16) Dinanga ditudi nadi kudi Yehowa didi ne bua kumuenekela mu bienzedi, didi ne bua kutusaka ku dienza malu adi asankisha Tatu wetu wa mu diulu. (1 Yone 5:3) Bua dilonga dienu dia mu dîku kuikaladi ne bipeta bimpe bia mutantshi mule, nudi ne bua kulombola dilonga dionso mu mushindu udi ukolesha dinanga edi.

6. (a) Ntshinyi tshidi tshilombibue bua kufila dimanya dijalame? (b) Mmunyi mudi Mifundu ileja mushinga wa dimanya dijalame?

⁶ Nufile dimanya dijalame dia malu adi Nzambi ulomba. Bidi biumvuija tshinyi? Bidi biumvuija malu a bungi kupita dibala patupu dia mandamuna mu tshibejibeji anyi mu mukanda. Misangu mivule bitu bilomba kuyukila bua kujadika ne: miaku ne ngenyi minene mmiumvuike bimpe. Dimanya dijalame mbualu budi bukengedibua bua kufika ku divuala bumuntu bupiabupia, kutungunuka ne dituishila mêsu pa malu adi ne mushinga eku tuluangana ne ntatu ya mu nsombelu, ne bua kuenza malu adi asankisha Nzambi.​—Filipoi 1:9-11; Kolosai 1:9, 10; 3:10.

7. (a) Ndiela nkonko ya mushindu kayi didi mua kuambuluisha bena dîku bua kuleja mushindu muimpe wa kutumikila malu adibu balonga? (b) Mmunyi mudi Mifundu ileja mushinga wa tshipatshila etshi?

⁷ Mmushindu wa kutumikila malu anudi nulonga. Bikale ne tshipatshila etshi, mu dilonga dionso dia mu dîku nudiebeje ne: ‘Mmunyi mudi malu aa ne bua kulenga nsombelu wetu? Bidiku bitulomba kuenza malu mashilangane ne atudi tuenza mpindieu anyi? Bua tshinyi tudi ne bua kuenza mashintuluka?’ (Nsumuinu 2:10-15; 9:10; Yeshaya 48:17, 18) Kuela meji bimpe mushindu wa kutumikila malu anudi nulonga mbualu budi bukengedibua bua bena mu dîku kudiundabu mu nyuma.

Nuenze mudimu bimpe ne bintu bia kulongesha nabi

8. Mbintu kayi bia kulonga nabi Bible bidi kasumbu ka mupika kafile?

⁸ “Mupika wa lulamatu ne wa budimu” mmufile bintu bivule bitudi mua kuenza nabi mudimu bua kulonga. Bua kumona mua kulonga Bible, tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshidi mu miakulu 131. Kudi mikanda ya kulonga nayi Bible mu miakulu 153, broshire mu miakulu 284, bande ya bisanji mu miakulu 61, bande ya video mu miakulu 41, nansha matadi a ordinatere a dikeba nawu malu a mu Bible (CD-ROM) mu miakulu 9!​—Matayo 24:45-47.

9. Mmunyi mutudi mua kutumikila mibelu ya mu mifundu idibu batele mu tshikoso etshi patudi tulonga Tshibumba tshia Nsentedi mu dîku?

⁹ Bena mu mêku a bungi batu balongolola Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dîba ditubu bateke bua kuenza dilonga dia mu dîku. Dilonga edi didi diambuluisha bikole. Mu Tshibumba tshia Nsentedi mudi biakudia bia nshindamenu bia mu nyuma bifila bua kukolesha bantu ba Yehowa pa buloba bujima. Panudi nulonga Tshibumba tshia Nsentedi mu dîku, kanuikadi anu nubala bikoso ne nuandamuna nkonko mifunda patupu nansha. Nuenze muenu muonso bua kumvua malu adimu. Nuikale nukeba mvese idibu batele kadi kabayi bafunde mêyi adimu. Nuambile bena mu dîku bua kuleja diumvuangana didi pankatshi pa mvese eyi ne malu mamba mu tshikoso tshinudi nukonkonona. Nulenge mutshima.​—Nsumuinu 4:7, 23; Bienzedi 17:11.

10. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubueja bana mu dilonga ne kudivuija tshikondo tshidi tshibasankisha?

¹⁰ Binuikala ne bana mu dîku, ntshinyi tshinudi mua kuenza bua dilonga dienu kadikadi patupu bu tshilele tshia dîku, kadi dikale dikolesha ne disankisha? Mu mushindu muakanyine, nudienzeje bua kulama ntema ya muntu yonso ku malu anudi nulonga. Padiku mushindu, nuenze bua muana yonso ikale ne wende Bible ne tshibejibeji tshinudi nulonga. Mu didikija musangelu uvua nawu Yezu, muledi udi mua kusombesha muana mutekete pabuipi nende menemene, pamu’apa kumuela diboko. (Tangila Mâko 10:13-16.) Mfumu wa dîku udi mua kulomba muana ukadi nsonga bua umvuije tshimfuanyi tshidi mu tshiena-bualu tshidibu balonga. Badi mua kudianjila kupesha muana mutekete mvese kampanda wa kubala. Badi mua kulomba muana ukadi mutantamane bua kuleja mishindu ya kutumikila malu adibu balonga.

11. Mbintu kayi bikuabu bia kulongesha nabi bidibu batupeshe, ne padibi kuoku, mmunyi mutudi mua kuenza nabi mudimu bimpe mu dilonga dia mu dîku?

¹¹ Nansha munudi mua kuikala nushindamena pa Tshibumba tshia Nsentedi mu dilonga dienu, kanupu muoyo bintu bikuabu bia kulonga nabi bidi mu miakulu ya bungi nansha. Binuikala dijinga ne ngenyi ya mushinga anyi diumvuija dia tshiambilu kampanda tshia mu Bible, Mukanda wa Étude perspicace des Écritures udi mua kunuambuluisha. Nudi mua kupeta mandamuna a nkonko mikuabu pa kukeba mu Index anyi mu ditadi dia ordinatere. Kulonga mua kuenza mudimu ne bintu ebi​—pikalabi kuoku mu muakulu wenu—​kudi mua kuikala ne mushinga wa bungi mu dilonga dia dîku. Nuenu bikale ne tshipatshila tshia kujula dijinga dia bana dia kumanya bia bungi, nudi kabidi mua kudilamina ndambu wa dîba dinutu nulonga mu dîku bua kutangila tshitupa tshia bande wa video anyi kuteleja bande wa drama wa Société ne pashishe kuyukilanganapu. Kuenza mudimu bimpe ne bintu ebi bia kulonga nabi kudi mua kuenza bua dilonga dienu dia mu dîku dikale disankisha ne dikuatshisha dîku dijima.

Nulongolole malu makanangane ne majinga a bena dîku dienu

12. Mmunyi mudi dilonga dia mu dîku mua kuambuluisha bua kukumbaja majinga a dîku a lukasalukasa?

¹² Bidi mua kuikala ne: pa tshibidilu dîku dienu ditu dienza dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dia ku lumingu. Kadi nuikale bamanye ntatu ne mmuenenu bidi mu dîku dienu. Bikala mamu katu uya ku mudimu, udi mua kuikala usomba ne bana dituku dionso padibu bafuma mu kalasa. Dîba adi kudi mushindu wa kujikija imue ntatu; mikuabu nudi mua kulua kuyitangila panyima. Padi dîku dikale ne majinga a lukasalukasa, kanualenguludi nansha. (Nsumuinu 27:12) Majinga aa kaena anu mua kuikala ntatu ya mu kalasa, kadi adi mua kuikala kabidi malu makuabu. Nusungule malu makanyine, ne nudianjile kumanyisha dîku malu anualonga kumpala kua dîba.

13. Bua tshinyi diyukila mu dîku bua mushindu wa kutantamena bupele didi mua kuikala ne dikuatshisha?

¹³ Tshilejilu, bantu ba bungi pa buloba badi mu bupele bukole; nenku miaba ya bungi, bidi mua kuikala ne mushinga bua kuyukila pa mushindu wa kubutantamena. Dilonga dia mu dîku nediambuluishe bena mu nzubu muebe bikaladi dishindamene pa malu malelela atu enzeka mu nsombelu ne pa mêyi-maludiki a mu Bible.​—Nsumuinu 21:5; Muambi 9:11; Ebelu 13:5, 6, 18.

14. Nnsombelu kayi idi mua kuenzeja bua diyukilangana mu dîku pa mmuenenu udi nende Yehowa bua tshimvundu, mvita ne ndubidilu wa bena Kristo dikale diakanyine?

¹⁴ Bukuabu bualu budi bunulomba bua kuyukilanganapu ntshimvundu. Tuetu bonso tudi ne bua kuikala ne mmuenenu wa Yehowa mushindame bikole mu lungenyi ne mu mitshima yetu. (Genese 6:13; Musambu 11:5) Dilonga muanda udi utangila tshimvundu mu dîku didi mua kufila mpunga bua kuyukila pa mushindu wa kuepuka bena tshimvundu mu kalasa kakuyi dilonga manaya kampanda a mvita bua kudikuba, ne bua kusungula dijikija lutetuku didi dikumbane. Bimvundu mbilue kutangalaka bikole; matunga bu onso mmasunsula kudi mvita pankatshi pa bena ditunga nkayabu, diluangana bua malu a tshididi ne a bisa anyi mvita ya bisumbu bia bena tshinyangu. Ke bua tshinyi bidi bikengela kuyukila ne bena mu dîku dienu bua bamanye mushindu wa kulama ngikadilu wa bena Kristo padibu muaba udi bisumbu bishilangane biluishangana.​—Yeshaya 2:2-4; Yone 17:16.

15. Mmunyi mutudi mua kulongesha bana malu a bulume anyi bukaji ne a dibaka?

¹⁵ Padi bana benda bakola, bidi bikengela kubalongesha malu a bulume anyi bukaji pamue ne a dibaka, makumbanangane ne bidimu biabu. Miaba ya bungi baledi bavule kabatu bakula ne bana babu pa malu aa nansha. Nuenu kanuyi bambile bana malu aa, badi mua kubambilawu mu mushindu mukonyangale kudi bansonga bakuabu, ne bipeta bidi mua kuikala bibi menemene. Kabiakuikalaku bitambe buimpe bua kuidikija Yehowa, udi ufila mibelu ya buludiludi ne idi kayiyi itonda bantu ku matshi pa tshilumbu etshi mu Bible anyi? Mibelu mimpe neyambuluishe bana bua kuikala badinemeka ne bua kumanya mua kuangata ne mushinga aba badi kabayi balume anyi bakaji bu buobu. (Nsumuinu 5:18-20; Kolosai 3:5; 1 Tesalonike 4:3-8) Nansha binuikala bamane kuakula malu aa, kanuelakanyi bua kuakula tshiakabidi. Padi nsombelu mipiamipia imueneka, bidi bikengela kuambulula malu amue-amue au.

16. (a) Ndîba kayi ditu mêku mashilashilangane alonga? (b) Mmunyi munudi batantamene bipumbishi bua kumona mua kuikala nulonga mu dîku pa tshibidilu?

¹⁶ Ndîba kayi dinudi mua kuenza dilonga dia mu dîku? Bua kuidikija mêku a Betele a buloba bujima, mêku a bungi atu enza dilonga mu Dimue dilolo. Kadi mbishilangane bua makuabu. Mu ditunga dia Argentine, dîku kampanda dia bana 9 pamue ne baledi babu babidi divua pa tshibidilu dijuka pa dîba itanu wa dinda dituku dionso bua kulonga. Bu muvua mêba a mudimu mashilangane, kakuvua dîba dikuabu divuabu mua kuenza dilonga edi nansha. Kabivua bipepele to, kadi bivua bishimika mushinga wa dilonga dia mu dîku mu lungenyi ne mu mitshima ya bana. Mu ditunga dia Philippines, mukulu kampanda uvua pa tshibidilu ulonga mu dîku ne mukajende ne bana bende basatu bavua benda bakola. Munkatshi mua lumingu, baledi bavua kabidi balonga ne muana yonso bua afike ku dinanga bulelela. Mu États-Unis, muanetu wa bakaji kansanga muena bayende udi kayi Ntemu utu uya kushindikija bana bende bua kuangata bise wa mu kalasa mu dinda dionso. Padibu bindile bise, batu benza minite bu dikumi babala ne bakonkonona pamue malu makumbanyine a mu Mifundu, ne pashishe mamu utu wenza disambila dia mu tshikoso kumpala kua bana kubuelabu mu bise. Mu République démocratique du Congo, muntu mukaji mukuabu​—bayende mmunyeme mumushiye ne bana—​udi ne bua kuenza madikolela a bungi mu dilonga dia mu dîku, bualu ki mmulonge kalasa ka bungi to. Muanende wa balume ukadi mukole utu uya kutangila dîku edi lumingu luonso bua kulombola dilonga edi, mamuende ne bakunyi bende ba balume batu babuelamu. Mamu eu udi ufila tshilejilu tshilenga pa kudilongolola ne tshisumi tshionso. Kudiku bualu budi bunupangisha bua kuikala nulonga pa tshibidilu mu dîku dienu anyi? Kanulekedi nansha. Nulombe Yehowa bua abeneshe madikolela anudi nuenza bua kuikala nulonga pa tshibidilu mu dîku.​—Mâko 11:23, 24.

Masanka adi afumina ku dinanukila

17. (a) Ntshinyi tshidi tshilombibue bua kuikala kulonga mu dîku pa tshibidilu? (b) Mbualu bumona kayi budi buleja mushinga wa kuikala kulongesha bena dîku njila ya Yehowa pa tshibidilu?

¹⁷ Bidi bikengela kudianjila kulongolola malu. Bidi bilomba dinanukila. Kadi masanka adi afumina ku dilonga mu dîku pa tshibidilu mmakumbane kuenzela madikolela. (Nsumuinu 22:6; 3 Yone 4) Mu ditunga dia Allemagne, Franz ne Hilda bavua ne bana 11. Kunyima kua bidimu bia bungi, muanabu wa bakaji Magdalena wakamba ne: “Muanda undi ntamba kuangata ne mushinga wa bungi lelu ng’wa se: dituku nansha dimue kadivua dipite kabayi batulongeshe malu kampanda a mu nyuma to.” Pakatampakana lungenyi lua dinanga dinekesha dia ditunga mu bukokeshi bua Adolf Hitler, ku diambuluisha dia Bible, tatuende wa Magdalena wakalongolola dîku diende bua mateta avuaye mumone alua kumpala. Kunyima kua matuku, bakakuata bana ba mu dîku edi batshivua batekete ne kuyabu nabu muaba uvuabu balongesha bana amue malu; bakakuata bakuabu bena mu dîku edi ne kubelabu mu maloko ne mu tumponya tua disubishilangana. Bakashipa banga. Bonso buabu, ne aba bakapanduka, bakashala ne ditabuja dikole mu tshikondo atshi tshia dikenga ne mu bidimu bionso biakalonda.

18. Mmunyi mudi madikolela a baledi bajike mafikishe ku disanka?

¹⁸ Bia muomumue, baledi bajike ba bungi, pamue ne aba badi ne bena dibaka nabu kabayi mu tshitendelelu tshimue nabu, batu pa tshibidilu balongesha bana babu malu a mu Bible. Mu ditunga dia Inde, mamu kampanda muikale mukamba wakenza madikolela a bungi bua kufikisha bana bende babidi ba balume ku dinanga Yehowa. Kadi mamu eu wakabungama bikole pavua muanende wa balume mulekele kudisangisha ne bantu ba Yehowa. Wakalomba Yehowa luse bua bionso bivuaye mua kuikala mupangile kuenza mu dilongesha dia muanende eu. Kadi muanende wa balume eu kavua mupue muoyo malu avuaye mulonge to. Kunyima kua bidimu bipite pa dikumi, wakapingana, kukolaye bimpe mu nyuma ne kuluaye mukulu mu tshisumbu. Mpindieu yeye ne mukajende badi bampanda-njila, basadidi ba ku dîba ne ku dîba. Baledi aba badi ne dianyisha bua mudibu batumikile mibelu ya kudi Yehowa ne bulongolodi buende bua kuikala ne tshibidilu tshia kulonga malu a mu Bible mu dîku. Nutu nutumikila mibelu eyi mu dîku dienu anyi?

Udi mua kumvuija anyi?

◻ Bua tshinyi kulonga pa tshibidilu mu dîku kudi ne mushinga?

◻ Mbipatshila kayi bitudi ne bua kuikala nabi mu dilonga dionso ditudi tuenza mu dîku?

◻ Mbintu kayi bia kulongesha nabi bidibu batupeshe?

◻ Mmunyi mutudi mua kulongolola dilonga bilondeshile majinga a bena dîku?

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Bipatshila bisunguluke nebilengeje dilonga dienu dia mu dîku

Mêku: Samunayi Nzambi mu tshisumbu tshiende

‘Nemvudijile Yehowa disanka mu masangisha a bantu bende.’​—MUSAMBU 26:12.

1. Pa kumbusha dilonga ne disambila ku nzubu, ntshinyi tshidi tshikale kabidi tshitupa tshia mushinga tshia ntendelelu mulelela?

NTENDELELU wa Yehowa kêna umvuija anu kusambila ne kulonga Bible kumbelu nansha, kadi udi kabidi umvuija kuenza mudimu mu tshisumbu tshia Nzambi. Yehowa uvua mulombe bena Isalele wa kale bua ‘kusangisha bantu bonso, ne balume ne bakaji ne bana bakese’ bua kulonga mikenji ya Nzambi, bua bamone mua kuendela mu njila wende. (Dutelonome 31:12; Yoshua 8:35) Bavua bakankamije bakulumpe, ‘bansongalume ne bansongakaji’ bua kusamunabu dîna dia Yehowa. (Musambu 148:12, 13) Ke tshidi tshienzeka kabidi mu tshisumbu tshia bena Kristo. Mu Nzubu ya Bukalenge pa buloba bujima, balume, bakaji ne bana badi bafila mandamuna ku budisuile mu bisangilu, ne ba bungi badi bumvua disanka divule padibu bafila mandamuna aa.​—Ebelu 10:23-25.

2. (a) Bua tshinyi kudilongolola kudi ne mushinga bua kuambuluisha bana bua basankidile bisangilu? (b) Ntshilejilu tshia banganyi tshidi ne mushinga?

² Bushuwa, ki mbipepele bua kuambuluisha bana bua kupetabu tshibidilu tshimpe tshia kuikala kuenza midimu ya tshisumbu. Bikala bamue bana badi babuela mu bisangilu ne baledi babu bamueneka kabayi babisankidila, lutatu ludi mua kuikala lufumina kuepi? Bushuwa, bana ba bungi kabatu bateya ntema mutantshi mule to, bisangilu bitu bibatonda ne lukasa. Kudilongolola kudi mua kuambuluisha bua kujikija lutatu elu. Kakuyi didilongolola, bana kabena mua kufila mandamuna mu bisangilu mu mushindu muimpe nansha. (Nsumuinu 15:23) Kakuyi didilongolola, nebikale bikole bua buobu kudiunda mu nyuma. (1 Timote 4:12, 15) Tshia kuenza ntshinyi? Tshia kumpala, baledi badi ne bua kudiebeja bikalabu buobu bine balongolola bisangilu. Tshilejilu tshiabu tshidi ne buenzeji bukole. (Luka 6:40) Bualu bukuabu bua mushinga nkudianjila kulongolola bimpe dilonga dia mu dîku.

Nuikale nukolesha mutshima

3. Mu dilonga dia mu dîku, bua tshinyi tudi ne bua kuenza madikolela a pa buawu bua kukolesha mitshima, ne bualu ebu budi bulomba tshinyi?

³ Tshipatshila tshia dilonga dia mu dîku katshikadi anu tshia kuuja patupu dimanya mu mitu nansha, kadi tshikale kabidi tshia kukolesha mitshima. Bidi bilomba kumanya ntatu idi nayi bena mu dîku ne kutabalela muntu yonso ne dinanga. Yehowa udi “uteta mitshima ya bantu.”​—1 Kulondolola 29:17.

4. (a) ‘Kupanga kuikala ne mutshima’ kudi kumvuija tshinyi? (b) ‘Kupeta mutshima’ kudi kumvuija malu kayi?

⁴ Ntshinyi tshidi Yehowa umona padiye uteta mitshima ya bana batudi balele? Ba bungi ba kudibu nebambe ne: mbanange Nzambi, ee, abu mbualu budi buakanyine kalumbandi. Nansha nanku, nsonga anyi muntu utshidi utuadija kulonga malu a Yehowa udi ne dimanya dikese dia njila ya Yehowa. Bu mudiye kayi ne dimanya dia bungi, anu mudi Bible wamba, udi mua kuikala ‘mupange kuikala ne mutshima.’ Pamu’apa meji ende onso ki mmabi to, kadi bidi bilomba dîba bua kufikisha mutshima wende ku dikala ne ngikadilu wikala mua kusankisha Nzambi menemene. Bidi bilomba bua kufikisha ngenyi, majinga, malu adi muntu musue ne adiye wipatshila pamue ne meji ku diumvuangana ne tshidi Nzambi musue, mu mushindu udi bantu bapange bupuangane mua kukumbaja. Dishintulula muntu wa munda mu mushindu muimpe didi difikisha muntu ku ‘dipeta [“mutshima,” NW].’​—Nsumuinu 9:4; 19:8.

5, 6. Mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu balela bua ‘kupeta mutshima’?

⁵ Baledi badiku mua kuambuluisha bana babu balela bua ‘kupeta mutshima’ anyi? Bulelela, kakuena muntu udi mua kufikisha mutshima wa munga muntu ku dikala ne ngikadilu muimpe nansha. Muntu yonso udi ne tshipedi tshia budisunguidi, ne malu a bungi mmasuikila ku meji atudi tulekela atuluila mu lungenyi. Kadi buobu bikale ne bujinguludi, misangu mivule baledi badi mua kufikisha muanabu ku diakula bua kumanyabu malu adi mu mutshima wende ne kumona mudibu mua kumuambuluisha. Elayi nkonko ya mushindu’eu: ‘Udi wela meji kayi bua bualu ebu?’ ne ‘Ntshinyi tshiudi musue kuenza menemene?’ Pashishe numuteleje ne lutulu. Kanuikadi ne luya nansha. (Nsumuinu 20:5) Bulenga, diditeka pa muaba wa bakuabu ne dinanga bidi ne mushinga binuikala basue bua kulenga mutshima.

⁶ Bua kukankamija meji malenga, ikalayi nuakula misangu yonso bua mamuma a spiritu​—dimuma dionso dia kudiwu—​ne nuenze madikolela pamue mu dîku bua kuadima. (Galatia 5:22, 23) Nukankamije dinanga bua Yehowa ne bua Yezu Kristo, ki mpa kuamba patupu ne: tudi ne bua kubananga, kadi pa kukonkonona tubingila tutudi tubanangila ne mushindu utudi mua kuleja dinanga edi. (2 Kolinto 5:14, 15) Nukoleshe dijinga dia kuenza malu adi makane pa kuelangana meji pa masanka adi afumina ku malu aa. Nukoleshe dijinga dia kuepuka ngenyi ne ngakuilu ne ngikadilu mibi pa kuyukila bua bipeta biayi bibi. (Amosa 5:15; 3 Yone 11) Nuleje mushindu udi ngenyi ne ngakuilu ne ngikadilu​—mimpe nansha mibi—​mua kuikala ne buenzeji pa malanda a muntu ne Yehowa.

7. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuambuluisha bana bua kutantamena ntatu ne kuangata mapangadika bua kushala pabuipi ne Yehowa?

⁷ Padi muana muikale ne lutatu anyi ukeba kuangata dipangadika dia mushinga, tudi mua kumuebeja ne: ‘Buebe wewe Yehowa udi umona bualu ebu mushindu kayi? Mbualu kayi buudi mumanye budi butangila Yehowa budi bukufikisha ku diamba nanku? Ukadi mumuambilebu mu disambila anyi?’ Pa kutuadija kumpala kua dîba menemene, nuambuluishe bana benu balela bua bikale ne nsombelu udi uleja ne: badi benza madikolela bua kujadika tshidi disua dia Nzambi ne badi badienza. Padibu bafika ku dishemeja malanda a nsungasunga ne Yehowa, badi bapeta disanka mu diendela mu njila yende. (Musambu 119:34, 35) Malu aa neabafikishe ku dikala ne dianyisha bua diakalenga didibu nadi dia kudisangisha ne tshisumbu tshia Nzambi mulelela.

Dilongolola bisangilu bia tshisumbu

8. (a) Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kuela malu onso adi alomba ntema mu dilonga dietu dia mu dîku? (b) Dilonga edi didi ne mushinga kayi?

⁸ Kudi malu a bungi adi alomba ntema dîba dinudi nulonga mu dîku. Mmunyi munudi mua kuakonkonona onso? Kakuena mushindu wa kuenza malu onso musangu umue nansha. Kadi nebinuambuluishe binuafunda malu aa mu liste pa dibeji. (Nsumuinu 21:5) Nuikale nutangila liste au ku musangu ne ku musangu bua kumanya malu adi alomba ntema ya pa buayi. Nuikale nutabalela didiunda dia mu nyuma dia muntu yonso udi mu dîku. Kulongolola malu nunku bua dilonga dia mu dîku ntshitupa tshia mushinga tshia dilongesha dia bena Kristo ne kudi kutuambuluisha mu matuku etu a muoyo mpindieu ne kutulongolola kabidi bua muoyo wa tshiendelele utshilualua.​—1 Timote 4:8.

9. Mbipatshila kayi bitudi mua kukumbaja ku kakese ku kakese mu dilonga dietu dia mu dîku pa bidi bitangila dilongolola bisangilu?

⁹ Nutu nulongolola bisangilu mu dilonga dienu dia mu dîku anyi? Kudi malu a bungi anudi mua kukumbaja ku kakese ku kakese panudi nulonga pamue. Amue a kudiwu adi mua kulomba mbingu, ngondo anyi mene bidimu bua kuakumbaja. Nuikale ne bipatshila ebi: (1) muntu yonso udi mu dîku ikale udilongolola bua kumona mua kuandamuna mu bisangilu bia tshisumbu; (2) muntu yonso adienzeje bua kuandamuna mu ende mêyi; (3) ele mvese mu mandamuna ende ne (4) akonkonone malu adiye ulonga ne tshipatshila tshia kuatumikila. Bionso ebi bidi mua kuambuluisha muntu bua kunangaye bulelela.​—Musambu 25:4, 5.

10. (a) Mmunyi mutudi mua kutabalela tshisangilu tshionso tshia ku bisangilu bia tshisumbu? (b) Bua tshinyi bualu ebu budi ne mushinga?

¹⁰ Nansha bikala dilonga dienu dia mu dîku ditamba kushindamena pa dilongesha dia mu Tshibumba tshia Nsentedi dia ku lumingu, kanulenguludi mushinga wa kulongolola bisangilu bikuabu mu dîku anyi muntu pa nkayende, bu mudi: Dilonga dia Mukanda dia Tshisumbu, Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi ne Tshisangilu tshia Mudimu. Bisangilu ebi bidi pabi bitupa bia mushinga bia mu ndongamu muenza bua kutulongesha bua kuendela mu njila wa Yehowa. Pamu’apa misangu yonso nutu nulongolola bisangilu mu dîku. Panudi nulongolola bisangilu pamue nunku’eu, nudi numanya mua kuikala kulonga bimpe. Nenku nenupete malu mimpe a bungi mu bisangilu. Kabidi, nuakule bua bipeta bimpe bidi bifumina ku dilongolola bisangilu ebi pa tshibidilu ne bua mushinga wa kuikala ne dîba disunguluke dia kubilongolola.​—Efeso 5:15-17.

11, 12. Mmunyi mudi dilongolola misambu ya kuimba mu tshisumbu mua kutuambuluisha, ne mmunyi mutudi mua kuyilongolola?

¹¹ Mu Mpungilu ya “Njila wa muoyo wa Nzambi,” bavua batukankamije bua kulongolola tshitupa tshikuabu tshia bisangilu​—misambu. Nudi batungunuke ne kuenza bualu ebu anyi? Kulongolola misambu kudi mua kuambuluisha bua kushimika bulelela mu ngenyi ne mu mitshima yetu ne kudi kabidi mua kutufikisha ku ditamba kuanyisha bisangilu bia tshisumbu.

¹² Kubala ne kukonkonona diumvuija dia imue miaku ya mu misambu idi mu ndongamu patudi tulongolola bisangilu kudi mua kutuambuluisha bua kuimba ne muoyo mujima. Mu Isalele wa kale, bavua batamba kuimba misambu ne biombelu mu ntendelelu. (1 Kulondolola 25:1; Musambu 28:7) Kudi muntu udi mumanye mua kuimba tshiombelu kampanda mu dîku dienu anyi? Nudi mua kuambulula natshi umue wa ku misambu ya lumingu alu, ne pashishe kuimba musambu au mu dîku. Nudi mua kuenza kabidi mudimu ne bande ya misambu. Mu amue matunga bana betu batu bimba misambu bimpe bitambe kabayi ne biombelu to. Patubu benda mu njila anyi baya ku madimi, misangu mivule batu bimba misambu milongolola bua bisangilu bia lumingu alu.​—Efeso 5:19.

Nudilongolole bua mudimu wa budimi mu dîku

13, 14. Bua tshinyi mayuki a mu dîku adi alongolola mitshima yetu bua mudimu wa budimi adi ne mushinga?

¹³ Kuambila bantu bakuabu malu a Yehowa ne dilongolola diende ntshitupa tshia mushinga tshia nsombelu wetu. (Yeshaya 43:10-12; Matayo 24:14) Nansha tuetu bikale bansonga anyi bantu bakole, mudimu eu neutambe kutusankisha ne netukumbaje malu a bungi anu tuetu badilongolole. Mmunyi mutudi mua kudilongolola mu dîku?

¹⁴ Anu mutubi bua malu onso adi atangila ntendelelu wetu, kulongolola mitshima yetu kudi ne mushinga. Tudi ne bua kuakula bua malu atuenza ne tshituikala mua kuenzela malu aa. Mu matuku a Mukalenge Yehoshafata, bavua balongesha bantu mikenji ya Nzambi, kadi Bible udi utuambila ne: “kabavua banji kulongolola mutshima wabu” nansha. Bakakuatshika mu bilobeshi biakabasesuisha ku ntendelelu mulelela. (2 Kulondolola 20:33; 21:11, NW) Tshipatshila tshietu katshiena anu tshia kufila luapolo lua mêba atudi benze mu mudimu wa budimi anyi tshia kuabanya patupu mikanda nansha. Mudimu wetu udi ne bua kuikala tshijadiki tshia dinanga ditudi nadi kudi Yehowa ne kudi bantu badi bakeba mushindu wa kusungula muoyo. (Ebelu 13:15) Tudi ‘benzejanganyi ba mudimu ne Nzambi’ mu mudimu eu. (1 Kolinto 3:9) Edi ndiakalenga ditudi nadi! Tudi tuenzejangana mudimu ne Nzambi pa kukuatshishangana ne banjelu bansantu mu buambi. (Buakabuluibua 14:6, 7) Tshikondo tshitambe buimpe bua kukolesha dianyisha bua mudimu eu ntshikondo tshitudi tuyukila mu dîku, nansha mu dilonga dietu dia ku lumingu luonso anyi patudi tukonkonona mvese musunguluke wa mu broshire wa Tukonkononayi Mifundu dituku dionso.

15. Ndîba kayi ditudi mua kulongolola mudimu wa budimi mu dîku?

¹⁵ Mu dilonga dienu dia mu dîku, nutuku nuambuluisha bena mu nzubu muenu bua kulongolola mudimu wa budimi anyi? Kuenza nenku kudi mua kuambuluisha bikole. (2 Timote 2:15) Kudi mua kuvuija mudimu wabu ne mushinga ne udi mua kupatula bipeta bimpe. Ku misangu, nudi mua kuangata dîba dionso dijima dinutu nulonga bua kudilongolola bua mudimu wa budimi. Misangu mivule, nudi mua kukonkonona bitupa bia mudimu wa budimi mu mêyi makese ku ndekelu kua dilonga dia mu dîku anyi dîba dikuabu munkatshi mua lumingu.

16. Leja mushinga wa malu onso matela mu tshikoso etshi.

¹⁶ Malonga a mu dîku adi mua kushindamena pa malu kampanda a kuenza, bu mudi adi alonda aa: (1) Nulongolole diyuki diambulula bimpe ne mvese wa kubala mu Bible padiku mushindu. (2) Nuikale bajadike ne: muntu yonso udi ne tshiende tshibuta tshia buambi, Bible ne kayé ka kuangatshila note, mutshi wa mukanda, trakte ne mikanda mikuabu milama bimpe. Tshibuta tshia buambi katshiena ne bua kuikala tshia mushinga mukole nansha, kadi tshidi ne bua kuikala tshimpe. (3) Nuakule bua mushindu ne muaba wa kuenzela buambi bua mu mpukapuka. Nulonde mibelu yonso eyi dîba dinudi nuyisha pamue. Nufile ngenyi idi yambuluisha, kadi mibelu kayipitshi bungi to.

17, 18. (a) Ndidilongolola dia mushindu kayi mu dîku didi mua kufikisha mudimu wetu wa budimi ku dipatula bipeta bimpe? (b) Ntshitupa kayi tshia didilongolola edi tshitudi mua kuenza lumingu luonso?

¹⁷ Tshitupa tshinene tshia mudimu uvua Yezu mupeshe balondi bende ntshia kuvuija bantu bayidi. (Matayo 28:19, 20) Kuvuija bantu bayidi kudi kumvuija malu a bungi kupita kuyisha patupu. Kudi kulomba bua kulongesha. Mmunyi mudi dilonga dienu dia mu dîku mua kunuambuluisha bua kupatula bipeta bimpe mu mudimu eu?

¹⁸ Nuyukile mu dîku bua kumanya bantu banudi basue kutangila. Bamue bavua mua kuikala bitabe mikanda; bakuabu bavua mua kuikala bateleje patupu. Nudi mua kuikala babapete mu mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu anyi mu buambi bua mu mpukapuka mu tshisalu peshi mu kalasa. Lekelayi Dîyi dia Nzambi dinulombole. (Musambu 25:9; Yehezekele 9:4) Muntu yonso wa kunudi adianjile kulongolola bantu badiye musue kukumbula lumingu alu. Mmalu kayi anuayukila? Diyukila mu dîku didi mua kuambuluisha muntu yonso bua kudilongolola. Nuikale bamanye mvese misunguluke ya kubadila bantu badi basankidila bulelela pamue ne malu makanyine a mu broshire wa Ntshinyi tshidi Nzambi utulomba? peshi a mu mukanda wa Dimanya didi difikisha ku muoyo wa kashidi. Kanukebi bua kuakula malu a bungi menemene mu dikumbula dimue nansha. Nushile munuyukidishi lukonko lunuandamuna musangu udi ulonda. Lumingu luonso nuikale nuakula mu dîku bua kumanya bantu bikala yonso wa kunudi mua kutangila, dîba diabakumbulaye ne malu adiye mulongolole bua kuenza. Dienza nenku didi mua kufikisha mudimu wa buambi wa dîku dijima ku dipatula bipeta bimpe.

Tungunukayi ne kubalongesha njila wa Nzambi

19. Bua bena mu dîku kutungunukabu ne kuendela mu njila wa Yehowa, ntshinyi tshidibu ne bua kumvua, ne ntshinyi tshiafikishaku?

¹⁹ Kuikala mfumu wa dîku mu bukua panu ebu bubi ki mbualu butekete nansha. Satana ne ba-demon bende badi badienzeja bua kunyanga bumuntu bua mu nyuma bua basadidi ba Yehowa. (1 Petelo 5:8) Kabidi lelu’eu, nuenu baledi nudi ne ntatu ya bungi, nangananga baledi bajike. Mbikole bua nuenu kupeta dîba dia kuenza bionso binudi basue kuenza. Kadi madikolela enu ki ng’a patupu to, nansha nuenu mua kutumikila anu mubelu umue ku musangu, ne ku kakese ku kakese nudi mua kulongolola ndongamu wenu wa dilonga dia mu dîku. Bidi bisankisha pa kumona bena mu dîku dienu bendela mu njila wa Yehowa. Bua kuenda bimpe mu njila wa Yehowa, bena mu dîku badi ne bua kuikala ne disanka padibu mu bisangilu bia tshisumbu ne padibu mu mudimu wa buambi. Bua biobi kuenzeka nanku, bidi bikengela kudilongolola​—didilongolola didi dikolesha mutshima ne didi diambuluisha muntu yonso bua kuenza malu aa mu mushindu muimpe.

20. Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha baledi ba bungi bua kumvua disanka dia buena didibu baleje mu 3 Yone 4?

²⁰ Mupostolo Yone wakafunda bua bantu bavuaye muambuluishe mu nyuma ne: “Pandi ngumvua ne: bana banyi badi benda mu bulelela, ndisanka dipite masanka makuabo onso andi mua kupeta.” (3 Yone 4, MMM) Bamfumu ba mêku buobu balombola malonga a dîku ne bipatshila bisunguluke mu lungenyi ne batabalela majinga a muntu yonso wa mu dîku, nebambuluishe mêku abu bimpe bua kupeta disanka edi. Pa kuikala ne dianyisha bua njila wa muoyo wa Nzambi, baledi badi bambuluisha mêku abu bua kupeta njila mutambe buimpe wa muoyo.​—Musambu 19:7-11

Udi mua kumvuija anyi?

◻ Bua tshinyi kulongolola bisangilu kudi ne mushinga wa bungi bua bana?

◻ Mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu balela bua ‘kupeta mutshima’?

◻ Mmunyi mudi dilonga dia mu dîku mua kutuambuluisha bua kulongolola bisangilu bionso?

◻ Mmunyi mudi didilongolola bua mudimu wa budimi mu dîku mua kutuambuluisha bua kupatula bipeta bimpe bia bungi?