Ikalayi nulonga Dîyi dia Nzambi mu dîku
“Muntu kena ne muoyo bua mampa nkayawo nansha, apo nku muaku wonso udi upatuka mukana mua [“Yehowa,” NW].”—MATAYO 4:4, MMM.
1. Ntshinyi tshidi Bible wamba bua bujitu budi nabu bamfumu ba mêku bua kulongesha bana babu njila ya Yehowa?
MISANGU yonso Yehowa Nzambi utu uvuluija bamfumu ba mêku bua bujitu budibu nabu bua kulongesha bana babu. Dilongesha dia mushindu’eu ditu diambuluisha bana bua nsombelu wa matuku onso ne dibalongolola bua nsombelu utshilualua. Muanjelu muleji-mpala wa Nzambi wakamanyisha Abalahama bujitu buvuaye nabu bua kulongesha ba mu nzubu muende bua ‘balonde njila wa [“Yehowa,” NW].’ (Genese 18:19, MMM) Bavua bambile baledi bena Isalele bua kumvuija bana babu muvua Nzambi mupikule Isalele mu Ejipitu ne muvuaye mubapeshe Mikenji yende ku Mukuna wa Sinai, mu Holeba. (Ekesode 13:8, 9; Dutelonome 4:9, 10; 11:18-21) Mbabele bena Kristo badi bamfumu ba mêku bua kukolesha bana babu “mu dikela ne buludiki bua lungenyi bua Yehowa.” (Efeso 6:4, NW) Nansha bikala muledi umuepele ke udi usadila Yehowa, yeye ke udi ne bua kudienzeja bua kulongesha bana njila ya Yehowa.—2 Timote 1:5; 3:14, 15.
2. Bidiku bilomba bua kuenza dilonga dia mu dîku bikalamu kamuyi bana anyi? Umvuija.
2 Kabiena bisua kumvuija ne: anu mêku adi ne bana ke adi ne bua kulonga Dîyi dia Nzambi nansha. Padi mulume ne mukajende balonga mu dîku nansha buobu kabayi ne bana, bidi bileja mudibu ne dianyisha bua malu a mu nyuma.—Efeso 5:25, 26.
3. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua dilonga dia mu dîku dikale dienzeka pa tshibidilu?
3 Bua diodi kutamba kuambuluisha, dilongesha didi ne bua kuikala dia pa tshibidilu, mu diumvuangana ne tshivua Yehowa mulongeshe Isalele mu tshipela ne: ‘Muntu kêna wikala ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, kadi utu wikala ne muoyo bualu bua mêyi onso adi apatuka mukana mua Yehowa.’ (Dutelonome 8:3) Bilondeshile nsombelu udibu nende, bantu badi mu amue mêku badi mua kudilongolola bua kuikala kulonga lumingu luonso; bakuabu badi mua kuikala benza dilonga dîpi dituku dionso. Nansha nuenu balongolole malu mushindu kayi, dilonga kadikadi dienzeka mu mpukapuka nansha. “Nudisumbile tshikondo” bua kuikala kudienza. Kufuta mushinga udi ukengedibua bua tshikondo etshi mmushindu mulenga wa kudibutshila bintu. Mioyo ya bena mu dîku dienu idi mu njiwu.—Efeso 5:15-17; Filipoi 3:16.
Bipatshila bia kulama mu lungenyi
4, 5. (a) Ku butuangaji bua Mose, ntshipatshila tshinene kayi tshivua Yehowa mufundile baledi mu dilongesha bana babu? (b) Muanda eu udi umvuija tshinyi lelu?
4 Panudi nulombola dilonga dia mu dîku, neditambe kunuambuluisha binuikala ne bipatshila bisunguluke mu lungenyi. Monayi bimue bia kudibi.
5 Mu dilonga dionso, nukebe mua kukolesha dinanga bua Yehowa Nzambi. Pavua bena Isalele badisangishe mu mpata ya Moaba, kumpala kua buobu kubuela mu Buloba Bulaya, Mose wakakoka ntema yabu ku tshivua Yezu Kristo mulue kubikila pashishe ne: ‘mukenji udi mutambe mikuabu yonso.’ Uvua mukenji kayi au? “Sua Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne muoyo webe wonso, ne bukole buebe buonso.” (Matayo 22:36, 37; Dutelonome 6:5) Mose wakabela bena Isalele bua kushimika mukenji eu mu mitshima yabu ne ya bana babu. Bivua ne bua kulomba diambulula, kuleja malu avuabu ne bua kunangila Yehowa, kukonkonona mmuenenu ne bikadilu bivua mua kupangisha bua kuleja dinanga edi, ne kuikala ne dinanga kudi Yehowa mu nsombelu wabu buobu baledi. Bana betu balela badi dijinga ne dilongesha dia mushindu wa muomumue anyi? Eyowa! Buobu pabu badi dijinga ne diambuluisha bua ‘kutengula mitshima yabu,’ mmumue ne: kumbusha tshintu tshionso tshidi mua kubapangisha bua kuleja dinanga kudi Nzambi. (Dutelonome 10:12, 16; Yelemiya 4:4) Munkatshi mua malu adi mua kubapangisha bua kuleja dinanga edi mudi mua kuikala dijinga dia bintu bia pa buloba ne dia kupeta mpunga ya kubuela mu malu a panu. (1 Yone 2:15, 16) Dinanga ditudi nadi kudi Yehowa didi ne bua kumuenekela mu bienzedi, didi ne bua kutusaka ku dienza malu adi asankisha Tatu wetu wa mu diulu. (1 Yone 5:3) Bua dilonga dienu dia mu dîku kuikaladi ne bipeta bimpe bia mutantshi mule, nudi ne bua kulombola dilonga dionso mu mushindu udi ukolesha dinanga edi.
6. (a) Ntshinyi tshidi tshilombibue bua kufila dimanya dijalame? (b) Mmunyi mudi Mifundu ileja mushinga wa dimanya dijalame?
6 Nufile dimanya dijalame dia malu adi Nzambi ulomba. Bidi biumvuija tshinyi? Bidi biumvuija malu a bungi kupita dibala patupu dia mandamuna mu tshibejibeji anyi mu mukanda. Misangu mivule bitu bilomba kuyukila bua kujadika ne: miaku ne ngenyi minene mmiumvuike bimpe. Dimanya dijalame mbualu budi bukengedibua bua kufika ku divuala bumuntu bupiabupia, kutungunuka ne dituishila mêsu pa malu adi ne mushinga eku tuluangana ne ntatu ya mu nsombelu, ne bua kuenza malu adi asankisha Nzambi.—Filipoi 1:9-11; Kolosai 1:9, 10; 3:10.
7. (a) Ndiela nkonko ya mushindu kayi didi mua kuambuluisha bena dîku bua kuleja mushindu muimpe wa kutumikila malu adibu balonga? (b) Mmunyi mudi Mifundu ileja mushinga wa tshipatshila etshi?
7 Mmushindu wa kutumikila malu anudi nulonga. Bikale ne tshipatshila etshi, mu dilonga dionso dia mu dîku nudiebeje ne: ‘Mmunyi mudi malu aa ne bua kulenga nsombelu wetu? Bidiku bitulomba kuenza malu mashilangane ne atudi tuenza mpindieu anyi? Bua tshinyi tudi ne bua kuenza mashintuluka?’ (Nsumuinu 2:10-15; 9:10; Yeshaya 48:17, 18) Kuela meji bimpe mushindu wa kutumikila malu anudi nulonga mbualu budi bukengedibua bua bena mu dîku kudiundabu mu nyuma.
Nuenze mudimu bimpe ne bintu bia kulongesha nabi
8. Mbintu kayi bia kulonga nabi Bible bidi kasumbu ka mupika kafile?
8 “Mupika wa lulamatu ne wa budimu” mmufile bintu bivule bitudi mua kuenza nabi mudimu bua kulonga. Bua kumona mua kulonga Bible, tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshidi mu miakulu 131. Kudi mikanda ya kulonga nayi Bible mu miakulu 153, broshire mu miakulu 284, bande ya bisanji mu miakulu 61, bande ya video mu miakulu 41, nansha matadi a ordinatere a dikeba nawu malu a mu Bible (CD-ROM) mu miakulu 9!—Matayo 24:45-47.
9. Mmunyi mutudi mua kutumikila mibelu ya mu mifundu idibu batele mu tshikoso etshi patudi tulonga Tshibumba tshia Nsentedi mu dîku?
9 Bena mu mêku a bungi batu balongolola Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dîba ditubu bateke bua kuenza dilonga dia mu dîku. Dilonga edi didi diambuluisha bikole. Mu Tshibumba tshia Nsentedi mudi biakudia bia nshindamenu bia mu nyuma bifila bua kukolesha bantu ba Yehowa pa buloba bujima. Panudi nulonga Tshibumba tshia Nsentedi mu dîku, kanuikadi anu nubala bikoso ne nuandamuna nkonko mifunda patupu nansha. Nuenze muenu muonso bua kumvua malu adimu. Nuikale nukeba mvese idibu batele kadi kabayi bafunde mêyi adimu. Nuambile bena mu dîku bua kuleja diumvuangana didi pankatshi pa mvese eyi ne malu mamba mu tshikoso tshinudi nukonkonona. Nulenge mutshima.—Nsumuinu 4:7, 23; Bienzedi 17:11.
10. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubueja bana mu dilonga ne kudivuija tshikondo tshidi tshibasankisha?
10 Binuikala ne bana mu dîku, ntshinyi tshinudi mua kuenza bua dilonga dienu kadikadi patupu bu tshilele tshia dîku, kadi dikale dikolesha ne disankisha? Mu mushindu muakanyine, nudienzeje bua kulama ntema ya muntu yonso ku malu anudi nulonga. Padiku mushindu, nuenze bua muana yonso ikale ne wende Bible ne tshibejibeji tshinudi nulonga. Mu didikija musangelu uvua nawu Yezu, muledi udi mua kusombesha muana mutekete pabuipi nende menemene, pamu’apa kumuela diboko. (Tangila Mâko 10:13-16.) Mfumu wa dîku udi mua kulomba muana ukadi nsonga bua umvuije tshimfuanyi tshidi mu tshiena-bualu tshidibu balonga. Badi mua kudianjila kupesha muana mutekete mvese kampanda wa kubala. Badi mua kulomba muana ukadi mutantamane bua kuleja mishindu ya kutumikila malu adibu balonga.
11. Mbintu kayi bikuabu bia kulongesha nabi bidibu batupeshe, ne padibi kuoku, mmunyi mutudi mua kuenza nabi mudimu bimpe mu dilonga dia mu dîku?
11 Nansha munudi mua kuikala nushindamena pa Tshibumba tshia Nsentedi mu dilonga dienu, kanupu muoyo bintu bikuabu bia kulonga nabi bidi mu miakulu ya bungi nansha. Binuikala dijinga ne ngenyi ya mushinga anyi diumvuija dia tshiambilu kampanda tshia mu Bible, Mukanda wa Étude perspicace des Écritures udi mua kunuambuluisha. Nudi mua kupeta mandamuna a nkonko mikuabu pa kukeba mu Index anyi mu ditadi dia ordinatere. Kulonga mua kuenza mudimu ne bintu ebi—pikalabi kuoku mu muakulu wenu—kudi mua kuikala ne mushinga wa bungi mu dilonga dia dîku. Nuenu bikale ne tshipatshila tshia kujula dijinga dia bana dia kumanya bia bungi, nudi kabidi mua kudilamina ndambu wa dîba dinutu nulonga mu dîku bua kutangila tshitupa tshia bande wa video anyi kuteleja bande wa drama wa Société ne pashishe kuyukilanganapu. Kuenza mudimu bimpe ne bintu ebi bia kulonga nabi kudi mua kuenza bua dilonga dienu dia mu dîku dikale disankisha ne dikuatshisha dîku dijima.
Nulongolole malu makanangane ne majinga a bena dîku dienu
12. Mmunyi mudi dilonga dia mu dîku mua kuambuluisha bua kukumbaja majinga a dîku a lukasalukasa?
12 Bidi mua kuikala ne: pa tshibidilu dîku dienu ditu dienza dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dia ku lumingu. Kadi nuikale bamanye ntatu ne mmuenenu bidi mu dîku dienu. Bikala mamu katu uya ku mudimu, udi mua kuikala usomba ne bana dituku dionso padibu bafuma mu kalasa. Dîba adi kudi mushindu wa kujikija imue ntatu; mikuabu nudi mua kulua kuyitangila panyima. Padi dîku dikale ne majinga a lukasalukasa, kanualenguludi nansha. (Nsumuinu 27:12) Majinga aa kaena anu mua kuikala ntatu ya mu kalasa, kadi adi mua kuikala kabidi malu makuabu. Nusungule malu makanyine, ne nudianjile kumanyisha dîku malu anualonga kumpala kua dîba.
13. Bua tshinyi diyukila mu dîku bua mushindu wa kutantamena bupele didi mua kuikala ne dikuatshisha?
13 Tshilejilu, bantu ba bungi pa buloba badi mu bupele bukole; nenku miaba ya bungi, bidi mua kuikala ne mushinga bua kuyukila pa mushindu wa kubutantamena. Dilonga dia mu dîku nediambuluishe bena mu nzubu muebe bikaladi dishindamene pa malu malelela atu enzeka mu nsombelu ne pa mêyi-maludiki a mu Bible.—Nsumuinu 21:5; Muambi 9:11; Ebelu 13:5, 6, 18.
14. Nnsombelu kayi idi mua kuenzeja bua diyukilangana mu dîku pa mmuenenu udi nende Yehowa bua tshimvundu, mvita ne ndubidilu wa bena Kristo dikale diakanyine?
14 Bukuabu bualu budi bunulomba bua kuyukilanganapu ntshimvundu. Tuetu bonso tudi ne bua kuikala ne mmuenenu wa Yehowa mushindame bikole mu lungenyi ne mu mitshima yetu. (Genese 6:13; Musambu 11:5) Dilonga muanda udi utangila tshimvundu mu dîku didi mua kufila mpunga bua kuyukila pa mushindu wa kuepuka bena tshimvundu mu kalasa kakuyi dilonga manaya kampanda a mvita bua kudikuba, ne bua kusungula dijikija lutetuku didi dikumbane. Bimvundu mbilue kutangalaka bikole; matunga bu onso mmasunsula kudi mvita pankatshi pa bena ditunga nkayabu, diluangana bua malu a tshididi ne a bisa anyi mvita ya bisumbu bia bena tshinyangu. Ke bua tshinyi bidi bikengela kuyukila ne bena mu dîku dienu bua bamanye mushindu wa kulama ngikadilu wa bena Kristo padibu muaba udi bisumbu bishilangane biluishangana.—Yeshaya 2:2-4; Yone 17:16.
15. Mmunyi mutudi mua kulongesha bana malu a bulume anyi bukaji ne a dibaka?
15 Padi bana benda bakola, bidi bikengela kubalongesha malu a bulume anyi bukaji pamue ne a dibaka, makumbanangane ne bidimu biabu. Miaba ya bungi baledi bavule kabatu bakula ne bana babu pa malu aa nansha. Nuenu kanuyi bambile bana malu aa, badi mua kubambilawu mu mushindu mukonyangale kudi bansonga bakuabu, ne bipeta bidi mua kuikala bibi menemene. Kabiakuikalaku bitambe buimpe bua kuidikija Yehowa, udi ufila mibelu ya buludiludi ne idi kayiyi itonda bantu ku matshi pa tshilumbu etshi mu Bible anyi? Mibelu mimpe neyambuluishe bana bua kuikala badinemeka ne bua kumanya mua kuangata ne mushinga aba badi kabayi balume anyi bakaji bu buobu. (Nsumuinu 5:18-20; Kolosai 3:5; 1 Tesalonike 4:3-8) Nansha binuikala bamane kuakula malu aa, kanuelakanyi bua kuakula tshiakabidi. Padi nsombelu mipiamipia imueneka, bidi bikengela kuambulula malu amue-amue au.
16. (a) Ndîba kayi ditu mêku mashilashilangane alonga? (b) Mmunyi munudi batantamene bipumbishi bua kumona mua kuikala nulonga mu dîku pa tshibidilu?
16 Ndîba kayi dinudi mua kuenza dilonga dia mu dîku? Bua kuidikija mêku a Betele a buloba bujima, mêku a bungi atu enza dilonga mu Dimue dilolo. Kadi mbishilangane bua makuabu. Mu ditunga dia Argentine, dîku kampanda dia bana 9 pamue ne baledi babu babidi divua pa tshibidilu dijuka pa dîba itanu wa dinda dituku dionso bua kulonga. Bu muvua mêba a mudimu mashilangane, kakuvua dîba dikuabu divuabu mua kuenza dilonga edi nansha. Kabivua bipepele to, kadi bivua bishimika mushinga wa dilonga dia mu dîku mu lungenyi ne mu mitshima ya bana. Mu ditunga dia Philippines, mukulu kampanda uvua pa tshibidilu ulonga mu dîku ne mukajende ne bana bende basatu bavua benda bakola. Munkatshi mua lumingu, baledi bavua kabidi balonga ne muana yonso bua afike ku dinanga bulelela. Mu États-Unis, muanetu wa bakaji kansanga muena bayende udi kayi Ntemu utu uya kushindikija bana bende bua kuangata bise wa mu kalasa mu dinda dionso. Padibu bindile bise, batu benza minite bu dikumi babala ne bakonkonona pamue malu makumbanyine a mu Mifundu, ne pashishe mamu utu wenza disambila dia mu tshikoso kumpala kua bana kubuelabu mu bise. Mu République démocratique du Congo, muntu mukaji mukuabu—bayende mmunyeme mumushiye ne bana—udi ne bua kuenza madikolela a bungi mu dilonga dia mu dîku, bualu ki mmulonge kalasa ka bungi to. Muanende wa balume ukadi mukole utu uya kutangila dîku edi lumingu luonso bua kulombola dilonga edi, mamuende ne bakunyi bende ba balume batu babuelamu. Mamu eu udi ufila tshilejilu tshilenga pa kudilongolola ne tshisumi tshionso. Kudiku bualu budi bunupangisha bua kuikala nulonga pa tshibidilu mu dîku dienu anyi? Kanulekedi nansha. Nulombe Yehowa bua abeneshe madikolela anudi nuenza bua kuikala nulonga pa tshibidilu mu dîku.—Mâko 11:23, 24.
Masanka adi afumina ku dinanukila
17. (a) Ntshinyi tshidi tshilombibue bua kuikala kulonga mu dîku pa tshibidilu? (b) Mbualu bumona kayi budi buleja mushinga wa kuikala kulongesha bena dîku njila ya Yehowa pa tshibidilu?
17 Bidi bikengela kudianjila kulongolola malu. Bidi bilomba dinanukila. Kadi masanka adi afumina ku dilonga mu dîku pa tshibidilu mmakumbane kuenzela madikolela. (Nsumuinu 22:6; 3 Yone 4) Mu ditunga dia Allemagne, Franz ne Hilda bavua ne bana 11. Kunyima kua bidimu bia bungi, muanabu wa bakaji Magdalena wakamba ne: “Muanda undi ntamba kuangata ne mushinga wa bungi lelu ng’wa se: dituku nansha dimue kadivua dipite kabayi batulongeshe malu kampanda a mu nyuma to.” Pakatampakana lungenyi lua dinanga dinekesha dia ditunga mu bukokeshi bua Adolf Hitler, ku diambuluisha dia Bible, tatuende wa Magdalena wakalongolola dîku diende bua mateta avuaye mumone alua kumpala. Kunyima kua matuku, bakakuata bana ba mu dîku edi batshivua batekete ne kuyabu nabu muaba uvuabu balongesha bana amue malu; bakakuata bakuabu bena mu dîku edi ne kubelabu mu maloko ne mu tumponya tua disubishilangana. Bakashipa banga. Bonso buabu, ne aba bakapanduka, bakashala ne ditabuja dikole mu tshikondo atshi tshia dikenga ne mu bidimu bionso biakalonda.
18. Mmunyi mudi madikolela a baledi bajike mafikishe ku disanka?
18 Bia muomumue, baledi bajike ba bungi, pamue ne aba badi ne bena dibaka nabu kabayi mu tshitendelelu tshimue nabu, batu pa tshibidilu balongesha bana babu malu a mu Bible. Mu ditunga dia Inde, mamu kampanda muikale mukamba wakenza madikolela a bungi bua kufikisha bana bende babidi ba balume ku dinanga Yehowa. Kadi mamu eu wakabungama bikole pavua muanende wa balume mulekele kudisangisha ne bantu ba Yehowa. Wakalomba Yehowa luse bua bionso bivuaye mua kuikala mupangile kuenza mu dilongesha dia muanende eu. Kadi muanende wa balume eu kavua mupue muoyo malu avuaye mulonge to. Kunyima kua bidimu bipite pa dikumi, wakapingana, kukolaye bimpe mu nyuma ne kuluaye mukulu mu tshisumbu. Mpindieu yeye ne mukajende badi bampanda-njila, basadidi ba ku dîba ne ku dîba. Baledi aba badi ne dianyisha bua mudibu batumikile mibelu ya kudi Yehowa ne bulongolodi buende bua kuikala ne tshibidilu tshia kulonga malu a mu Bible mu dîku. Nutu nutumikila mibelu eyi mu dîku dienu anyi?
Udi mua kumvuija anyi?
◻ Bua tshinyi kulonga pa tshibidilu mu dîku kudi ne mushinga?
◻ Mbipatshila kayi bitudi ne bua kuikala nabi mu dilonga dionso ditudi tuenza mu dîku?
◻ Mbintu kayi bia kulongesha nabi bidibu batupeshe?
◻ Mmunyi mutudi mua kulongolola dilonga bilondeshile majinga a bena dîku?
[Tshimfuanyi mu dibeji 15]
Bipatshila bisunguluke nebilengeje dilonga dienu dia mu dîku