Mêba ne bikondo bidi mu bianza bia Yehowa
“Kanuena nukengela bua kumanya meba ne bikondo bidi Tatu mufunde ku bumfumu buende yeye.”—MALU MENZA 1:7, MMM.
1. Mmunyi muvua Yezu muandamune nkonko ya bapostolo bende ivua itangila dîba?
NTSHINYI tshivua mua kutamba kuikala tshia meji bua aba ‘badi batua mikemu ne badila bua malu mabi onso adi bantu benza’ mu Bukua-buena-nkristo ne pa buloba bujima kupita didiebeja bua dîba diatua ndongoluelu eu mubi ku tshibungubungu ne diamupinganabu kudi bulongolodi bupiabupia ne buakane bua Nzambi? (Ezekiyele 9:4, MMM; 2 Petelo 3:13) Bapostolo ba Yezu bakamuela nkonko ivua itangila dîba katupa kîpi kumpala kua lufu luende ne panyima pa dibiishibua diende. (Matayo 24:3; Bienzedi 1:6) Kadi mu diandamuna, Yezu kakabapesha mushindu wa kubadika matuku nansha. Musangu wa kumpala wakabapesha tshimanyinu tshienza ne bitupa kabukabu, ne musangu muibidi wakamba ne: ‘kabavua bakengela bua bamanye mêba ne bikondo bivua Tatu mufunde ku bumfumu buende yeye.’—Malu Menza 1:7, MMM.
2. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Yezu katu anu misangu yonso mumanye mêba adi Tatuende mulongolole bua malu adi ne bua kuenzeka mu tshikondo tshia ku nshikidilu?
2 Nansha mudi Yezu muikale Muana umuepele mulela wa Yehowa, yeye muine katu anu misangu yonso mumanye dîba didi Tatuende mulongolole bua kuenza malu to. Mu mulayi wende wa matuku a ku nshikidilu, ne budipuekeshi Yezu wakitaba ne: ‘Bua dituku adi ne pa dîba adi kakuena muntu udi mumanye, banjelu menemene ba mu diulu kabena bamanye, Muana kêna mumanye, anu Tatu udi mumanye.’ (Matayo 24:36) Yezu uvua mudiakaje bua kuindila ne lutulu bua Tatuende amusokoluele dîba dijalame didi kabutu ka ndongoluelu eu mubi wa malu ne bua kuenzeka.a
3. Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku mandamuna a Yezu bua nkonko ivua itangila dilongolola dia Nzambi?
3 Tudi mua kupatula malu abidi ku mushindu uvua Yezu muandamune nkonko ivua itangila dîba divua malu ne bua kuenzeka bua kukumbaja dilongolola dia Nzambi. Bua kumpala budi se: Yehowa udi ne ndongamu wa dîba dienzeka malu; ne buibidi budi se: yeye nkayende udi umujadika, ne basadidi bende kabena mua kutekemena bua kudianjilaye kubapesha mamanyisha majalame a mêba anyi bikondo biende to.
Mêba ne bikondo bia Yehowa
4. Miaku ya tshiena-Greke mikudimuna ne: “meba” ne “bikondo” idi mu Malu Menza 1:7 idi yumvuija tshinyi?
4 “Meba” ne “bikondo” bidi biumvuija tshinyi? Mêyi a Yezu mafunda mu Malu Menza 1:7 (MMM) adi ne bitupa bibidi bia dîba. Muaku wa tshiena-Greke mukudimuna ne: “meba” udi umvuija “dîba mu ngumvuilu wa dinenga,” lupolo lua dîba (lule anyi luipi). “Bikondo” nnkudimuinu wa muaku udi ufunkuna dîba difunda anyi dijadika, tshikondo anyi tshitshia tshia pa buatshi, tshileja kudi bimanyinu kampanda. Bua miaku ibidi eyi ya ku ntuadijilu, W. E. Vine udi wamba ne: “Mu Malu Menza 1:7, ‘Tatu mmufunde ku bumfumu buende yeye’ meba (chronos), ntanta ya bidimu, ne bikondo (kairos), bitshia bileja kudi malu kansanga.”
5. Ndîba kayi divua Yehowa mumanyishe Nowa bua dilongolola Diende dia kubutula bulongolodi bunyanguke, ne mmidimu kayi ibidi yakenza Nowa?
5 Kumpala kua Mvula munene, Nzambi wakakosela bulongolodi bunyanguke buenza kudi bantu ne banjelu batomboke bavua bavuale mibidi ya bantu tshikondo tshia bidimu 120. (Genese 6:1-3) Musangu au Nowa mutshinyi wa Nzambi uvua ne bidimu 480. (Genese 7:6) Kavua ne bana nansha, ne wakashala nanku munkatshi mua bidimu bikuabu 20. (Genese 5:32) Panyima pa matuku a bungi, anu pakavua bana ba Nowa bakole ne basele, ke pavua Nzambi mumanyishe Nowa bua dilongolola Diende dia kumbusha bubi pa buloba. (Genese 6:9-13, 18) Mene musangu au, nansha muvuabu bapeshe Nowa midimu ibidi, wa kuenza buatu ne wa kuyisha bena mu tshikondo tshiende, Yehowa kavua mumusokoluele dîba divuaye mulongolole nansha.—Genese 6:14; 2 Petelo 2:5.
6. (a) Mmunyi muakaleja Nowa ne: uvua mushiye malu avua atangila dîba mu bianza bia Yehowa? (b) Mmunyi mutudi mua kulonda tshilejilu tshia Nowa?
6 Munkatshi mua makumi a bidimu—pamu’apa tshia bibidi tshimue tshia siekele mujima—‘Nowa wakenza mianda yonso yakamuambila Nzambi.’ Nowa wakenza nenku ‘bua ditabuja,’ kayi mumanye dituku dijalame. (Genese 6:22; Ebelu 11:7) Yehowa wakamushiya kayi mumanye dîba dijalame divua malu ne bua kuenzeka too ne lumingu lumue kumpala kua Mvula wa kabutu kutuadijaye. (Genese 7:1-5) Dieyemena ne ditabuja dikole dia Nowa kudi Yehowa biakamuambuluisha bua kushiya malu avua atangila dîba mu bianza bia Nzambi. Ne mmunyipu muvua Nowa ne bua kuikala muleje dianyisha pakumvuaye bukubi bua Yehowa pavua Mvula munene uloka ne pashishe pakapatukaye mu buatu ne kudiata pa buloba bukezula! Bu mutudi ne ditekemena dia muomumue bua lupandu, katuenaku ne bua kuleja ditabuja dia mushindu’eu kudi Nzambi anyi?
7, 8. (a) Mmunyi muakafika matunga ne makokeshi a buloba bujima ku dikalaku? (b) Mmu mushindu kayi muvua Yehowa ‘mutapulule bikondo bidianjila kulongolola ne mikalu ya miaba ya bantu kusombela’?
7 Panyima pa Mvula munene, bavule ba ku ndelanganyi ya Nowa bakalekela ntendelelu mulelela wa Yehowa. Ne tshipatshila tshia kushala kaba kamue, bakatuadija kuibaka tshimenga ne tshibumba bua ntendelelu wa dishima. Yehowa wakajadika ne: dîba divua dikumbane bua kukosa tshilumbu atshi. Wakakodiakaja muakulu wabu ne ‘wakabamuangalaja pa buloba buonso [kubumbusha mu Babela].’ (Genese 11:4, 8, 9) Pashishe, tusumbu tua miakulu tuakenza matunga, amue a kudiwu akakuata matunga makuabu ne akalua makokeshi a tshitupa tshinene tshia buloba, ne akalua mene makokeshi a buloba bujima.—Genese 10:32.
8 Mu diumvuangana ne dikumbana dia dilongolola diende, ku misangu Nzambi uvua ujadika mikalu ya matunga ne tshikondo tshivua ditunga kampanda mua kukokesha pa bantu badimu anyi bu bukokeshi bua buloba bujima. (Genese 15:13, 14, 18-21; Ekesode 23:31; Dutelonome 2:17-22; Danyele 8:5-7, 20, 21) Mupostolo Paulo wakatela tshitupa etshi tshia mêba ne bikondo bia Yehowa pakambilaye bena meji bena Greke ba mu Atena ne: ‘Nzambi wakafuka buloba ne bintu bionso bidipu wakafuka bisamba bionso bia bantu, bafuma mu muntu umue, bua kuikalabu pa buloba buonso; wakatapulula bikondo biabu bidianjila kulongolola diambedi, ne mikalu ya miaba yabu yashikamabu.’—Bienzedi 17:24, 26.
9. Mmunyi mudi Yehowa ‘mukudimune bikondo ne bidimu’ pa bidi bitangila bakalenge?
9 Ebi kabiena biumvuija ne: Yehowa ke udi wenzeja ditshimuna ne mashintuluka onso a mu malu a tshididi bidi bienzeka mu matunga nansha. Kadi udi mua kuelamu dîyi padiye musue kuenza nanku bua kukumbaja dilongolola diende. Nenku muprofete Danyele, uvua ne bua kumanyisha ndekelu wa Bukokeshi bua Buloba bujima bua Babilone ne dibupingana kudi Medo-Perse, wakamba bua Yehowa ne: ‘Yeye udi ukudimuna bikondo ne bidimu; udi umusha bakalenge, udi ujadika bakalenge; udi ufila meji kudi bena meji, ne lungenyi kudi badi bamanye mua kujingulula malu.’—Danyele 2:21; Yeshaya 44:24–45:7.
‘Tshikondo tshiakafikila pabuipi’
10, 11. (a) Mmutantshi bule kayi kumpala uvua Yehowa mujadike tshikondo tshivuaye ne bua kupikula ndelanganyi ya Abrahama ku bupika? (b) Ntshinyi tshidi tshileja ne: bena Izalele kabavua bamanye tshikondo tshijalame tshivuabu ne bua kulua kubapikula?
10 Siekele mipite pa inayi kumpala, Yehowa wakajadika tshidimu tshijalame tshivuaye ne bua kupuekesha mukalenge wa Bukokeshi bua Buloba bujima bua Ejipitu milongo, ne kupikula ndelanganyi ya Abrahama ku bupika. Mu disokoluela Abrahama dilongolola diende, Nzambi wakalaya ne: ‘Umanye biebe bimpe ne: tunkanunuina tuebe netuikale bendakanyi mu buloba budi kabuyi buabu, netukuatshile bena buloba mudimu, nebatukengeshe too bidimu nkama inayi; meme nendumbuluishe tshisamba tshia bantu baditu tukuatshila mudimu, pashishe, netupatuke ne biuma bia bungi.’ (Genese 15:13, 14) Mu dilonda mu tshikoso muyuki wa Izalele kumpala kua Sanhedrin, Stefane wakafunkuna tshikondo etshi tshia bidimu 400 ne kuambaye ne: ‘Pakafikila tshikondo tshia kushikijabu mulayi wakalaya Nzambi Abrahama pabuipi, bantu bakavulangana, bakakumbana ba bungi mu Ejipitu too ne pakabika mukuabu mukalenge wa Ejipitu wakadi kayi mumanye Yozefe.’—Bienzedi 7:6, 17, 18.
11 Faraone eu mupiamupia wakavuija bena Izalele bapika. Mozese kavua muanji kufunda mukanda wa Genese, nansha mudibi pamu’apa se: bavua bapeshe Abrahama malaya a Yehowa mu mêyi a mukana anyi mafunda. Nansha nanku bidi bimueneka ne: mamanyisha avua nawu bena Izalele kaavua abapesha mushindu wa kuenza makumi bua kumanya dituku dijalame dia dipikudibua diabu ku tshinyangu atshi nansha. Nzambi uvua mumanye dîba divuaye ulua kubapikula, kadi mudibi bimueneka, bena Izalele aba bavua mu dikenga kabavua babamanyishe bualu nansha bumue to. Tudi tubala ne: ‘Pakalepa matuku a bungi, mukalenge wa Ejipitu wakafua. Bena Izalele bakatua mikemu bualu bua bupika, bakadila, muadi wabu wakafika kudi Nzambi bualu bua bupika buabu. Nzambi wakumvua mikemu yabu, ne Nzambi wakavuluka mulayi wende kudi Abrahama ne kudi Izaka ne kudi Yakoba. Nzambi wakamona bena Izalele, Nzambi wakamanya dikenga diabu.’—Ekesode 2:23-25.
12. Mmunyi muvua Stefane muleje ne: Mozese wakasua kupikula bena Izalele kumpala kua tshikondo tshilongolola kudi Yehowa?
12 Mu mêyi makepesha aa a Stefane tudi mua kumonamu kabidi dipanga kumanya edi dia dîba dijalame dia dipikudibua dia bena Izalele. Pavuaye wakula bua Mozese wakamba ne: ‘Pakadiye bidimu bu makumi anayi, bualu buakalua mu mutshima wende bua kuyaye kutangila bana babu, bana ba Izalele. Pakamonaye muena kuabu ukengeshibua, wakaya kumuluila mvita, wakasombuela wakadi ukenga, wakashipa muena Ejipitu. Yeye wakelangana meji ne: bena kuetu nebajingulule ne: Nzambi udi ubasungila ne tshianza tshianyi; kadi buobu kabakajingulula bualu ebu.’ (Bienzedi 7:23-25, disendamija miaku ndietu.) Muaba eu Mozese wakateta bua kupikula bena Izalele bidimu 40 kumpala kua tshikondo tshilongolola kudi Nzambi. Stefane wakaleja ne: Mozese uvua ne bua kuindila bidimu bikuabu 40 kumpala kua Nzambi ‘kusungilaye bena Izalele ku tshianza tshiende.’—Bienzedi 7:30-36.
13. Mmunyi mudi nsombelu wetu mufuanangane ne wa bena Izalele kumpala kua kubapikulabu mu Ejipitu?
13 Nansha ‘muvua tshikondo tshia kushikija mulayi tshifikile pabuipi’ ne se: Nzambi ukavua mujadike tshidimu tshijalame, Mozese ne Izalele mujima bavua ne bua kuleja ditabuja. Bavua ne bua kuindila dîba divua Yehowa mujadike, bushuwa kabayi ne mushindu wa kudianjila kuenza makumi bua kumanya tshikondo. Tuetu petu tudi batuishibue ne: ditupikula ku ndongoluelu eu mubi wa malu didi disemena pabuipi. Tudi bamanye ne: tudi mu ‘matuku a ku nshikidilu.’ (2 Timote 3:1-5) Nenku katuenaku ne bua kuikala badiakaje bua kuleja ditabuja dietu ne kuindila dîba didi Yehowa mulongolole bua dituku diende dinene anyi? (2 Petelo 3:11-13) Nenku, bu Mozese ne bena Izalele, tudi mua kuimba bimpe musambu wa butumbi ne wa bupikudi bua kusamuna Yehowa.—Ekesode 15:1-19.
‘Pakakumbana tshikondo’
14, 15. Mmunyi mutudi bamanye ne: Nzambi ukavua mujadike tshikondo bua Muanende kuluaye pa buloba, ne mbua malu kayi buvua baprofete ne nansha banjelu bashale batabele?
14 Yehowa ukavua mujadike tshikondo bua Muanende umuepele mulela kuluaye pa buloba bu Masiya. Paulo wakafunda ne: ‘Pakakumbana tshikondo, Nzambi wakatuma Muana wende, muledibue kudi mukaji, muledibue muinshi mua mikenji.’ (Galatia 4:4) Ebi bivua bua kukumbaja dilaya dia Nzambi dia kutuma Dimiinu—‘Shilo, uvua bantu bonso ne bua kukukuila.’—Genese 3:15; 49:10.
15 Baprofete ba Nzambi—nansha banjelu—bakashala batabale bua “tshikondo” tshivua Masiya ne bua kumueneka pa buloba ne tshivuabu mua kufila lupandu bua bantu bena mpekatu. Petelo wakamba ne: ‘Bua lupandu elu baprofete bakakeba ne bakalukeja bikole, bamba bua [“bulenga bukena butuakanyine,” NW] buakadi pa kulua kunudi; bakebakeba tshikondo kayi ne mushindu kayi wa tshikondo [“tshivua spiritu uvua munda muabu uleja bua Kristo,” NW] pakadianjilaye kubambila bua makenga a Kristo ne bua butumbi buakadi pa kualonda. Malu [aa ng’adi] banjelu basue kutangilatangila.’—1 Petelo 1:1-5, 10-12.
16, 17. (a) Nku diambuluisha dia mulayi kayi kuvua Yehowa muambuluishe bena Yuda ba mu siekele wa kumpala bua kuindilabu Masiya? (b) Mmunyi muvua mulayi wa Danyele muikale ne buenzeji pa dindila Masiya kudi bena Yuda?
16 Ku diambuluisha dia muprofete wende Danyele—muntu wa ditabuja kadiyi kutenkakaja—Yehowa uvua mufile mulayi wa ‘mbingu makumi muanda-mutekete.’ Mulayi au uvua mua kuambuluisha bena Yuda ba mu siekele wa kumpala bua kumanya ne: dimueneka dia Masiya mulaya divua dienda disemena pabuipi. Mu tshikoso mulayi wakamba ne: ‘Dîba diakapatuka mukenji ne: bapingaje bantu mu Yeruzaleme ne base musoko tshiakabidi, too ne ku difika dia [“Masiya Mulombodi,” NW], mbingu muanda-mutekete neyipite. Pashishe, mbingu makumi asambombo ne ibidi.’ (Danyele 9:24, 25) Pa tshibidilu bashikuluji bena Yuda, bena Katolike ne bena Mishonyi batu bitaba ne: “mbingu” mitela muaba eu idi yumvuija mbingu ya bidimu. “Mbingu” 69 (bidimu 483) ya mu Danyele 9:25 yakatuadija mu 455 K.B.B., pavua Mukalenge Atashasete wa mu Perse muanyishile Nehemiya ‘bua kupingaja bantu mu Yeruzaleme ne kuasa musoko tshiakabidi.’ (Nehemiya 2:1-8) Mbingu eyi yakajika kunyima kua bidimu 483—mu 29 B.B., pavua Yezu mutambule ne muedibue manyi a spiritu munsantu, nenku kuluaye Masiya anyi Kristo.—Matayo 3:13-17.
17 Ki mbimanyike bikala bena Yuda ba mu siekele wa kumpala bavua bamanye dîba dijalame diakatuadija bidimu 483. Kadi pakatuadija Yone Mubatiji mudimu wende, “bantu bakadi bindile, bikale ne ditekemena dikole: muntu ne muntu wakadi wela meji ne: bumue Yone wakadi [“Kristo,” NW].” (Luka 3:15, MML) Bamue bashikuluji ba Bible badi basuikakaja dindila edi ne mulayi wa Danyele. Mu diumvuija mvese eu, Matthew Henry wakafunda ne: “Muaba eu badi batuambila . . . muvua bantu bafikile ku nkomenu, bua mudimu ne bua batismo wa Yone, ku diela meji bua Masiya, bua kuela meji ne: ukavua ku tshiibi. . . . Mpindieu mbingu makumi muanda-mutekete ya Danyele ivua yenda ijika.” Mukanda wa mu Mfualansa wa Manuel Biblique, mufunda kudi Vigouroux, Bacuez ne Brassac udi wamba ne: “Bantu bavua bamanye ne: mbingu makumi muanda-mutekete ya bidimu mijadika kudi Danyele ivua mitangile ku ndekelu; muntu nansha umue kavua mukeme bua kumvua Yone Mubatiji umanyisha ne: bukalenge bua Nzambi buvua busemene pabuipi.” Mushikuluji muena Yuda Abba Hillel Silver wakafunda ne: bilondeshile “kulondolola kua bantu” kua mu matuku au, “bavua batekemene Masiya pankatshi pa tshidimu tshia 25 ne tshia 50 mu siekele wa kumpala B.B.”
Bashindamene pa malu, ki mpa kuenza makumi bua kumanya tshikondo nansha
18. Nansha muvua mulayi wa Danyele muambuluishe bena Yuda bua kumanya tshikondo tshivuabu mua kuindila Masiya bua kumuenekaye, ntshijadiki kayi tshivua tshitamba kutuisha tshia Bu-Masiya bua Yezu?
18 Nansha muvua kulondolola matuku kumueneka kuambuluishe bena Yuda bua kupeta patupu lungenyi pa tshikondo tshivua Masiya ne bua kumueneka, malu akalonda adi aleja ne: kakuvua kubambuluishe bua kutuisha bavule ba kudibu bua bu-Masiya bua Yezu nansha. Matuku mashadile ku tshidimu tshijima kumpala kua lufu luende, Yezu wakebeja bayidi bende ne: “Bisumbu bia bantu bidi biamba tshinyi bua bualu buanyi?” Bakandamuna ne: “Bamue badi bamba ne, wewe udi Yone Mubatiji, bakuabo badi bamba ne, wewe udi Eliya, ne banga kabidi badi bamba ne, wewe udi umue wa ku bamanyishi ba kale udi mubike ku lufu.” (Luka 9:18, 19, MML) Katuena ne muyuki mufunda udi uleja ne: Yezu uvuaku mutele mulayi wa mbingu ya mu tshimfuanyi bua kujadika ne: uvua Masiya. Kadi umue musangu wakamba ne: “Bujadiki buanyi budi bupite bua Yone kujalama; malu andi ngenza akumpesha Tatu bua kuenza, adi ajadika ne aleja ne Tatu wakuntuma.” (Yone 5:36, MML) Pamutu pa kulondolola kua matuku kayi kuonso kusokolola, diyisha dia Yezu, bishima biende ne malu akenzeka dîba dia lufu luende (mîdima ya tshishima, dipandika dia tshilulu tshikudika tshia mu ntempelo ne tshikumina) biakajadika ne: uvua Masiya mutuma kudi Nzambi.—Matayo 27:45, 51, 54; Yone 7:31; Bienzedi 2:22.
19. (a) Mmunyi muvua bena nkristo mua kumanya ne: kabutu ka Yeruzaleme kavua pabuipi? (b) Bua tshinyi bena nkristo ba kumpala bakanyema mu Yeruzaleme batshivua anu bakengela ditabuja dikole?
19 Bia muomumue, kunyima kua lufu lua Yezu, kabavua bapeshe bena nkristo ba kumpala mushindu wa kuenza makumi bua kumanya tshikondo tshia nshikidilu utshivua ulua wa ndongoluelu wa malu wa bena Yuda. Bulelela, mulayi wa Danyele wa mbingu ya mu tshimfuanyi wakatela kabutu ka ndongoluelu au. (Danyele 9:26b, 27b) Kadi kabutu aka kavua ne bua kuenzeka pavua ‘mbingu makumi muanda-mutekete’ ijika (455 K.B.B.–36 B.B.). Mu mêyi makuabu, kunyima kua Bampangano ba kumpala bamane kulua balondi ba Yezu mu 36 B.B., Danyele nshapita 9 kavua mupeshe bena nkristo mamanyisha avua atangila kulondolola kua matuku kunyima kua 36 B.B. to. Buabu buobu, malu avua ne bua kuenzeka ke avua mua kuleja ne: ndongoluelu wa bena Yuda uvua ne bua kutua ku tshibungubungu mu katupa kîpi amu, ki nkulondolola kua matuku nansha. Malu au, madianjila kuamba kudi Yezu, akatuadija kufika ku nkomenu kubangila mu 66 B.B., pavua bisumbu bia basalayi bia bena Roma bibunde Yeruzaleme ne pashishe kumbukabi. Muanda eu wakapesha bena nkristo ba lulamatu ne ba ntema bavua mu Yeruzaleme ne mu Yudeya mpunga wa ‘kunyemena ku mikuna.’ (Luka 21:20-22) Bu muvuabu kabayi ne bimanyinu bia kulondolola, bena nkristo abu ba kumpala kabavua bamanye tshikondo tshivua kabutu ka Yeruzaleme ne bua kuenzeka nansha. Nditabuja kayipu divuabu bakengela bua kushiya nzubu yabu, ferme, ne matanda abu ne kushala pambelu pa Yeruzaleme munkatshi mua bidimu bitue ku binayi too ne pakapingana tshiluilu tshia bena Roma mu 70 B.B. ne kubutulatshi ndongoluelu wa bena Yuda!—Luka 19:41-44.
20. (a) Mmunyi mutudi mua kupetela dikuatshisha ku tshilejilu tshia Nowa, Mozese ne bena nkristo ba mu siekele wa kumpala ba mu Yudeya? (b) Ntshinyi tshituakonkonona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?
20 Anu bu Nowa, Mozese, ne bena nkristo ba mu siekele wa kumpala ba mu Yudeya, ne dieyemena dionso tuetu lelu’eu tudi mua kushiya mêba ne bikondo mu bianza bia Yehowa. Dituishibua dietu dia se: tudi mu tshikondo tshia ku nshikidilu ne se: bupikudi buetu budi busemena pabuipi ndisuikila, ki ng’anu ku dienza makumi ne dibala dia matuku, kadi nku malu malelela adi akumbaja malaya a mu Bible. Kabidi, nansha mutudi mu tshikondo tshia dikalaku dia Kristo, katuena basulula ku bualu-bulomba bua kuleja ditabuja ne kushala batabale nansha. Tudi ne bua kutungunuka ne kuikala ne ditekemena dikole dia malu adi ajula mioyo kuulu madianjila kuamba mu Mifundu. Ke tshituamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.
[Mêyi adi kuinshi]
Bua kuambulula
◻ Bua mêba ne bikondo bia Yehowa, ntshinyi tshivua Yezu muambile bapostolo bende?
◻ Mmatuku bungi munyi kumpala akamanya Nowa dîba divua Mvula munene ne bua kutuadija?
◻ Ntshinyi tshidi tshileja ne: Mozese ne bena Izalele kabavua bamanye tshikondo tshijalame tshivuabu ne bua kulua kubapikula mu Ejipitu?
◻ Mmunyi mutudi mua kupetela dikuatshisha ku bilejilu bia mu Bible bidi biakula bua mêba ne bikondo bia Yehowa?
[Tshimfuanyi mu dibeji 11]
Ditabuja dia Nowa diakamuambuluisha bua kushiya malu avua atangila dîba mu bianza bia Yehowa