CHIBAABA CHAKUDIZA 21
KAMINA 21 Twalekenuhu Kusambila Kukeña Wanta
Fwilenuña Musumba Wahaya Nyaaka
“Tunakufwila chikupu musumba wunakwinza.”—HEB. 13:14.
TUKUDIZA
Kapetulu 13 kamukanda waAHeberu chikanateli kutukwasha makonu nikumbidi.
1. Yesu washimwineñahu dehi nindidi kutalisha hachuma chikamumwekena Yerusalema?
HENOHU kunashali mafuku antesha nakufwa, Yesu Kristu washimwini yuma yejima yakundamini kuwuprofwetu washikijeweli katachi mumafuku akukuminina anshakaminu yawaYudeya. Wasoñamishili nindi ifuku dimu musumba waYerusalema “[akawunyeñumuka] kudi amashidika [akatuña] yilombu.” (Luka 21:20) Yesu wayilejeli akakumulondela nindi chakamonawu hohu awa amashidika, dikwila nawu amashidika awaRoma, hohenohu akashikeni kufuma munidi iluña.—Luka 21:21, 22.
2. Yumanyi kapostolu Pawulu yayanukishiliyi akaKristu aHeberu ashakamineña muYudeya nimuYerusalema?
2 Chikwashalili hohu yaaka yantesha henohu amashidika awaRoma kanda amunyeñumuki Yerusalema, kapostolu Pawulu wasonekeli mukanda wadiña nansañu yalema wutwatenaña netu AHeberu. Muniwu mukanda, Pawulu wayinkeli akaKristu aYudeya nimuYerusalema kufumba kwadi kuyikwasha kudiloñeshela chadimu nakukala kwenjileña hambidi. Hikukalanyi kweniku? Kujilumuka kwaYerusalema. Neyi awa akaKristu akeñeleña kupuluka, ateleleli kudiloñesha kushiya matala awu nijibizinisi jawu. Dichi kutalisha hamusumba waYerusalema, Pawulu wasonekeli nindi: “Etu hitukweti musumba wahaya nyaakaku.” Wabombelelihu nindi: “Ilaña tunakufwila chikupu musumba wunakwinza.”—Heb. 13:14.
3. “Musumba wukweti yikuku yalala chikupu” himusumbanyi, nawa muloñadi chitwawufwililaña?
3 AkaKristu afuukwilihu kufuma muYerusalema nimuYudeya, chakadi nikujina ayihosheleña kasawuntu nikuyiseha, ilaña chuma chafuukwiliwu chapulwishili mawumi awu. Makonu atusehaña muloña hitwashindamenaña mudi antu hela kufwila kwikala akiñewa nikwikala nachihandilu chachiwahi mukanu kaayiku. Hanu dinu, muloñadi chitwafuukwilaña muniyi njila? Muloña tweluka netu nshakaminu yamakonu yakapinji kantesha hohu. Twafwilaña “musumba wukweti yikuku yalala chikupu,” dikwila nawu, “musumba wunakwinza,” Wanta waNzambi.a (Heb. 11:10; Mat. 6:33) Mukamutu kanyanya kejima muchinu chibaaba, tukuhanjeka: (1) kufumba kwaPawulu konenewa chikwakwashili akaKristu akusambila kutwalekahu kufwila “musumba wunakwinza,” (2) Pawulu chayikwashiliyi kudiloñeshela chadimu nayuma yadiña hambidi yawu, nawa (3) kufumba kwindi chikwatukwashaña makonu.
KUHWELELENU MUDI OWU WAKABULA KUYIFUTALELA
4. Muloñadi akaKristu chalemesheleliwu musumba waYerusalema?
4 Yerusalema wadiña musumba walema kudi akaKristu. Chipompelu chatachi chawakaKristu akusambila, achitachikishili muniwu musumba mu 33 C.E., nawa dimwashakamineña amanakwetu adiña mwizanvu dalombolaña. Kubombelahu, akaKristu amavulu adiña namatala awu nimaheta amavulu muniwu musumba. Hela chochu, Yesu wayisoñamishili akakumulondela nindi afumi muYerusalema nimuYudeya.—Mat. 24:16.
5. Pawulu wayikwashili ñahi akaKristu kudiloñeshela chadimu nakukala kwenjileña?
5 Hakwila ayiloñesheli chadimu akaKristu nayuma yadiña nakwiza hambidi yawu, Pawulu wayikwashili kwiluka chikupu Yehova chamweneñayi musumba waYerusalema. Pawulu wayanukishili nindi kwesekeja nachamweneñayi Yehova, tembeli, mudimu wawupristu ninyilambu yalambwileñawu muYerusalema, hayimweneña cheñi kwikala yajilaku. (Heb. 8:13) Antu amavulu ashakamineña muniwu musumba amukaanini Mesiya. Haniyi mpinji, tembeli yadiña muYerusalema antu hiyachidiña kudifukwilamu kudifukula kwalala kudi Yehovaku, nawa adiña kwakwihi nakuyijilumuna.—Luka 13:34, 35.
6. Muloñadi akaKristu chakeñekeleleñawu kufumba kwayilejeliwu kudi Pawulu kwekala haAHeberu 13:5, 6?
6 Hampinji yayisonekeleliyi Pawulu aHeberu, adiluñishileña kushakama muYerusalema hela kuyamu. Nsoneki wumu wawaRoma wadiñaku hayina mpinji, wateneni Yerusalema nindi “musumba wayili mpuhu nankashi kukabeta kaKumusela.” AYudeya afumineña kumaluña ashiyashana, ayileña kweniku hachaaka-hachaaka kuyawija nawa chumichi chaletesheleña musumba kwikala namali amavulu. Muloña wachumichi, chakadi nikujina akaKristu amakwawu niwena ekalili namali amavulu. Hadaha dichaletesheli Pawulu yayileji nindi: “Chihandilu chenu chiikali chakadi kusweja kukeña mali, iku munakuzañalala nayuma yimudi nayu.” Wazatishili cheñi mazu alema ekala muNsona, amwekeshaña Yehova chashiikayi kambuñindi wejima nindi: “Hinamba kakushiya hela kukufutalelaku.” (Tañenu AHeberu 13:5, 6; Kuhit. 31:6; Mas. 118:6) AkaKristu ashakamineña muYerusalema nimuYudeya ateleleli kwanukaña ichi chikaninu. Muloñadi? Muloña chatambwilawu hohu iwu mukanda akukeñekaña kushiya matala awu, jibizinisi niyuma yawu yayivulu. Kuhiñahu akutachika chihandilu chachiha kwakuyawu.
7. Muloñadi chitwatela kumukuhwelela Yehova chikupu chayinu mpinji?
7 Yuma yitunakudizilaku: Yumanyi yitunakutalila kumbidi? Kukuma kwanshakaminu yamakonu hampinji “[yalukadi] lwasweja.” (Mat. 24:21) Neyi chichadiña kudi akaKristu akusambila, twatela kwikala atona nawa adiloñesha. (Luka 21:34-36) Hampinji yalukadi lwasweja, hadaha twakashiya yuma yetu yikwawu, indi kwiji yejima, nakukuhwelela chikupu netu Yehova hamba kashiya chisayikila antu jindiku. Nichayinu mpinji, henohu lukadi lwasweja kanda lutachiki, tukweti kukooleka kwakumwekesha itwakuhwelela. Dihulenu nenu, ‘Komana yuma yinelaña niyinafwilaña yamwekeshaña nawu hinakuhwelela mumahetaku, ilaña nakuhwelela mudi Nzambi wanshiika nindi wukuñakamenaña?’ (1 Tim. 6:17) Hela chakwila kudi yuma yitunateli kudizila kuchuma chamwekeni mumpinji yawakaKristu akusambila, yuma yitwakamona halukadi lwasweja yikekala yakala nankashi kubadika yitwamonahu dehi. Dichi, twakeluka ñahi yuma yitwatela kwila neyi lukadi lwasweja lunatachiki?
OVWAHILENUÑA ANAKULOMBOLA
8. Nshimbinyi jayinkeliyi Yesu atumbanji twindi?
8 Chimwahitili yaaka yantesha kufuma hatambwililiwu aHeberu mukanda waPawulu, akaKristu amweni amashidika awaRoma ananyeñumuki musumba waYerusalema. Ichi dichinjikijilu chayikwashili kwiluka nawu diyi mpinji yakufumamu; muloña musumba waYerusalema enjileña nakuwujilumuna. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Hanu dinu, adi kutemukila kudihi? Yesu wahosheli hohu nindi: “Antu akekala muYudeya akatachiki kutemukila kumapidi.” (Luka 21:21) Munidi iluña mwadiña mpinji jajivulu. Hanu dinu akutemukila kukabadi kamu kadihi?
9. Muloñadi akaKristu chajinokeleleñawu kutalisha hamapidi kwatela kutemukilawu? (Talenu cheñi mapu.)
9 Talenu mapidi amu kwadi kutemukilawu akaKristu: mapidi akuSamariya, mapidi akuÑaliliya, Mpidi yaHerimoni nikumapidi akuLebanoni, kushilahu nikumapidi adiña kwishinadi daYodani. (Talenu mapu.) Nyisumba yikwawu munawa maluña amapidi yatela yamwekeneña neyi himaluña akiñewa. Chakutalilahu, musumba waGamla wadiña hampidi yayilehi nawa hakala nankashi kushika. AYudeya amakwawu amweneña nawu iwu musumba hiiluña dadiwahi kutemukilaku. Hela chochu, muGamla dimwazuñililiwu ndombu yeneni aYudeya nawaRoma, nawa amavulu ashakamineña muniwu musumba afwili.b
Kwadiña mpidi jajivulu kwateleli kutemukilawu akaKristu akusambila, ilaña bayi neyi kwejima kwadiña kwakiñewaku (Talenu paragilafu 9)
10-11. (a) Yehova watela wayilombweli ñahi akaKristu? (AHeberu 13:7, 17) (b) Yumanyi yayiwahi yafuminimu chelili akaKristu ovwahili ana ayilombweleña? (Talenu cheñi mwevulu.)
10 Chinamwekani neyi Yehova wayilombweli akaKristu kuhitila mudi ana alombweleña muchipompelu. Iyala wumu wejina daEusebius weluka nsañu jakunyaaka, mukuhita kwampinji wasonekeli nindi: “Antu amuchipompelu chamuYerusalema chayilombweliwu kudi Nzambi, amayala atondewa amweni chimwenu mwayilejeliwu nawu . . . akaKristu afumi mumusumba henohu njita kanda yitachiki nawa ayi nakushakama muPela, musumba wamuPereya.” Musumba waPela wamwekeneña neyi wakiñewa wanyi. Wadiña kwakulehi wanyi naYerusalema, dichi hadiña haswayi kuyiwana. Cheñi, antu amavulu ashakamineña muPela adiña aYudeya wanyi, dichi hiyafwilileña kuzuña nawaRomaku.—Talenu mapu.
11 AkaKristu atemukilili kumapidi, ovwahilili kufumba kwaPawulu “[kwakwovwahila] anakulombola” muchipompelu. (Tañenu AHeberu 13:7, 17.) Chafuminimu, antu jaNzambi apulukili. Nsañu jakunyaaka jamwekeshaña nawu wayishiyili wanyi chisayikila “[antu atalilileña] musumba wukweti yikuku yalala chikupu”—Wanta waNzambi.—Heb. 11:10.
Pela didu iluña hohu dadiña dakiñewa nawa dadiña mukamwihi (Talenu maparagilafu 10-11)
12-13. Yehova walombolaña ñahi antu jindi mumpinji jakala?
12 Yuma yitunakudizilaku: Yehova wazatishaña amanakwetu anakulombola kuyinka antu jindi wunlomboli wunakukeñeka. MuNsona mwekala yakutalilahu yayivulu yamwekeshaña Yehova chatondeliyi atubiña alombweleña antu jindi mumpinji jakala. (Kuhit. 31:23; Mas. 77:20) Ninetu makonu tukweti wunsahu wawuvulu wunakumwekesha nawu Yehova natwalekihu kuzatisha amanakwetu alombolaña.
13 Chakutalilahu, chikwenjili chipupu chaCOVID-19, ‘amanakwetu alombolaña’ enkeleña yipompelu wunlomboli. Akulumpi atambwilileña nshimbi jakulondela hakukwasha amanakwawu niahela kuspiritu. Hashimbwili wanyi kufuma hatachikili ichi chipupu, twekalili nakupompa kweneni mumadimi kubadika ha 500 kuzatisha Intaneti, TV niyisanji. Hitwalekeli kutambwila yakuda yakuspirituku. Muloña wachumichi, twatwalekelihu kwikala anuñañana. Twatela kukuhwelela chikupu netu hela chakwila twakamona kukala kwamuchidinyi kumbidi, Yehova wakatwalekahu kukwasha amanakwetu anakulombola kufuukula chachiwahi. Kubombela hakumukuhwelela Yehova nikwovwahila nshimbi jindi, yilwilwinyi yikwawu yakatukwasha kudiloñeshela chadimu nalukadi lwasweja nikufuukula chachiwahi hayina mpinji yakakankishawu iseki?
DIMWEKESHELENUÑA KUKEÑA NICHISAMBU WUMU NAMUKWAWU
14. Kwesekeja naAHeberu 13:1-3, yilwilwinyi yateleli kwikala nawakaKristu mumafuku akukumishaku anshakaminu yawaYudeya?
14 Neyi lukadi lwasweja lunatachiki dehi, twakakeñekaña kudimwekeshela kukeña wumu namukwawu chikupu. Hayina mpinji, twakakeñekaña kwimbujola yuma yayiwahi yeliliwu ana akaKristu ashakamineña muYerusalema nimuYudeya. Adimwekesheleleña kukeña wumu namukwawu mpinji yejima. (Heb. 10:32-34) Ilaña muyaaka yakutwala kukukuma kwanshakaminu yawaYudeya, akaKristu ateleli kubadikishahu chikupu kumwekesha ‘kukeña kwakukeña anakwawu’ kushilahu ‘nichisambu.’ (Tañenu AHeberu 13:1-3.) Ninetu twakakeñekaña kuyimwekeshela amanakwetu kukeña chikupu hampinji yalukadi lwasweja.
15. Muloñadi akaKristu aHeberu chakeñekeleleñawu kudimwekeshela kukeña nichisambu wumu namukwawu hanyima yakutemuka muYerusalema?
15 Chelili amashidika awaRoma anyeñumuki Yerusalema nawa hohenohu afumi kuniwu musumba, akaKristu atemukili nawa asendeli yuma yantesha hohu. (Mat. 24:17, 18) Adishindameneni wumu namukwawu hayileñawu kumapidi nihashakamineñawu hamu mumukala wawu wawuha. Chakadi nikujina, kwamwekeneña ‘kukaankila kwakuvulu kwakeñekeleña kuzatilahu swayi-swayi,’ nawa chumichi chayiletesheleña akaKristu kwikala nakukooleka kwakumwekeshelamu kukeña kwalala nichisambu kuhitila mukudikwasha wumu namukwawu nikwinkahu akwawu yuma yadiñawu nayu.—Tit. 3:14.
16. Tunateli kuyimwekeshela ñahi kukeña akwetu akakudifukula anakukeña wukwashu? (Talenu cheñi mwevulu.)
16 Yuma yitunakudizilaku: Kukeña kwatusañumunaña kukwasha akwetu akakudifukula hampinji yinakukeñawu wukwashu. Antu jaNzambi amavulu anakudihana kwakamena amanakwawu niahela kuspiritu nikumujimba anakwikala amatunduka muloña wamajita niwubanji wadimwekenaña. Muhela wumu wakuUkraine washiyili itala dindi muloña wanjita, wahosheli nindi: “Tunamoni chikasa chaYehova chichinakutulombola nikutukwasha kuhitila mudi amanakwetu. Atutambwilaña nikutukwasha chachiwahi muUkraine, muHungary, nawa ichi munu muGermany.” Antu amwekeshelaña chisambu amanakwawu niahela nawa ayikwashaña muyuma yinakaankiliwu, hiyozelu mumakasa aYehova.—Yish. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
AkaKristu amatunduka makonu anakukeñeka etu kuyikwasha (Talenu paragilafu 16)
17. Chalemenadi kuyimwekeshela anakwetu kukeña nichisambu chayinu mpinji?
17 Chakadi nikujina, kumbidi chakakeñekaña nankashi kuyikwasha anakwetu kubadika chitunakuyikwasha makonu. (Hab. 3:16-18) Yehova nakutudizisha chayinu mpinji kumwekeshela amanakwetu kukeña nichisambu, yilwilu yakakeñekaña nankashi hayina mpinji.
YUMA YIKAMWEKANA KUMBIDI
18. Tunateli kwimbujola ñahi akaKristu akusambila, aHeberu?
18 Kwesekeja nansañu jakunyaaka, akaKristu atemukilili kumapidi apulukili hampinji yamujilumwiniwu Yerusalema. Ashiyili musumba wawu, ilaña Yehova hayishiyili chisayikilaku. Yumanyi yitunakudizilaku? Tuneluki wanyi jiika chakamwekana yuma kumbidi. Yesu watusoñamisha nindi twiikali adiloñeshela chadimu kwila yuma yinakutulejayi. (Luka 12:40) Tukweti cheñi kukonkomwena kwahaniniyi Pawulu mumukanda windi wasonekeleliyi aHeberu, kufumba kwalema nankashi munanu mafuku etu neyi chikwalemeni kudi akaKristu amumafuku akunyima. Nawa Yehova yomweni watushiika nindi hamba katushiya hela kutufutalelaku. (Heb. 13:5, 6) Dichi tufwileña chikupu musumba wahaya nyaaka—Wanta waNzambi—kulonda twakadiluñishi nkisu jahaya nyaaka jakaleta iwu Wanta.—Mat. 25:34.
KAMINA 157 Kuwunda Kunenzi
a Kunyima, nyisumba kakavulu ayiyuulileña kudi mwanta. Musumba wamuchidiwu awumweneña neyi hiwanta.—Kutach. 14:2.
b Chumichi chamwekeni muchaaka cha 67 C.E., hashimbwili wanyi kufuma hatemukiliwu akaKristu muYudeya nimuYerusalema.