Bug Muma Namba 37​—Haggai

Jandiko: Haggai

Ne Ondike: Jerusalem

Ne Otiek Ndike: 520 K.N.P.

Kinde Miwuoyoe: Ndalo 112 (520 K.N.P.)

NYINGE ne en Haggai, ne en janabi kendo “jaote mar Jehova,” kata kamano, anyuolane ne en mane? (Hag. 1:13) Ne en ng’a? Haggai en janabi mar apar kuom jonabi ma ji thoro luongo ni jonabi matindo, kendo en e janabi mokwongo kuom jonabi adek ma ne otiyo tij jonabi bang’ Jo-Yahudi duogo e pinygi e higa 537 Ka Ndalowa Podi, jonabi ariyo mamokogo gin Zekaria kod Malaki. Tiend nying’ Haggai (e dho-Hibrania, Chag·gaiʹ ) en “[Onyuole chieng’] Nyasi.” Mani nyiso ni nenre ni ne onyuole e odiechieng’ mar nyasi.

² Kaluwore kod sigana mar Jo-Yahudi, en gima winjore ng’ado ni ne onyuol Haggai e Babulon kendo ni ne oduogo Jerusalem kanyachiel gi Zerubbabel kod Joshua Jadolo Maduong’. Haggai ne tiyo kanyachiel gi janabi Zekaria, kendo e Ezra 5:1 kod Ezra 6:14, inyiso jonabi ariyogo ka jiwo joma ne owuok e twech mondo ochak odhi nyime gi gero hekalu. Ne en janabi mar Jehova e yore ariyo, mokwongo ne ojiwo Jo-Yahudi mondo ochop migawo ma ne gin godo e nyim Nyasaye, to bende ne okoro wach yiengo ogendini duto, kaachiel gi weche mamoko.​—Hag. 2:6, 7.

³ Ang’o momiyo Jehova ne ooro Haggai? Ma e gimomiyo: E higa mar 537 Ka Ndalowa Podi, Kuro ne osegolo chik ma gonyo Jo-Yahudi odog e pinygi mondo gichak gero manyien od Jehova. To koro en higa mar 520 Ka Ndalowa Podi, tij tieko gero hekalu pod ne ni mabor ahinya. Kuom higinigi duto, Jo-Yahudi noseweyo jowasikgi, kaachiel gi samwoyo margi giwegi, koda chuny mar manyo mwandu mondo ogeng’gi kuom timo gima ne omiyo gidok thurgi.​—Ezra 1:1-4; 3:10-13; 4:1-24; Hag. 1:4.

⁴ Mana kaka ndiko mawuoyo e wachno nyiso, matin nono bang’ keto mise mar hekalu (higa 536 Ka Ndalowa Podi), “jopinyno nonyoso luet Jo-Juda, kendo ne gichandogi ka gigedo, kendo ne giomonigi jobura mar ketho wachgi.” (Ezra 4:4, 5) Gikone, e higa mar 522 Ka Ndalowa Podi, jo akwedegi ma ne ok gin Jo-Yahudi ne omiyo ogol chik mar chungo tij gedono. Mano ne otimore e higa mar ariyo mar ruodh Persia, Darius Hystaspis, ma ne en higa mar 520 Ka Ndalowa Podi, higa ma Haggai ne ochakoe tije mar janabi kendo mani ne ojiwo Jo-Yahudi mondo omi gidog e tij gero hekalu. Gikanyo, jotelo mag gwenge manie alworano ne ooro ne ruoth Darius barua moro ka gikwayego mondo ong’ad ane bura kuom wachno; mi Darius ne ochako onwoyo chikno ma Kuro ne onwang’o osechiwo, kendo ne oriwo Jo-Yahudi lwedo e nyim wasikgi.

⁵ Jo-Yahudi ne onge kiawa moro amora ni bug Haggai en achiel kuom ndiko maler mag dho-Hibrania, kendo bedo ni iwuoyo kuom Haggai e Ezra 5:1 kaachiel gi Ezra 6:14 kaka jal makoro wach “e nying Nyasach Israel,” en gima riwo lwedo wachno. Gima nyiso ni weche ma ne okoro gin achiel kuom “Ndiko duto mowuok kuom much Nyasaye” en ni Paulo ne ochako onwoyo wechege e Jo Hibrania 12:26 kama: “To koro osesingore kowacho niya, ‘Pod nyadichiel kendo, abiro yiengo, ok piny kende, to polo bende.’”​—Hag. 2:6.

⁶ Bug Haggai oting’o ote ang’wen ma nochiwo kuom ndalo 112. Yo mondikogo en yo mayot kendo ma achiel kachiel, bende yo mojiwo godo nying’ Jehova en gima nenre ratiro. E buge ma nigi kwan matindo 38, ofulo nying’ Jehova nyadi 35, kendo otimo kamano nyadi 14 koluonge ni “Jehova mar ogendini.” Ok owe kiawa moro amora ni otene owuok kuom Jehova: “Haggai jaote mar Jehova nogoyo ni oganda dhok mar Jehova niya, Jehova owacho, An kodu.”​—1:13.

⁷ Mani ne en kinde makende ahinya e ngima oganda Nyasaye, kendo tij Haggai ne okonyo ahinya. Ne en janabi matiyo tije chuth, kendo ma chomo Jo-Yahudi tir gi wach. Ne onyisogi ratiro ni koro ne en kinde monego giwe digni kendo mondo gikaw okang’ madwarore. Ne en kinde mar chako gero od Jehova kendo, kinde mar duoko lamo maler ka gidwaro ni mondo lwet Jehova omi weche odhi negi maber. Gima duong’ ma Haggai wuoyoe e otene en ni, ka ng’ato dwaro bedo gi gweth mag Jehova, nyaka oti ne Nyasaye madier kendo otim tich ma Jehova chiko ni mondo otim.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹³ Ote ang’wen ma Jehova ne ochiwo kokalo kuom Haggai ne okonyo Jo-Yahudi ma nodak ndalogo. Ne ojiwgi ni gichak tich, kendo bang’ higini ang’wen gi nus, tij gero hekaluno norumo mondo lamo madier odhi nyime e Israel. (Ezra 6:14, 15) Jehova ne ogwedho tijgi mar kinda. E kindeni mar gero hekalu ema Darius ruodh Persia ne ononoe barupe ma nondik chon mi onwang’o ni kuom adier Kuro nene ogolo chikno. Kuom mano, ne otiek gero hekalu ka sirkal riwo lwedo tijno.​—Ezra 6:1-13.

¹⁴ Weche mokor ei bugni bende oting’o puonj makonyo e ndalowagi. E yo mane? Bugni nyiso gimomiyo dwarore mondo dhano mochwe oket wach lamo Nyasaye obed motelo ne dwaro maggi giwegi. (Hag. 1:2-8; Math. 6:33) Bende ojiwo ni keto dwachgi kende nyime ok kony, ni manyo mwandu en gima nono, kendo ni kuwe kod gweth mar Jehova ema kelo mwandu. (Hag. 1:9-11; 2:9; Nge. 10:22) Bende ojiwo ni tiyo ne Nyasaye kende ok mi ng’ato bed maler, to mana kitime gi chuny maler kendo gi chuny duto, kendo ni nyaka obed ma onge tim moro ma ok ler. (Hag. 2:10-14; Kolo. 3:23; Rumi 6:19) Onyiso ni jotich Nyasaye kik bed joma onge gi geno, ka gigombo kinde mabeyo ma ne osekalo, to ging’i nyime ka ‘ginono timbegi’ mondo gimi Jehova duong’. Kendo mano biro miyo Jehova obed kodgi.​—Hag. 2:3, 4; 1:7, 8, 13; Fili. 3:13, 14; Rumi 8:31.

¹⁵ Bang’ bedo modich e tij gero hekalu, Jehova ne ogwedho Jo-Yahudi, kendo weche ne odhi negi maber. Gik ma ne nyalo geng’o tijno ne orumo. Tijno ne orumo e kinde mowinjore. Kinde duto Jehova gwedho tich mitiyone gi chir kendo gi kinda. Pek mantie, kata miparo ni nitie, inyalo lo ka ng’ato nyiso yie ma nigi chir. Winjo “wach Jehova” en gima kelo ber.​—Hag. 1:1.

¹⁶ To nade wach ma ne okor ni Jehova biro ‘yiengo polo gi piny’? Jaote Paulo nyiso kaka weche manie Haggai 2:6 tiyo kowacho ni: “To koro [Nyasaye] osesingore kowacho niya, ‘Pod nyadichiel kendo, abiro yiengo, ok piny kende, to polo bende.’ To wachni mowacho ni, ‘Pod nyadichiel kendo,’ nyisowa ni ibiro golo gigo mosechue ma yiengni, mondo odong’ mana gik ma ok yiengni. E momiyo, wagouru erokamano ni Nyasaye, nikech wanwang’o pinyruoth ma ok nyal yiengni; kendo walameuru kaka owinjore, ka wamiye duong’ kod luor. Nikech Nyasachwa en mach ma tieko gik mowang’o.” (Hibr. 12:26-29) Haggai nyiso ni tim yiengono en ni mondo ‘olok kom pinjeruodhi mar goyogo piny, mi enoketh teko mar pinjeruodhi mag ogendini.’ (Hag. 2:21, 22) Konwoyo weche mokorgo, Paulo nyiso ni Pinyruodh Nyasaye to “ok nyal yiengni.” Kuom mano, ka warito genoni mar Pinyruoth, weuru wabed gi ‘jing’o kendo watim tich,’ ka watiyo ne Nyasaye tich maler. Onego wang’e bende ni kapok Jehova oketho ogendini mag piny, nitie gimoro maber ma nyaka yieng mi wuogi e igi, mondo omi gitony: “Anayieng ogendini duto, gigo ma ogendini duto dwaro nochopi, mi anapong’ odni gi duong’, Jehova mar ogendini owacho.”​—2:4, 7.