Bug Muma Namba 38​—Zekaria

Jandiko: Zekaria

Ne Ondike: Jerusalem

Ne Otiek Ndike: 518 K.N.P.

Kinde Miwuoyoe: 520–518 K.N.P.

TICH ochung’! Mano e kaka tij gero hekalu mar Jehova e Jerusalem ne chalo e kinde ma Zekaria ne ochako tije mar janabi. Kata obedo ni Solomon ne okawo higini 7 gi nus e gero hekalu ma nokwongo betie (1 Ruo. 6:37, 38), Jo-Yahudi ma noduogo ne koro osetieko higini 17 e Jerusalem, to ema tieko tij gedo podi ne ni mabor. Gikone tijno ne ochung’ bang’ Artashashta (dobed Bardiya kata Gaumata) golo chik mar chunge. To koro, kata obedo ni chikni ne nitie, tijno ne koro chakore. Jehova ne tiyo gi Haggai kod Zekaria e jiwo ji mondo ochak tij gedo, kendo mondo gisiki e tijno nyak chop orum.​—Ezra 4:23, 24; 5:1, 2.

² Tich ma ne ni e nyimgi ne chalo ka got maduong’. (Zek. 4:6, 7) Jowasikgi ne ng’eny, gin to ne ginok, kendo kata obedo ni ne otelnegi gi Zerubbabel jal ma ne wuok e anyuola mar Daudi, ne gionge gi ruoth, kendo ne gin e bwo loch mawendo. Mano kaka ne obedonegi mayot lalo chir kendo luwo mana dwachgi giwegi e kinde ma ne dwarore mondo gibed gi yie motegno kendo gikaw okang’ madwarore! Ne oti gi Zekaria e nyisogi dwaro mag Nyasaye mag kindeno, koda gi dwaro mabeyo ahinya mag ndalo mabiro, kendo timo mano ne ojiwogi kuom tich ma ne dwarore giti. (8:9, 13) Mago ne ok gin kinde mag bedo kaka kweregi ma ne ok nyis chuny mar erokamano.​—1:5, 6.

³ Zekaria ne en ng’a? Nitie ji mopogore opogore madirom 30 ma Muma wuoyo kuomgi, to giduto gin gi nying’ mar Zekaria. Kata kamano, jandik buk ma nigi nying’ni, iluongo ni “janabi Zekaria wuod Berekia, wuod Iddo.” (Zek. 1:1; Ezra 5:1; Neh. 12:12, 16) Tiend nyinge (e dho-Hibrania, Zekhar·yahʹ) en ni, “Jehova Oseparo.” Bug Zekaria nyiso maler ahinya ni, “Jehova mar ogendini” paro Joge, mondo otimnegi maber nikech Nyinge. (Zek. 1:3) Kinde ma bugno wuoyoe nyiso ni weche manie iye kawo higini madirom ariyo kama. Ne en “e dwe mar aboro, e higa mar ariyo mar Darius” (Oktoba/Novemba 520 Ka Ndalowa Podi) ma tij gero hekalu ne ochakore kendo, Zekaria bende ne ochako tije kaka janabi gikanyono. (1:1) Bugno bende wuoyo kuom “ndalo mar ang’wen e dwe ongachiel, mana Kislev,” e “higa mar ang’wen mar ruoth Darius” (madibed Desemba 1, 518 Ka Ndalowa Podi). (7:1) Kuom mano, onge kiawa ni weche mag Zekaria ne okor mondiki e higini mag 520-518 Ka Ndalowa Podi.​—Ezra 4:24.

⁴ Joma puonjre bug Zekaria biro yudo weche mang’eny manyiso ni bugni en adier. Kaw Turo kaka ranyisi. Nebukadnezzar ruodh Babulon ne oketho Turo bang’ lwore kuom higini 13 duto. Kata kamano, kethruokno ne ok otieko Turo chuth. Higini mang’eny bang’e, Zekaria ne okoro kethruok mar tieko Turo chuth. Turo dala mar chula, ema Aleksanda Maduong’ ne oketho kinde ma nogeroe gi rieko mamalo ndara matudo chulano gi kuonde moko; ne owang’o chulano ma ok okeche, kendo mano ne ochopo weche ma Zekaria ne okoro higini madirom 200 motelo.a​—Zek. 9:2-4.

⁵ Kata kamano, gima duong’ moloyo manyiso ni bugni ondiki kuom much Nyasaye en wechege ma notimore e ngima Mesia, Kristo Yesu, mana kaka wanyalo neno ka wapimo Zekaria 9:9 gi Mathayo 21:4, 5 kod Johana 12:14-16; Zekaria 12:10 gi Johana 19:34-37; kod Zekaria 13:7 gi Mathayo 26:31 kod Mariko 14:27. Bende nitiere weche machalre e Zekaria 8:16 kod Jo Efeso 4:25; Zekaria 3:2 kod Juda 9; kod Zekaria 14:5 gi Juda 14. Tudruok madimba mayudore e Wach Nyasaye en gima ber miwuoro!

⁶ Nitie jonon Muma moko mawacho ni lokruok mantie e yor ndiko chakre sula mar 9 ka dhi nyime nyiso ni kuondego ne ok ondiki gi Zekaria. Kata kamano, lokruok e yor ndiko ok duong’ ahinya ka ipimo gi lokruok mantie e wach miwuoyoe. Mopogore gi sula aboro mokwongo ma wuoyo ahinya kuom gik ma ne timore ndalogo ne jogo ma nodak e kinde mag Zekaria, sula mag 9 nyaka 14, janabino wuoyo kuom gik ma ne dhi timore bang’e. Jomoko osepenjo gimomiyo Mathayo nwoyo weche mag Zekaria, to koni to owacho ni Jeremia ema ne owacho wechego. (Math. 27:9; Zek. 11:12) Nenre ni seche moko ne iketo Jeremia kaka buk mokwongo kuom buge miluongo ni Jonabi Mabang’e (kar keto Isaya kaka entiere e Mumbewa mandalogi); omiyo sama Mathayo luongo Zekaria ni “Jeremia,” nyalo bedo ni ne oluwo tim Jo-Yahudi mar riwo Ndiko ma oket e grup achiel kaluwore gi nying’ buk mokwongo mar kanyakla mar bugego. Yesu owuon ne otiyo gi nying’ “Zaburi” koriwo buge duto miluongo ni Ndiko.​—Luka 24:44.b

⁷ Bugni oting’o fweny aboro mawuoyo kuom tij gero hekalu kochakore e sula mokwongo nyaka mar 6 kwan matindo 8, gin fweny machalo gi ma ne Daniel kod Ezekiel oneno. Fwenygi iluwo gi weche mokor e wi lamo madier, duogo mar oganda Nyasaye e pinygi, koda odiechieng’ Jehova mar lweny.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

²³ Jogo duto ma puonjore kendo paro matut kuom weche ma Zekaria ne okoro biro yudo kony e bedo gi ng’eyo ma jiwo yie margi. Ndalo makalo nyadi 50 Zekaria wuoyo kuom “Jehova mar ogendini” kaka Jal ma kedo ne Joge kendo ritogi, komiyogi teko kaluwore gi dwarogi. Kane akwede obedo ka got maduong’ madwaro mono tij gero hekalu rumo, Zekaria ne olando ni: “Ma e wach Jehova ni Zerubbabel, kowacho, Ok kuom nyalo, kata kuom teko, to kuom roho mara, Jehova mar ogendini owacho. In got maduong’, in ang’o? inidog mana pap e nyim Zerubbabel.” Ne otiek gero hekalu kokalo kuom kony mar roho mar Jehova. Kamano bende ndalogi, chandruok machalo gode biro rere mi bed pap, ka waketo yie kuom Jehova. En mana kaka Yesu ne onyiso jopuonjrene kowacho: “Ka un gi yie ma romo kaka koth karadali, unuwach ni godni ni, ‘A kani, idhi kacha,’ mi noa; kendo onge gimoro ma notamu timo.”​—Zek. 4:6, 7; Math. 17:20.

²⁴ E sula mar 13, kwan matindo 2 nyaka 6, Zekaria nyiso kido mar chung’ motegno ma osebedo kit riwruok mar oganda Jehova nyaka chop ndalogi. Kidoni nyaka kal osiep mantie e kind dhano gi dhano, kaka osiep manie kind wede kata joot achiel. Ka dipo ni ng’at ma wat okoro wach ma miriambo e nying’ Jehova, tiende ni olando wach mopogore gi ote mar Pinyruoth kendo otemo miyo joma moko ei kanyakla mar oganda Nyasaye mondo oluw wechenego, jood jal ma kamano nyaka chung’ motegno e riwo lwedo bura moro amora mar kum ma kanyakla biro chiwo ne jalo. Mano e chuny monego wabedgo gi osiepwa moro amora ma koro wach mar miriambo, mondo omi one wichkuot koda lit e chunye nikech gimarach motimono.

²⁵ Kaka paragraf ma ne wasekwongogo nyiso, donjo ma Yesu ne odonjogo Jerusalem kaka ruoth “mamuol, koidho kanyina,” ndhok ma ne ondhogego gi “fedha piero adek,” kaka jopuonjrene ne okere e kindeno, koda kaka jalweny ne ochwowe gi tong’ ka en e yath, duto gin gik ma Zekaria ne okoro adimba. (Zek. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10) Weche mokorgo bende wuoyo kuom “Bad yath” kaka jal magero hekalu mar Jehova. Poro Isaiah 11:1-10; Yeremia 23:5; kod Luka 1:32, 33 nyiso ni jali en Yesu Kristo ma “nolo od Jakobo nyaka chieng’.” Zekaria wuoyo kuom “Bad yath” kaka “jadolo e kom-duong’ne,” kendo wechenego chalo gi weche ma jaote Paulo ne otiyogo kowacho ni: “Yesu . . . nodoko jadolo maduong’ nyaka chieng’ e kit Melkizedek,” bende ni, “Osebedo piny e bat korachwich mar kom Duong’ me polo.” (Zek. 6:12, 13; Hibr. 6:20; 8:1) Kuom mano, weche mokorgo nyiso ni “Bad yath” en Jadolo Maduong’ kendo Ruoth e bat korachwich mar Nyasaye e polo, to bende wechego nyiso maler ni Jehova e Jaloch Malocho e wi gik moko duto kowacho kama: “Kendo Jehova nobed ruodh piny ngima: ndalono Jehova nobedi achiel, kendo nyinge achiel.”​—Zek. 14:9.

²⁶ Kowuoyo kuom kindeno, janabino nwoyo wacho ni, “e chieng’ono,” NW, nyadi 20, kendo kamano e kaka otieko weche mokoro. Ng’iyo maber kuonde mang’eny ma wechego yudore nyiso ni odiechieng’no nobed chieng’ ma Jehova nogol oko nyinge mag kido mopa, kendo golo jonabi ma miriambo. (13:2, 4) En odiechieng’ ma Jehova kedoe gi ogendini ma jowasigu komiyo tungini bedo e kindgi sama okethogi, to ochiwo ‘hoho mar godege’ kaka kar buok mar joge owuon. (14:1-5, 13; 12:8, 9) Ee, “Jehova Nyasachgi noresgi chieng’ono kaka kwedh ogandane,” kendo ng’ato ka ng’ato noluong jabute ka en e bwo yadh ng’owo. (Zek. 9:16; 3:10; Mika 4:4) En odiechieng’ maduong’ ma Jehova mar ogendini “nodag” e kind joge, kendo nobed kinde ma “pi mangima nowuogi e Jerusalem.” Wechegi mag Zekaria nyiso ni gik ma notimre “e ndalono” gin ranyisi mag “polo manyien gi piny manyien” kaluwore gi singruok mar Pinyruoth.​—Zek. 2:11; 14:8; Fwe. 21:1-3; 22:1.

²⁷ Jehova penjo ni, “To en ng’ano mochayo ndalo mar gik matindo?” Ne! Weche biro dhi maber e piny mangima: ‘Libembini mang’eny gi ogendini marateke ginibi Jerusalem dwaro Jehova mar ogendini, kendo ji apar moa kuom dhumbe duto mag ogendini, ginimak mana riak law ng’a ma Jayahudi ka giwacho, Wanadhi kodu, nikech wasewinjo ka Nyasaye ni kodu.’ E “ndalono,” kata mana okode mag farese nobed gi ndiko mawacho ni, ‘Mowal Maler Ni Jehova’ En gima konyo ahinya nono wechegi mokor mamoro chuny, nikech ginyiso ni kuom adier nying’ Jehova ibiro tim mondo obed maler kokalo kuom Kothe mar Pinyruoth!​—Zek. 4:10; 8:22, 23; 14:20.

[Weche moler piny]