Oktoba

Ka wang’eyo Yesu, wabiro neno gik moko kaka onenogi kendo timo gik moko kaka notimo. Kaka wamedo ng’eyo yo ma Yesu ne nenogo gik moko kendo luwo ranyisine, e kaka osiep ma ni e kindwa kode biro medo bedo motegno. (1 Kor. 2:16) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu? ne ane ranyisi achiel. Yesu nohero konyo ji moloyo timo mana gik ma ne more en owuon. (Mat. 20:28; Rumi 15:1-3) Mano nomiyo oikore tuonore gik mohero mondo jomamoko oyud ber, kendo noweyo ne ji kethogi. ne ok ochwanyre mapiyo ka ne jomoko wuoyo marach kuome. (Joh. 1:46, 47) ne ok omak sadha kata neno ni jomoko ok nyal lokore chuth-chuth. (1 Tim. 1:12-14) Nowacho kama: ‘Ji duto nong’e ni un jopuonjrena ka un gi hera e kindu uwegi.’ (Joh. 13:35) Penjri ane kama: “Be aluwo ranyisi mar Yesu kuom timo duto ma anyalo mondo arit kue e kinda gi owete gi nyimine?” w20.04 24 ¶11

Kata obedo ni wadak e piny ma ji ochayoe nying Jehova, in gi migawo makende mar kedo ne adiera, tiende ni, nyiso ni Jehova en Nyasaye maler, makare, kendo ma jahera. Inyalo riwo lochne lwedo. Inyalo timo kamano kuom nyiso ni lochneno kende e ma biro kelo kue kod mor ne chuechne duto. (Zab. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Sama wapuonjo ji Muma, kinde mang’eny wajiwoga ratiro ma Jehova nigo mar locho e wi gik moko duto, to mano gima kare. To kata obedo ni ber jiwo chike mag Jehova sama wapuonjo, dwarowa maduong’ en konyo ji mondo gin bende giher Jehova Nyasachwa kendo gitine gi chunygi duto. Kuom mano, wadwaro ni wajiw kido mabeyo ma Jehova nigo nikech mano biro konyo ji ng’eyo ni en Nyasaye ma chalo nade. (Isa. 63:7) Ka wajiwo kit Jehova sama wapuonjo ji, wabiro konyogi here kendo luwo chikene nikech gidwaro siko ka gimakore kode. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

Obwongo dhano ochue e yo malich miwuoro. Ka ne pod wan e ich, obwongowa nochako dongo ka luwore gi kaka nochueye, kendo cells mag obwongo alufe gi alufe nochako medore. Jotim nonro wacho ni obwongo ng’at maduong’ nigi cells makende ma dirom bilion 100 ma ochok kamoro achiel, kendo pekgi romo kilo achiel gi nus kama. Achiel kuom nyalo makende ma obwongo nigo en tayo kaka wawuoyo. Sama ng’ato owacho kata mana wach achiel kende, obwongone tayo leche ma dirom 100 kama. Lechego ni e lewe, dwonde, ranyam-nyoche, dhoge, kod kore. Lechego duto nyaka sud e yo moro kendo e kinde moro sie mondo gima ng’atno wacho owinjre maler. Buk moro ma nogo e higa mar 2019, nonyiso ni nyithindo ma yom nyalo fwenyo gima ng’ato wacho. Wachno jiwo gima jotim nonro mang’eny oyiego ni inyuolowaga gi nyalo mar puonjruok dhok mopogore opogore. Kuom adier, nyalo mar wuoyo en mich moa kuom Nyasaye. w20.05 22-23 ¶8-9

Ibrahim noyie wuok e dala mar Ur, ma ne en dala ma nomewo kendo ma ngima ne berie. Nikech ang’o? En nikech ne “orito dala ma nigi mise madier.” (Hib. 11:8-10, 16) Dala ma Ibrahim ne rito en Pinyruodh Nyasaye. Joma locho e Pinyruodhno gin Yesu kod Jokristo 144,000 mowal gi roho. Jaote Paulo noluongo Pinyruodhno ni “dala mar Nyasaye mangima, Jerusalem manie polo.” (Hib. 12:22; Fwe. 5:8-10; 14:1) Yesu nopuonjo jopuonjrene ni gilem mondo Pinyruodhno obi mondo dwaro mar Nyasaye otimre e piny kaka timore e polo. (Mat. 6:10) Be Ibrahim nong’eyo kaka Pinyruodh Nyasaye ne dhi chalo? Ooyo. Kuom higni mang’eny, mano ne en “wach maler ma noum.” (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Gima Ibrahim nong’eyo en ni moko kuom nyikwaye ne dhi bedo ruodhi. Jehova nosingone wachno achiel kachiel.​—Cha. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶2-4

Nyaka wakwed puonj mag joma ong’anjo moweyo adiera. Chakre kinde Jokristo mokwongo nyaka sani, Jachien osebedo ka tiyo gi jowuond e pidho kodhi mag kiawa e pach jotich Nyasaye. Omiyo, onego wang’e pogo adiera gi miriambo. Jowasikwa nyalo tiyo gi intanet mondo gimi kik wagen kuom Jehova kod owetewa. Ng’e ni miriambogo duto owuok kuom Satan, omiyo, kwedgi matek! (1 Joh. 4:1, 6; Fwe. 12:9) Mondo wakwed Satan, nyaka wabed gi yie kuom Yesu kendo wachiw luor ne migawo ma en-go e chopo dwach Nyasaye. Bende, nyaka wagen yo ma Jehova tiyogo e pidho joge e kindewagi. (Mat. 24:45-47) Mondo mano onyalre, dwarore ni wapuonjre Wach Nyasaye pile. Kae to yiewa biro chalo gi yath ma tiendene ogurore maber e lowo. Jaote Paulo nojiwo wachno ka nondiko weche ma yudore e ndiko ma kawuono. w20.07 23-24 ¶11-12

Nikech wan joma orem, kinde mang’eny waheroga ng’ado ne ji bura ka luwore gi kaka ginenore gi oko. (Joh. 7:24) Kata kamano, gik ma waneno gi wang’wa kende ok nyal nyisowa weche duto e wi ng’ato. Kuom ranyisi, kata mana laktar ma nigi lony mang’eny nyalo mana ng’eyo gik manok ahinya ka ong’iyo jatuo. Nyaka ochik ite maber sama jatuono nyise weche moko e wi tuoneno. Samoro nyalo dwarore ni oor jatuono ka jo X-Ray mondo okonye neno gik mamoko ma ok onyal neno gi wang’e. Ka po ni laktarno ok otimo kamano, onyalo rikni thiedho jatuo to kare okia gima chande. E yo ma chalo kamano, ok wanyal ng’eyo owete gi nyiminewa mana kuom ng’iyo kaka ginenore gi oko. Ok onego wang’igi mana awiye-awiye. Adiera en ni waonge gi nyalo mar neno chuny ng’ato kaka Jehova. Kata kamano, pod wanyalo timo duto ma wanyalo mondo waluw ranyisine. Ochikoga ite ne jotichne. Otemoga ng’eyo gik ma moro ka moro kuomgi kaloe. Bende, okechoga moro ka moro kuomgi. w20.04 14-15 ¶1-3

Dwarore ni wabolre nikech joma sungore ongega gi “paro malong’o.” Josunga ohero piem kendo wigi tekga. Gik ma giparo kod ma gitimo keloga mana chandruok ne gin giwegi kod ne jomamoko. Ka ok gilokore, Satan biro dhi nyime dino pachgi. (2 Kor. 4:4; 11:3) Ng’at mobolore nigi paro malong’o. Ong’eyo ni nitie gik ma ok onyal, kendo ni nitie gik ma jomamoko nyalo timoe maber moloye. (Fil. 2:3) Ong’eyo bende ni “Nyasaye kwedo jong’ayi, to ochiwo ng’wono mogundho ne jo ma bolore.” (1 Pet. 5:5) Joma pachgi long’o ok dwar timo gimoro amora ma nyalo miyo gibed jowasik Jehova. Mondo wasik ka wabolore, nyaka ‘walony kit dhano machon kod timbene, kendo warwak kit dhano manyien.’ Dwarore ni wanon kit ngima Yesu kendo waluw ondamone machiegni kaka nyalore.​—Kol. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21. w20.07 7 ¶16-17

Wamor ahinya gi thuolo ma wan-go mar bedo e kanyakla mar Jehova. Wan gi kue, wamor, kendo wan gi winjruok maber e kindwa. Be nitie kama in iwuon imako e kanyakla mar Jehova? Jaote Paulo nopimo kanyakla gi dend dhano. Bende, nopimo jo kanyakla gi fuonni mag del. (Rumi 12:4-8; 1 Kor. 12:12-27; Efe. 4:16) Achiel kuom puonj ma wayudo e ranyisi ma Paulo notiyogo en ni ng’ato ka ng’ato kuomwa nigi kama omako kata mokonyogo kanyakla mar Jehova. Paulo nochako ranyisineno kowacho kama: “Mana kaka ringruok achiel nigi fuonni mang’eny, to fuonnigo duto ok ti tich achiel, e kaka wan bende, kata obedo ni wang’eny, wan ringruok achiel e winjruok gi Kristo, kendo waduto wan fuonni moriw kanyachiel.” (Rumi 12:4, 5) Ang’o ma Paulo ne temo wacho? Ni kata obedo ni wan gi migepe mopogore opogore e kanyakla, ng’ato ka ng’ato kuomwa nigi nengo maduong’. w20.08 20 ¶1-2; 21 ¶4

Jonyuol, ere kaka unyalo luwo ranyisi mar Jehova mar bolruok? Ka nyalore, migauru nyithindu thuolo mar chiwo pachgi sama nitie tich moro ma dwarore ni utim. Ka gichiwo paro mabeyo, to utigo. Jehova bende horega sama jotichne nigi penjo kata kiawa e wi wach moro moseng’ado. Nochiko ite maber sama Ibrahim ne penje penjo moko e wi wach ma noseng’ado mar ketho Sodom gi Gomora. (Cha. 18:22-33) Nohore bende ka ne Sara nigi kiawa ka be nodhi mako ich. Iye ne ok owang’ kode. (Cha. 18:10-14) Kar mano, nomiye duong’. Jonyuol kod jodong-kanyakla, ranyisi mar Jehova nyalo puonjou ang’o? Par ane, itimoga nang’o sama joma ni e bwoyi nigi penjo kata kiawa e wi wach moro miseng’ado? Dibed ni ikwerogiga kanyo gi kanyo? Koso itemoga mondo iwinj pachgi? Joot kod kanyakla yudoga ber mathoth sama joma tayogi luwo ranyisi mar Jehova. w20.08 10 ¶7-9

En ang’o ma wanyalo puonjore kuom Paulo? Ka ne wachako puonjore adiera, nyalo bedo ni ne wayiega mapiyo ka ne Jokristo wetewa dwaro konyowa ng’eyo tiend gik ma ne wapuonjore. (1 Kor. 3:1, 2) To nade sani? Nyalo bedonwa matek kwayo mondo Jakristo wadwa okonywa e yo moro, samoro nikech waneno ni wasetiyo ne Jehova kuom higni mang’eny kendo wan gi lony mathoth, to moloyo ka po ni Jakristono pok obudho e adiera kaka wan. Kata kamano, kinde mang’eny Jehova jatiyo gi owetewa kod nyiminewa mondo otegwa. (Rumi 1:11, 12) Omiyo, ka wadwaro ni Jehova omiwa teko, nyaka wayie mondo owete gi nyiminewa okonywa. Ng’ato nyalo timo gik madongo mana kobolore kendo ogeno kuom Jehova, to ok kuom tekrene owuon, sombe, ogandane, kata mwandu ma en-go. Mad waduto wadhi nyime (1) geno Jehova, (2) puonjore kuom jotich Jehova machon, kendo (3) yie mondo jomamoko okonywa. Ka watimo kamano, to kata wawinj ka wanyap manade, Jehova biro miyowa teko! w20.07 14 ¶2; 19 ¶18-19

Achiel kuom kinde ma horuok nyalo bedonwa matek en sama walendo ne wedewa. Puonj ma yudore e Eklesiastes 3:1, 7 nyalo konyowa ahinya. Owacho kama: “Nitie kinde . . . ling’ gi kinde wuoyo.” Wanyalo hore ahoya ka warito mondo ranyisiwa maber e ma olendnegi, ka e sechego bende wamanyo thuolo mag wachonegi gimoro e wi adiera. (1 Pet. 3:1, 2) E tijwa mar yalo kod puonjo, dwarore ni wahore gi ji duto moriwo nyaka wedewa. Ranyisi mag jotich Nyasaye machon kod ma kindegi nyalo puonjowa kido mar horuok. Kata obedo ni Habakuk ne gombo ahinya kinde ma richo gi mahundu ne dhi rumo, pod nowacho ka en gadiera niya: “Abiro dhi nyime chung’ kara mar rito.” (Hab. 2:1) Jaote Paulo bende nowacho ni nogombo ahinya tieko tije mar lendo. Kata kamano, nohore kodich e chiwo “neno e okang’ malong’o chuth e wi wach maber.”​—Tich 20:24. w20.09 11-12 ¶12-14

Yesu e ng’at mar ariyo bang’ Jehova, to e ma ok oting’rega malo kata matin. Nonyiso jopuonjrene niya: “Ng’at ma duokore piny e kindu, ng’atno e ng’at maduong’.” (Luka 9:48) Kuom luwo ranyisi mar Yesu, Jokristo ma bolore miyo hera madier betie e riwruok mar oganda Jehova. (Luka 9:48; Joh. 13:35) To nade kineno ni weche ok dhi maber e kanyaklau to jodongo oling’ aling’a? Kar ng’ur kata ywagori, nyalo bedo maber kidhi nyime bolori e bwo owete ma tayo. (Hib. 13:17) Inyalo penjori kama: ‘Be gik ma aneno ni ok dhi mabergo dongo ahinya ma nyaka riegi arieya? Be ma e kinde mowinjore oriegie? Be an gi migawo mar neno ni oriegi? Adier-adier, be atemo rito kue kod winjruok ma ni e kanyakla, koso atemo mondo anenra ni an to along’o?’ E wang’ Jehova, ng’ama obolore duong’ moloyo ng’ama nigi lony; bende, kue kod winjruok ma ni e kanyakla e ma Jehova neno kaka gima duong’ moloyo mana rang’iny mitimogo gik moko. Kuom mano, tem mondo ibolri sama itimo migepe ma in-go. Mano biro miyo kanyakla obed gi kue kod winjruok.​—Efe. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶9-11

Yesu ne mor ahinya gi kony ma noyudo kowuok kuom mon ma noluoro Nyasaye, kendo ma ne tiyone “gi gigegi.” (Luka 8:1-3) Ne opuonjogi weche matut e wi Nyasaye. Kuom ranyisi, ne onyisogi ni ne odhi tho kendo bang’e ne idhi chiere. (Luka 24:5-8) Mana kaka nokonyo jootene, e kaka nokonyo mon-go bende mondo giik pachgi ne tembe ma ne gidhi romogo. (Mar. 9:30-32; 10:32-34) Ber ng’eyo ni kata obedo ni joote noringo moweyo Yesu sama nomake, moko kuom mon ma ne luwega to nosiko kode nyaka e yadh-sand kama nothoe. (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41) Mon moko ma noluoro Nyasaye e ma nokwongo ng’eyo ni nochier Yesu. Ne ooro mon-go mondo onyis jootene wachno. (Mat. 28:5, 9, 10) Bende, chieng’ ma ne jopuonjre oyudo roho maler e Pentekost ma higa 33, nenore ni mon bende ne nitie kanyo, kendo mon-go bende noyudo nyalo mar wacho dhok mopogore opogore e yor hono mondo gin be giland ne ji “tije madongo mag Nyasaye.”​—Tich 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶11-12

Tij loko ji obed jopuonjre Yesu en tich ma reso ngima ji! Ang’o momiyo wawacho kamano? Ka ne Yesu ogolo chik ma yudore e Mathayo 28:19, 20, nowacho kama: “Dhiuru . . . ulok ji obed jopuonjrena, kubatisogi.” Ang’o momiyo batiso en gima dwarore ahinya? En nikech ng’ato ang’ata ma dwaro ni oresi nyaka batisi. Japuonjre ma dwaro ni obatise nyaka yie ni resruok nyalore mana kokalo kuom misango mar Yesu Kristo kendo ni ne ochiere. Mano e momiyo jaote Petro nonyiso Jokristo wetene niya: “Batiso, . . . resou gie sani . . . kokalo kuom chier mar Yesu Kristo.” (1 Pet. 3:21) Omiyo, sama obatis japuonjre manyien, oyudo thuolo mar reso ngimane. Mondo walok ji obed jopuonjre Yesu, dwarore ni wamed “lony e puonjo.” (2 Tim. 4:1, 2) Nikech ang’o? En nikech Yesu nochikowa kama: “Dhiuru . . . ulok ji obed jopuonjrena, . . . kupuonjogi.” Jaote Paulo nowacho ni wanan e tijno nikech ‘kuom timo kamano, wanaresre wawegi kendo reso jo ma winjo weche mwapuonjo.’ w20.10 14 ¶1-2

Petro ne otimo kinda mondo oher tij bedo jalupo mar ji, tiende ni, yalo wach maber. Kendo Jehova nokonye mobedo molony ahinya e tijno. (Tich 2:14, 41) Wayalo wach maber nikech wahero Jehova; mano e gima duong’ ma chwalowa mondo watim tijno. Hera ma waherogo Jehova nyalo jiwowa mondo watim duto ma wanyalo kata sama wawinjo ni ok wawinjore gi tijno. Ka ne Yesu ogwelo Petro mondo obi otim tij bedo jalupo mar ji, nonyise kama: “Kik iluor.” (Luka 5:8-11) Petro ne ok oluoro gima ne nyalo timore ka po ni obedo jalup Kristo. Kar mano, dhoge nomoko ka noneno rech mang’eny ma Yesu nomiyo gimako e yor hono mochako neno ni ok nowinjore bedo jalup Yesu. Komachielo, samoro inyalo winjo ka iluor kiparo apara kaka bedo jalup Kristo oriwo gik mang’eny. Ka en kamano, tim kinda mondo imed hero Jehova Nyasaye, Yesu Kristo, kod dhano weteni. Kitimo kamano, ibiro bedo gi gombo mar yalo wach maber ne ji.​—Mat. 22:37, 39; Joh. 14:15. w20.09 3 ¶4-5

Wamorga ahinya sama watiyo gi thuolowa, tekowa, kod mwanduwa e manyo joma ‘chunygi ni kare ne ngima mochwere.’ (Tich 13:48) Sama watimo kamano, waluwo ranyisi mar Yesu. Nowacho kama: “Chiemba en timo dwaro mar ng’at ma ne oora kendo mondo atiek tichne.” (Joh. 4:34; 17:4) Mano e gima wan be wagombo timo. Dwaher tieko tich ma nomiwa. (Joh. 20:21) Kendo, dwaher konyo nyaka jolendo modok chien mondo gin bende giriwre kodwa e timo tijni. (Mat. 24:13) En adier ni seche moko ok yotga timo tich ma Yesu noweyonwano. Kata kamano, ok watim tijno kendwa. Yesu nosingo ni nodhi bedo kodwa. Sama waloko ji jopuonjre, ‘watiyoga kanyachiel gi Nyasaye’ kendo e “winjruok achiel gi Kristo.” (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17) Kuom mano onge gima nyalo monowa tieko tijno. To mano kaka wan gi thuolo makende mar timo tijno kendo konyo jomamoko bende mondo otime!​—Fil. 4:13. w20.11 7 ¶19-20

Kinde mang’eny, yiero ma jonyuol timo ne nyithindgi muloga ngimagi kuom higni mathoth. Ka janyuol otimo yiero marach, to mano nyalo kelo ne nyithinde chandruok. To ka gitimo yiero mabeyo, mano biro miyo nyithindgi obed gi ngima maber bang’e, kendo giyud mor madier. En adier ni nyithindo be nyaka tim yiero mabeyo e ngimagi. To yiero maberie mogik ma ng’ato nyalo timo en tiyo ne Wuonwa ma nie polo, ma en Jehova.(Zab. 73:28) Jonyuol Yesu ne dwaro ni nyithindgi oti ne Jehova, kendo yiero ma ne gitimo ne nyiso ni mano e gima ne duong’ e ngimagi. (Luka 2:40, 41, 52) Yesu bende ne otimo yiero mabeyo ma ne dhi konye timo dwach Jehova. (Mat. 4:1-10) Yesu nodongo mobedo ng’ama ng’won, jaratiro, kendo jachir. Janyuol moro amora moluoro Nyasaye digomb bedo gi wuoyi ma kamano. w20.10 26 ¶1-2

Par ane ranyisi adek ma luwogi. Nyaminwa moro ma hike oniang’ paro gik moko mabeyo ma notimore e ngimane chon. Kata obedo ni sani onyagore gi pek moko, pod odhi nyime timo duto monyalo mondo oti ne Jehova. (1 Kor. 15:58) Kinde duto oparo kaka en kaachiel gi jomamoko gibiro dak e piny manyien. Nyaminwa machielo paro kaka Jakristo wadgi moro nochwanye, kata kamano, ok omak wachno, kendo ong’wonone. (Kol. 3:13) Owadwa moro paro maber richo ma notimo kinde moro, kata kamano, ok owe mano omone dhi nyime timo duto monyalo mondo omakre gi Jehova. (Zab. 51:10) Jokristo adekgi chalre e yo mane? Giduto giparo gimoro ma nosetimore e ngimagi chon, kata kamano, ok giketo pachgi kuom gigo. Kar mano, ‘gichomo wengegi tir’ kuom gik man nyime. Ang’o momiyo mano en gima dwarore? Mana kaka ng’ato ok nyal wuotho e yo tir kosiko ong’iyo mana chien, wan bende ok wanyal dhi nyime tiyo ne Jehova ka waketo pachwa kuom gik mosekalo.​—Luka 9:62. w20.11 24 ¶1-3

Goliath ne neno ni Daudi ne en ng’at ma nyap ahinya. To kuom adier, Goliath ne en rabet, ne en gi gige lweny ma thiring’inyi moloyo Daudi, kendo nolony e lweny. Daudi to ne en mana rawera ma ne pok odhiga kata e lweny, to gige lweny bende noongego. Kata kamano, Daudi nogeno kuom Jehova mi oloyo jasikeno. (1 Sa. 17:41-45, 50) Nitie gima chielo ma ne nyalo nyoso chuny Daudi kendo miyo ochare. Notiyo ne Saulo ruodh Israel ma Jehova owuon e ma nowalo. Mokwongo okwongo, Ruoth Saulo nohero Daudi. Bang’e, sunga nomiyo ochako neno ne Daudi nyiego. Saulo notimo ne Daudi gik maricho, kendo nochopo kama koro nodwaro nege. (1 Sa. 18:6-9, 29; 19:9-11) Kata obedo ni Ruoth Saulo ne timo ne Daudi gik maricho, Daudi pod nodhi nyime miye luor kaka ruoth ma Jehova nowalo. (1 Sa. 24:6) Nogeno Jehova mondo e ma omiye teko mar nano.​—Zab. 18:1, weche manie wiye. w20.07 17 ¶11-13

Ng’eny gik ma nokor e wi ruoth ma nyandwat kod ruoth ma milambo osetimore, omiyo, wanyalo bedo gadier ni gik ma pod odong’ bende biro timore. Mondo wawinj tiend weche ma nokor e Daniel sula mar 11, ber keto e paro ni sulano wuoyo kuom pinjeruodhi kod sirkende mosebedo ka locho e pinje ma jotich Nyasaye ng’enyie, kata mosesando jotich Nyasaye e yo moro. Kata obedo ni kwan jotich Nyasaye tin ahinya kopim gi dhano duto e pinyni, thothne gin e ma sirkende madongo osebedo ka sandogi. Nikech ang’o? En nikech gima duong’ ma Satan kod pinyeni osebedo ka gombo timo en tieko joma tiyo ne Jehova kod Yesu. (Cha. 3:15 Fwe. 11:7; 12:17) Bende, weche ma nokor e bug Daniel nyaka winjre gi weche mamoko mokor e Muma. Omiyo, mondo wawinj maber tiend weche ma nokor e bug Daniel, nyaka wanon weche mamoko ma ni e Muma. w20.05 2 ¶1-2

Ji mang’eny nigi paro mopogore opogore e wi kuma jo motho dhiye. En ang’o ma Muma puonjo e wi wachno? Sama ng’ato otho, dende tow. Kata kamano, Jachuech mar gik moko duto nyalo chiero ng’at ma kamano ma chak miye del manyien kendo. (Cha. 1:1; 2:7) Jaote Paulo notiyo gi ranyisi ma nyiso ni Nyasaye nyalo chiero ng’ato ma ok ochuno ni odwokne ringre ma ne en-go chon. Par ane ranyisi mar ‘kodhi moro matin.’ Sama ochuo kodhi e lowo, otwiga. Gima twino opogorega ahinya gi kodhi ma ne ochuo. Paulo notiyo gi ranyisino e nyiso ni Jachuechwa nyalo miyo ng’ato “del kaka en owuon ohero.” Paulo nowacho bende ni “nitie del mag polo gi del mag piny.” Ang’o ma notemo wacho? Gima nowacho en ni e piny kae wan gi del mag ringruok, to joma odak e polo nigi del mar roho kaka mar malaike.​—1 Kor. 15:36-41. w20.12 10 ¶7-9

Waduto wagombo dak e ngima ma mor kendo mokuwe. Onge ng’ama winjoga maber sama en gi parruok. Kata kamano, nitie kinde ma parruok nyalo bembowa ahinya, kendo wanyalo penjore penjo ma Ruoth Daudi nopenjo e ndiko ma kawuono. Nitie gik mang’eny ma nyalo miyo wabed gi parruok, kendo moko kuomgi onge gima wanyalo timoe. Kuom ranyisi, onge gima wanyalo timo e nengo gik moko ma siko ka idho malo higa ka higa kaka nengo mag chiemo, lewni, kod udi. Bende, ok wanyal ng’eyo ni jotich wetewa kata joskul wetewa biro yondhowa mondo girwakwa e timbegi maricho nyadidi. To bende ok wanyal tieko timbe mahundu ma timore e alworawa. Waromoga gi chandruoge kaka mago nikech wadak e piny ma ji mang’eny ok luw puonj mag Muma. Satan ma en e nyasach pinyni ong’eyo ni nitie joma “parruok mag pinyni” nyalo monogi tiyo ne Jehova. (Mat. 13:22; 1 Joh. 5:19) Omiyo, ok en gima kawowa gi wuoro neno ka pinyni opong’ gi gik ma kelo ne ji parruok! w21.01 2 ¶1, 3

Jaote Johana nowacho ni kik wabed gi sigu gi owetewa gi nyiminewa. Ka watimo sigu gi Jokristo wetewa, wabiro miyo Satan thuolo mar chiko ngimawa. (1 Joh. 2:11) Gima kamano notimore ne Jokristo moko machon. Satan notemo matek mondo oket sigu e kind jotich Nyasaye. E kinde ma Johana nondikoe barupege, nitie owete moko ma nosechako timo dwach Satan. Kuom ranyisi, Diotrefe nokelo pogruok e kind owete gi nyimine e kanyakla moro. (3 Joh. 9, 10) Nochayo owete ma bura matayo nooro mondo olim kanyakla mopogore opogore. Bende, notemo riembo owete gi nyimine ma ne rwako owetego. To mano kaka Diotrefe ne wiye tek! E kindewagi bende, Satan pod temo matek mondo opog jotich Nyasaye. Watemuru ahinya mondo kik wayie ne Satan opogwa mi wawe konyo Jokristo wetewa. w21.01 11 ¶14

E kinde lweny mokwongo mar piny ngima, sirkand Germany kod sirkand Ingresa nosando jotich Nyasaye ma notamore dhi e lweny. Sirkand Amerka to notueyo e jela owete ma ne tayo tij lendo. Sandgo nochopo weche ma nokor e Fweny 11:7-10. Kae to e higni mag 1930, to moloyo e kinde lweny mar ariyo mar piny ngima, ruoth ma nyandwat nosando jotich Nyasaye malit. Hitler kod joma ne riwe lwedo nogoyo tij jotich Nyasaye marfuk. Ne ginego jotich Jehova ma dirom 1,500 kama, kendo ne gitweyo moko mang’eny e kembe mag tuech. Ruoth ma nyandwat ‘nodwanyo ka maler’ kendo ne omiyo ‘ji oweyo chiwo misengni ma nichiwo pile’ ka ne otamo jotich Nyasaye lando nyinge e lela. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler nowacho nyaka ni nodhi nego jotich Jehova duto e piny Germany. w20.05 6 ¶12-13

Sama wanyiso Jokristo wetewa hera matut, wabiro geng’o chuny mar piem e kanyakla. Par ni Jonathan ne ok opiem gi Daudi kendo nene kaka jal ma ne dwaro maye loch. (1 Sa. 20:42) Waduto wanyalo luwo ranyisi mar Jonathan. Kik ine Jokristo weteni kaka jowasiki mana nikech gin gi nyalo moko ma in iongego. Kar mano, onego ‘wabolre ka wakwano ni gibeyo moloyowa.’ (Fil. 2:3) Ng’e ni ng’ato ka ng’ato nigi kama omako e kanyakla. Ka wabolore to wabiro neno kido mabeyo ma owetewa gi nyiminewa nigo, kendo wabiro luwo ranyisigi. (1 Kor. 12:21-25) Sama wanyiso Jokristo wetewa hera matut, wategogiga mondo gidhi nyime tiyo ne Jehova gi chuny achiel. Watimo gik ma nyiso ni wan e Jokristo madier, to mano ywayo joma chunygi ni kare mondo obi e lamo madier. E wi mago duto, wakelo pak ne Nyasachwa “ma en Wuoro ma kecho ji kendo Nyasach hoch duto.”​—2 Kor. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

E kindewagi, ji ochayo joma tiyo ne Jehova, kendo ginenogi kaka ji ajia ma nyap. Ang’o momiyo ginenowa kamano? En nikech wapogore gi joma olworowa koni gi koni. Watemoga matek mondo wasik ka wabolore, wamuol, kendo ok waketh chike goyiem. Jopiny to ohero jong’ayi, joma wigi tek, kod joma ok luw chike. E wi mano, ok wadonjre e siasa kod lwenje e piny moro amora. Ji ochayowa nikech ok wayie mondo pinyni ochikwa. (Rumi 12:2) Kata obedo ni jopiny nigi paro ma ok kare kuomwa, Jehova pod tiyo kodwa e chopo gik madongo. Sani walando wach maber e okang’ ma pok nolandee nyaka nene. Sani wagoyo buge e dhok mang’eny kendo watiyo gi Muma e konyo ji tara gi tara mondo gidag e ngima maber. Pak kod duong’ duto dhi ne Jehova. w20.07 15 ¶5-6

Yesu obolore ne loch mar Jehova. Kata kamano, ok otimga kamano nikech oonge gi rieko kata ni oonge lony. Yo maber ma Yesu nopuonjogo adiera mag Nyasaye nonyiso ni en ng’at mariek. (Joh. 7:45, 46) Jehova nong’eyo nyalo ma Yesu ne nigo, omiyo, noyie ne Yesu tiyo kanyachiel kode ka nochueyo gik moko duto ma ni e polo gi piny. (Nge. 8:30; Hib. 1:2-4) Chakre ne chier Yesu, Jehova osemiye ‘teko duto e polo gi piny.’ (Mat. 28:18) To kata obedo ni Yesu nigi lony kamano, pod obolorega ne Jehova. Nikech ang’o? Nikech ohero Wuon-gi. Chwo onego ong’e ni bedo ni Jehova noketo chenro mondo dhako obolre ne chwore, ok nyis ni ochayo joma mon. Jehova owuon noyiero mon kaachiel gi chwo mondo odhi oloch gi Yesu e polo. (Gal. 3:26-29) Jehova osenyiso ni ogeno Wuode kuom miye loch. E yo ma kamano bende, dichwo mariek biro miyo chiege migepe moko mondo okonye timo. w21.02 11 ¶13-14

Wach Nyasaye chalo gi kio ma konyowa nonore kendo konyowa fwenyo kuonde monego watimie lokruok. (Jak. 1:23-25) Kuom ranyisi, bang’ puonjruok Wach Nyasaye, wanyalo fwenyo ni iwa wang’ga piyo kendo dwarore ni mondo wageng’ mirimbwa. Jehova nyalo konyowa bedo ma muol sama jomoko ochwanyowa, kata sama gimoro owang’o iwa. Mano biro konyowa neno weche e yo maber moloyo, kendo konyowa timo yiero mabeyo. (Jak. 3:13) Kuom adier, en gima dwarore ahinya ni wang’e puonj mag Muma e yo maber! Nitie seche moko ma wafwenyoga gima nonego watim mana bang’ ka waseketho. Yo maber mar yudo rieko en kuom nono gik ma noyudo joma notimo yiero mabeyo kod joma notimo yiero maricho. Mano e momiyo Jakobo jiwowa ni mondo wapuonjre kuom ranyisi mag joma iwuoyo kuomgi e Muma kaka Ibrahim, Rahab, Ayub, kod Elija. (Jak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Jotich Jehovago nonano e bwo tembe ma ne nyalo mayogi mor ma ne gin-go. Yo ma Jehova nokonyogigo mondo ginan, miyo wabedo gadier ni wan bende Jehova nyalo konyowa nano e bwo tembe ma waromogo. w21.02 29-30 ¶12-13

E puonjruok mar Muma, japuonj e ma nigi ting’ maduong’ mar konyo japuonjre mondo owinj tiend Wach Nyasaye. Sama ogweli e puonjruok mar Muma, onego ibed jakony mar japuonj. Tiji en sire sama opuonjo. (Ekl. 4:9, 10) Gin ang’o sie minyalo timo mondo ibed jakony maber e puonjruok mar Muma mogwelie? Ikri ne puonjruok. Mokwongo, kwa japuonj mondo onyisie weche moko matin e wi japuonjreno. Inyalo penje kama: “Japuonjreni nopon nade? Ubiro puonjoru wach mane? En wach mane ma diher ni japuonjre ong’e e puonjruogno? Be nitie gimoro amora monego atim, kata ma ok onego atim, kata ma ok onego awachi sama wan e puonjruok? En ang’o ma anyalo timo mondo akony japuonjreno otim dongruok?” En adier ni japuonj ok bi nyisi weche maling’ ling’ mag japuonjre, kata kamano, weche mobiro nyisi nyalo konyi ng’eyo kaka inyalo konye. Joy ma en jamisonari wacho kama: “Mbaka machalo kamano konyoga ng’at ma adhigono ng’eyo japuonjreno maber, kendo ng’eyo kaka onyalo konye sama wan e puonjruok.” w21.03 9 ¶5-6

Jomoko osin kodwa nikech waluwo chike makare mag Nyasaye. Chikego ok modhre pi gi chike mag pinyni. Kuom ranyisi, ji mang’eny tinde oyie gi timbe mag terruok machal gi ma ne omiyo Nyasaye oketho Sodom gi Gomora e ndalo machon. (Juda 7) Nikech waluwo gima Muma wacho e wi timbe kaka mago, ji mang’eny jarowaga kendo giwachoga ni ok wadew pach jomamoko! (1 Pet. 4:3, 4) Ang’o ma nyalo konyowa nano sama ji osin kodwa kendo giyanyowa? Onego wabed gi yie motegno ni Jehova biro konyowa. Mana kaka okumba, yiewa nyalo “nego aserni duto ma kakni gi mach moa kuom ng’at marach.” (Efe. 6:16) Kata kamano, yie kende ok oromo. Dwarore bende ni wabed gi hera. Nikech ang’o? Nikech hera “iye ok wang’ piyo.” Hera dhil kendo nano e weche duto maricho. (1 Kor. 13:4-7, 13) Hera ma waherogo Jehova, Jokristo wetewa, kaachiel gi jowasikwa, konyowa nano sama ji osin kodwa. w21.03 20-21 ¶3-4

Nitie seche ma wanyalo nyiso ni wahero owetewa gi nyiminewa kokalo kuom gik ma ok watim. Kuom ranyisi, iwa ok onego owang’ piyo sama giwachonwa gimoro ma nyalo chwanyowa. Par ane gima Yesu notimo ka nochiegni tieko tije mar yalo e piny ka. Nonyiso jopuonjrene ni mondo ne giyud ngima, ne nyaka gicham ringrene kendo gimadh rembe. (Joh. 6:53-57) Wachno nobwogo jopuonjrene mang’eny mi ng’enygi noweyo luwe. Kata kamano, osiepene madier to ne ok oweyo makore kode. Ne ok giwinjo tiend gima Yesu ne wacho, kendo nyalo bedo ni gin bende wachno nokawogi gi wuoro. Kata kamano, ne ok gichwanyore nikech wechego, to ne gigeno kuome nikech ne ging’eyo ni nowachoga adiera. (Joh. 6:60, 66-69) Dwarore ahinya ni kik wawe gik ma jomoko wacho kata timo owang’ iwa. Kar mano, onego wamigi thuolo mondo gilernwa maber tiend gima giwacho kata ma gitimo.​—Nge. 18:13. w21.01 11 ¶13