“Iniwachnigi Wachni”

1. (a) Yesu kod Jeremia ne chal e yore mage? (b) Ang’o momiyo onego waluw ranyisi mar Jeremia e tijwa mar lendo?

YESU KRISTO ema noketo ranyisi maduong’ ma waluwo e tijwa mar lando wach maber. Kata kamano, ber ng’eyo ni kinde ma Yesu ne nie piny, joma ne nene kinde moko ne paro janabi Jeremia. (Math. 16:13, 14) Mana kaka Yesu, Jeremia bende noyudo chik mowuok kuom Nyasaye mondo olend. Kuom ranyisi, kinde moro Nyasaye nowacho ne Jeremia ni: “Iniwachnigi wachni; Jehova . . . owacho kama.” (Jer. 13:12, 13; Joh. 12:49) Kendo e tije mar lendo Jeremia nonyiso kido machalo gi mag Yesu.

2. Ere kaka gik madwarore ni ji otim ndalogi chal gi gik ma ne dwarore Jo-Yahudi otim ndalo Jeremia?

² Joneno moko to nyalo wacho ni: ‘Tijwa mar lendo opogore gi mar Jeremia. Jeremia ne oor ir oganda ma ne osechiwore ne Nyasaye, to wan walendo ne joma ok ong’eyo Jehova.’ Mano en adier. Kata kamano, e kinde Jeremia, ng’eny Jo-Yahudi nosebedo “jo mofuwo,” kendo ne giseweyo Nyasaye madier. (Som Jeremia 5:20-22.) Ne dwarore ni gilokre gilam Jehova e yo modwaro. E ndalowagi bende, dwarore ni ji opuonjre luoro Jehova, kendo luwo lamo madier, kata bed ni giluongore ni gin Jokristo kata ok gin Jokristo. Weuru wane kaka wanyalo tiyo ne Nyasaye madier kendo konyo ji, ka waluwo ranyisi mar Jeremia.

‘JEHOVA NOMULO DHOGA’

3. Ang’o ma ne Nyasaye otimo ne Jeremia ka eka ne Jeremia chako tije, kendo mano nomiyo janabino owinjo nade kuom tije?

³ Par bende ni kane Jeremia chako bedo janabi, nowinjo wechegi: “Inidhi ir jo manadi kaka aori, kendo iniwach duto machiki. Kik iluor ni kech jogo: ni mar an kodi mondo agoli e chandruok, Jehova owacho.” (Jer. 1:7, 8) Bang’ mano Nyasaye notimo tim moro ma nopoyo Jeremia. Jeremia nyisowa niya: “Jehova norieyo luete, mi nomulo dhoga; koro eka Jehova nowachona, Ne, aseketo wechena e dhogi: ne, aseketi tinde ibed wi ogendini.” (Jer. 1:9, 10) Kochakore gie sano, Jeremia nong’eyo ni ne odhi wuoyo e lo Nyasaye Manyalo Duto.a Kinda mare e tij Nyasaye nomedore nimar Nyasaye ne ni kode chuth.​—Isa. 6:5-8.

4. Inyalo chiwo ranyisi mage mag kinda makende mosenyis e tij lendo?

⁴ E ndalowagi Jehova ok mul jotichne kaka ne otimo ne Jeremia. Kata kamano, kokalo kuom roho mare, omiyogi gombo motegno mar lando wach maber. Ng’eny jotich Nyasaye nigi kinda makende. Kaw ane ranyisi mar Maruja nyaminwa ma jahigini 70 modak e piny Spain. Osebedo kong’ol e bedene kod e tiendene kuom higini 40. Lendo mar ot ka ot ok yotne, omiyo otiyo kod yore mamoko mag lendo. Achiel kuom yorego en ndiko barupe. Maruja tiyo gi nyathine ma nyako mondo ondikne barupego. E kinde kampen ma nokawo dwe achiel, Maruja kod nyathine nondiko barupe 150, ma gioro gi trakt achiel achiel ei barupego. Wach maber nochopo e ng’eny udi ma ne nie gweng’ moro machiegni kodgi nikech kinda margi. Maruja nowacho ni nyathine niya, “Ka achiel kuom barupewa ochopo ne ng’at ma chunye ratiro, Jehova biro gwedhowa kod japuonjre Muma.” Jaduong’-kanyakla margi nondiko niya, “Agoyo erokamano ne Jehova kuom nyimine kaka Maruja, mapuonjo jomoko ng’eyo gima onego obed maduong’ e ngima.”

5. (a) Ere kaka Jeremia ne odhi nyime bedo gi kinda, kata obedo ni ji ne ok odewo wach ma ne olando? (b) Ang’o minyalo timo mondo omi idhi nyime bedo gi kinda mar lando wach maber?

⁵ E ndalo Jeremia, ng’eny joma nodak Jerusalem ne ‘ok mor’ gi adiera mar Nyasaye. Be janabi noweyo lendo nikech ji mang’eny ne ok odewo wach ma nolando? Ooyo! Jeremia nowacho niya: “An gi mirima mang’eny mar Jehova; aol gi geng’e.” (Jer. 6:10, 11) Ang’o minyalo timo mondo idhi nyime bedo gi kinda machalo kamano? Yo achiel en paro matut kuom thuolo makende ma in-go mar bedo jaote mar Nyasaye madier. Ing’eyo ni joma nigi huma e pinyni osewuoyo marach kuom nying Nyasaye madier. Par bende kaka jotend din osewuondo ji e alworau, mana kaka jodolo notimo e ndalo Jeremia. (Som Jeremia 2:8, 26, 27.) Mopogore gi mano, wach maber mar Pinyruodh Nyasaye ma walando, en yo ma Nyasaye nyisogo ng’wono ne dhano. (Yua. 3:31, 32) Ee, paro e wi adiera kaka mago nyalo konyi dhi nyime bedo gi kinda mar lando wach maber, kendo konyo jogo mamuol kaka rombe.

6. Jeremia ne oromo gi chandruoge mage mapek?

⁶ Kuom adier ok yot bedo gi kinda e tij lendo kinde duto. Jeremia bende noyudo chandruoge mapek kane otiyo ne Jehova, moriwo koda chandruoge ma ne ikelo gi jonabi mag miriambo. Inyalo somo achiel kuom chandruogego e Jeremia sula mar 28. Thoth ji ok ne winj wachne, kendo seche moko nowinjo e chunye ka en kende. (Jer. 6:16, 17; 15:17) E wi mago duto, kinde moro bende, ne onyagore kod wasigu ma ne dwaro nege.​—Jer. 26:11.

“A JEHOVA, NIWUONDA”

7, 8. Nyasaye nomiyo Jeremia otimo migawone nade kaka ng’at ‘mowuond’?

⁷ E kinde moro kane Jeremia yudo achaye kod ayany pile ka pile, nowacho ne Nyasaye kaka nowinjo e chunye. Iparo ni Jehova ne omiyo janabi mare mohero obed ka ng’ama ‘owuond’ e yo mane, kaluwore gi Jeremia 20:7, 8?​—Som.

⁸ Kuom adier, Jehova ok nowuondo Jeremia e yo moro amora. Kar mano, Nyasaye ne otiyo kod Jeremia e yo ma ne omiyo Jeremia obedo ka ng’at ‘mowuond.’ Jeremia ne neno ni akwede ne ng’eny ahinya, kendo noparo ni ok ne onyal chopo migawo ma ne Nyasaye omiye. Kata kamano, nochopo migawono nikech Nyasaye Manyalo Duto ne nikode kendo ne okonye. Kuom mano, wanyalo wacho ni Jehova ne oloyo Jeremia gi teko konyiso maler ni tekone noloyo paro ma Jeremia ne nigo kaka dhano. Kane Jeremia paro ni oseol chuth maok onyal dhi nyime, Jehova nojiwe mi otimo migawono ka ng’at ma ‘owuond.’ Nyasaye nonyiso ni en gi teko maloyo nyawo mag janabino. Kata ka ji ne ok dew wach ma ne olando, ka gikwede, kendo nyise gero, Jeremia nodhi nyime lendo.

9. Ang’o momiyo weche mayudore e Jeremia 20:⁠11, nyalo miyi chir?

⁹ Jehova nobedo “ng’a man gi teko maduong’” ma konyo Jeremia. (Jer. 20:11) In bende Nyasaye nyalo miyi teko mondo isiki gi kinda ne lamo madier, kendo idhi nyime kata obedo ni iyudo chandruoge madongo. Inyalo paro wachni e yo moketego e loko machielo mar Muma mawacho ni: Jehova biro bedo “ja lweny ma nigi teko” mochung’ e bathi.​—Contemporary English Version.

10. Ing’ado mar timo ang’o sama iyudo akwede?

¹⁰ Jaote Paulo nonyiso adiera mar wachno kane ojiwo Jokristo ma ne yudo akwede. Nondiko niya: ‘Kit ngimau mondo obed mowinjore gi wach maber mar Kristo, mondo awinj ni uchung’ matek gi chuny achiel kod paro achiel, kukedo kaachiel ni yie mar wach maber maok wasiku bwogu e wach moro.’ (Fili. 1:27, 28) Mana kaka Jeremia kod Jokristo mokwongo notimo, in bende inyalo geno kuom Jehova, kendo onego itim kamano sama ilendo. Ka jomoko jari kata monji, ng’e ni Jehova nikodi, kendo onyalo miyi teko. Notimo kamano ne Jeremia, kendo osetimo kamano ne oweteni mang’eny; omiyo, in bende onyalo miyi teko. Kwaye mondo okonyi, kendo bed gadier ni obiro dwoko lamoni. In bende inyalo bedo ka ng’at ma ‘owuond’ ka Nyasaye miyi teko mar loyo chandruoge miyudo ka in gi chir kar bedo maluor. Ee, inyalo timo gik mang’eny moloyo kaka in iwuon iparo.​—Som Tich Joote 4:29-31.

11, 12. (a) Gin lokruok mage minyalo timo mondo iyud ji mang’eny seche milendo? (b) Picha manie ite mar 39 nyiso yore mage mag lendo mwanyalo tiyogo e alworawa?

¹¹ Gigo ma wasomo kuom tij Jeremia nyalo konyowa e yore mopogore opogore mondo wamed bedo jotich molony ma lando wach maber. Kane osetiyo kaka janabi mar Jehova kuom higini mokalo 20, Jeremia ne nyalo wacho niya: “Ne asiko ka awacho kodu, ka achiew gokinyi mang’ich kendo wuoyo [kodu], to ok ne uwinjo.” (Jer. 25:3, NW ) Ee, pile ne ochako tije gokinyi kar chako molewo. Be wanyalo yudo puonj kuom gima Jeremia ne timoni? E kanyakla mang’eny, nitie jolendo ma chiew gokinyi mondo gilendi ne ji kuonde miritoe mtokni koda e stesende mag gach reru. Joneno mang’eny maok odak e taon, tiyo kod seche mag okinyi mondo gilendi ne jopur kod jomamoko mayudore e sechego. Be inyalo paro yore mamoko ma in iwuon inyalo tiyo gi puonj miyudo kuom tij lendo mar Jeremia? Ineno nade, be inyalo chiew chon moromo mondo ibedie seche ma romo mar chano dhi lendo chakore?

¹² E wi mano, lendo mar ot ka ot mitimo seche mag odiechieng’ kod odhiambo kelo nyak mabeyo ahinya e alwora mang’eny. Jolendo moko lendo kata gotieno, gilendo ne jogo matiyo e stesende mag petrol, kuonde chiemo, koda kuonde tije miyawo kuom seche 24. Be inyalo timo lokruok e chenro mari mondo ilend seche ma ji mang’eny yudore e udi kata kuonde mamoko?

13, 14. (a) Ranyisi mar Jeremia otudore nade kod wach dok timo limbe? (b) Ang’o manyiso ni dwarore ibed ng’at minyalo gen korka wach dok timo limbe?

¹³ Kinde moro Jehova nochiko Jeremia mondo okor weche kochung’ e rangeye mag hekalu kata e rangeye mag Jerusalem. (Jer. 7:2; 17:19, 20) Kuom koro weche kochung’ e dho rangeyego, Jeremia ne lando wach Jehova ne ji mang’eny. To nikech ji mang’eny, ne jokalo e rangeyego, moriwo koda joma nigi huma ei Jerusalem, koda weg ohelni, nenore ni ne owuoyo nyadinwoya gi jomoko kotemo konyogi winjo tiend gik ma ne osewachonegi motelo. Ang’o mwanyalo puonjore kuom wachni e wi wach dok limo jogo morwako wach ma walando?

¹⁴ Jeremia nong’eyo ni migawone kaka janabi mar Nyasaye, ne dhi reso ngima ji. Kinde moro kane ok onyal wuoyo gi ji kaka Nyasaye nowachone, ne ooro Baruk osiepne mondo owuo gi ji e loye. (Som Jeremia 36:5-8.) Wanyalo luwo nade ranyisi ma Jeremia noketo kuom wachni? Sama wachiko wuon ot ni wabiro dok lime, be watimo kamano? Ka ok wanyal dok timo limbe kata dhi timo puonjruok mar Muma gi ng’ato kaka ne wachano kode, be watimo chenro mondo ng’at machielo odhinwa? Yesu nowacho niya: “To wachu ka en ‘Ee,’ mondo osik mana ‘Ee.’” (Math. 5:37) Timo kaka ne wawinjore gi ng’ato en gima dwarore ahinya nimar wawuoyo e lo Nyasach adiera, mohero chenro mabeyo.​—1 Kor. 14:33, 40.

15, 16. (a) Ere kaka jolendo mang’eny oseluwo ranyisi mar Jeremia kuom lendo e okang’ momedore? (b) En puonj mane mwanyalo yudo e wach ma ne otimore e piny Chile, kaka onyis e ite mar 40?

¹⁵ Jeremia nojiwo Jo-Yahudi ma ne ni Babulon kondiko negi barua kuom ‘wach maberno’ mar Jehova mar dwokogi e pinygi. (Jer. 29:1-4, 10) E ndalogi, ‘wach maber’ mar gima Jehova chiegni timo, bende inyalo land e yo maber kokalo kuom ndiko barupe koda goyo simo. Be inyalo tiyo kod yorego mondo ikony wedeni kata jomamoko modak kuonde maboyo, kata joma ok yudre mayot?

¹⁶ Kuom luwo ranyisi ma Jeremia noketo mar chopo tije mar lendo kaka dwarore, jolendo mag Pinyruoth e kindegi bende yudo nyak mabeyo. Janeno moro e piny Chile nolendo ne dhako moro ma ne wuok e stesen mar gare. Dhakono ne mor ahinya kuom winjo wach mowuok e Muma, mi noyie bedo gi puonjruok mar Muma e ode. Kata kamano Janenono ok nondiko piny nonro mar dhakono. Bang’e ka nyaminwano ne oparo kaka ne dwarore ni okony dhakono omed gombo mare mar ng’eyo adiera, nyaminwano nokwayo Jehova mondo okonye. Kinyne, nodok e stesen mar gare e seche machal gi ma ne gikwongo romoe. Ne oyude kendo. Koro nondiko nonro mag dhakono, mi bang’e ne odhi lime e ode mondo okonye ng’eyo tiend Ndiko. Nyasaye chiegni kelo kum ne piny mar Satan. Kata kamano, nitie geno ne jogo ma loko chunygi, kendo keto yie kuom wach maber. (Som Yuagruok 3:31-33.) Omiyo, we wanyisuru ni wang’eyo adiera mar wachno kuom lendo adimba e alworawa.

“MITI GINIWINJ, KENDO NG’ATO KA NG’ATO NOLOKRE”

17. Ere kaka inyalo luwo ranyisi mar Jeremia e alwora milendoe?

¹⁷ Jehova ne ok dwar mondo ji otho. Higini apar kane pok oketh Jerusalem, Jehova notiyo gi Jeremia mondo oler geno ma jogo ma ne biro dhi e twech Babulon ne dhi bedogo. Wasomo niya: “Ananegi pile kaka gibet, mondo atimnigi maber, mi anakelgi kendo e pinyni: anaritgi maber gibedi gi teko, ok anachandgi; anapidhgi, ok anagolgi oko.” Jeremia nonyiso jogo niya: ‘Nitie wach munyalo geno neno bang’e.’ (Jer. 24:6; 26:3; 31:17) Jeremia ne neno ji kaka Jehova ne nenogi. Ne otimo tije mar lendo kodewogi gadier, konyisogi gima Jehova ne dwaro ni gitim: “Duoguru un duto uwe yoreu maricho, losuru timbeu maber.” (Jer. 35:15) Be inyalo paro yore mamoko minyalo nyisogo ni idewo ji ahinya e alwora milendoe?

18, 19. (a) En chuny mane maok onego wabedgo sama walando wach maber? (b) En paro mane ma Jeremia ne nigo monego wabende wabedgo?

¹⁸ Hera matut ma Jeremia ne nigo kuom ji ne ok odok chien kata matin. Kane iketho Jerusalem, nodhi nyime kechogi. (Som Yuagruok 2:11.) Jo-Yahudi ema nokelo masirano kuomgi giwegi. Kata kamano, Jeremia ne ok owachonegi niya, ‘Donge nanyisou.’ Kar mano, nowinjo malit ahinya kuom masira ma noyudogi. Kamano bende, tijwa mar lendo ok onego obed gima watimo ka ok waketoe chunywa, kata ka gima ochunwago. Kinda marwa e tij lendo onego onyis kaka wahero Nyasachwa makende, kendo kaka wahero dhano ma ochweyo e kido mare.

¹⁹ Onge migawo kata tich moro amora e pinyni manyalo loyo tij lendo mwatimo e lo Nyasaye madier. Jeremia ne nigi paro ma kamano ka nondiko niya: “Wecheni noyudore, mi napidhora kodgi; kendo wecheni nomiya mor, chunya nomor kodgi: ni mar oluonga gi nyingi, A Jehova.” (Jer. 15:16) Kaka wadhi nyime lando wach maber, e kaka ji mang’eny nyalo ng’eyo kendo hero Jalno ma miyogi ngima. Ka walendo gi kinda kod hera kaka Jeremia notimo, wabiro konyo ji ong’e kendo oher Jehova.