“Ok Anyal Ling’”

1. Ang’o momiyo Jeremia koda jonabi mamoko mag Jehova ne ok nyal ling’?

“WINJURU wach Jehova.” Mago gin weche ma ne ilando ahinya e nderni madongo koda kuonde ma dhano yudore ei Jerusalem, chakre higa mar 647 K.N.P. Janabi mar Nyasaye ne lando wechego gi kinda. Kata ma ne iketho Jerusalem higini 40 bang’e, Jeremia podi ne jiwo ji mondo otim kamano. (Jer. 2:4; 42:15) Nyasaye Manyalo Duto ne ooro jonabi mondo gipuonj Jo-Yahudi wechene kendo omi gilok chunygi. Mana kaka osenyis motelo ei bugni, Jeremia ne en janabi makende e kind jonabigo. Sama Nyasaye ne miyo Jeremia ote, nowachone niya: “A malo, wachnigi duto machiki: kik ing’eng’ e nyimgi.” (Jer. 1:​17) Tijno ok ne yot. Jeremia ne romo gi gik ma ne chando chunye ahinya kendo ne ihinyo dende, kata kamano, nong’ado ni nyaka to ochop migawone. Nowacho niya: “Aonge gi kuwe e chunya; ok anyal ling’.”​—Jer. 4:19.

2, 3. (a) Jolup Yesu ne oluwo ranyisi mar Jeremia e yo mane? (b) Ang’o momiyo onego iluw ranyisi mar Jeremia?

² Kaka Jeremia nochopo migawone ka en janabi, nobedo ranyisi monego oluw gi jotich Jehova ma ne biro bang’e. (Jak. 5:10) Kinde matin bang’ Pentekost 33 E.N., jotelo mag Jo-Yahudi nomako joote Petro gi Johana, ma gichikogi ni giwe lendo. Nyaka bed ni isesomo kaka jootego nodwoko. “Ok wanyal ling’ kuom gik ma ne waneno kendo winjo.” (Tich 4:19, 20) Bang’ siemogi mager ni gibiro timonegi marach moloyo kapo ni gidhi nyime lendo, jotelogo nogonyo Petro gi Johana. Ing’eyo gima ne otimore bang’e. Jootego ok ne nyal ling’, ne gichung’ motegno ma gidhi nyime lendo.

³ Donge inyalo neno kaka weche mag Petro kod Johana mayudore e bug Tich Joote 4:20 nyiso maler kaka jootego ne nigi kinda ahinya machalo gi Jeremia? In bende kaka jatich Jehova Nyasaye matiyone e ndalo mag gikogi, donge ing’ado mar bedo gi kinda ma kamano, kiwacho ei chunyi ni: ‘Ok anyal ling’! ’ Weuru wane gima wanyalo timo, mondo wasiki ka wan gi teko kaka mar Jeremia, mar dhi nyime lando wach maber kata ka ngima medo bedo matek e alworawa.

DHI NYIME LENDO KATA KA JI OK DWAR WINJO

4. Ji mathoth ne nigi chuny machalo nade e Jerusalem machon?

⁴ Donge in gadier, ni singo mar Nyasaye, mar kelo ngima maber e bwo loch mar Wuode, e wach maberie moloyo ma ji duto onego owinj? Kata kamano, ji mang’eny wacho mana kaka Jo-Yahudi moko ne wacho ne Jeremia: “Ok wanawinji kuom wach misewachonwa e nying Jehova.” (Jer. 29:19; 44:16) Jeremia ne winjo wechego ding’eny. Jotich Jehova e kindegi bende winjo ahinya weche machalo gi mago, nimar ji mang’eny wacho niya, “Ok adwar winjo.” To nikech thoth ji ok dwar winjo, kinda marwa kaka jolendo mag Pinyruoth nyalo dok chien. Kapo ni mano osetimore e alwora ma ilendoe, kata ne jomoko e kanyaklau, kata mana ne in iwuon, ang’o manyalo konyo?

5. (a) Jeremia notimo nade kata obedo ni ji ne ok dwar winjo wach ma nolando? (b) Ang’o momiyo jogo maok dwar winjo wach maber ngimagi ni kama rach ahinya?

⁵ Par ane chuny ma ne Jeremia onyiso kata obedo ni Jo-Juda mang’eny ne ok dwar winjo wach ma ne olando. Kane Jeremia chako tije kaka janabi, Jehova nonyise fweny mar kum ma ne odhi kelo e wi Juda. (Som Jeremia 4:23-26.) Janabino koro nong’eyo ni ngima dhano gana gi gana notenore kuom winjo kendo timo kaka nowachonegi. E kindegi bende, ngima ji otenore kuom winjo kendo timo gigo mwalando, to mano oriwo koda ngima jogo manie alworau. Kuom “ndalono” ma Nyasaye biro ng’adoe bura ne piny marachni, Yesu nowacho niya: “Ndalono nobi opo ji duto modak e piny ngima. To rituru kusayo pile, mondo uyud teko mar tony e magi duto ma nobi, kendo chungo e nyim Wuod dhano.” (Luka 21:34-36) Nikech weche ma Yesu nowachogo, inyalo neno maler ni ngima jogo matamore winjo wach maber ni kama rach ahinya.

6. Ang’o momiyo onego idhi nyime lendo kata ne jogo maok rwak wach mwalando?

⁶ Kata kamano, jogo maloyo chuny ma kamano, kendo winjo ma gitim kaluwore gi wach Jehova, biro yudo gweth mabeyo ahinya. Nyasaye loso yo mondo watony kik kethwa, kendo wadonj e piny manyien. Tijwa mar lendo chalo gi mar Jeremia e yore moko. Jogo ma ne odak e piny Juda ne nyalo tony. (Som Jeremia 26:2, 3.) Kotemo konyogi, Jeremia nolendo kuom higini pieche kosayo ji ni ‘giwinj kendo ng’ato ka ng’ato olokre,’ mondo giluw wach Nyasaye madier. Ok wang’eyo kwan mar jogo ma noloko chunygi koda ngimagi nikech lendo mar Jeremia. Kata kamano, jomoko ne olokore, kendo e kindewagi bende, ji mang’eny osetimo lokruok e ngimagi. Kaka wadhi nyime lando wach maber, wamedo winjo kaka jomoko ma ne yande ok dwar winjo, chunygi lokore ma girwak wach. (Ne sanduk mawacho ni, “Joma ok Dwar Winjo, Nyalo Lokore ma Girwak Wach,” e ite mar 184.) Donge mano jiwowa mondo wadhi nyime bedo gi kinda e tijwa mar lando wach maber ma reso ngima dhano?

JO AKWEDE OK NYAL KELONWA HINYRUOK MOSIKO

7. Wasigu ne temo ketho tij Jeremia kaka janabi e yore mage?

⁷ Achiel kuom gik ma ne Jeremia jaromogo sama notiyo kaka janabi, ne en ni jo akwede ne temo nyading’eny tieko ngimane kendo ketho chuth tije mar lendo. Jonabi mag miriambo bende ne kwedo weche Jeremia e lela. (Jer. 14:13-16) Sama ne Jeremia wuotho e nderni mag Jerusalem, ji ne yanye kendo jare. (Jer. 15:10) Moko kuom wasigu mag Jeremia ne chano kaka ne ginyalo medo ketho nyinge. (Jer. 18:18) Jomoko to ne hondho miriambo mogundho kuom Jeremia mondo gimi jogo ma chunygi ler kik winj adiera mag Nyasaye ma Jeremia ne lando. (Yua. 3:61, 62) Be mano ne omiyo Jeremia oweyo tije mar lendo? Ooyo, ne odhi nyime. Ne oyudo nade teko mar timo kamano?

8. Jeremia ne timo nade sama wasigu ne medo sande?

⁸ Gimaduong’ ma ne konyo Jeremia loyo akwedego duto, ne en keto geno kuom Jehova. Kane Jeremia eka chako tije mar bedo janabi, Nyasaye nowachone ni obiro tege kendo rite. (Som Jeremia 1:18, 19.) Jeremia noketo yie kuom singono, kendo Jehova notimone kaka nosingo. Kaka jo akwede ne medo sande, e kaka Jeremia bende ne medo nyago chir koda chuny mar nano. Ne ane kaka kidogo ne okonye.

9, 10. Gin gik mage ma ne otimore e ngima Jeremia monego ojiwi in bende ibed jachir?

⁹ Kinde moro jodolo koda jonabi ma nong’anjo, notero Jeremia e nyim jodong gwenge mag Juda mondo onege. Be mano nobwogo Jeremia mondo owe tij lendo? Ooyo ngang’. Dwoko mage nonyiso maler ni weche jong’anjogo ne ok gin madier, omiyo ne ok onege.​—Som Jeremia 26:11-16; Luka 21:12-15.

¹⁰ Par bende ni bang’ winjo ote mapek mar Jeremia, Pashur, achiel kuom ofisa mar hekalu notweyo Jeremia e yadh lodi. Nyaka bed ni Pashur ne paro ni mano ne dhi bedo puonj maduong’ ne Jeremia, kendo ni janabino ne ok bi dhi nyime lendo. Kane ochopo kinyne, Pashur nogonyo Jeremia moweye mondo odhi. Kata obedo ni Jeremia ne nigi rem ahinya nikech sandno, pod nowacho ne Pashur e wang’e kanyo gi kanyo, kum ma Jehova ne dhi miye. Ooyo, kata mana sand mager ne ok nyal miyo Jeremia owe lendo! (Jer. 20:1-6) Nikech ang’o? Jeremia owuon nyisowa niya: “Jehova ni koda ka ng’a man gi teko maduong’, mabwogo ji malich: e momiyo jo mothaga nochwanyre, ok giniloya.” (Jer. 20:11) Kata kane oromo gi jo akwede mager, Jeremia ne ok dog chien. Ne en gi geno motegno kuom Jehova, to in bende inyalo bedo gi geno machalo kamano.

11, 12. (a) Jeremia nonyiso nade ni otiyo gi pache e yo mowinjore kane Hananaya kwede? (b) En ber mane mayudore ka ‘watero mos’?

¹¹ Ber ng’eyo ni Jeremia ne ok en ng’at ma ne timo gik moko e yo mokalo tong’. Ne otiyo gi pache e yo mowinjore kane oromo gi jo akwede. Nong’eyo sama ne onego owuog kamoro, kapo ni weche chako dhi marach. Kuom ranyisi, par ane gima notimore e kind Jeremia kod Hananaya. Bang’ kane janabi ma jamiriambono osekwedo ayanga weche ma Jehova ne okoro, Jeremia norieye kalerone kaka ji ne nyalo ng’eyo janabi madier. Jeremia ne oyudo oting’o majoko mar bao mondo onyis kaka ji ne dhi bedo wasumbini mag Jo-Babulon; Hananaya nobedo gi mirima, ma oturo majokono. Be ng’ato ne nyalo ng’eyo gima Hananaya ne dhi timo bang’ mano? Jeremia to notimo ang’o? Wasomo niya: “Eka janabi Yeremia nodhi adhiya noaye.” Ee, Jeremia nowuok kanyo. Bang’e, koluwo kaka Jehova nochike, noduogo monyiso Hananaya gima Nyasaye ne dhi timo, tiende ni Jo-Yahudi ne dhi bedo e bwo twech mar ruodh Babulon, to Hananaya ne dhi tho.​—Jer. 28:1-17.

¹² Kaluwore gi wachni, nenore maler ni sama walendo, kata obedo ni wan gi chir, ok onego wakal tong’. Kapo ni wadonjo e ot moro, to ng’ato otamore yie kod gima Ndiko wacho, kendo ochako bedo mager ka odwaro lweny, wanyalo weyo ng’atno e yo mamuol kendo dhi lendo e ot machielo. Onge tiende ywaruok gi ng’ato e wi wach maber mar Pinyruoth. Ka ‘watero mos,’ nyalo bedo mayot mondo olend ne wuon odno, e kinde moro mowinjore.​—Som 2 Timotheo 2:23-25; Nge. 17:14.

“KIK ILUOR”

13. Ang’o momiyo Jehova nonyiso Jeremia ni: “Kik iluor,” to ang’o momiyo onego wanon wachni?

¹³ Joma ne lamo Nyasaye gadier nochandore nikech gik malit ma ne otimore kapok oketh Jerusalem e higa mar 607 K.N.P. Nikech mano, inyalo neno gimomiyo Nyasaye nowacho ne Jeremia niya: “Kik iluor.” (Jer. 1:8; Yua. 3:57) Jehova nochike mondo owach wechego ne jomamoko ma bende ne lamo Nyasaye gadier. (Som Jeremia 46:27.) Wanyalo yudo puonj mane kuom wachni? E ndalowagi mag giko mopong’ gi chandruok, wanyalo bedo moluor seche moko. E kinde kaka mago, be wabiro winjo Jehova, sama onyisowa ni: “Kik iluor”? E sula motelo mag bugni, ne waneno kaka Nyasaye ne otego Jeremia e kindego ma ne luoro ng’eny ahinya. We wanon ane e yo machuok gigo ma notimore mondo wayud puonj manyalo konyowa.

14, 15. (a) Ngima Jeremia ne oket kama rach e yo mane? (b) Jehova nochopo nade singo mare mar rito Jeremia?

¹⁴ Kaka Jo-Babulon ne medo lorone joma nodak Jerusalem, e kaka kech mager ne medore e dalano. Mapiyo nono ji mang’eny ne onge chiemo. (Jer. 37:21) E wi kech ma ne nitiereno, Jeremia ne owit kama lich ma ne onyalo thoe. Jotend gwenge mag Juda nochuno Ruoth Zedekia ma ne yomyom mondo oyienegi giwit Jeremia e bugo. Ne giwito Jeremia e bugo matut kama pi ne onge, to bugono ne otimo mana chuodho mang’eny. Kane Jeremia ochako nimo ei chuodhono, nong’eyo ni onge gima en owuon nonyalo timo mondo ores ngimane. Dinebed ni in ema ne owiti e bugono, donge dibedo gi luoro?​—Jer. 38:4-6.

¹⁵ Kata obedo ni Jeremia ne en dhano kaka wan, nogeno singo mar Jehova ni ok bi jwang’e ng’ang. (Som Jeremia 15:20, 21.) Be Jehova notimo kaka nosingo? Wang’eyo gadier ni Jehova nochopo singone. Nyasaye notiyo gi Ebed-melek mondo okwed gima jotend gwenge ne otimono, mi oreso Jeremia. Bang’ kane ruoth oseyiene, Ebed-melek nogolo janabino e bugo matut motimo chuodho, ma oreso ngima Jeremia.​—Jer. 38:7-13.

16. Jehova noreso joge mochung’ motegno ka gin e chandruoge mage?

¹⁶ Kata bang’ Jeremia wuok e bugono, chandruoge mage podi ok norumo. Ebed-melek nosayo ruoth kuom wach Jeremia, kowacho kama: “Onyalo tho ka ma entie, ni kech kech: ni kech onge makate moro e dala maduong’ni.” (Jer. 38:9) Chiemo ne nok ahinya Jerusalem, mochopo kama ji nochako chamo dhano wetegi. Kata kamano, Jehova nokawo okang’ kendo mar reso janabi mare. Jeremia nonyiso Ebed-melek ni en bende, Jehova ne dhi rite. (Jer. 39:16-18) Jeremia ne wiye podi ok osewil kod wach ma Nyasaye nosingone niya: “An kodi mondo agoli e chandruok.” (Jer. 1:8) Nimar Nyasaye Manyalo Duto ema ne rito chwo ariyogo ma ne oluore, onge jasigu moro amora ma ne nyalo tieko ngimagi, obed dhano kata kech. Ne gitony maok githo e dala ma ne okwong’no. En puonj mane mwayudo kuom wachni? Jehova nosingo ni obiro rito joge, kendo nochopo singono.​—Jer. 40:1-4.

17. Ang’o momiyo onego iket yie kuom singo mar Jehova mar rito joge?

¹⁷ Gigo ma Yesu nokoro kuom ndalo mag giko mar piny, chiegni chopo chuth. E kinde mabiro machiegni, “ranyisi nobed e wang’ chieng’ gi due gi sulue, kendo ogendini nobed kod dhier e piny . . . chuny ji noa nikech luoro gik mabiro timore.” (Luka 21:25, 26) Warito neno kaka ranyisigo biro chalo, kendo neno luoro ma gibiro kelo ne ji mang’eny. Kata ang’o matimre, in to bed gadier ni Jehova nigi nyalo mar resi, kendo ogombo timo kamano. To jogo duto maok nigi winjruok maber gi Jehova biro romo gi masira. (Som Jeremia 8:20; 14:9.) Kata obedo ni ngima ng’at Nyasaye nyalo nenore ni ni kama rach machalo gi bugo mang’ich motimo mudho, Nyasaye nyalo rese! Weche ma ne Nyasaye owacho ne Ebed-melek bende nyalo tiyo e ngima jotich Nyasaye mamoko. Nowachone niya: “Res to anaresi, ok initho gi tho ligangla, to ngimani nobedni ka gimoro miseyako a e luet wasigu: ni kech iseketori kuoma, Jehova owacho.”​—Jer. 39:18.

WECHE MONDIK MONDO OKONYI

18. (a) Gin weche mage ma ne oloko ngima Jeremia? (b) Chik Nyasaye mayudore e bug Jeremia 1:7 mulo ngimani e yo mane?

¹⁸ “Inidhi ir jomanadi kaka aori, kendo iniwachi duto machiki.” (Jer. 1:7) Ngima Jeremia nolokore chuth, bang’ winjo chik ma Nyasaye nomiyeno. Chakre sechego kadhi nyime, gima Jeremia ne gombo timo ahinya ne en lando “wach Jehova.” Bug Jeremia wuoyo nyadinwoya kotiyo gi weche ni “wach Jehova.” E sula mogik mar bug Jeremia, onyiso kaka ne oketh Jerusalem, kendo kaka Zedekia ruoth mogik ma nolocho Jerusalem, ne oter e twech. Ee, Jeremia ne odhi nyime puonjo kendo jiwo Jo-Juda mondo giwinj Jehova, kotimo kamano nyaka kinde makoro ne nenore maler ni tije kaka janabi nosechopo gikone.

19, 20. (a) Ang’o momiyo tij Jeremia mar lendo en ranyisi monego iluw? (b) Nitie tudruok mane e kind tiyo tij lendo kod yudo mor gi chuny mokuwe? (c) Nono buge mag Jeremia koda Yuagruok osekonyi e yo mane?

¹⁹ Tij lendo ma Joneno mag Jehova timo e ndalogi chalre e yore mang’eny gi migawo mar Jeremia. Mana kaka Jeremia, in bende itiyo ne Nyasaye madier e kinde ma pinyni ing’ado ne bura. Migepe mamoko ma in-go, dwaro kinde koda tekreni; kata kamano, lando wach maber e tich maduong’ie moloyo ma inyalo timo e piny masani. Kokalo kuom tij lendono, iting’o malo nying maduong’ mar Nyasaye, kendo inyiso ni iyie ni en e Jal ma nigi ratiro chuth mar locho e wi polo gi piny. (Som Yuagruok 5:19.) Bende inyiso hera makende ne jomamoko ka ikonyogi ng’eyo Nyasaye madier, koda gigo modwaro ni watim mondo wayud ngima.​—Jer. 25:3-6.

²⁰ Kowuoyo kuom tich ma Jehova nomiye, Jeremia nowacho niya: “Wecheni noyudore, mi napidhora kodgi; kendo wecheni nomiya mor, chunya nomor kodgi: ni mar oluonga gi nyingi, A Jehova Nyasaye mar ogendini mag lueny.” (Jer. 15:16) Jogo duto ma nigi gombo ei chunygi mar wuoyo e lo Nyasaye madier e ndalogi, nyalo yudo mor koda chuny mokuwe machalo kamano. Mano jiwowa ahinya mondo wadhi nyime lando wach Jehova kaka Jeremia notimo.