Abiro ‘Duogo Chuny Ng’at Mool’

1. En gweth mane ma in igombo ahinya yudo e piny manyien?

SAMA iwinjo ka iwuoyo kuom “piny manyien,” donge iparo moko kuom gweth ma ne okor ni biro betie? Nyalo bedo ni iparo kaka wabiro bedo gi del mangima, chiemo mogundho, le modak gi kuwe, koda udi mabeyo. Nyalo bedo ni ing’eyo ndiko mag Muma masiro wechego. Kata kamano, kik wiyi wil gi gweth machielo​—bedo gi winjruok maber gi Nyasaye kendo bedo gi chuny mokuwe. Ka winjruok maber gi Nyasaye onge, to gweth mamoko duto nyalo bedo kanono.

2, 3. Weche ma Jeremia nondiko konyowa wabed kod geno mar yudo gweth mane makende?

² Kane owacho ne Jeremia mondo okor duogo mar Jo-Yahudi ka giwuok Babulon, Nyasaye nowacho kaka Jo-Yahudi ne dhi winjo ei chunygi: ‘Inibidhri kendo kod nyiduongeni, mi inidhi mondo imiel kod jogo matugo mamor.’ (Som Jeremia 30:18, 19; 31:4, 12-14.) Nyasaye nomedo wacho gimoro manyalo jiwo chunyi ahinya niya: “Ng’ato ma chunye ool asemiyo chiemo mayieng’e, kendo ji duto ma chunygi oparore, aseduogo chunygi.” Muma mar NET Bible wacho kama kuom singo mar Nyasaye: “Abiro chopo chuth dwaro mag jogo ma ool kendo duogo chuth chuny jogo ma onyosore.”​—Jer. 31:25.

³ To mano geno majaber manade! Jehova nowacho ni obiro duogo chuth chuny ng’atno mool. Ee, to gima Nyasaye osingo nyaka chop. Weche ma Jeremia nondiko miyo wabedo gadier ni wan bende ibiro chopo dwaro magwa. E wi mano, ndikogo miyo wabedo gi ng’eyo matut kuom kaka inyalo jiw chunywa gie sani, kendo bedo gi geno maber kuom kinde mabiro. Bende, ndikogo nyisowa maler yore mwanyalo jiwogo jomoko, kendo konyogi mondo gichop dwaro mag chunygi mool.

4. Ang’o momiyo wanyalo ng’eyo kaka Jeremia ne winjo ei chunye?

⁴ Singono nohoyo chuny Jeremia, kendo wan bende, singono nyalo hoyo chunywa. Nikech ang’o? Par ane wach moro ma ne owach e Sula mar 1 ei bugni​—ni Jeremia ne en “dhano machalo kodwa gi kite,” mana kaka Elija bende. (Jak. 5:17) Par ane moko kuom gik ma ne nyalo miyo Jeremia owinj ka chunye onyosore. Sama itimo kamano, tem ane paro kaka in iwuon ne diwinjo ei chunyi kapo ni weche machalo kamago oyudi, kendo par ane gimomiyo sani chandruoge ma iromogo nyalo nyoso chunyi.​—Rumi 15:4.

5. En ang’o manyalo bedo ni ne nyoso chuny Jeremia?

⁵ Nyalo bedo ni achiel kuom gik ma ne nyoso chuny Jeremia ne wuok kuom jogweng’gi. Jeremia ne opon Anathoth. Mano ne en dala mar jo Lawi ma ne ni kilomita matin yor masawa mochomo ugwe mar Jerusalem. Nyalo bedo ni janabino nong’eyo moko kuom joma nodak Anathoth, kendo wedene ne ni kuno. Yesu nowacho, ni janabi ok mi duong’ e pinye owuon, to mano e gima ne otimore ne Jeremia. (Joh. 4:44) Jo-Anathoth to nomedo timo ne Jeremia marach moloyo. Kinde moro, Nyasaye nowacho ni ‘Jo-Anathoth ne dwaro nego Jeremia.’ Ne gidhawone ka giwacho kama: “Kik ikor wach e nying Jehova, ni kik wanegi.” To mano kaka joma nodak machiegni kode, koda wedene ma nonego obed ni riwe lwedo, ne ger kode!​—Jer. 1:1; 11:21.

6. Kapo ni jotich weteni kata jomamoko kwedi, ere kaka inyalo yudo kony kuom ng’eyo gik ma Jeremia nokaloe e lwet “jo Anathoth”?

⁶ Kapo ni jo modak machiegni kodi, joskul weteni, jotich weteni, kata joodu kwedi, ng’eyo kaka Jehova nokonyo Jeremia nyalo hoyo chunyi. E kindeno, Nyasaye nowacho ni ne odhi ‘ng’ado bura’ ne Jo-Anathoth ma ne kwedo janabi mare. (Som Jeremia 11:22, 23.) Kuom adier, jip ma Nyasaye nomiyo Jeremia ne okonye loyo akwede ma ne wuok kuom jo thurgi. Bang’e, Nyasaye nokelo “gik maricho kuom jo Anathoth.” In bende, bed gadier ni Jehova neno gik ma jo akwede timoni. (Zab. 11:4; 66:7) In “kirito” puonj mag Muma, kendo kitimo gik makare, inyalo konyo moko kuom jo akwedego mondo kik giyud masira ma ochomogi kapo ni ok gilokore.​—1 Tim. 4:16.

GIK MANYALO NYOSO CHUNY NG’ATO

7, 8. Jeremia noyudo sand machalo nade, to mano nomiyo owinjo nade ei chunye?

⁷ Jo thurgi Jeremia ok nowachone mana weche mager. Kinde moro, Pashur, jadolo ma nong’ere ahinya e Jerusalem, notimone marach.a Bang’ winjo wach ma nokor kowuok kuom Nyasaye, ‘Pashur nogoyo Jeremia ma janabi matek, motweye e yadh lodi.’ (Jer. 20:1, 2) Mano ok ne en apat kende. Jomoko wacho ni Pashur nogolo chik mondo omi Jeremia chwat 40. (Rapar 25:3) Sama ne igoyo Jeremia, nyalo bedo ni ji ne goyo koko ka gijare, giyanye, kendo ng’ulo olaw kuome. Ok ne giweye gi kanyo. Pashur nochiko mondo oket Jeremia e “yadh lodi” otieno mangima. Wach ma oti godo e dho-Hibrania nyiso ni ne okete ka dende okulore kendo odolore. En adier ni Jeremia ne osand malit otieno mangima kotweye e lodi mar bao.

⁸ Jeremia nowinjo nade ei chunye kuom sand machalo kamano? Nowachone Nyasaye niya: “Asebedo ng’a ma ji nyiero pile.” (Jer. 20:3-7) Kendo nobedo gi paro mar weyo koro weche e nying’ Nyasaye. Kata kamano, ing’eyo maber ni Jeremia ok noweyo migawone. Kar mano, ote ma Nyasaye nomiye mondo oland, ne ‘chalo ka mach maliel matieko dend Jeremia,’ kendo ne nyaka owuo e lo Jehova.​—Som Jeremia 20:8, 9.

9. Ang’o momiyo ber mondo wanon gik ma ne Jeremia okaloe?

⁹ Wechego nyalo konyowa sama ji jarowa malit, gibed wedewa, jo modak machiegni kodwa, jotich wetewa, koda joskul wetewa. Ok onego wawuor ka seche moko chunywa nyosore nikech akwede machalo kamago. Bende chunywa nyalo nyosore sama ringrewa ihinyo nikech waluwo lamo maradier. Jeremia ma ne en dhano morem mana kaka wan, nowinjo malit nikech sand. Kata kamano, kik wiwa wil ni kokalo kuom kony ma Nyasaye nomiye, Jeremia nobedo gi mor koda geno ma noyudo en-go mokwongo. Ne ok osiko gi chuny monyosore, kendo wan bende, ok onego wasik kamano.​—2 Kor. 4:16-18.

10. Muma nyisowa ang’o kuom kaka Jeremia ne ja winjo ei chunye?

¹⁰ Seche moko Jeremia ne winjo ka omor, kendo bang’e owinjo ka osin ahinya. Be seche moko in bende inyagori kod chuny malokore​—iwinjo ka imor kae to bang’e matin iwinjo ka isin? Ne ane weche mayudore e bug Jeremia 20:12, 13, (Som.) manyiso kaka Jeremia ne jabedo mamor kinde moko. Bang’ sand ma ne oyudo e lwet Pashur, Jeremia ne mor nikech nochalo ka jachan mogol “e luet jomaricho.” Seche moko inyalo winjo ka imor, kendo idwaro pako Jehova gi wer, nikech ineno ni oseresi e yo moro, kata gimoro maber otimoreni e ngimani kata e tiji kaka Jakristo. Donge sechego iwinjo maber ndi ei chunyi!​—Tich 16:25, 26.

11. Kapo ni wajobedo gi chuny ma lokore, wach Jeremia nyalo konyowa nade?

¹¹ Kata kamano, nikech wan dhano morem, chunywa nyalo lokore kendo wawinj ka ok wamor mana kaka notimore ne Jeremia. Bang’ wacho gimor ni “weruru ni Jehova,” nochako owinjo ka chunye ool ahinya, nyalo bedo ni ne oywak. (Som Jeremia 20:14-16.) Chunye ne ool ahinya kendo ne owuoro gimomiyo ne onyuole! Ka pod chunye nool ahinya, nowacho, ni jalno ma nolando nyuol mare ne en ng’at manono mana kaka Sodom kod Gomora. Kata kamano wayudo puonj maduong’ e wachni: Be Jeremia nosiko ka chunye ool kamano? Be noweyo paro ma kamago oloye ma osiko ka en gi chuny monyosore? Ooyo. Kar mano, ne otimo kinda ma oloyo paro ma ne nyoso chunye. Non ane gima notimore bang’e, kaluwore gi kaka ochan weche e bug Jeremia. Pashur machielo, ma ne en jatend gweng’, nodhi ir Jeremia gi penjo ma nowuok kuom Ruoth Zedekia e wi wach Jo-Babulon lworo Jerusalem. Jeremia notimo kaka ne dwarore, ma olando gi chir kum mag Jehova koda gik ma ne dhi timore. (Jer. 21:1-7) Onge kiawa ni Jeremia ne odhi nyime ka en janabi ma jakinda.

12, 13. Ang’o mwanyalo timo kapo ni wanyagore gi chuny masiko lokore ahinya?

¹² E kindegi, moko kuom jotich Nyasaye jobedo gi chuny ma lokore, ginyalo bedo mamor kae to bang’e matin kendo chunygi ol. Mano nyalo timore nikech lokruok moko matimore e del​—kendo laktar nyalo nyiso okang’ monego ng’ato okaw mondo ogeng’ lokruokgo kik bedie ahinya. (Luka 5:31) Kuom thothwa, bedo mamor kata bedo gi chuny ma ool kinde ka kinde, ok bed makalo tong’. Nenore ni ng’eny paro mamiyo chunywa bedo mool, biro nikech wan dhano morem. Paro manyoso chunywa nyalo biro nikech olo mar del, kata nikech lalo ng’at mwahero e tho. Kapo ni wan gi paro kaka mago, ber ng’eyo ni Jeremia bende nonyagore gi chuny masiko lokore to podi norito winjruokne gi Nyasaye. Mondo wanyagore e yo maber, wanyalo timo lokruok e chenrowa mapile mondo wayud thuolo moromo mar yweyo. Kata wanyalo kawo kinde moromo mondo wayud hoch e chunywa bang’ lalo ng’at mwahero e tho. Kata kamano, dwarore ahinya ni wadhi nyime gi dhi e chokruogewa mag Jokristo maok wabare, kendo chopo migepewa e tije Nyasaye pile. Mago e yore mabiro konyowa ahinya siko gi paro mowinjore kendo bedo mamor e tiyo ne Nyasaye.​—Math. 5:3; Rumi 12:10-12.

¹³ Kata bed ni chunyi ol kadichiel, kata ol kinde ka kinde, podi inyalo yudo kony kuom chal mar Jeremia. Mana kaka osewach motelo, kinde moko Jeremia ne winjo ka chunye onyosore. Kata kamano, ok noweyo mondo chuny monyosore oketh winjruok mare gi Nyasaye ma nohero, kendo ma notiyone gadier. Kane joma kwede chule gi richo kuom gik mabeyo ma ne otimo, Jeremia nogeno Jehova. (Jer. 18:19, 20, 23) In bende ng’ad ei chunyi mar luwo ranyisi mar Jeremia.​—Yua. 3:55-57.

BE IBIRO DUOGO CHUNY JOGO MOOL?

14. Jeremia ne oyudo jip maduong’ kowuok kanye?

¹⁴ Ber ka wanono kaka Jeremia noyudo jip, kendo kaka en owuon nojiwo jomoko ma ne ‘chunygi ool.’ (Jer. 31:25) Jehova ema nojiwo janabino moloyo. Par ane kaka ne diwinjo, ka Jehova tego chunyi gi wechegi: “Ne tinde asetimi dala maduong’ mar bur . . . Mi giniked kodi; to ok giniriembi: ni mar an kodi, Jehova owacho, mondo agoli e chandruok.” (Jer. 1:18, 19) Kuom adier, mano emomiyo Jeremia nowacho kuom Jehova niya: “In i e tekona, in i e ohingana, in i e kar buokna e ndalo mag chandruok.”​—Jer. 16:19.

15, 16. Yo ma Jehova nojiwogo Jeremia, konyowa ng’eyo ang’o kuom kaka wanyalo jiwo jomoko?

¹⁵ Ber ng’eyo ni Jehova nowacho ne Jeremia kama: “An kodi.” Donge wechego nyisi gima inyalo timo ne ng’at ma chunye onyosore? Ng’eyo ni owadwa kata nyaminwa ma Jakristo, kata watwa moro onego okony, ok oromo; dwarore ni wakonye. Kinde mang’eny, yo maber moloyo mar konyo ng’ato en timo kaka Nyasaye ne otimo ne Jeremia​—bedo machiegni gi ng’at ma nigi chandruok. E seche mowinjore, wachne weche majiwo chunye, to ok wacho weche mang’eny. Ber moloyo kitiyo kod weche matin miyiero ma hoye kendo ma tege. Ok ochuno ni nyaka iwuo e yo mong’ith. Ti kod weche mayot winjo manyiso hera manie kind Jokristo. Weche ma kamago nyalo konyo kama duong’.​—Som Ngeche 25:11.

¹⁶ Jeremia nokwayo kama: ‘A Jehova, para, pog weche ma ango.’ Ang’o ma ne otimore bang’ mano? Janabi medo wacho niya: “Wecheni noyudore, mi napidhora kodgi; kendo wecheni nomiya mor, chunya nomor kodgi.” (Jer. 15:15, 16) Onego inyis ng’atno monego ojiw, muolo e yo machalo kamano. En adier ni wecheni ok nyal bedo e rang’iny achiel kod mag Jehova. Kata kamano, inyalo tiyo kod weche moko ma ne Nyasaye otiyogo. Weche ma kamago mowuok ei chunyi, kendo mosir gi Muma, nyalo miyo ng’at ma chunye onyosore obed mamor gadier.​—Som Jeremia 17:7, 8.

17. En puonj mane mwayudo kuom kaka Jeremia notimo ne Zedekia kod Yohanan?

¹⁷ Ng’e ni bang’ kane Nyasaye osejiwo Jeremia, janabino bende nojiwo jomoko. E yo mane? Kinde moro, Ruoth Zedekia nowacho ne Jeremia kaka noluoro Jo-Yahudi ma ne oriwore kod Jo-Babulon. Janabino nojiwo ruoth gi weche maduogo chuny, kowachone mondo owinj dwond Jehova eka weche odhine maber. (Jer. 38:19, 20) Bang’ kane Jerusalem osepodho, mi Jo-Yahudi matin ema odong’ e dalano, Yohanan ma ne en jatendgi mar lweny noparo mar tero Jo-Yahudigo Misri. Kata kamano, ne okwongo openjo Jeremia wachno. Janabino nochiko ite ma owinjo weche Yohanan, kae to okwayo Jehova e lamo. Bang’e nomiyo Yohanan dwoko maduogo chuny ma Jehova nochiwo, konyisogi ni gweth ne dhi bedoe ka giluwo chik Nyasaye mar dong’ e pinyno. (Jer. 42:1-12) E kinde ariyogo, Jeremia nochiko ite​—nochiko ite kapok owuoyo. Chiko it en gima dwarore ahinya sama wajiwo jomoko. We ng’at ma chunye onyosore mondo owach gima nie chunye. Chik iti iwinj gigo machando chunye koda luoro ma en-go. E seche mowinjore, nyise weche majiwo chunye. Weche mibiro wachone ok gin fweny moa kuom Nyasaye, kata kamano, inyalo tiyo kod weche maduogo chuny mayudore ei Wach Nyasaye makonyowa keto pachwa kuom gweth mwabiro yudo e kinde mabiro.​—Jer. 31:7-14.

18, 19. En yo mane mar jiwo ji manenore maler kuom wach Jo-Rekab kod Ebed-melek?

¹⁸ Zedekia koda Yohanan ne ok oyie luwo weche ma jiwo chuny ma Jeremia nowachonegi, e kindewagi bende, jomoko nyalo tamore winji sama ijiwogi. Kik iwe mondo mano onyos chunyi. Jomoko norwako jip ma Jeremia ne miyogi, kendo jo mang’eny bende biro rwako wecheni. Par ane Jo-Rekab, ma ne wuok e anyuola mar Jo-Keni, kendo ne gin osiepe Jo-Yahudi kuom higini mang’eny. Achiel kuom chike ma ne Jonadab kwargi omiyogi ne en ni kik gimadh divai nikech ne gin welo e piny Israel. Kane Jo-Babulon monjo Jerusalem, Jeremia notero Jo-Rekab e od chiemo ei hekalu. Koluwo kaka Nyasaye nochike, Jeremia nomiyogi divai mondo gimadh. Nimar ne gichiwo luor ne chik Jonadab kwargi machon, ne gitamore madho divai, kendo timno ne opogore ahinya gi tim Jo-Israel ma ne ok luw chik Nyasaye. (Jer. 35:3-10) Jeremia nonyiso Jo-Rekab kaka Jehova ne mor kodgi, kendo nonyisogi gima Jehova nosingonegi e kinde mabiro. (Som Jeremia 35:14, 17-19.) Mano en ranyisi maber minyalo luwo sama ijiwo ng’ato: Puoye gadier ka timo kamano owinjore.

¹⁹ Jeremia notimo kamano ne Ebed-melek bende, jal ma ne en Ja-Ethiopia manyalo bedo ni ne tiyo e od Ruoth Zedekia. Jotend gwenge mag Juda notimo gimarach kuom wito Jeremia e bugo moting’o chuodho mondo otho kuno. Ebed-melek nokwayo Ruoth Zedekia mondo oyiene ores Jeremia, kendo ruoth ne oyie. Jal ma wendono notimo kamano kata obedo ni nong’eyo ni wasigu mag Jeremia ne nyalo hinye. (Jer. 38:7-13) Nikwop Ebed-melek koro ne ok winjre gi jotend gwenge mag Juda, nyalo bedo ni ne en gi luoro kuom ngimane mar kinde mabiro. Jeremia ok ne oling’ aling’a kogeno ni Ebed-melek ne dhi loyo luoro ma koro ne omake. Jeremia nowuoyo kode kuom gweth ma Nyasaye ne dhi miye e kinde mabiro, kendo mano nojiwo Ebed-melek.​—Jer. 39:15-18.

20. Onego wadwar timo ang’o ne owetewa, ma rowere koda moseti?

²⁰ Kuom adier, kaka wamedo somo bug Jeremia, e kaka wayudo ranyisi mabeyo ahinya kuom kaka ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo luwo gima jaote Paulo nojiwo owetewa ma nodak Thessalonika mondo otim. Nowacho niya: “Horeuru ng’ato gi ng’ato, kendo tegreuru . . . Ng’wono mar Ruodhwa Yesu Kristo obed kodu.”​—1 Thes. 5:11, 28.