Abril

Mä Biiblyë yajmaytyaktëbë Diosmëduumbëty mëdiˈibë pyattë amay jotmay mëdiˈibë nety kyaj ttimyjyëjpˈixtë. Extëm nˈokpëjktakëm, Jacob anmääyë tyeety parë yëˈë tpëkët niduˈugë nyëëxë Labán mëdiˈibë nety myëduundëbë Jyobaa ets nanduˈun yˈanmääyë ko Jyobaa kunuˈkxanëbë nety mëjwiin kajaa (Gén. 28:​1-4). Jacob ta ttuuny extëmë tyeety yˈanmääyë, ta tsyoˈony Canaán ets ojts nyëjkxy mä nety tsyëënë Labán. Labán nimajtskë netyë nyëëx, tuˈuk jaa txëwˈäjty Lea ets jatuˈuk Raquel. Jacob yëˈë yˈoyˈijxë Raquel, ja mas ënäˈkpë ets nyiduun wëxtujk jëmëjt (Gén. 29:18). Per ko ja tiempë ojts ttukjäjnë parë pyëkët mëdë Raquel, Labán yëˈë ojts dyäjknë ja Lea, ja nyëëxë mëjpë. Kyum sëmään, ta Labán tˈanmääyë Jacob ko mbäät tpëkyë Raquel, per tsojkëbë nety tˈaknidunët ja wëxtujk jëmëjt (Gén. 29:​26, 27). Jacob pyatë wiinkpë jotmay, pesë Labán namayˈäjtën yajtuunë iˈpx jëmëjt ets kyaj nyekymyëjuuyë (Gén. 31:​41, 42). w23.04 paj. 15 parr. 5

Nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa ko mon tuk nnayjyäˈäwëm o ko nety nyajtëgoyˈäjtëm parë pën xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Pes xyˈanmäˈäyëm parë xëmë nmëgäjpxëm, mä Biiblyë jyënaˈany: “Nuˈkxtäˈäktë janääm jatsojk” (1 Tes. 5:​17, TNM). Mbäät nmënuˈkxtakëm ets nˈanmäˈäyëm parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä jukyˈäjtën (Prov. 3:​5, 6). Ets komë Jyobaa jantsy oyjyaˈay, mbäät nmënuˈkxtakëm oytyim näˈäjëty. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko jëjpˈam nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, pes mä kyaminyëm yä Naxwiiny, yˈijx wiˈixë Tyeety tˈatsoowëmbijty pënaty mënuˈkxtakëp extëmë Ana, David etsë Elías (1 Sam. 1:​10, 11, 20; 1 Rey. 19:​4-6; Sal. 32:5). Päätyënë Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty parë janääm jatsojk nyuˈkxtäˈäktët ets yˈittët seguurë ko Jyobaa yˈatsoowëmbitaampy (Mat. 7:​7-11). w23.05 paj. 2 parr. 1, 3

Jehoiadá mëdiˈibë tuun saserdotë wintsën, tsyëˈkë Jyobaa. Ko Atalía, ja nyëëxë Jezabel tjaˈabëky ja kutujktakn, ta Jehoiadá dyajnigëxëˈky ko mëjwiin kajaa nety tmëjˈixy tmëjpëjktaˈagyë Dios. Atalía jantsy axëkjäˈäy nety ets nëgooyë nety tmëwëˈëmëyanë ja kutujkën, pääty axtë yaˈoˈktääy ja yˈokuˈunk yˈokˈënäˈk mëdiˈibë nety patëdëp yˈanaˈamdët (2 Crón. 22:​10, 11). Perë Jehosabeat, ja kyudëjkë Jehoiadá, ojts tˈyuˈutsy niduˈuk ja Atalía yˈokuˈunk mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Jehoás ets yëˈë yajˈyaˈktë. Duˈun kyaj jyëjptëgooy ja tyëëm yˈäätsë David mëdiˈibë nety tunandëp rey. Jehoiadá tsyojkypyë netyë Jyobaa, pääty kyaj ttsëˈkë Atalía ets kyaj ttukmëˈijxë ttunët ti tyimtunaampy. Ko netyë Jehoás wëxtujkë jyëmëjt, ta jatëgokë Jehoiadá dyaˈijxë ko tsyojkypyë Dios ets ko myëmëdoopy. Ojts ttukniwinmayë wiˈix tijaty ttunäˈäny parë Jehoás tyëkët rey, mëdiˈibë nety tëëmˈäjt äätsˈäjtëbë David. Extëm ttukniwinmäˈäyë, tsojkë netyë Atalía yaˈoogëdët. Per oy tijaty wyimbëtsëëmy mët ko Jyobaa kyunuˈkxë. w23.06 paj. 17 parr. 12, 13

Ja rey Nabucodonosor, mbäätxyëp wyinmääy ko yëˈë Daniel nibëdëˈkëp ets ojtsxyëp tniˈanaˈamë parë yˈoogët. Perë Daniel kyaj tsyëˈkë, pes amëk jotmëk tˈanmääy wiˈixë nety nyiwijy nyikejy ja kyumäˈäy. ¿Tidaa pudëjkë Daniel parë yˈijty jotmëk nuˈunë xyëëw jyukyˈäjtën? Ko myutskˈäjty seguurë ko tyääk tyeety ojts myoˈoyëdë oybyë ijxpajtën (Deut. 6:​6-9). Daniel kyaj nety yëˈëyë tnijawë ja Mäjkpë Mandamientë, nyijäˈäwëbë nety yajxon ja ley mä jyënaˈany tijaty mbäät tjëˈxtë ja israelitëty ets tijaty kyaj (Lev. 11:​4-8; Dan. 1:​8, 11-13). Ets wiˈix ja israelitëty ojts tkujat tkukëbatëdë ko tkamëmëdoowdë Jyobaa (Dan. 9:​10, 11). Nuˈunë Daniel jyukyˈajty, ijt seguurë ko Jyobaa mëdë yˈanklëstëjk xëmë pyudëkëyaˈanyëty (Dan. 2:​19-24; 10:​12, 18, 19). w23.08 paj. 3 parr. 5, 6

Rebeca, yëˈë kuwijy kuwinmäˈäny yˈijty ets nyijäˈäwë wiˈix tijaty ttunët (Gén. 24:58; 27:​5-17). Wingutsëˈkëp ijty ets mëdoop extëm yajnëˈëmooy yajtuˈumooy (Gén. 24:​17, 18, 65). Pën mˈijtp yujy tudaˈaky ets mwingutsëˈkëp ja anaˈamën mëdiˈibë të nyaxkëdaˈaky, ta xymyoˈoyaˈanyë oybyë ijxpajtënë mfamilyë ets ja nmëguˈukˈäjtëm. Duˈun jyaˈayˈajtyë Ester. Ko tyëjkë reyna, kyaj mëj këjx nyayjyäˈäwë ets yˈijxkujk jyaygyujkë extëm yˈanmääyë ja myëguˈuk Mardoqueo (Est. 2:​10, 20, 22). Mijts mbäät xynyiˈˈijxtutë yˈijxpajtën ko mjäˈäyˈattët yuunk naxypy, xyˈamdowëdë ëwij käjpxwijën ets xykyuytyunët (Titʉ 2:​3-5). Min nˈokˈijxëm ja tuk pëky mä Ester dyajnigëxëˈky ko jyaˈayˈajty yuunk naxypy. Yëˈë “jantsy oy jantsy tsuj ojts yeeky ets oy kyëxëˈky”, per kyaj duˈun nyayˈoytyuunë extëm mbäät ja jäˈäy ak yëˈë yˈixyëty (Est. 2:​7, 15). w23.12 paj. 19, 20 parr. 6-8

Jyobaa kyaj ttsoky ets nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ja poky kaytyey, tsojkëbën nnastsëˈëmëm. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyokymyaˈkxäˈänëm, pën ndukmëtmaytyakëm ja poky kaytyey, pën njodëmbijtëm ets pën nduˈunëm ja mëjääw parë kyaj nekytyuunëmbijtëm (Apos. 3:19). Ko duˈun nduˈunëm, duˈunxyëp extëm nnaytyuknikëëytyutëm ja tsëmy këˈëy mëdiˈibë nmëjeˈemtsyˈoˈkëm. Jyobaa nyijäˈäwëp ko mbäät xyˈaxëktuˈunëm ko duˈun jeky nmëˈijtëm (Sal. 31:10). Pën yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjënë, mbäädë net xyaˈˈanuˈkxëm ets njëjpëyëˈktutëm ja tuˈu mëdiˈibë yajjäjtp mä jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë (2 Kor. 2:7). Pën mëk xyjyawë tijatyë të xytyuundëgoy, yëˈëyë tukjotkujkˈat ko Jyobaa “mjantsy pyokymyaˈkxanëp” (Sal. 130:4). Ko tuˈugë jäˈäy jyantsy jyodëmbity amumduˈukjot, Jyobaa duˈun jyënaˈany: “Kyajts nekyjyamyatsanë pyoky” (Jer. 31:34). Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa ninäˈä jatëgok tkajamyatsäˈäny ti të nduundëgoˈoyëm. Ets pën tyam kyaj mbäät xynyikëjxmˈatyë tuunk mä nduˈukmujkëm, këdii axëëk mnayjyawëty. Jyobaa të mbokymyeˈkxyëty, pääty ¿tiko mijts nanduˈun mganaypyokymyeˈkxyëty? w23.08 paj. 30, 31 parr. 14, 15

Ko jyaˈˈatyë COVID-19 wiˈix kawiˈixë jäˈäy të myaytyäˈäktë. Per ëtsäjtëm Jyobaa tyestiigëty, duˈun tijaty të nduˈunëm extëmë Jyobaa të xytyuˈumoˈoyëm mët yëˈëgyëjxmë nyax kyäjpn (Mat. 24:45). Jamyë mbäädë jot winmäˈäny nbëjktakëm mä “tijaty mas jëjpˈam” (Filip. 1:​9, 10, TNM). Ko wiinktsow ja winmäˈäny nbëjktakëm, xypyëjkxëm ja tiempë etsë jot mëjääw parë kyaj nekytyuˈunëm mëdiˈibëxyëp mbäät xyjyapudëjkëm. Ets pën yëˈëyë jëjpˈam nbëjktakëm extëm ja käˈäy ukën, ixy jyawë ets ja tuunk, mbäädë net jamyë jot winmäˈäny nbëjktakëm (Luk. 21:​34, 35). Oy ko kyaj nmëdoowˈijtëm ets ngäjpxëm wiˈixë politikëtëjk tijaty dyajtsiptäˈäktë, yëˈë ko mbäät jeˈeyë tiempë nyajtëgoˈoyëm. Pën kyaj nnaygyuentëˈäjtëm, mbäädë net yëˈë niduˈuk nbuˈëˈëw nbukäjpxëm oy japyë jodoty winmäˈänyoty. Mëdiˈibë yam të nˈijxëm, yëˈë mëdiˈibë Satanás yajtuumpy parë kyaj mëk ndënäˈäyëm. w23.07 paj. 16, 17 parr. 12, 13

Ninuˈun nDiosmëduˈunëm, jëmëjt jëmëjt njamyajtsëmë Jesusë yˈoˈkën xëëw mët ko yëˈë duˈun ojts tniˈanaˈamë (Luk. 22:​19, 20). Jap nyajtukjamyajtsëm wixatyën mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm (2 Kor. 5:​14, 15). Xypyudëjkëm nanduˈun parë tuˈugyë nyajpatëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets nnaymyëjääwmoˈoyëm nixim niyam (Rom. 1:12). Nan nimayë jäˈäy tyëkëdë ëxpëjkpë ko jam ti të tˈoyˈixtë o të tˈoymyëdowdë. Päätyën njantsy nyëjkxäˈänëm mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw mët ko tuˈugyë nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm abëtsëmy nyaxwinyëdë. w24.01 paj. 8 parr. 1-3

Ko niˈigyë nbawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa mëdë Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm, ta njaygyukëyäˈänëmë ko mëkën xytsyojkëm niduˈuk niduˈuk (Gál. 2:20). Jyobaa ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm mët ko mëk xyjyantsy xytsyojkëm, päätyën tkejxy ja yˈUˈunk mëdiˈibë nety mëk tsyojkypy parë ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm. Jyobaa kyaj jeˈeyë jyënaˈany ko xytsyojkëm, xytyukˈijxëmë duˈun (Jer. 31:3). Të xymyëjwoˈowëm mët ko xytsyojkëm (ijxkijpxyë mëdë Deuteronomio 7:​7, 8). Pääty nitii ets nipën mbäät xykyatukmastutëmë Jyobaa (Rom. 8:​38, 39). ¿Wiˈix mnayjyawëty ko Dios mëk mtsokyëty? w24.01 paj. 28 parr. 10, 11

Pënaty nëjkxändëp tsäjpotm, mëjwiin kajaa dyajtsobäättë mëdiˈibë yˈëwxijt jyëjpˈijxtëp. Extëm nˈokpëjktakëm mä jëmëjt 1991, ja nmëguˈukˈäjtëm Frederick Franz duˈun tnimaytyaky: “Ninuˈunëts nëjkxäˈändë tsäjpotm 144,000, ijttëbëtsën seguurë ko jamëtsën njukypyëkäˈändë tsäjpotm, kyajts duˈun ndimywyinmääytyë nyajkunuˈkxtët [ . . . ]. Duˈunyëmëts nyajtsobäättë mëdiˈibëts nˈëwxijt njëjpˈijxtëp ets tuˈuk tuˈugë xëëw nyaxy mas niˈigyëts nyajtsobäättë”. Niˈamukë agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm mëdiˈibë nˈëwxijt njëjpˈijxëm oy njukyˈatäˈänëm yä Naxwiiny o jam tsäjpotm ets mbäät mas niˈigyë nmëbëjkëm mëdiˈibë nˈëwxijt njëjpˈijxëm. w23.12 paj. 9 parr. 6; paj. 10 parr. 8

Mä ja tabernakulo, tam ijty tëjkˈagëˈëy tuˈugë altaar mëdiˈibë koobrë mä Jyobaa yajtukwintsëˈëgë ja jëyujk animal (Éx. 27:​1, 2; 40:29). Per ko duˈun ttuundë, kyaj yajmaˈkxtäˈäy ja nax käjpnë pyoky kyaytyey (Eb. 10:​1-3). Ko ijty yajˈyoxy yajnoˈoky ja jëyujk animal janääm jatsojk mä ja tabernakulo, yëˈë nety yˈandijpy ko nanduˈun yajˈyakäˈäny tuˈugë wintsëˈkën mëdiˈibë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy tyukˈoyˈataampy. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko päätyë Tyeety kyajxë yä Naxwiiny parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmëdë naxwinyëdë jäˈäy (Mat. 20:28). Pääty ko Jesus nyëbejty, yëˈë yaˈijxë ko tyunaambyë nety ti Tyeety tuknipëjkë (Fwank 6:38; Gal. 1:4). Jesus kyëyäjk ja jukyˈäjtën “tëgok jeˈeyë mët winë xëë winë tiempë”, ets duˈun yajmaˈkxtët ja pyoky kyaytyey xëmëkyëjxm pënaty mëbëjkëdëp (Eb. 10:​5-7, 10). w23.10 paj. 26, 27 parr. 10, 11

Ëtsäjtëm kyaj nety mbäät këˈëm nnayaˈˈawäätspëtsëˈëmëm mä ja poky ets ja oˈkën (Sal. 49:​7, 8). Päätyënë Jyobaa tkëyajky ja yˈUˈunk mëdiˈibë nety mëk tsyojkypy parë ojts xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm ets kajaajënë Jyobaa mëdë Jesus ojts xykyujuˈuyëm. Ko niˈigyë nbawinmäˈäyëm wiˈixënë Jyobaa mëdë Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm, ta ngukäjpxëyäˈänëm. Per ko Adán pyokytyuuny, ta dyajtëgooyë yäˈädë jukyˈäjtën ets nanduˈun ja poky kaytyey ttukninäjxy ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Pääty ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm, ta mbäät jatëgok nbatëmë yäˈädë jukyˈäjtën. Nuˈun jyukyˈajtyë Jesus yä Naxwiiny, “kyaj pyekytyuuny es ninäˈä tkawinˈëˈëny pën” (1 Peed. 2:22). Ko yˈoˈky nanduˈunë nety wyäˈätsjäˈäyëty extëmë Adán, ets päätyën ojts yëˈë xyjyuuybyëtsëˈëmëm (1 Kor. 15:45; 1 Tim. 2:6). w24.01 paj. 10 parr. 5, 6

Ko Jesus jyukypyejky, ta tyëjkë mä ja lugäärë Mëk Wäˈätspë mëdiˈibë yajpatp mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Jantsy oy extëmë Dios të ttukniwitsë tyam nˈawdäjtëm mët yëˈëgyëjxm ko Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm ets tyuny saserdotë wintsën. Ja lugäärë Mëk Wäˈätspë yëˈë ojts tkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy ets yëˈëyë ja saserdotë wintsën myëdëjkëp ja jëyujk animalë nyeˈpyny. Perë “Kristë tëjkë tsäjpotm es xykyudënäˈäyëm ëtsäjtëm Dios windum”. Jam ttukëdëjkë Tyeety ja jyukyˈäjtënë wäˈätspë mëdiˈibë nety të dyaky extëmë wintsëˈkën parë naxwinyëdë jäˈäy ets “tjoˈotsanë ja jäˈäyëtyë pyojpëty” (Eb. 9:​24-26). Mbäät niˈamukë nˈawdäjtëmë Jyobaa mä ja templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy, oy njukyˈatäˈänëm yä Naxwiiny o jam tsäjpotm. w23.10 paj. 28 parr. 13, 14

Nˈokpawinmäˈäyëm nanduˈun ti Jesus tyuumpy jam tsäjpotm, tyuny Rey ets Saserdotë Wintsën mëdiˈibë paˈˈayoop. Mët yëˈëgyëjxmë Jesus, mbäät nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë nmëwingoˈonëm mä yajkutuky ets nˈanmäˈäyëm parë xypyaˈˈayoˈowëm, pes “xypyudëkëyäˈänëm” mä meerë nyajtëgoyˈäjtëm (Eb. 4:​14, 15). Xëmë mbäät nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa mëdë Jesus tyuundëp. Ko nˈijxëm nuˈunën xytsyojkëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëduˈunëmë Jyobaa amumduˈukjot (2 Kor. 5:​14, 15). Ko nduˈunëmë mëjääw ets nbudëjkëmë jäˈäy parë tmëdundëdë Jyobaa ets tpanëjkxtëdë Jesus, duˈunë nety tuk pëky nyajnigëxëˈkëm ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm (Mat. 28:​19, 20). Duˈunënë apostëlë Pablo ttuuny, pes nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa tsyojkypy parë nyitsoˈoktët nidëgekyë jäˈäyëty ets “nandëˈën tjaygyukëdët diˈibë dëˈën tëyˈäjtën” (1 Tim. 2:​3, 4). w23.10 paj. 22, 23 parr. 13, 14

Ko nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, xëmë nyajtuˈunëmë yäˈädë tekstë parë njotkujkmoˈoyëmë jäˈäy ets parë ndukmëtmaytyakëm wiˈixën njukyˈatäˈänëm mä ja tsujpë it lugäär. ¿Wiˈixë net mbäät nbudëjkëmë jäˈäy parë tmëbëktët ko adëwäämp tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Diˈibʉ Jatanʉp 21:​3, 4? Ets ëtsäjtëm, ¿ti mbäät nduˈunëm parë niˈigyë nmëbëjkëm tijatyë Jyobaa të twandaˈaky? Jyobaa kyaj jeˈeyë të xytyukwandakëm ko miimp këdakpë oybyë jukyˈäjtën. Nyigajpxypy nanduˈun mä Biiblyë tiko mbäät nmëbëjkëm ko Jyobaa yajjëmbitaambyë yäˈädë it lugäär jantsy tsuj. Pes jap jyënaˈany: “Net ja diˈibë unyaapy mä yajkutiky jyënany: Ëjts nyajkejpy tëgekyë ak jemy. Nandëˈën jyënany: Këxjäˈäy, mët ko tyäädë diˈibëts ngajxypy, tëyˈäjtënëˈë es mbäät xymyëbeky. Të net yajkuytyuundäˈäy. Ëjtsë dëˈën extëm ja A es extëmë Z, ëjtsë dëˈën ja jawyiimbë es ja tim okpë” (Diˈibʉ Jat. 21:​5, 6). w23.11 paj. 3 parr. 3-5

Tuˈugë mixy mbäät dyajnigëxëˈëky ko nanduˈun wyinmay extëmë Jyobaa, wiˈix nyaywyit nyayxyoxyëty. Pënaty yajkojtëbë wit ets tˈawan tˈayääxëdë kyaj tmëdundë Jyobaa ets axëëgë jyukyˈäjtën dyajnëjkxtë. Pääty ja wit mëdiˈibë yajkojtëp jantsy xuˈuts, ets ko tuˈugë yetyëjk ttuktëkë duˈun kyëxëˈknë extëmë toxytyëjk. Tuˈugë mixy mëdiˈibë tyuumbyë mëjääw ets oy Diosmëdunäˈäny, yëˈë pyanëjkxypy ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë miimp mä Biiblyë ko tˈixy wiˈix nyayxyoxäˈänyëty ets wiˈix nyayˈoytyunäˈänyëty extëm ttundë ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëët nduˈukmujkëm. Oy ko mnayajtëwëdët: “¿Extëmëts tijaty ndunäˈäny nyajnigëxëˈkypyëts ko tapëtsë njot nwinmäˈäny ets ko nwingutsëˈkëbëts ja nmëguˈukˈäjtëm? ¿Extëmëts nnaywyit nnayxyoxyëty yaˈijxp kojëts nDiosmëduny?” (1 Kor. 10:​31-33). Ja mëdiˈibë myëdäjtypyë wijyˈäjtën kyaj jaayë dyajnigëxëˈëky ja mayˈäjt wintsëˈkën mä myëguˈuktëjk nanduˈunën mä Jyobaa. w23.12 paj. 26 parr. 7

Tëëyëp “ja reyë abatkëˈëytsyoobë”, yˈaxëktuunë Diosë kyäjpn (Dan. 11:40). Ja duˈun tyuun jyäjtë mä Primera Guerra Mundial etsë Segunda Guerra Mundial ko mayë nmëguˈukˈäjtëm yajtsuum yajmäjtstë mët ko kyaj ojts ttuktëkëyäˈändë ja tsip. Ets nääk ja ënäˈkuˈunk yaˈëxkajxtë mä yˈeskuelë mët ko kyaj tˈsaludaratandë bandeerë. Per ¿wiˈixën tyam yajwinmäˈänyˈixtë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tsënääytyëp mä ja it lugäär mä yˈaneˈemy “ja reyë abatkëˈëytsyoobë”? Extëm nˈokpëjktakëm, mä tyunyëtyë kampanyë parë yajwinˈixy pën tëkëyäämp anaˈambë, mbäät tuˈugë Diosmëduumbë japyë jyodoty wyinmäˈänyoty jyënaˈany pën jyapuwäˈägëyaampy oy kyabotaraty. Per tsojkëp nˈijxëm wiˈix tijaty nduˈunëm ets wiˈix nwinmäˈäyëm parë nyajnigëxëˈkëm ko yëˈëyë nbuwäˈkëmë Diosë gyobiernë (Fwank 15:​18, 19). w23.08 paj. 12 parr. 17

Kom yëˈë nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën, pääty tsojkëp nbëyëˈkëm extëm mbäät nmadakëm (1 Cor. 9:​24, TNM). Jesus jyënany: “[Këdii] mnaymastuˈudëdë es nëgoo mgay mmëˈuuktët es xymyëmay xymyëdäjtët diˈibë yä naxwiiny” (Luk. 21:34). Yäˈädë tekstë etsë wiinkpë mëdiˈibë ak yajpatp mä Biiblyë, xypyudëjkëm parë nˈaknayaˈoˈoyëm ets duˈunyëm nibëyëˈkˈadëtsëmë jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë. Ijtëm seguurë ko pëyëˈkjäˈtäˈänëm mä ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë mët ko Jyobaa yëˈë xymyoˈoyäˈänëmë jot mëjääw (Is. 40:​29-31). Pääty këdii mˈanuˈkxë, duˈunyëm pëyëˈkˈadëˈëts extëm ttuunyë apostëlë Pablo, mëdiˈibë pëyëˈkˈadëts axtë ko ojts tˈaxäjë ja kyumäˈäyën (Filip. 3:​13, 14). Tsojkëbën këˈëm nbëyëˈkëm kyaj mbäät pën xykyuduˈunëm, perë Jyobaa yëˈë mbudëkëyanëp parë mbëyëˈkˈadëˈëtsët ets mduknikëëytyuˈudanëp mëdiˈibë nëgoobë mëjjeˈemtsyˈoˈkypy. Ko duˈunë Jyobaa mbudëkëdët, mbäät net mmadaˈaky ets mbëyëˈkjäˈtët mä të xynyitsoonë. w23.08 paj. 31 parr. 16, 17

Ko netyë Jesusë jyëmëjt 12. Jesus jamë nety të nyëjkxy Jerusalén mëdë tyääk tyeety parë xyëwdunäˈändë. Ko ojts jyëmbijnëdë, ta ja tyääk tyeety tˈijxpattë ko tëdëmë nety wyeˈemy (Luk. 2:​46-52). Ets ko yajpaty, María yëˈë pyokyˈijx ja yˈuˈunk ko nety të pyuyeˈeytyuˈudëdë, per yëˈëxyëbën pyëjktë kuentë ko të wyëˈëmë. Jesus kyaj axëëk nyayjyäˈäwë ko duˈun ja tyääk tyeety pyokyˈijxë, niˈigyë tsuj yajxon tˈatsooy ets mëët ja mayˈäjt wintsëˈkën. José mëdë María “kyaj tjaygyujkëdë extëm yˈanmääyë”. Oy duˈun yˈokjäjty yˈokkëbejty, Jesus duˈunyëm “tmëmëdooy ja tyääk tyeety”. Pën ja mdääk mdeety tëgooytyëp o kyaj tjaygyujkëdë wiˈix mnayjyawëdë, ¿ti mbäät mbudëkëty pën mtsiptakxëp xymyëmëdowët? Oy ko xywyinmayët wiˈixë Jyobaa nyayjyawëty. Biiblyë jyënaˈany ko “yˈoyjyäˈäp ja Nintsënˈäjtëm” ko ja uˈunk ënäˈk tmëmëdowdë tyääk tyeety (Kol. 3:20). Jyobaa nyijäˈäwëp ko mbäät näˈäty ja mdääk mdeety kyaj tjaygyukëdë wiˈix mnayjyawëty o ko mtsiptakxëp xymyëmëdowët ja anaˈamën mëdiˈibë pyëjktaktëp. Pën mëmëdoobyë mdääk mdeety oy mtsiptakxëty, Jyobaa agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëty. w23.10 paj. 7 parr. 5, 6

Waˈan mä mˈeskuelëˈaty tuˈugë mmëguˈuk mˈanëˈëmxëdët, ¿tiko Jyobaa tyestiigëty kyaj tkupëktë parë jäˈäy tsyëënëdët ak yetyëjk o ak toxytyëjk? Ko pën duˈun xyˈanmäˈäyëm, oy ko ndukmëtmaytyakëm ko ntsojkëmë jëëky mëguˈuk ets ko nwingutsëˈkëm wiˈix tuˈuk tuˈuk wyinmaytyë, pes këˈëm mbäät twinˈixtë ti tyunandëp (1 Peed. 2:17). Mbäädë ndukmëtmaytyakëm ko niˈigyë yˈoyëtyë Biiblyë yˈëwij kyäjpxwijën, pes mbäät njukyˈäjtëm agujk jotkujk. Ko tuˈugë jäˈäy xyˈanmäˈäyëm ko kyaj tyëyˈäjtënëty tijaty nmëbëjkëm o ko yëˈëjën tëyˈäjtën extëm tijaty tmëbëky, kyaj mbäät njënäˈängojëm ko nnijäˈäwëm wiˈixën wyinmay. Okwinmay ko tuˈugë mëëˈeskuelëˈënäˈk mˈanëˈëmxëdët ko yëˈë tsuujäˈäy myëbëjkypy ko jyamëtyë Dios. ¿Mbäät mwinmääygyojy ko yëˈëjën myëbëjkypyë evolución? Mbäät xytyuknigexy tuˈugë artikulo o bideo mëdiˈibë yajpatp mä jw.org mä tnimaytyaˈaky ko Dios yëˈë tijaty yajkojtääy ets mbäädë net ok tijaty tˈakˈoymyëdoy. Ko tsuj yajxon nmëtmaytyakëm, mbäädë net yëˈë pyudëkëty parë tˈaknijawëyäˈänët tijaty myaytyakypyë Biiblyë. w23.09 paj. 17 parr. 12, 13

Mbäät nˈijtëm seguurë ko oy näˈäty nmëdëgoˈoyëmë Jyobaa, xyajtunäˈänëm jatëgok mä tyuunk ets xykyunuˈkxäˈänëm mëjwiin kajaa. Per mëdiˈibë tsojkëp, yëˈë ko nnayaˈoˈoyëm ets duˈunyëm ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa (Prov. 28:13). Sansón pokyjyaˈay nanduˈun yajpaty ets yajtëgooyë Dalila, per duˈunyëm tmëduunˈadëtsyë Jyobaa. Oy duˈun yˈokjäjty yˈokkëbejty, Jyobaa kyaj myastutë ets duˈunyëm yajtuunë. Jyobaa yˈijx ko mëkë netyë mëbëjkën tmëdatyë Sansón, päätyë xyëëw yajkujäˈäyë mä Ebreeʉsʉty kapitulo 11 mä yajnimaytyäˈäktë Diosmëduumbëty mëdiˈibë ninäˈä tkamastuˈuttë Jyobaa. Xyjyotkujkmoˈoyëm ko Jyobaa xytsyojkëm ets ko xymyoˈoyäˈänëmë jot mëjääw parë nmëmadakëm ja amay jotmay mëdiˈibë tyam nwinguwäˈkëm. Pääty nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa extëmë Sansón ttuuny ko tˈanmääy: “Tyam mijts [ . . . ] nmënuˈkxtaˈaky, jaˈamyajtskëts ets mmooygyëts yëˈë mëjääw” (Juec. 16:​28, TY). w23.09 paj. 7 parr. 18, 19

Nnijäˈäwëm ko wingoombë Jyobaa myëj xëëw, pääty ndukˈawäˈänëmë jäˈäy ja Diosë yˈayuk. Per näˈäty mbäät ntsëˈkëm ets kyaj netë jäˈäy ndukmëtmaytyäˈägäˈänëm. Duˈunën jyajtyë Pedro, yëˈë tsyëˈkë naxwinyëdë jäˈäy. Ja ux mä netyë Jesus yajtunyë tyëyˈäjtën, Pedro tëgëkˈok jyënany ko kyaj tˈixyˈatyë Jesus ets ko kyaj mëët të jyëdity (Mat. 26:​69-75). Per ok, ta Pedro jyotmëktaky ets pääty jyënany: “Katë pën xytsyëˈëgëdë es katë mmay mdäjtë” (1 Peed. 3:14). Extëm jyënany, yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät njotmëktakëm ets kyaj ntsëˈkëmë naxwinyëdë jäˈäy. Pedro xyˈanmäˈäyëm: “Yajnaxtë wäˈäts ja Kristë extëmë Wintsën mä mgorasoon” (1 Ped. 3:​15, TNM). Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë xypyudëjkëm parë nbawinmäˈäyëm wiˈixënë Jesus tyam tmëdatyë kutujkën extëmë Rey. w23.09 paj. 27, 28 parr. 6-8

Ëtsäjtëm tsojkëp mëk nnaygyuentëˈäjtëm parë kyaj nduˈunëm “diˈibë kyaj tyuny” mëdiˈibë yajpatp agootstuuy (Éfes. 5:11). Të yaˈixy ko mbäät tuˈugë jäˈäy pojënë pyokytyuny, pën yëˈë xëmë yˈijxypy myëdoobyë axëkˈäjtën ets pën yëˈë nyigajpxypy nyimaytyakypy wiˈixë yetyëjk toxytyëjk axëëk jyukyˈattë (Gén. 3:6; Sant. 1:​14, 15). Satanás yajwinmäˈänyjyoˈpyë jäˈäy parë kyaj tˈëxkaptët tiijën oy ets tiijën axëëk (Is. 5:20; 2 Kor. 4:4). Päätyënë naxwinyëdë jäˈäy nanduˈun xytyukˈoyˈixäˈänëm mëdiˈibë Jyobaa nyigajpxypy ko kyaj yˈoyëty o wyäˈätsëty (2 Peed. 2:19). Extëm mä pelikula, internet o tijaty näjxp mä telebisionk, pëtsëëmp tijatyë Jyobaa yajkubojkypy. Satanás xyajwinmayäˈänëm ko kyaj wyiˈixëty ko tyamë jäˈäy këxy kaˈpxy jyukyˈattë ets ko tyukxoondëp ja jyukyˈäjtën (Éfes. 5:6). w24.03 paj. 22 parr. 8-10

Ja tabernakulo, nanduˈun ijty yajtijy “wit tëjk” ets jap ijty ja israelitëty tyuˈukmuktë parë tˈawdattë Jyobaa ets dyaktë ja wintsëˈkën (Éx. 29:​43-46). Ets duˈun tmëjëdijttë tëgok tëgok tsyënääytyëgäjtstë mä it lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë (Éx. 25:​8, 9; Núm. 9:22). Naa 500 jëmëjtën duˈun dyajtuundë axtë koonëm ojts yajkojy ja templë jam Jerusalén. Yäˈädë tabernakulo, yëˈë nety yˈandijpy ko mas oy yaˈˈawdatäˈänyë Dios mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Ja tabernakulo, yëˈëyë nety jeˈeyë “nyikojtutën diˈibë jam tsäjpotm” ets yëˈë myaytyäˈägaampy ja mëj templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Apostëlë Pablo jyënany: “Wit tsäjptëjk [o tabernakulo] yëˈëyë jeˈeyë tuˈugë ijxpajtën diˈibë yajpaduump tyamyë” (Eb. 9:9). Pääty ko yajnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Ebreo, tamë nety yajpatnë ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Ja nyaxkëdaky mä jëmëjt 29 ko Jesus nyëbejty. Desde jaa tyuundëjkë “saserdotë wintsën” mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy (Heb. 4:​14, TNM; Apos. 10:​37, 38). w23.10 paj. 25, 26 parr. 6, 7

Tsojkëbën nˈijtëm yuunk naxypy, duˈunxyëp extëm nˈuˈuymyiˈin nˈuˈuyxyëjpëm. ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm? Ko nˈijxwëˈëmëm ja jukyˈäjtën ko tyëgatsët ets ko nwingutsëˈkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm wyinmaytyë ets wiˈix tijaty ttunäˈändë. Niˈamukë ninuˈun nDiosmëduˈunëm itäˈänëm yujy tudaˈaky, nyajnigëxëˈëgäˈänëm ja paˈˈayoˈowën ets njaygyukëyäˈänëm wiˈix yaˈix yajpäättë ja nmëguˈukˈäjtëm. Mä Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë tuˈugë “Kaats”, ¿tiko? Yëˈko kaats täˈtspëky yˈity ets tsip nyajˈyuˈkxëm (Deut. 32:4). Per kyaj net yëˈë tˈandijy ko kyaj dyajtëgatsy mëdiˈibë të ttuknibëjktäägë. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko extëm tyam tyëgäjtsˈadëˈëtsy ja jukyˈäjtën, Jyobaa nanduˈunën tijaty dyajtëgatsy parë ttukˈawäˈägë mëdiˈibë të ttuknibëjktäägë. Jyobaa duˈun ojts xyajkojëm extëm yëˈë jyaˈayˈaty, pääty mbäät nanduˈun pojën nˈijxwëˈëmëm ko tyëgatsy ja jukyˈäjtën. Të xymyoˈoyëmë Biiblyë mä nbatëm ja ëwij käjpxwijën parë nnijäˈäwëm ti nduˈunëm ko nety nwinguwäˈkëm ja amay jotmay. Ko nˈijxëm wiˈix tijatyë Jyobaa ttuny ets ko xymyoˈoyëm ja yˈëwij kyäjpxwijën, yëˈë xytyukˈijxëm ko yëˈë tuˈugë Dios mëdiˈibë mëk tënaapy, per mbäät nanduˈun tijaty dyajtëgatsy. w23.07 paj. 20 parr. 1-3

Mä Biiblyë yaˈijxkijpxyë Jyobaa mët tuˈugë uˈunktääk mëdiˈibë mëkë yˈuˈunk yˈënäˈk tsyojkypy (Is. 66:​12, 13). Okwinmay tuˈugë uˈunktääk mëdiˈibë mëk tsyojkypyë yˈuˈunk, ets tˈixy tijaty yajtëgoyˈajtypy. Nanduˈunënë Jyobaa, xyˈagujkmoˈoy xyjyotkujkmoˈoyëm ko nyajpatëm mon tuk. Yëˈë duˈunyëm xytsyokäˈänëm oy näˈäty ndëgoˈoyëm (Sal. 103:8). Ja israelitëty kanäkˈok tmëdëgooytyë Jyobaa, per ko jyodëmbijttë, ta jatëgokë Jyobaa tyukˈijxëdë ko tsojkëdëp. Tëgok duˈun tˈanmääy ja kyäjpn: ‘Mëj këjää mijts mtsobääty ets ntsojkypy njäˈäwëp’ (Is. 43:​4, 5, TY). Jyobaa kyaj tyëgatsy. Pën jodëmbijtëm duˈunyëm xytsyokäˈänëm ets xytyukwandakëm ko xypyokymyaˈkxäˈänëm “mëjwiin kajaa” (Is. 55:7). Ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm, ta xymyoˈoyëm ja “nikˈäjt xeemyˈäjtën” (Hech. 3:​19, TNM). w24.01 paj. 27 parr. 4, 5

Jyobaa mbäät xypyudëjkëm ko nbatëmë jotmay. Extëm nˈokpëjktakëm, ko nˈamdoˈowëmë permisë mä nmëduˈunëm parë nëjkxäˈänëm asamblee o ko nëjkxäˈänëm reunyonk. Ko nbatëmë duˈumbë jotmay, Jyobaa xypyudëjkëm, ets mbäät xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm ko nˈijxëm wiˈixënë Jyobaa xypyudëjkëm ets ta net niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm. Esdras ijt yujy tudaˈaky ets myënuˈkxtakë Jyobaa. Ko jyotmaytyuunë tijatyë nety të yajtuknipëky, ta Jyobaa tmënuˈkxtaky (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Ko ja judiyëtëjk tˈijxtë wiˈixë Esdras ttukjotkujkˈatyë Jyobaa, ta nanduˈun ttukjotkujkˈäjttë ets tpudëjkëdë Esdras (Esd. 10:​1-4). Pääty ko nmëmäˈäy nmëdäjëm ko yˈamääytyaˈagyë meeny sentääbë o ko familyë kyayajpääty jotkujk, nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa pes ijtëm seguurë ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm. w23.11 paj. 18 parr. 15-17

Ko Jyobaa jyënaˈany ets duˈun nmëdäjtëmë mëbëjkën extëmë Abrahán parë xyajnäjxëm wäˈäts, kyaj yëˈë tˈandijy ko duˈun tijaty ndimtuˈunëm extëm yëˈë tijaty ttuuny. Pes ta kanäk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm mët ja tuˈunën ko nmëdäjtëmë mëbëjkën. Extëm nˈokpëjktakëm, mbäät nˈagëˈë nˈaxäjëm pënaty jemy miindëp mä nduˈukmujkëm, nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets nanduˈun ja nfamilyëˈäjtëm, pes duˈunën ttsokyë Jyobaa (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Fwank 3:18). Tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nmëdäjtëmë mëbëjkën, yëˈko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm (1 Tim. 4:16). Niˈamukë mbäät nyajnigëxëˈkëm mët ja tuˈunën ko nmëbëjkëm ko Dios kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky ets ko mas oy extëm tyam tijaty ttuny. Pën nduˈunëm duˈun, mbäät nˈijtëm seguurë ko Dios xyajnaxäˈänëm wäˈäts ets oy mëët nˈitäˈänëm. w23.12 paj. 2 parr. 3; paj. 6 parr. 15

Mä nety yˈooganë ja rey David duˈun tˈanmääyë Salomón extëm jyënaˈanyë tekstë mëdiˈibë tyam (1 Rey. 2:​1, 3, TY). Niˈamukë yetyëjkjäˈäyëty oy ko tpanëjkxtëdë yäˈädë käjpxwijën. Per parë duˈun ttundët tsojkëp tmëmëdowdët ja anaˈamën mëdiˈibë Jyobaa yajkypy ets tkuytyundët mä jyukyˈäjtën (Luk. 2:52). ¿Tiijën ko jyëjpˈamëty parë ja yaˈayˈënäˈk oy Diosmëdundët? Yaˈayˈënäˈk mëdiˈibë Diosmëduundëp nyikëjxmˈäjttëbë tuunk mä fyamilyë ets mä nduˈukmujkëm. Pën mˈënäˈknëm waˈanë mwinmäˈäny të xypyëjktaˈaky ko mdunäämp prekursoor, ministerial o ansianë o waˈan xytyukniwinmayë mbëkäˈäny ets xymyëdatäˈänyë mˈuˈunk mˈënäˈk (Éfes. 6:4; 1 Tim. 3:1). Per parë xytyunët tijaty mduknibëjktakëp tsojkëp oy mDiosmëdunët. w23.12 paj. 24 parr. 1, 2

Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjk parë tˈijxˈit tkuentëˈattët ja Diosmëduumbëty. Yëˈë mëjjäˈäytyëjk myëjjäˈäwëdëp ko duˈunë Jyobaa yajtunëdë ets tyuundëbë mëjääw parë yajxon tkuentëˈattë ja myëguˈuktëjk (Jer. 23:4; 1 Peed. 5:2). ¡Jantsy oy ko jyaˈˈatyë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëk tuundëp mä nduˈukmujkëm! Pënaty tuundëp mëjjäˈäy mbäät pyudëkëdë extëm yajnimaytyaˈagyë Gedeón (Eb. 6:12). Gedeón ojts tkuentëˈaty ja Diosë kyäjpn ets ojts tnitsiptuny (Juec. 2:16; 1 Crón. 17:6). Pënaty tyam tuundëp mëjjäˈäy, tsojkëp nanduˈun tkuentëˈatët ja Diosë kyäjpn mä yäˈädë tiempë mëdiˈibë tsip nimëjääw ak näjxp (Apos. 20:28; 2 Tim. 3:1). Extëm yajnimaytyaˈagyë Gedeón mbäät xypyudëjkëm, pën nˈijxëm wiˈix tmëmëdooyë Jyobaa, yˈijty yujy tudaˈaky ets wiˈix tmëmadaky ja amay jotmay. Xypyudëkëyäˈänëm nanduˈun parë nyajtsobatëm tijaty tyundëbë mëjjäˈäytyëjk ets parë nˈëygyupëjk ngajpxykyupëjkëm amumduˈukjot (Eb. 13:17). w23.06 paj. 2 parr. 1; paj. 3 parr. 3