“Jotkujk yajpäättë pënaty kyaj tmastuˈuttë Jyobaa”

1, 2. 1) ¿Ti näägë gobiernëtëjk të ttundë, ets ti netë nmëguˈukˈäjtëm tyuundëp? 2) ¿Tiko mbäät nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk oy nuˈunë jäˈäy xynyibëdëˈkëm? (Nimaytyäˈäk nanduˈunë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

MÄ NDIEMPËˈÄJTËM të gobiernëtëjk dyajkuboktë Diosë tyuunk, naxy 30 paˈis. Ets mä näägë yäˈädë it lugäär të nimayë nmëguˈukˈäjtëm yajtsum yajmatstë. Kyaj yëˈëjëty mët ko tii të ttundë, yëˈëjën kyujäjt kyukëbajtëdëp ko tˈëxpëktë Biiblyë, ko ttukmëtmaytyäˈäktë ja myëguˈuktëjk ets ko ryeunyonkˈattë. Yëˈëjëty kyaj nanduˈun të ttuktëk të ttukwäˈägëdë politikë. Per oy duˈun të jyayajnibëdëˈëktë, niwiˈixtsoow të tkamastuˈuttë Jyobaa, të dyajnigëxëˈëktë ko yëˈëyën myëmëdowandëp ets agujk jotkujk nyayjyawëdë ko duˈun ttundë.

² Seguurë ko të muum xyˈixy mä retratë wiˈixë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm agujk jotkujk kyëxëˈëktë, mët ko nyijäˈäwëdëp ko Jyobaa jotkujk nanduˈun nyayjyawëty ko kyaj tmastuˈuttë (1 Crón. 29:17a). Jesus jyënany: ‘Jotkujk yëˈë jäˈäy yajpäättë mëdiˈibë yaˈixjëdijt yajpääjëdijttëbën mët ko mëdëy tii tnibayeˈeytyë. Xiˈiktë xondë ets jotkujk yajpäättë jaa ko mëj ja Dios mgumayäˈänëdë’ (Mat. 5:10-12, TY).

IJXPAJTËN MËDIˈIBË MBÄÄT XYPYUDËJKËM

3. Extëm jyënaˈanyë Apostʉlʉty 4:19, 20, ¿ti tyuundë ja apostëlëtëjk ko yajnibëdëˈktë, ets tiko?

³ Tyam, taaˈäjtp nimayë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë wyinguwäˈkëdëbë amay jotmay extëm jyäjttë ja apostëlëtëjk mëdiˈibë jukyˈäjttë mä primer siiglë. Mëdiˈibë yajtukmëtsipˈäjttë ko ojts tnigäjpx tnimaytyäˈäktë Jesus. Kanäkˈok yˈanmääyëdë ja judiyëtëjk mëdiˈibë nety yajkutujktëp parë kyaj tnekyyaˈëxpëktët “ja jäˈäyëty mët ja Jesusë yˈëxpëjkën” (Apos. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Ti net tyuundë ja apostëlëtëjk? (Käjpxë Apostʉlʉty 4:19, 20). Nyijäˈäwëdëbë nety ko yëˈë të tyukˈanaˈamëdë ja mëdiˈibë niˈigyë kutujkën myëdäjtypy parë yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtët ets tnimaytyäˈäktëdë Jesus (Apos. 10:42). Pedro etsë Juan amëk jotmëk tˈatsoowdë ja yajkutujkpëty ko yëˈë myëmëdowandëbë Dios ets ko duˈunyëm tnigäjpxäˈän tnimaytyäˈägäˈändë Jesus. Duˈunxyëp extëm tˈanmääytyë: “Kyaj mnitëkëdë etsëts duˈun xyˈanëëmëdët. ¿Ti duˈun mwinmaytyë ko niˈigyë kutujkënë xymyëdattë ets këdiinëmë Dios”?

4. Extëm jyënaˈanyë Hechos 5:27-29, ¿ti ijxpajtën ojts xymyoˈoyëmë apostëlëtëjk, ets wiˈix mbäät nanduˈun nduˈunëm?

⁴ Apostëlëtëjk yäjktë oybyë ijxpajtën ets ëtsäjtëm yëˈë nanduˈun tyam nmëmëdoˈowëmë “Dios extëmë anaˈambë ets kyaj dyuˈunëtyë naxwinyëdë jäˈäy” (käjpxë Hechos 5:27-29, TNM). Ko nety ja apostëlëtëjk të yajwop të yajkäˈätstë mët ko tmëmëdoowdë Dios, ta agujk jotkujk tsyoˈondë mä ja kutujktakn ‘jäˈägyëjxm ko ja Dios ënety të dyajkutuky ets yˈëyoˈonbäättëty ko ja Jesus tnigäjpx tnimaytyäˈäktë’, ets duˈunyëm ojts yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë (Hech. 5:40-42, TY).

5. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm?

⁵ Ko duˈunë apostëlëtëjk dyäjktë oybyë ijxpajtën, waˈanë net nnayajtëˈëwëm: ¿Wiˈixën ja apostëlëtëjk tmëmëdowdë Dios ets nanduˈun “ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp”? (Rom. 13:1). Ets ëtsäjtëm, ¿wiˈixën tyam mbäät nmëmëdoˈowëm “ja yajkutujkpë” ets “ja justisëtëjkëty”, ets nanduˈun xëmë nmëmëdoˈowëmë Dios mëdiˈibë mas këjxmë kutujkën myëdäjtypy? (Titʉ 3:1).

“PËNATY YAJKUTUJKTËP”

6. 1) ¿Pënatyën yajmaytyaktëp mä Romanʉs 13:1 ko jyënaˈany “ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp”, ets ti tsojkëp nduˈunëm? 2) ¿Nuˈunën tmëdattë kutujkën ja gobiernëtëjk mëdiˈibë tyam anaˈamdëp?

⁶ (Käjpxë Romanʉs 13:1). Ko yäˈädë tekstë jyënaˈany “ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp”, yëˈë yajmaytyäˈägandëbë gobiernëtëjk mëdiˈibë myëdäjttëbë kutujkën parë tˈanaˈamdëdë naxwinyëdë jäˈäy. Ëtsäjtëm ninuˈun nDiosmëduˈunëm, tsojkëp nmëmëdoˈowëm ja gobiernëtëjk, pes yëˈë yajjaˈäjttëbë tuˈugyëˈäjtën, yajnaxkëdaktëbë ley ets näˈäty nyitsiptuundëbë Diosë kyäjpn (Diˈibʉ Jat. 12:16). Päätyë Jyobaa xytyukˈanaˈamëm ets nyäjkëm ja kugëbety, nduˈunëm tijaty xytyukˈanaˈamëm ja kuduunk justisë mä ja nax käjpn, nwingutsëˈkëm ets nmëjˈix nmëjpëjktakëm (Rom. 13:7). Yäˈädë gobiernëtëjk myëdäjttëbë kutujkën mët ko Jyobaa yëˈëjën nyasˈijxëp parë yˈanaˈamdët. Jesus duˈunën dyajnigëxëˈky ko ja yajkutujkpë Poncio Pilato ojts pyayeˈeyxyëty ja jyotmay, pes ko yˈanmääyë ko myëdäjtypyë nety ja madakën parë yaˈˈawäˈätspëtsëmëdët o yaˈoogëdët, ta tˈatsooy: “Nitii kutujkënxyëp mij xykyamëdaty mët ëj, kooxyëp ja Dios të mgamoˈoyëty” (Fwank 19:11). Nanduˈunën tyam, awitsy tmëdattë ja kutujkën niˈamukë gobiernëtëjk etsë politikëtëjk extëm ja Poncio Pilato.

7. ¿Näˈä kyaj mbäät nmëmëdoˈowëm ja gobiernëtëjk, ets ti tsojkëp tjamyatstët?

⁷ Ninuˈun nDiosmëduˈunëm, tsojkëp nmëmëdoˈowëm ja gobiernëtëjk, per net pën kyaj tkutëjy ja Diosë yˈanaˈamën. Ets pën yëˈë xytyukˈanaˈamëm tijaty yajkubojkypyë Jyobaa, kyaj mbäät nmëmëdoˈowëm. Extëm nˈokpëjktakëm, mbäät mëktaˈaky tniˈanaˈamëdë ets ja ënäˈktëjk syoldäädëˈattët o tnitsiptundët ja pyaˈis.b O mbäädë net dyajkuboktë parë kyaj nekymyëdäjtëmë Biiblyë, ëxpëjkpajn ets kyaj nekyˈëwäˈkx nekykyäjpxwäˈkxëm o nreunyonkˈäjtëm. Ko ja gobiernëtëjk oy tkayajtundë ja kyutujkën, extëm ko tnibëdëˈëktë ja Diosmëduumbëty, tsojkëp tjamyatstët ko jam kyuentëkëyakäˈändë mä Jyobaa, pes yëˈë pyëjkypyë kuentë wiˈix yajtuny pënaty mëduunëdëp (Ecl. 5:8).

8. ¿Wiˈix tyëgatsyëty ja kutujkën mëdiˈibë myëdäjtypyë Jyobaa ets ja gobiernëtëjk?

⁸ Yëˈë gobiernëtëjk o “ja justisëtëjkëty” myëdäjttëbë kutujkën, per kyaj duˈun tmëdattë extëmë Jyobaa. Pes mä Biiblyë kanäkˈok jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë niˈigyë kutujkënë myëdäjtypy abëtsëmy nyaxwinyëdë (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

JA MËDIˈIBË NIˈIGYË KUTUJKËNË MYËDÄJTYPY

9. ¿Tijaty yˈijx ja kugajpxy Daniel?

⁹ Ja kugajpxy Daniel yˈijx ko Jyobaa yëˈë niˈigyë kutujkënë myëdäjtypy ets kyaj dyuˈunëtyë gobiernëtëjk mëdiˈibë anaˈamdëp. Daniel yˈijx tim jawyiin nimäjtaxkë axëkjëyujk ets yëˈë yˈandijpy ja gobiernëtëjk mëdiˈibë wäˈkpëtsëëmdë abëtsëmy naxwinyëdë, Babilonia, Medopersia, Grecia etsë Roma, ets mëdiˈibë tyam wäˈkpëtsëëmp ja gobiernë, yëˈë Reino Unido etsë Estados Unidos (Dan. 7:1-3, 17). Ok, ta net tˈijxy ko Jyobaa yˈuˈunyë mä yajkutuky (Dan. 7:9, 10). Mëdiˈibë Daniel ok yˈakˈijx, yëˈë wiˈixë nety jyatäˈän kyëbatäˈändë ja gobiernëtëjk mëdiˈibë tyam anaˈamdëp.

10. Extëm jyënaˈanyë Daniel 7:13, 14, 27, ¿pënatyënë Jyobaa myoopy ja kutujkën yä Naxwiiny, ets ti yäˈädë xytyukˈijxëm?

¹⁰ (Käjpxë Daniel 7:13, 14, 27). Daniel yˈijx ko Dios tpëjkë kutujkën niˈamukë ja gobiernëtëjk ets yëˈë net myoopy pënaty pat nitëjkëdëp parë yˈanaˈamdët ets mëdiˈibë niˈigyë kutujkënë myëdäjttëp. ¿Pënatyën yajmaytyaktëp? Yëˈë “mëdiˈibë naduˈundëkë extëm ja naxwinyëdë jäˈäyë yˈuˈunk”, yëˈë yajmaytyakpë Jesukristë ets ja 144,000 mëdiˈibë anaˈamandëp “xëmëkyëjxm” (Dan. 7:18). Yäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko Jyobaa yëˈëjën niˈigyë ja kutujkënë myëdäjtypy.

11. ¿Tijatyë Daniel yˈakkujäˈäyë mëdiˈibë yajnigëxëˈkypy ko Jyobaa yëˈë niˈigyë kutujkënë myëdäjtypy?

¹¹ Mëdiˈibë Daniel yˈijx yajtëyˈäjtëndëjkëp extëmë nety të yˈokjënäämbë. Yëˈë jyënany ko ja “Dios mëdiˈibë tsäjpotm […] yajjëgekypyë rey ets pyëjktakypyë rey”. Ets yˈakjënany “ja mëdiˈibë Jantsy Këjxm, yëˈë Yajkutujkp mä naxwinyëdë jäˈäy yˈanaˈamdë, ets ko yëˈë myoopy pën yëˈë myoˈoyaampy” (Dan. 2:19-21; 4:17). ¿Të naa Jyobaa tˈokˈyajjëgakpë rey o tˈokpëjktakpë? Tëë.

12. Oknimaytyäˈäk wiˈix tëëyëbë Jyobaa ojts tpëjkë kyutujkën ja anaˈambëtëjk. (Ixë dibujë).

¹² Jyobaa të dyajnigëxëˈëky ko niˈigyë kutujkënë tmëdaty, këdiinëm “ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp”. Min nˈokˈijxëm tëgëëgë ijxpajtën. Myëduˈuk, yëˈë faraon mëdiˈibë nety yajkutujkp Egipto, tyuumbëˈäjt myosëˈäjt ja Diosë nyax kyäjpn ets kyaj tjayaˈˈawäˈätspëtsëmany. Perë Dios yaˈˈawäˈätspëtsëëm ja kyäjpn ets yaˈoˈkë faraon mä ja mejnyë Tsaptspë (Éx. 14:26-28; Sal. 136:15). Myëmajtsk, yëˈë Belsasar mëdiˈibë nety anaˈamp Babilonia, xëëwduun ets nyëxik tyukxik “ja mëdiˈibë Wintsënˈäjtp tsäjpotm” ets yëˈë myëjkumääy ja “diosëty mëdiˈibë oorë ets platë”, kyaj tmëjkumääyë Jyobaa (Dan. 5:22, 23). Perë Dios tyukumëdoowë Belsasar ko nyayajnäjxë mëj këjxm, pes mä taabë ux yaˈoˈkë jäˈäy ets ja kyutujkën yëˈë ojts tmëwëˈëmëdë ja medos etsë persas (Dan. 5:28, 30, 31). Ets myëdëgëëk, yëˈë Herodes Agripa Primero mëdiˈibë anaˈam Palestina, yaˈoˈkë Santiago, ets ok, ta nanduˈun ttsuumyë Pedro parë dyaˈoogäˈäny. Perë Dios kyaj tnasˈijxë, pes netyë tuˈugë anklës “myiiny mä Eroodës es dyajpäˈämbejty”, ta yˈoˈky (Apos. 12:1-5, 21-23).

13. ¿Wiˈix tëgokë Jyobaa tmëmadaky ja reyëty mëdiˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë? Oknimaytyäˈäk.

¹³ Jyobaa të dyajnigëxëˈëky ko niˈigyë kutujkënë tmëdaty, oyxyëp ja anaˈambëtëjk jyanayajtuˈugyëdëbë. Extëm nˈokpëjktakëm, ko ojts nyayajtuˈugyëdë 31 ja rey mëdiˈibë Canaán, Jyobaa pyudëjkë ja israelitëty parë tmëmadaktë ja myëtsipëty ets ojts tjaˈabëktë ja Nax mëdiˈibë Yajtukwandaktë (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Jyobaa nyitsiptuun ja israelitëty ko nanduˈun dyaˈoˈky ja rey Ben-Hadad ets ni 32 reyëty mëdiˈibë Siria (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. 1) ¿Ti yˈëxkäjpë rey Nabucodonosor etsë Darío? 2) ¿Wiˈix niduˈuk mëdiˈibë jyaayë salmo tnimaytyakyë Jyobaa etsë nyax kyäjpn?

¹⁴ Jyobaa të janääm jatsojk dyajnigëxëˈëky ko yëˈëyën myëdäjtypy mas këjxmë kutujkën. Extëm nˈokpëjktakëm, ko ja rey Nabucodonosor mëdiˈibë nety anaˈam Babilonia mëj këjxm nyayjyäˈäwë ko tmëdaty ja mëkˈäjtën, wijyˈäjtën ets ja mëjˈäjtën, Jyobaa ojts yajlokëjatyëty mët ko kyaj tˈëxkajpy ko yëˈëyën pat nitëjkëp ets yajmëjkumayët. Ko ja rey Nabucodonosor jatëgok tyëjkë jyot wyinmäˈäny, taanëm tmëjkumääyë Jyobaa mëdiˈibë niˈigyë ja kutujkënë myëdäjtypy ets yˈëxkäjp ko yëˈëyën xëmëkyëjxm anaˈamp. Ta yˈakjënany ko kyaj jyaˈˈaty pën mëdiˈibë yajtuˈuˈadukëp tijatyë Jyobaa të ttuknibëjktäägë (Dan. 4:30, 33-35). Ko Daniel yajkujëduˈuwë kääjutoty etsë Jyobaa yaˈˈawäˈätspëtsëëmë, ta Darío ojts tniˈanaˈamë: “Niˈamukë jäˈäy mëdiˈibëts nˈaneˈempy, tsojkëp tˈawdattët ets ttsëˈëgëdët mëdiˈibë Daniel Diosˈäjtypy. Mët ko yëˈë tuˈugë Dios mëdiˈibë juuky ets xëmëkyëjxm yˈity. Ja kyutujkën ninäˈä kyajëjptëgoyaˈany ets xëmëkyëjxm yajkutukäˈäny” (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, notë, 27).

¹⁵ Niduˈuk mëdiˈibë jyaayë salmo duˈun jyënany ko Jyobaa ‘yëˈë yajijtaapy yajmäˈtaapy yëˈë winmäˈäny mëdiˈibë yëˈë nax käjpn të tjatuknibëjktäägëdë mä jäˈäyëtyën käˈäpë Wintsën tˈëwdattën’. Ets yˈakjënany: ‘¡Jotkujk yëˈë nax käjpn yajpääty mëdiˈibë yëˈë Dios wyintsënˈäjtypyën, ja nax käjpn mëdiˈibë Dios të twinˈixyën ets yëˈë nyaytyukjadijˈyë’ (Sal. 33:10, 12, TY). Extëm nˈijxëm, taaˈäjtp kanäk pëky tiko ninäˈä mbäät ngamastutëmë Jyobaa.

JA TSIP MËDIˈIBË AK TUNANËP

16. ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë ko nety tyuny jyatyëty ja “mëk ayoˈon”? (Ixë dibujë).

¹⁶ Të nˈijxëm tijatyë Jyobaa tyuun tëëyëp, per ¿tidaa tyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky? Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa yajnitsoˈogaampy pënaty mëduunëp ko nety ja “ja mëk ayoˈon” tyunyëty (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Ets ja duˈun ttunäˈäny ko nety ja Diosmëduumbëty abëtsëmy nyaxwinyëdë nyibëdëˈëgëdë Gog mëdiˈibë tsoˈomp Magog, jaˈa njënäˈänëm, tuk grupë nasiongëty mëdiˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë. Oyxyëbë Naciones Unidas jyanayajtuˈugyëdë mët ja 193 paˈis, niwiˈixtsoow tkamëmadäˈägäˈändë Jyobaa tsyiptuumbëty mët ko niˈigyë kutujkën tmëdattë. Pesë Jyobaa duˈun twandaˈaky: “Seguurëts nnayajmëjpëtsëmäˈänyëty ets nnayajwäˈätsäˈänyëty etsëts nnaytyukˈixyˈatäˈänyëtyë may nyax may gyäjpn; ets kuanë ko tnijawëdët ko ëjtsën Jyobaa” (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Wiˈix jyatäˈändë ja “reyëty mäjatyë naxwinyëdë”, ets pënaty kyaj yajpäättë ja tyëgoˈoyën?

¹⁷ Ko netyë Gog tnibëdëˈëgyë Diosë kyäjpn, ta myinäˈänyë Armajedon ets ja mä Jyobaa dyajkutëgoyaˈanyë “reyëty mäjatyë naxwinyëdë” (Diˈibʉ Jat. 16:14, 16; 19:19-21). “Yëˈëyë oyjyaˈay jukyˈatandëp Naxwiiny, ets yëˈëyë wëˈëmandëp ja mëdiˈibë kyaj tyëgoˈoyën” (Prov. 2:21, notë).

NˈOKMËMËDOˈOWËM XËMË JYOBAA

18. ¿Ti nimayë Diosmëduumbë të ttundë, ets tiko? (Daniel 3:28).

¹⁸ Nuˈunë tiempë pyety kyuˈty, nimayë Diosmëduumbë të yajtsum yajmatstë ets axtë të tpëjktäˈäktë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam mët ko ttsoktë Jyobaa, ja mëdiˈibë yajkutujkp abëtsëmy nyaxwinyëdë. Të wyinmäˈäny tpëjktäˈäktë ko ninäˈä tkamastuˈudäˈändë Jyobaa, duˈun extëm ja nidëgëëkpë yaˈayˈënäˈk mëdiˈibë nitsoktë ko yajkujëduˈuwëdë mä ja ornë mët ko tmëmëdoowdë Jyobaa, mëdiˈibë niˈigyë kutujkënë myëdäjtypy (käjpxë Daniel 3:28).

19. ¿Ti Jyobaa yˈixaampy ko nety tpayeˈey pënaty mëduunëdëp, ets ti tsojkëp tyam nduˈunëm?

¹⁹ David nyijäˈäwëbë nety yajxon ko tsojkëp xëmë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa. Duˈun tkujäˈäyë: ‘Wintsën, mijts mnibayeˈepy ja nax käjpn ja tyuundëgoˈoyën: Wintsën, nnibayeˈegyëts maas winë oy ndunyën, jëduˈunës xynyibayeˈeyëty ta mëbäät yajnijawën ko käˈäbës tii poky nmëëdëty’ (Sal. 7:8, TY). Ets nanduˈun yˈakjënany: ‘Waˈan yëˈë tkuwäˈändë koos käˈäp ti nduundëgoy ets ko käˈäbës nbokymyëëdëty’ (Sal. 25:21, TY). Oy ko xëmë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët. Ko duˈun nduˈunëm, ta nnayjyawëyäˈänëm extëm niduˈuk mëdiˈibë jyaayë salmo: “Jotkujk yajpäättë pënaty kyaj tmastuˈuttë Jyobaa […], pënaty nëˈëyeˈey tuˈuyeˈeytyëp mä ja nyëˈë tyuˈu” (Sal. 119:1).