Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëmë Jacob tˈakˈanmääy ja yˈuˈunk yˈënäˈk (myëduk pëky)

1, 2. ¿Ti tyunë Jacob ko nety yˈooganë, ets tiko? (Ixë dibujë mëdiˈibë ).

JA NETY të nyäjxnë 17 jëmëjt, mä netyë Jacob të jyaˈty jap Egipto mët ja fyamilyë (Gén. 47:28). Nuˈun nyajxyë taabë tiempë, jantsy agujk jotkujk ojts nyayjyawëty mët ko nyaybyatë mët ja myäänk José, ets tuk familyë nety jatëgok yajpäättë. Per kom të nety myëjjäˈäyënë ets nyijäˈäwëbë nety ko ooganëp, pääty ojts twoowmuky ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë ojts tˈakkëyaky ja yˈääw yˈayuk (Gén. 49:28).

² Mä taabë tiempë duˈun ijty ja jäˈäy tmëdattë ja kostumbrë. Ko yˈooganë ja uˈunk teety, ta twoomujktäˈäy ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈakkëyaky ja yˈääw yˈayuk (Is. 38:1). Näˈäty, ja ijty tnigajpxy pën nyigëbäjkˈatëp ja fyamilyë ko yëˈë yˈoogët.

3. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëm jyënaˈany mä Génesis 49:​1, 2?

³ (Käjpxë Génesis 49:​1, 2). Ko duˈun ja Jacob dyajtuˈukmujky ja yˈuˈunk yˈënäˈk, ta ojts tnaskäjpxë tijatyë nety tunan jatanëp. Yëˈë Jyobaa winmäˈänymyooyë parë ojts tnaskäjpxë wiˈixë nety jyatäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈkë tyëëm yˈääts, o tijaty nety tyunandëp mä tiempë myiny kyëdaky. Pääty ixtëmë Jacob tˈakˈanmääy ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä nety yˈooganë, adëwäämbë nety mä ja tiempë myiiny kyëdaky.

4. ¿Ti yajnimaytyäˈägäämp mä yäˈädë artikulo? (Ix nanduˈunë rekuäädrë mä jyënany “Ja fyamilyë Jacob”).

⁴ Mä yäˈädë artikulo yëˈë yajnimaytyäˈägäämp wiˈixë Jacob tˈanëmääy ja nimäjtaxkpë myäänk: Rubén, Simeón, Leví etsë Judá. Ets mä ja tuˈukpë artikulo yajnimaytyäˈägäˈäny wiˈix tˈakˈanmääy ja niduktujkpë myäänk. Yëˈë duˈun yˈanëmääy ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty, per nan adëwäämbë nety ja yˈääw yˈayuk mä ja tyëëm yˈäätsëty, mëdiˈibë ok yaˈixyˈäjttë ixtëm ja israelitëty. Nˈixäˈänëm wiˈix yˈadëëy tijatyë Jacob ojts tnaskäjpxë ets tijatyëty ëjtsäjtëm mbäät nduˈunëm parë Jyobaa jotkujk nyajnayjyäˈäwëm.

RUBÉN

5. ¿Wiˈixë nety ja Rubén tˈëwxity tjëjpˈixy ets ja tyeety yˈanëˈëmxëdët?

⁵ Jacob yëˈë jawyiin myëgäjpx ja Rubén ets tˈanëmääy: ‘Mijts ngaˈaxkopkˈäjtypy’ (Gén. 49:​3, TY). Komë Rubén yëˈë nety kaˈaxkopk, waˈanë nety tˈëwxity tjëjpˈixy ets ja tyeety niˈigyë kyumayëdët. Nan waˈan wyinmääy ko yëˈë nyigëbäjkˈataambyë ja fyamilyë ets tniwintsënˈatäˈäny ja myëguˈuktëjk, ets ko ja tyëëm yˈääts yëˈë xëmë duˈun tunäämp.

6. ¿Tiko Rubén kyaj nyekyyajkumääy ixtëmë kaˈaxkopk? (Génesis 49:​3, 4).

⁶ Per ja Rubén kyaj ojts nyekykyumayëty ja tyeety ixtëmë kaˈaxkopk (1 Crón. 5:1). ¿Tiko? Ja ko të nety tmëttsëënë Bilhá, niduˈuk ja kyudëjkë Jacob. Nˈokjamyajtsëm ko Bilhá yëˈë nety tuumbëˈäjtëbë Raquel, etsë Raquel yëˈë nety niˈigyë tsojkëbë Jacob (Gén. 35:​19, 22). ¿Tiko Rubén ojts tmëttsëënë Bilhá? Rubén yëˈë nety tyääkˈäjtypyë Lea, ets kom të nety ja Raquel yˈoˈknë, pääty waˈan wyinmääy ko pën myëttsënaapy ja Bilhá, ta Jacob kyaj nyekytsyokëdë ets yëˈë niˈigyë tsyojknëp ja Lea këdiinëm ja wiinkpëty. O waˈan ojts tmëttsëënë ja Bilhá mët ko ojts nyaytyukmëmadaˈagyëty ja tsojkën, ets kyaj ojts tmëmadaˈaky tjëjpkudijët. Per oy wyiˈixˈatët, ni Jacob ets ni Jyobaa tkaˈoyˈijxy ixtëm ja Rubén yˈadëtsy (käjpxë Génesis 49:​3, 4).

7. ¿Wiˈix jyajtyë Rubén mët ja tyëëm yˈääts? (Ix nanduˈunë rekuäädrë mä jyënany “Tijatyë Jacob ojts tnaskäjpxë mä nety yˈooganë”).

⁷ Jacob duˈun tˈanëmääy ja Rubén: ‘Mijts käˈäp mˈëkjëyëjpˈäjnëty’. Ets jantsy duˈunën tyuun jyäjtë, mä Biiblyë nimää kyayajmaytyaˈaky ko ja tyëëm yˈäätsë Rubén tyunët Rey, saserdotë o Diosë kyugajpxy. Perë Jacob duˈunyëm ojts tˈuˈunkniwäˈäny ja Rubén, ets ja tyëëm yˈääts nan ojts yajkumaytsyowë mä ja mäjmajtskë triibu mëdiˈibë jamˈäjt Israel (Jos. 12:6). Rubén ojts nanduˈun dyajnigëxëˈëgyë oybyë jyaˈayˈäjtënë ets kyaj jatëgok mä nyekyyajmaytyaˈaky ko tyëgoy mëdë toˈoxytyëjk (Gén. 37:​20-22; 42:37).

8. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë ijxpajtënë Rubén?

⁸ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja ijxpajtënë Rubén? Ko tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë kyaj naytyukmëmadakëm ja axëëkpë tsojkën. Ko jam tii xyajtuundëgoyäˈänëm, oy ko jawyiin nwinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa nyayjyawëyaˈanyë ko duˈun nˈadëtsëm, ja nfamilyëˈäjtëm o ja wiink jäˈäy. Nˈokjamyajtsëm nanduˈun ko “ja nippë yajpëdëˈkypy ja pyëjktaˈaky diˈibë të tniˈipy” (Gal. 6:7). Ixtëm jyatyë Rubén, yëˈë nanduˈun xytyukniˈˈijxëm ko Jyobaa mëk xypyaˈˈayoˈowëm. Mbäät ok ngumëdoˈowëm ixtëm të nbokytyuˈunëm, per pën jodëmbijtëm ets nduˈunëm mëdiˈibë oy, Jyobaa xypyokymyäˈkxäˈänëm ets xykyunuˈkxäˈänëm.

SIMEÓN ETSË LEVÍ

9. Ixtëmë Jacob ojts tmëgajpxyë Simeón etsë Leví, ¿tiko kyaj nety jotkujk nyayjyawëty mët yëˈëjëty? (Génesis 49:​5-7).

⁹ (Käjpxë Génesis 49:​5-7). Ta netë Jacob ojts tmëgajpxyë Simeón mëdë Leví, ets ixtëm tˈanëmääy, yëˈë xytyukˈijxëm ko kyaj nety jotkujk nyayjyawëty mët yëˈëjëty. Pes ko ja Dina yˈaguanëˈäjtë tuˈugë mixy mëdiˈibë nety jam tsënaapy Canaán, ojts niˈamukë ja myëgaˈaxëty jyantsy jyotˈambëktë, perë Simeón mëdë Leví yëˈë mëdiˈibë mas niˈigyë jotˈambëjktë ets jantsy axëëk ojts yˈadëˈëtstë. Ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Jacob ojts twinˈëëndë ja jäˈäyëty mëdiˈibë nety jam tsënääytyëp, ko tuˈugyë mëët yˈitäˈändë pën yajtsuktëp mä ja yeˈetyëjkˈäjtën. Ja jäˈäyëty ta tkupëjktë, ets ko nety jam të yajtsuktë, ta ‘Simeón etsë Leví [ . . . ] ojts nyëjkxtë käjpnjotm kom tëgëëk xëëw [ . . . ], taats tkupujxtääytyë nuˈunë ënety jam yajpäättë’ ja yeˈeytyëjkjäˈäyëty (Gén. 34:​25-29, TY).

10. ¿Wiˈix ojts yˈadëy mëdiˈibë Jacob ojts tnaskäjpxë mä Simeón etsë Leví? (Ix nanduˈunë rekuäädrë mä jyënaˈany “Tijatyë Jacob ojts tnaskäjpxë mä nety yˈooganë”).

¹⁰ Jacob ninuˈun ojts tkaˈoyjyawë ko duˈun yˈadëtstë ja Simeón etsë Leví, pääty ojts tnaskäjpxë ko yajkajxwäˈkxtäˈäyandëp mä ja it naxwinyëdë mëdiˈibë Israel. Ets duˈunën tyuunë jyäjtë kyum 200 jëmëjt, ko ja israelitëty tjaˈabëjktë ja Naxwinyëdë mëdiˈibë yajtukwandaktë. Ja tyëëm yˈäätsë Simeón määyëm yajmooy ja kyumäˈäyën mä ja nax mëdiˈibë nety të yajtukumayë Judá (Jos. 19:1). Ets ja Leví tyëëm yˈääts, ojts yajkajxwäˈkxtë mä 48 käjpn mëdiˈibë nety yajpatp jam Israel (Jos. 21:41).

11. ¿Tijaty oy tyuundë ja tyëëm yˈäätsë Simeón mëdë Leví?

¹¹ Ixtëm yˈadëtstë Simeón mëdë Leví, kyaj duˈun ojts yˈadëˈëtstë ja tyëëm yˈääts, ojts yajxon tmëdundë Jyobaa ets tˈawdäjttë. Ixtëm ko Moisés ojts tˈaxäjë ja Diosë yˈAnaˈamën jam kopkëjxy, nimay ja israelitëty ojts tˈawdattë ja tsäjpkää maxuˈunk. Per ja Leví tyëëm yˈääts yëˈë pyuwäˈkëdë Moisés ets tpudëjkëdë parë dyajkutëgooytyë pënatyë nety të tˈawdattë ja tsäjpkää maxuˈunk (Éx. 32:​26-29). Jyobaa ojts ttuunkmooy ja Leví tyëëm yˈääts parë tyundët ixtëmë saserdotëty mä ja templë (Éx. 40:​12-15; Núm. 3:​11, 12). Ets ja tyëëm yˈäätsë Simeón mëdë Judá, ojts amëk jotmëk tsyiptundë ko tjaˈabëjktë ja Naxwinyëdë mëdiˈibë yajtukwandaktë, tyuundë ti netyë Jyobaa tsyojkypy (Juec. 1:​3, 17).

12. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja ijxpajtënë Simeón mëdë Leví?

¹² ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja ijxpajtënë Simeón mëdë Leví? Ko ninuˈun kyaˈoyëty etsë akë naytyukmëmadakëm. Mbäät axëëk nnayjyäˈäwëm ko jam pën wiˈix xytyuˈunëm o ko jam wiˈix yajtunët ja jäˈäy mëdiˈibë ntsojkëm (Sal. 4:4). Per tsojkëp njamyajtsëm ko Jyobaa kyaj jotkujk nyayjyawëyaˈanyë mët ëjtsäjtëm pën jam axëëk nduˈunëm o wixaty nˈanmäˈäyëm ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë axëëk të xyajnayjyäˈäwëm (Sant. 1:20). Ko pën axëëk xytyuˈunëm, oy yëˈëjëty ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëët nˈëxpëjkëm o kyaj, oy ko nbaduˈunëm ja Biiblyë kyäjpxwijën, net kyaj nduˈunëm mëdiˈibë wiinkpë axëëk yajnayjyawëdëp (Rom. 12:​17, 19; 1 Peed. 3:9). Ets pën ja mdääk mdeety jam tijaty ttundë mëdiˈibë Jyobaa kyaj tˈoyˈijxy, ¿yëˈë yˈandijpy ko nanduˈun mijts mjukyˈatäˈäny? Kyaj. Këdii mwinmay ko tsip xytyunët mëdiˈibë Jyobaa kyupëjkypy, jamyats ko yëˈë mbudëkëyanëp parë xytyunët mëdiˈibë oy ets nëjkxëp mgunuˈkxyë.

JUDÁ

13. ¿Tidaa ko Judá ojts tmëmay tmëdäjy wiˈix ja tyeety yˈokˈanëˈëmxëdët?

¹³ Ta net ja Judá ojts ja tyeety myëtmaytyaˈagyë. Waˈan ojts myay tyajy wiˈix yˈokˈyaˈˈanëëmët mët ko të nety tmëdoy wiˈix ja yˈajtsyëty të yaˈˈanëëmëdë, pes yëˈë nan të nety mëjwiin kajaa tyëgoy. Ixtëm nˈokpëjktakëm, ojts ja myëgaˈaxëty tpudëkëdë ko dyajtukwatstë ja nax käjpn mëdiˈibë Siquem (Gén. 34:27). Nan tamë nety yajpääty ko ttoˈktë ja José ets ojts twinˈëëndë ja tyeety (Gén. 37:​31-33). Ets ok, myëttsënääy ja tsyuˈu, Tamar, mët ko wyinmääy ko yëˈë nety tuˈugë toˈoxytyëjk mëdiˈibë myëttsënaapy oytyim pënëty (Gén. 38:​15-18).

14. ¿Wiˈixë Jacob tˈanëmääyë Judá, ets tijaty nety oy të ttuny? (Génesis 49:​8, 9).

¹⁴ Jyobaa yëˈë wyinmäˈänymyooyë Jacob ets tnigäjpxët tijatyë netyë Judá oy të ttuny ets tijaty oyˈäjtënë tukmiin tukëdakëp ja tyëëm yˈääts (käjpxë Génesis 49:​8, 9). Judá të nety dyaˈixyë ko mëk ja tyeety tmëmay tmëdäjy mëdiˈibë të myëjjäˈäyënë, ets nan të nety tpaˈˈayoy ja yˈutsy Benjamín ko tˈijxˈijty tkuentëˈäjty parë kyaj wiˈix jyat kyëbatët (Gén. 44:​18, 30-34).

15. ¿Wiˈix yˈadëëy ixtëmë Jacob tˈanëmääyë Judá?

¹⁵ Jacob ojts tnaskäjpxë ko Judá yëˈë nyiwintsënˈataampy ja myëguˈuktëjk, per ja nyajxy naa 200 jëmëjtën parë ojts yˈadëy. Ko ja israelitëty tsyoˈondë jap Egipto ets ojts nyëjkxtë mä ja it Naxwinyëdë mëdiˈibë yajtukwandaktë, ja tyëëm yˈäätsë Judá yëˈë mëdiˈibë kuduˈuˈäjt (Núm. 10:14). Ko nyajxy kanääk jëmëjt, nan yëˈë ja Judá tyëëm yˈääts jawyiin ojts nyëjkxtë tsiptuumbë mët ja Canaán jäˈäyëty parë tjaˈabëjktë ja Naxwinyëdë mëdiˈibë yajtukwandaktë (Juec. 1:​1, 2). Ets mä ja Judá tyëëm yˈääts ja myiiny pënaty tuundë reyëty, mëdiˈibë tim ëgäˈäny ojts duˈun tyuny, yëˈë ja rey David. Per min nˈokˈijxëm wiˈixë Jacob ojts yˈakjënäˈäny.

16. ¿Wiˈix yˈadëëy mëdiˈibë Jacob ojts tnaskäjpxë mä Génesis 49:10? (Ix nanduˈunë rekuäädrë mä jyënaˈany “Tijatyë Jacob ojts tnaskäjpxë mä nety yˈooganë”).

¹⁶ Jacob ojts tnigajpxy ko mä Judá tyëëm yˈääts myinäˈäny ja mëdiˈibë yˈanaˈamaambyë naxwinyëdë jäˈäy xëmëkyëjxm (käjpxë Génesis 49:10). Yäˈädë anaˈambë, yëˈë Jesukristë. Tuˈugë anklës duˈun tnimaytyakyë Jesús: “Es ja Dios myoˈoyëdët ja kutujkën extëmë yˈapteety Davitë kyutujkën” (Luk. 1:​32, 33). Nan yëˈë Jesús yajmaytyakp ko Biiblyë jyënaˈany ja Judá “tyëëmp yˈääts diˈibë yajtijp Kää” (Diˈibʉ Jat. 5:5).

17. ¿Wiˈix mbäät niˈˈijxtutëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën?

¹⁷ ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë ja ijxpajtënë Judá? Ko Jyobaa yëˈëyë yˈijxypy tijaty oy tyuundëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Ojts tkunuˈkxyë Judá oyë nety të tyëgoy mëjwiin kajaa. Waˈan ja myëgaˈaxëty duˈunyë ojts wyëˈëmëdë ets nyayajtëwëdë, ¿tidaa Jyobaa të tˈixy mä Judá? Kyaj nnijäˈäwëm wiˈix ojts wyinmaytyë, mëdiˈibë nnijäˈäwëm yëˈë ko Jyobaa yëˈë yˈijx tijaty oy tyuunë Judá ets pääty ojts tkunuˈkxy. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa ijxpajtën? Ko yëˈëyë nˈijxëm tijaty oy tyuundëp ja nmëguˈukˈäjtëm. Ixtëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoyët, mbäät yëˈë tim jawyiin myiny mä winmäˈäny tijaty kyaj oy ttuny, per nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa jotkujk nyayjyawëty ko tˈixyë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, jaˈko yëˈëyë yˈijxypy wiˈix oy jyaˈayˈaty.

18. ¿Tiko tsyokyëty nmaˈkxtujkëm?

¹⁸ Ja tuk pëky mëdiˈibë xytyukniˈˈijxëmë Judá ijxpajtën, yëˈë ko tsojkëp nmaˈkxtujkëm. Jyobaa xëmë tkuytyuny tijaty xytyukwandakëm, per kyaj ja ttuny näˈä ëjtsäjtëm ntsojkëm o näˈä nˈëwxijt njëjpˈijxëm. Ixtëm ja Judá tyëëm yˈääts, kyaj ënetyë ojts tniwintsënˈaty ja Diosë nyax kyäjpn, näjx jekyë tiempë. Per ojts tpudëkë pënatyë Jyobaa yajtuun, ixtëmë Moisés, Josué ets ja rey Saúl, mëdiˈibë nety tsoˈondëp mä ja tyëëm yˈäätsë Leví, Efraín etsë Benjamín. Nˈoktuˈunëm nanduˈun ëjtsäjtëm, nˈokpudëjkëm pënaty tyamë Jyobaa yajtuumpy parë tnëˈëmooy ttuˈumoˈoy ja nyax kyäjpn (Eb. 6:12).

19. Ixtëmë Jacob tˈakˈanmääy ja nimäjtaxkpë myäänk ko nety yˈooganë, ¿ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa?

¹⁹ Ixtëm të yajnimaytyaˈaky mä yäˈädë artikulo, ¿ti xytyukniˈˈijxëm ixtëmë Jacob tˈakˈanmääy ja nimäjtaxkpë myäänk ko nety yˈooganë? Tuk pëky, yëˈë ko “Jyobaa kyaj duˈun tijaty tˈixy ixtëmë naxwinyëdë jäˈäy” (1 Sam. 16:​7, TNM). Ets ja tuk pëky, yëˈë ko maˈkxtujkp ets pokymyaˈkxp. Yëˈë kyaj tˈoyˈixy ko axëëk nˈadëtsëm, per nan kyaj tˈëwxijty tjëjpˈixy ets ak oy tijaty ndimytyuˈundäˈäyëm. Pääty axtë kyunuˈkxypy pënaty jodëmbijttëp amumduˈukjot oy mëjwiin kajaa të yˈokpokytyundë. Mä ja tuˈukpë artikulo yëˈë yajnimaytyäˈägäämp wiˈixë Jacob tˈakˈanmääy ja niduktujkpë myäänk.