¿Ti tuunk tyuundëbë toxytyëjk mä tijatyë Jyobaa tyuknibëjtakëp?
“Yëˈë toxytyëjkëty diˈib kyäjpxwäˈkxtëbë oybyë ayuk, nimay yëˈëjëty extëmë may tsyiptuumbë.” (SAL. 68:11)
¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITÄˈÄNY?
¿Wiˈix tyamë yetyëjk toxytyëjk tkuˈayowëdë ko Adán mëdë Eva kyamëdoodë?
¿Wiˈix näägë toxytyëjk tmëduundë Jyobaa?
¿Ti tuunk tyam nyikëjxmˈäjttëbë toxytyëjk mä yajkäjpxwaˈkxyë oybyë ayuk?
1, 2. 1) ¿Ti Jyobaa nyamooyë Adán? 2) ¿Tiko Jyobaa tmooyë nyëdoˈoxyë Adán? (Ixë dibujë mä tsyondaˈagyë tyäˈädë artikulo.)
JYOBAA ojts dyajkojˈyë Naxwinyëdë “parë yajtuktsëënët” (Is. 45:18). Adán, ja tim jawyiimbë yetyëjk, wäˈätsjäˈäy ojts dyajkojy ets tpëjtaky mä tuˈugë lugäärë tsujpë diˈib xyëˈäjtypy Edén. Jantsy jotkujkë Adán nyayjäˈäwë ko tˈijxyë ääy kepy jantsy mëjaty, ko tmëdooy ja nëë jyënaky ets ko tˈijxy wiˈix yˈëyëˈëk kyuyattë jëyujk animal. Per tamë nety diˈib yajtëgoyˈajtypy. Jyobaa nyijäˈäwëbë nety, pääty jyënany: “Käˈäp yˈawë yˈoyëˈëty ko yëˈë yeˈeytyëjk aduˈuk yˈity. Minëts ëbëky nˈëkˈyäjkojy nˈëkpëjtaˈaky mëdiˈibë yëˈë pudëkëdëbën”. Ta dyajmanäjxy ja Adán, ets ojts tjuˈtë tuˈugë kyaatsypyäjk ets mët “ja kätsypyäjk Dios ojts dyajkojy yëˈë toˈoxytyëjk”. ¡Jantsy jotkujkë Adán nyayjäˈäwë ko ojts jyotwijy! Ta jyënany: “¡Yäˈädë tëy ngëˈëmniniˈkxëts yëˈë, ets ngëˈëmbäjkëts yëˈë! Pääty yëˈë jaˈa txëwˈatëty toˈoxytyëjk, jaˈa ko yëˈë Dios nen jamyë të dyajpëtsëmy mä yëˈë yeˈeytyëjkën” (Gén. 2:18-23, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]).
2 Jantsy oy ja regalë diˈibë Dios myooyë Adán, pes ja toxytyëjk mëjwiin kajaa nety pyudëkëyaˈanyëty ets tpäädäˈänyë yˈuˈunk yˈënäˈk. Päätyë Adán “jaˈa txëëwmooy ja tyoˈoxytyëjk: Eva. Ja ko yëˈë duˈun ojts yˈity tääk tsiˈtsk mä tukëˈëyë winë mëdiˈibë juukyˈäjtpën” (Gén. 3:20, MNM). Adán mëdë Eva, mbäädë netyë Naxwinyëdë dyajtuktuktë mëdë wäˈätsjäˈäy, mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ets dyajjëmbittëdë Naxwinyëdë jantsy tsuj ets tkuentˈattët tukëˈëyë diˈib jukyˈäjtp (Gén. 1:27, 28).
3. 1) ¿Ti nety tsojkëp ttundëdë Adán mëdë Eva parë Jyobaa kyunuˈkxëdët, per ti tuun jäjtë? 2) ¿Tijaty yaˈˈatsoojëmbitäämp?
3 Parë Adán mëdë Eva tˈaxäjëdët ja kunuˈkxën diˈibë netyë Jyobaa moˈoyanëdëp, tsojkëbë nety tmëmëdowdët ets tkupëktët ja anaˈamën (Gén. 2:15-17). Duˈunë nety mbäät tkuytyundë diˈibë Dios wyandak. Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko yëˈë myëmëdoodë Satanás, ja “sarpyentë” ets tmëbokytyuundë Dios (Diˈibʉ Jat. 12:9; Gén. 3:1-6). ¿Wiˈix tyamë toxytyëjk yˈaxëktunëdë ko Adán mëdë Eva kyamëdoodë? ¿Ti tyuundë näägë toxytyëjk diˈibë Jyobaa kyaj tmastuttë? ¿Tiko ja toxytyëjk diˈib tyam Dios mëduundëp yajtijtë “extëmë may tsyiptuumbë”? (Sal. 68:11.)
¿WIˈIX WYIMBËTSËËMY KO KYAMËDOODË?
4. ¿Pën tyuknikëjxmˈäjtë Jyobaa ko tyëgooy ja tim jawyiimbë yetyëjk etsë toxytyëjk?
4 Jyobaa yˈawijx parë Adán tnimaytyäˈägët tiko nety kyaj të myëdoy. Per ¿wiˈix nyaynyikäjpxtutë? Yëˈë jyënany: “Yëˈë toˈoxytyëjk mëdiˈibëts mijts të xymyoˈoyën etsëts xyjaymyëëtˈatëty, yëˈëjëts të xymyoˈoy yëˈë ujtstsäˈäm etsëts të njëˈkxy” (Gén. 3:12, MNM). Adán kyaj tkupëjky ja tyëgoˈoyën, yëˈë pyokyˈijx ja nyëdoˈoxy diˈibë netyë Dios të myoˈoyëty. Oy nimajtsk pyokytyuundë, Jyobaa yëˈë tyuknikëjxmˈäjtë Adán. Päätyë apostëlë Pablo tkujäˈäyë ko mët “tuˈuk jeˈeyë ja jäˈäy [Adán] kyaj tmëmëdooy ja Dios es mëdë tyäˈädë pojpëkyëjxm tsyondaky ja oˈkën” (Rom. 5:12).
5. ¿Ti diˈib nigëxëˈkp ko Dios tnasˈixë etsë naxwinyëdë jäˈäy këˈëm nyayˈanaˈamëdët?
5 Satanás tyukmëbëjkë Adán mëdë Eva ko kyaj nety dyajtëgoyˈattë Jyobaa yˈanaˈamën. Pääty, ¿wiˈixë nety yajnijawët pën diˈib myëdäjtypyë madakën parë yˈanaˈamët? Parë yaˈˈatsoojëmbijty, ta Jyobaa tnasˈijxë etsë naxwinyëdë jäˈäy këˈëm nyayˈanaˈamëdët tuk tiempë. ¿Wiˈix wyimbëtsëmy? Niˈigyë jäˈäy nyayˈaxëktunëdë nixim niyam. Nuˈunë tiempë të nyaxy naa 100 jëmëjt, ja naa 100 miyongë jäˈäy të yˈooktë mä tsip. Biiblyë jyënaˈany: “Kyaj yëˈë pyaatyëtyë naxwinyëdë jäˈäy diˈib tuˈuyeˈepy, këˈëm nyaynyëˈëmoˈoy nyaytyuˈumoˈoyëdët” (Jer. 10:23). Pääty ngupëjkëm etsë Jyobaa yëˈë xyˈanaˈamëm (käjpxë Proverbios 3:5, 6).a
6. ¿Wiˈix mayë toxytyëjk yajtundë mä kanäägë it lugäär?
6 Duˈun tyamë toxytyëjk etsë yetyëjk mëjwiin kajaa yˈayowdë mä Satanás yˈaneˈemy (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19 Traducción del Nuevo Mundo [TNM]). Toxytyëjk axëëk yajtundë mët ko jyaˈˈatyë axëkˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, abëtsemy nyaxwinyëdë mä nidëgëëkpë toxytyëjk, niduˈuk diˈib axëëk tuunëdëbë nyaˈay o jyamyëët. Mä näägë it lugäär niˈigyë yajtsoktë mixyuˈungëty, pes wyinmaytyë ko net kyaj yˈadëgoyëdë tyeetyë yˈapeyiidë etsë tyatwelë. Mä näägë paˈis, kyaj jäˈäy ttsoktë toˈoxyˈënäˈkuˈunk niˈigyë dyaˈooktë mä kyajnëm myaxuˈunkˈattë.
7. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtsondaky ja yetyëjk etsë toxytyëjk?
7 Dios mëk tˈaxëkˈixy ko axëëgë toxytyëjk yajtundë. Yëˈë niˈamukë ttsojktäˈäy ets wyintsëˈkëp. Min nˈokˈijxëm tiko duˈun njënäˈänëm. Ko Dios ojts dyajkojˈyë Eva, wäˈätsjäˈäy ojts dyajkojy, mëdë oybyë jäˈäyˈäjtën parë tpudëkëdë Adán, kyaj parë yajtuumbëˈat yajmosëˈatët. Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko mä myëdëdujk xëë, ta “Dios tˈijxy, jantsy oy, tukëˈëyë mëdiˈibë ënety të dyajkojyën” (Gén. 1:31, MNM). Duˈun, tukëˈëyë diˈibë Jyobaa yajkoj “jantsy oy”. Duˈunën tsyondaky ja yetyëjk etsë toxytyëjk.
TOXYTYËJK DIˈIB PUDËJKËDË DIOS
8. 1) ¿Wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy jyaˈayˈattë? 2) Nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy, ¿pënatyë Jyobaa pyudëjkëp?
8 Ko jyamˈäjtyë jotmay Edén, ta jäˈäy kyaj tnekymyëmëdoodë Dios ets nuˈun kujkë xëë tiempë naxy niˈigyë kyujuundäˈäktë. Biiblyë ojts tnaskäjpxë ko duˈumbë jäˈäyˈäjtën yëˈë nety yajnigëxëˈëgaampy ko njukyˈäjtëm mä ja tiempë jyëjpkëxanë ets tyam të jyantsy myëjwindëkë axëkˈäjtën, diˈib xytyukˈijxëm ko “ayoˈon mëët yˈaknaxäˈäny ja xëë tiempë” (2 Tim. 3:1-5). Nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy, xëmë jyaˈˈatyë yetyëjk toxytyëjk diˈib tyukˈijxpajttëbë Dios, myëmëdoodëbë yˈanaˈamën ets tkupëktë extëmë yˈanaˈambë. Etsë “Wintsën Jyobaa diˈib yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë” yëˈë diˈib pudëjkëdëp (käjpxë Salmo 71:5).b
9. ¿Ninäägë jäˈäy nyitsoktë mä ja Ayoˈonduu, ets tiko?
9 Ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, Jyobaa yajkutëgooy ja axëkjäˈäyëty mä ja Ayoˈonduu ets niwaanë diˈib ojts tsyokwëˈëmdë. Pën jamë netyë Noé myëgaˈaxëty jyukyˈattë, nëëjiˈkxtääytyë nanduˈun (Gén. 5:30). ¿Pënaty tsokwëˈëmdë? Nimäjtaxkë yetyëjk ets nimäjtaxkë toxytyëjk: Noé mëdë nyëdoˈoxy ets nidëgëëgë myäänk mët ja nyëdoˈoxyëty. Päätyë Dios yajnitsokëdë mët ko myëdoodë ets ttuundë diˈib tyukjotkëdakypy. Nuˈun tyamë jäˈäy jyukyˈattë miyonkˈam, ak jam tsyoondë mä ja niduktujkpë jäˈäy diˈibë Jyobaa yajnitsok (Gén. 7:7; 1 Peed. 3:20).
10. ¿Tiko ojts yajkunuˈkxtë ja nˈaptëjkˈäjtëmë nyëdoˈoxy diˈib xëmë Dios mëduundë?
10 Ko tiempë nyajxy, ta nanduˈun ojts yajkunuˈkxtë ja nˈaptëjkˈäjtëmë nyëdoˈoxy diˈib tëëyëp Dios mëduundë. Kyajxyëp ojts yajkunuˈkxtë ja toxytyëjk, koxyëp tkatukjotkëdaktë extëm jyukyˈäjttë (Juud. 16). Extëmë Sara, ja Abrahángë nyëdoˈoxy diˈib xëmë wintsëˈkë, kyaj tyëjkë abajt kutujkpë ko yaˈˈanmääy ets tmastuˈudët tijatyë nety myëdäjt jyaygyajptëp jam Ur ets nëjkx jagam ttuktsëënë ja witëjk. Biiblyë jyënaˈany ko Sara “tmëmëdooy ja Abrään, es ttijy nwintsën” (1 Peed. 3:6). Nˈokjamyajtsëm nanduˈunë Rebeca, diˈibë Isaac tukmayˈäjtë Dios. Biiblyë jyënaˈany ko “yëˈë [...] mëk ttsojky tjäˈäwë yëˈë Rebeca, duˈun ojts jotkujk nyeyjyawëty jatëgok oy ënety ja tyääk të yˈëkˈooky” (Gén. 24:67, MNM). ¡Jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko yajpäättë mä naymyujkënë toxytyëjk diˈib duˈun extëmë Sara etsë Rebeca!
11. ¿Wiˈix ja nimajtskë parteerë israelitë dyaˈijxëdë jotmëkˈäjtën?
11 Nuˈun ja israelitëty yˈijttë tuumbë mosë Egipto, niˈigyë ojts jyantsy nyimayëdë, ta faraon ojts tniˈanaˈamë parë niˈamukë mixyuˈunk diˈib maxuˈunkˈäjtp yˈoogët. Ets yëˈë yˈanmääy ja parteerë windäjëty diˈib israelitëty, Sifrá etsë Puá. Perë tyäˈädë toxytyëjkëty jotmëktaktë ets kyaj tmëmëdoodë ja faraongë yˈanaˈamën. Ets mët ko ttsëˈkëdë Jyobaa ta kyaj dyaˈoˈktë ja maxuˈunk, päätyë Jyobaa ojts kyunuˈkxëdë ko yajmooytyë yˈuˈunk yˈënäˈk (Éx. 1:15-21).
12. ¿Ti diˈib mëjwiin kajaa tyuundë Débora mëdë Jael?
12 Ja tiempë mä ja fesëty ojts yˈanaˈamdë Israel, tamˈäjt tuˈugë toxytyëjk diˈibë Dios yajkugajpxyˈäjt, txëˈäjty Débora. Yëˈë myëjämooyë fes Barac ets pyudëjkë ja israelitëty parë yˈawäˈätspëtsëmdët mä ja myëtsipëty. Débora ojts tnaskäjpxë ko kyaj yëˈëjëtyë Barac diˈib yˈaxäjëyaambyë mëjˈäjtën ko nety tmëmadaˈaky ja Canaán jäˈäyëty. Pes yëˈë nety “tuˈugë toxytyëjk diˈibë Jyobaa tyukëdëkëyaambyë Sísara”, diˈib nyiwintsënˈäjtypy ja tsiptuumbëty. Ets duˈunën tyuun jyäjtë, Sísara yëˈë yaˈoˈkë tuˈugë toxytyëjk diˈib xëˈäjt Jael, diˈib kyaj yˈisraelitëty (Juec. 4:4-9, 17-22).
13. ¿Wiˈixë Biiblyë tnimaytyaˈagyë Abigail?
13 Abigail, yëˈë jatuˈugë toxytyëjk diˈib jukyˈäjt mä nety tyëgoyˈaty naa 1,100 jëmëjtën parë myinëdë Kristë. Yëˈë nyijäˈäwë wiˈix tijaty ttunët, perë Nabal, diˈib nyaˈayˈäjt kyaj tmëdäjtyë mayˈäjt wintsëˈkën, kyaj kyajpxyjaygyujkë ets kyaj ti ttsooˈäjty (1 Sam. 25:2, 3, 25). David mëdë tyuumbëtëjk të nety tuk tiempë tkuwäˈändë ja byorreegë Nabal etsë tyuumbëtëjk, per ko tˈamdoodë käˈäy ukën, ta axëëk myëyax myëjojkë ets kyaj ti dyajky. David, ta jyantsy jyotˈambëjky ets ojts ttukniwinmayë dyaˈoogäˈänyë Nabal mëdë tyuumbëtëjk. Per ko Abigail tnijäˈäwë, ta ojts tmënëjkxyë käˈäy ukën mä David etsë tyuumbëtëjk ets duˈun tjëjpkuwäˈkë parë David kyaj yajjäˈäyˈoogët (1 Sam. 25:8-18). Ok, ta David yˈanmääyë: “¡Mëjkumay yˈitëdë Jyobaa diˈib Diosˈäjtypyë Israel, diˈib të mgexyëty mä tyäˈädë xëë parëts xyjëjpäädëˈëky!” (1 Sam. 25:32). Ko Nabal yˈoˈky, ta David pyejky mëdë Abigail (1 Sam. 25:37-42).
14. 1) ¿Ti tuunk tyuundë ja nyëëxëtyë Salum? 2) ¿Wiˈix tyam mayë toxytyëjk tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë ja nyëëxëtyë Salum?
14 Ko ja Babilonia jäˈäyëty dyajkutëgooytyë Jerusalén ets ja templë mä jëmëjt 607 mä kyajnëm myinyë Jesus, may yˈoˈktë yetyëjk, toxytyëjk etsë ënäˈkuˈunk. Mä jëmëjt 455 mä kyajnëm myinyë Jesus, ja mä ojts yaˈˈagojë Jerusalén käjpnë nyabots etsë Nehemías yëˈë diˈib yˈijxë tyäˈädë tuunk. Nan tuundë ja nyëëxëtyë Salum, “tuˈugë prinsipe diˈib kujkwaˈkxy yˈaneˈembyë Jerusalén” (Neh. 3:12). Yëˈëjëty, xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot nyayˈawäˈänëdë parë ttuundë tuˈugë tuunk diˈib oypyënëty tyuumpy. ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko mä tyäˈädë tiempë, nimayë toxytyëjk tyundë agujk jotkujk ets tiiyëm tyuundëp mä yajkojˈyë jëën tëjk diˈibë Diosë kyäjpn tyukniwijtsëp!
TOXYTYËJK DIˈIB XËMË MYËDUUNDË DIOS KO JESUS JYUKYˈAJTY
15. ¿Wiˈixë Jyobaa ojts tkunuˈkxyë María?
15 Mä primer siiglë, Jyobaa kyunuˈkx kanäägë toxytyëjk parë tnikëjxmˈatët kanäägë tuunk. Niduˈuk yëˈë tuˈugë kiixy diˈib xyëˈäjt María. Yëˈë nety mëët pyëkäˈänyë José, per ta ojts wyeˈemy uˈunkmëët mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää. ¿Tiko Dios twinˈijxyë María parë yëˈë Jesus ttääkˈatët? Yëˈko tmëdäjtyë oybyë jäˈäyˈäjtën parë oy dyajˈyaak dyajpatëdë Diosë yˈUˈunk diˈib wäˈätsjäˈäy. ¡Jantsy mëj nyayjäˈäwë María ko tˈuˈunkˈäjtyë Jesus diˈib mëj ijt yä Naxwiiny! (Mat. 1:18-25.)
16. ¿Wiˈixë Jesus jyaˈayˈajty mëdë toxytyëjkëty? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.
16 Jesus oy jyaˈayˈajty mëdë toxytyëjkëty. ¿Mjamyejtsypy wiˈix jyaˈayˈajty mët tuˈugë toxytyëjk diˈibë nety mäjmajtsk jëmëjt kujk yaˈˈayoyëtyë windaxyë päˈäm? Ko ja toxytyëjk myëwingoonë ëxkëˈëytsyoo mä ja mayjyaˈay ets yajtoonyë wyit, ¿ti Jesus tyuun? Kyaj ojts tˈooy, niˈigyë tˈanmääy tsuj yajxon: “Të mˈagëdaˈaky mët ko të xymyëbeky. Nëjx yajxon. Të mˈagëdaˈaky” (Mar. 5:25-34).
17. ¿Ti tuun jäjtë mä Pentekostes mä jëmëjt 33?
17 Mientrësë Jesus jyëdijty mëdë yˈapostëlëty, tamˈäjt näägë toxytyëjk diˈib mooyëdë diˈibë nety yajtëgoyˈäjttëp (Luk. 8:1-3). Ets mä Pentekostes mä jëmëjt 33, ja 120 yetyëjk toxytyëjk ojts yajmoˈoytyë Diosë myëjää (käjpxë Apostʉlʉty 2:1-4). Jyobaa të nety tnaskäjpxë: “Tajëtsë nmëjää nduknigaxäˈäny niˈamukë jäˈäy, etsë nyëëx myäängëty kyugajpxyˈatäˈändë [...]. Ets mäjëtsë nduumbëtëjkë yetyëjkpë etsë toxytyëjkpë nduknigaxäˈänyëtsë nmëjää mä tadë xëë” (Joel 2:28, 29). Ko duˈun tyuun jyäjtë, ta Jyobaa dyajnigëxëˈky ko kyaj nety tnekykyupëky ja israelitëty diˈib të myastuˈudëdë, yëˈë nety kyupëjkypy ja Israel diˈib jyaˈäjtypy, diˈib nëjkxtëp tsäjpotm duˈunë yetyëjk etsë toxytyëjk (Gal. 3:28; 6:15, 16). Mä primer siiglë, nan ojts tkäjpxwäˈkxtë ja oybyë ayuk ja nimäjtaxkpë Felipe nyëëxëty (Apos. 21:8, 9).
TOXYTYËJKËTY DUˈUN “EXTËMË MAY TSYIPTUUMBË”
18, 19. 1) ¿Ti tuungë Dios tyuknikëjxmˈäjtypyë yetyëjk etsë toxytyëjk? 2) Ja diˈib jyaayë Salmo, ¿wiˈix tnimaytyaky ja toxytyëjkëty diˈib kyäjpxwäˈkxtëbë oybyë ayuk?
18 Naa jaa mä jëmëjt 1875, niwaanë jeˈeyë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib jyantsy nyijawëyandë ja tëyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë. Ets yëˈë diˈib yaˈˈawatstë ja nëˈë tuˈu parë pënaty tyam kyuytyuundëp diˈibë Jesus ojts tnaskäjpxë: “Tyäˈädë oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypy ja anaˈamën yajkäjpxwäˈkxäˈäny abëtsemy nyaxwinyëdë parë yajtuknijawët tukëˈëyë nasionk; ets taanëm myinäˈäny ja jëjptëgoˈoyën” (Mat. 24:14, TNM).
19 Tyäˈädë grupë diˈib yajtijtë diˈib yˈËxpëjktëbë Biiblyë, të tyam nyimayëdë, ja wyinëˈattë jawaanë kyatuktujk miyongëtyë Jyobaa tyestiigëty. Ets mä jëmëjt 2013, ja jäˈäy tyuˈukmujktë mäjktuˈuk miyonk naxy mä yajjamyejtsyë Jesusë yˈoˈkën xëë. Nimaybyë diˈib tuˈukmujktë yëˈë toxytyëjk. Ets abëtsemy nyaxwinyëdë, jawaanë kyatuk miyongëty diˈib tuundëp prekursoor, nimaybyë yëˈë toxytyëjkëty. Extëm nˈijxëm, Dios tyuknikëjxmˈäjtypyë toxytyëjk parë myënëjkxëdët ja xyëë. Duˈunë duˈun, adëëp extëm tkujäˈäyë diˈib jyaayë Salmo: “Jyobaa tniˈanaˈamë; yëˈë toxytyëjkëty diˈib kyäjpxwäˈkxtëbë oybyë ayuk, nimay yëˈëjëty extëmë may tsyiptuumbë” (Sal. 68:11).
MËJWIIN KAJAA YAJKUNUˈKXÄˈÄNDË TOXYTYËJK DIˈIB KYAJ TMASTUˈUTTË DIOS
20. ¿Tijaty mbäät ndukniwijtsëm parë nˈëxpëjkëm?
20 Tiempë tsojkëp parë nimaytyaktäˈäyëm ja toxytyëjk diˈib xëmë myëduundë Dios diˈibë Biiblyë myaytyakypy. Per mbäät nˈëxtäˈäyëm mä Biiblyë wiˈix yajnimaytyäˈäktë ets mä ëxpëjkpajn. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nbawinmäˈäyëm wiˈixë Rut kyaj tmastutyë Dios, mëjwiin kajaa xypyudëjkëm (Rut 1:16, 17). Ets ko ngäjpxëm mä Biiblyë mä yajmaytyaˈagyë reyna Ester o mä wiinkpë ëxpëjkpajn, mbäät dyajkëktëkë mëbëjkën. ¿Tiko ngatukniwijtsëm mä nDiosˈawdäjtëm mëdë Familyë parë nˈëxpëjkëm mä yajnimaytyaˈagyë duˈumbë toxytyëjk? Ets pën naytyuˈuk nyajpatëm, nan mbäät ndukniwijtsëm parë duˈumbë nˈëxpëjkëm.
21. ¿Wiˈix mayë toxytyëjk të dyajnigëxëˈëktë ko kyaj tmastuˈuttë Jyobaa ko dyajnaxtë amay jotmay?
21 Yajxon nyigëxëˈëky ko Jyobaa kyunuˈkxypyë toxytyëjk diˈib mëduunëp ets pyudëjkëp ko dyajnaxtë amay jotmay. Extëm nˈokpëjtakëm, pyudëjkë ja toxytyëjkëty parë xëmë myëdunëdët mä ja tiempë mä ojts yˈanaˈamdë Nazi jap Alemania ets ko ojts yˈaneˈemy tuˈugë gobiernë comunista. Mayë toxytyëjk axëëk ojts yajtundë ets tam diˈib kyuˈoˈkëdë mët ko tmëmëdoodë Dios (Apos. 5:29). Nanduˈun tyam, mayë Dios mëduumbë, duˈunë yetyëjk etsë toxytyëjk të twinˈixtë Jyobaa extëmë yˈanaˈambë. Päätyë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm extëm tˈanmääy ja israelitëty: “Kyaj mtsëˈëgët. Ëjts mijts nbudëkëyaampy” (Is. 41:10-13).
22. ¿Tijaty tyunandëbë Dios mëduumbëty diˈib kyaj tmastuˈuttë Dios?
22 Tim tsojkë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib kyaj tmastuˈuttë Dios, dyajjëmbitäˈändë Naxwinyëdë extëm tuˈugë lugäärë tsujpë ets ttukniˈˈixëyäˈändë ja mayjyaˈay diˈib jukypyëkandëp tijatyë Jyobaa tyuknibëjtakëp. Pääty, nˈokmëjjäˈäwëm ko nmëduˈunëm “tuˈugyë Jyobaa” diˈib nDiosˈäjtëm (Sof. 3:9).
[Notë]
a Proverbios 3:5, 6: “Tukˈijxpatë Jyobaa amumduˈukjot, ets këdii mgëˈëm winmäˈäny xyajtuny. Mä tukëˈëyë mnëˈë mduˈu mëjpëjtäˈäk yëˈë, ets yëˈë yajtëyëp ja mnëˈë mduˈu”.
b Salmo 71:5: “Mët ko mijtsën nˈawijxy njëjpˈijxypy, Wintsën Jyobaa diˈib yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë; mijts ndukˈijxpejtypy desde kojëts nˈënäˈkˈäjty”.
[Dibujë diˈib mä pajina 12]
Ja toxytyëjkëty diˈib kyäjpxwäˈkxtëbë oybyë ayuk duˈun “extëmë may tsyiptuumbë” (Ixë parrafo 18 etsë 19)