ARTIKULO MËDIˈIBË YAˈËXPËJKP 43
Ja wijyˈäjtën yajmëdoop nëˈääy tuˈääy
‘Nëˈëjoty tuˈujoty ets oymyääjëty, yëˈë wijyˈäjtën yajmëdoowëp yëˈë yˈääw yˈayuk’ (PROV. 1:20, TY).
ËY 88 Tukˈixyˈäjtkëts ja mnëˈë mduˈu
MËDIˈIBË YAJNIMAYTYÄˈÄGÄÄMPa
1. ¿Wiˈix tyam mayë jäˈäy jyënäˈändë ko yajtukniˈˈixëdë Diosë wyijyˈäjtën? (Proverbios 1:20, 21).
MÄ NÄÄGË it lugäär, nˈijxëm wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm tˈawanëdë ëxpëjkpajn nëˈääy tuˈääy. ¿Të mijts näˈä duˈun mˈokˈëwäˈkx mˈokkäjpxwäˈkxpë? Pën tëë, waˈan yëˈë xyjyamyetsy extëm jyënaˈanyë Proverbios ko ja wijyˈäjtën yajmëdoy nëˈääy tuˈääy parë mbäädë jäˈäy tmëdoowˈittë ja ëwij käjpxwijën (käjpxë Proverbios 1:20, 21). Mä Biiblyë ets mä ëxpëjkpajn japën yajpäätyë Jyobaa “wyijyˈäjtën”. Ets yëˈë duˈun yajtëgoyˈäjttëbë jäˈäy parë mbäät jyukyˈattë xëmëkyëjxm. Jantsy agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko tuˈugë jäˈäy tˈaxäjë liibrë o rebistë. Per kyaj niˈamukë tˈaxäjëdë, pes nääk kyaj ttimnijawëyäˈändë wiˈixë Biiblyë jyënaˈany. Ta net nääk mëdiˈibë nyëxik tyukxiktëp mët ko wyinmaytyë ko Biiblyë të nyidiempë nyäjxnë. Ets ta mëdiˈibë jeˈeyë yˈëbat kyäjpxpattëp ko tijatyë Biiblyë nyiˈanaˈamëp ets extëm jyënaˈany nëgoo ttimyyaˈˈaniˈigyë. Perë Jyobaa duˈunyëm oypyënëty ttukniˈˈixëyaˈanyë wyijyˈäjtën. ¿Wiˈix ttuny?
2. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nbatëm ja Diosë wyijyˈäjtën, per ti mayë jäˈäy tyuundëp?
2 Mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, Jyobaa ttuknijawë tyamë jäˈäy ja wyijyˈäjtën ets nimay tmëdattë Biiblyë. Pëtsëëmp nanduˈunë bideo, liibrë, rebistë mëdiˈibë nyimaytyakypyë Biiblyë, naxy tuk mil ayuk. Mëjwiin kajaa pyudëkëdë pënaty myëdoowdëp, kyäjpxtëp ets kyuytyuundëp tijaty tukniˈˈijxëbë Biiblyë. Per ta mayë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tmëdoowˈitäˈändë tijatyë Jyobaa tukniˈˈijxëdëp, pes ko tijaty ttuknibëjktäägëdë ttunäˈändë, kyëˈëm winmäˈäny ttuungojtë o duˈun ttundë extëmë myënaxwinyëdë jäˈäy yˈëwij kyäjpxwijëdë. Mbäät nääk axtë xynyixik xytyukxikëm mët ko nmëmëdoˈowëm extëmë Biiblyë jyënaˈany. Mä yäˈädë artikulo yajnimaytyäˈägäˈäny tiko näägë jäˈäy duˈun winmaytyë. Per min jawyiin nˈokˈijxëm ti mbäät nduˈunëm parë nbatëmë Jyobaa wyijyˈäjtën.
KO NˈIXYˈÄJTËMË JYOBAA YËˈË MËDIˈIBË XYMYOˈOYËMË WIJYˈÄJTËN
3. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nbatëm ja Diosë wyijyˈäjtën?
3 Ja wijyˈäjtën, yëˈë yˈandijpy ko tuˈugë jäˈäy dyajˈyeˈey ja jyot wyinmäˈäny parë ttuny mëdiˈibë oybyëtsëmëp. Perë Diosë wyijyˈäjtën kyaj yëˈëyë tmaytyäˈägäˈäny. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Ko Jyobaa yajmëjjaw yajjantsyjyawë, ta yajmëdaty ja wijyˈäjtën, ets ko nˈixyˈäjtëm ja mëdiˈibë Mëk Wäˈäts, ta nˈijxkujk njaygyujkëm tijaty” (Prov. 9:10). Pääty ko tijaty nduknibëjktakëm ndunäˈänëm, oy “ko nˈixyˈäjtëm ja mëdiˈibë Mëk Wäˈäts”, jaˈa njënäˈänëm, nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Ets mbäät nnijäˈäwëm mët yëˈëgyëjxm ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets tukëˈëyë ëxpëjkpajn. Pën nduˈunëm duˈun, ta nëjkx nbatëm ja Diosë wyijyˈäjtën (Prov. 2:5-7).
4. ¿Tiko yëˈëyë Jyobaa mbäät xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën?
4 Yëˈëyënë Jyobaa mbäät xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën (Rom. 16:27). ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko ja wijyˈäjtën tsyoony mä Jyobaa? Myëduˈuk, yëˈë ko yëˈë mëdiˈibë të xyajkojëm ets yëˈë wäˈäts tˈixyˈatyë kyojy pyëjktaˈaky (Sal. 104:24). Myëmajtsk, yëˈë ko mä tukëˈëyë tijaty tyuumpy nyigëxëˈëky ja wyijyˈäjtën (Rom. 11:33). Ets myëdëgëëk, yëˈë ko pënaty kyuytyuundëp ja yˈëwij kyäjpxwijënë xëmë ttukˈoyˈattë (Prov. 2:10-12). Pën nmëdatäˈänëmë wijyˈäjtën, tsojkëp ngupëjkëmë yäˈädë tëgëk pëkypyë mëdiˈibë të yajnigajpxy ets nasˈijxëm parë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä tijaty ndukniwinmäˈäyëm ndunäˈänëm.
5. ¿Wiˈix të wyimbëtsëmy ko mayë jäˈäy kyaj tkupëktë ko Jyobaa yëˈëyë myëdäjtypyë wijyˈäjtën?
5 Nimayë jäˈäy mëdiˈibë ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈayuk, jyënäˈändë ko jantsy oy tukëˈëyë tijaty të kyojy yä Naxwiiny. Per kyaj tmëbëktë ko jyamëty pën mëdiˈibë ojts dyajkojy, pes jyënäˈändë ko duˈunyë të yajtukˈijxpäädëˈëky. Ets nääk myëbëjktëbë Dios, per wyinmaytyë ko tijaty tukniˈˈijxëbë Biiblyë të nyidiempë nyäjxnë ets ko duˈun jyukyˈatäˈändë extëm ttsoktë. ¿Wiˈixëdaa net wyimbëtsëmy? ¿Waˈandaa netë jäˈäy të yˈoyëdë jukyˈäjtën ko këˈëm nyaytyukˈijxpatëdë ets ko kyaj ttukjotkujkˈattë Diosë wyijyˈäjtën? ¿Tëdaa tjantsy pyäättë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën o waˈandaa tjëjpˈixtë mä tiempë myiny kyëdaˈaky? Kyaj, pes tijaty ja tuun jäjtëp, yëˈë xytyukˈijxëm ko tëyˈäjtën extëm jyënaˈanyë Biiblyë: “Kyaj jyaˈˈatyë wijyˈäjtën, ni jaygyujkën, ni käjpxwijën pën myëtsipˈäjtypyë Jyobaa” (Prov. 21:30). Yäˈädë tekstë yëˈë xypyudëjkëm parë duˈunyëmë Jyobaa nˈamdoˈowëm ets xymyoˈoyëm ja wijyˈäjtën. Per mayë jäˈäy kyaj duˈun ttundë. ¿Tiko?
TIKO JÄˈÄY KYAJ TKUPËKTË JYOBAA WYIJYˈÄJTËN
6. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 1:22-25, ¿pënaty kyaj tkupëktë Jyobaa wyijyˈäjtën?
6 Mayë jäˈäy kyaj tmëjpëjktäˈäktë ja wijyˈäjtën oy tjamëdowdë ‘nëˈëjoty tuˈujoty’. Biiblyë jyënaˈany ko tëgëk grupë jyaˈˈatyë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tkupëktë Jyobaa wyijyˈäjtën: “mëdiˈibë kyaj tii tjat tnijawëdë”, “mëdiˈibë nëxik tukxiktëp” ets “mëdiˈibë kyaj ti jyot wyinmäˈänyëty” (käjpxë Proverbios 1:22-25). Min nˈokˈijxëm tiko yäˈädë jäˈäyëty kyaj tkupëktë Jyobaa wyijyˈäjtën ets ti mbäät nduˈunëm parë kyaj duˈun njäˈäyˈäjtëm.
7. ¿Tiko näägë jäˈäy kyaj tjatäˈän tnijawëyäˈändë tijaty?
7 “Mëdiˈibë kyaj tii tjat tnijawëdë”, yëˈë mëdiˈibë myëbëjktaapy tijaty myëdoopy ets pojënë yajwinˈëëny (Prov. 14: 15, notë). Duˈunën mayë jäˈäy nbatëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Extëm nˈokpëjktakëm, miyonkˈamë jäˈäy të wyinˈëën wyinxäjëdë ja wintsëndëjk mëdiˈibë mä relijyonk o politikëtëjk. Ets ta net mëdiˈibë kyuˈayoˈowëdëp ko tnijawëdë ko të yajwinˈëën yajwinxäjtë. Per pënaty yajmaytyaktëp mä Proverbios 1:22 ja mëdiˈibë kyaj ti tjat tnijawëdë, kyaj yëˈëjëty mët ko kyaj pën ti tyukˈawanëdë, këˈëmën duˈun nyayaˈitäˈänëdë (Jer. 5:31). Yëˈëyë tyunandëp tijaty tsyojktëp, kyaj tnijawëyäˈändë tijatyë Biiblyë tukniˈˈijxëp ets kyaj nanduˈun tmëmëdowäˈändë. Mayë jäˈäy duˈun jyënäˈändë extëm tuˈugë toxytyëjk mëdiˈibë Quebec (Canadá) ko kyuˈijxë tuˈugë Testiigë, ta tˈanmääy: “Pën yëˈëts xywyinˈëˈën xywyinxäjp ja teety mëdiˈibë jap tsäjptëgoty, pes yëˈë pyoky, kyaj yˈëjtsëty”. Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ëtsäjtëm kyaj nnayajnaxäˈänëm tsuu lokë extëmë jäˈäy mëdiˈibë duˈun nayanäjxëdëp (Prov. 1:32; 27:12).
8. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë nmëdäjtëm ja wijyˈäjtën?
8 Päätyënë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ets kyaj duˈun nyajpatëm extëm pënaty kyaj ti tjat tnijawëdë. Duˈun xyˈanmäˈäyëm: “Mëguˈugitëty, katë mwinmaytyë extëmë ënäˈkuˈungën” (1 Kor. 14:20). Mbäät nˈijtëm wijy pën nguytyuˈunëm ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë. Pën nduˈunëm duˈun, ta nbëkäˈänëmë kuentë wiˈixë Biiblyë xypyudëjkëm parë nduˈunëm tijaty extëm mbäät yˈoybyëtsëmy parë kyaj nnayˈamaymyoˈoy nnayjyotmaymyoˈoyëm. Pääty, oyxyëp ko nˈijxëm nuˈunën kujk nwimbajtëm. Extëm nˈokpëjktakëm, pën jeky kujk xyˈëxpëjknë Biiblyë ets mnëjkxp reunyonk, oyxyëp ko xywyinmay tiko kyajnëm xytyukëdëkë mjukyˈäjtënë Jyobaa ets kyajnëm mnëbety. O pën të mnëbajnë, ¿niˈigyë xytyunyë mëjääw parë oy mˈëwäˈkx mgäjpxwäˈkxët ets oyë jäˈäy xyaˈëxpëkët? Tijaty tyam mduumpy mä mjukyˈäjtën, ¿myajnigëxëˈkypy ko yëˈë mnaytyuknëˈëmooy mnaytyuktuˈumooyëp ja Diosë yˈëwij kyäjpxwijën? ¿Duˈun mjäˈäyˈaty mëdë mmëguˈuktëjk extëmxyëbë Jesus jyaˈayˈajty? Pën nbëjkëmë kuentë ko tsojkëp nˈaknayaˈoˈoyëm, oy ko nˈijxëm ko Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijënë “yajwijpy ja mëdiˈibë kyaj ti tnijawë” (Sal. 19:7).
9. Extëm mä Biiblyë yajnimaytyaˈagyë yäˈädë jäˈäyëty mëdiˈibë nëxik tukxiktëp, ¿këdii nanduˈunën tyam jyaˈayˈattë apostatas ets pënaty kyaj tmëdowäˈändë Diosë yˈayuk?
9 Ja myëmajtsk grupë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tkupëktë ja Diosë wyijyˈäjtën, yëˈë “mëdiˈibë nëxik tukxiktëp”. Näˈäty, nbatëmë duˈumbë jäˈäy mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm mëdiˈibë nyëxik tyukxiktëp ja myëguˈuktëjk (Sal. 123:4). Mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ko mä tiempë jyëjpkëxanë, jaˈˈatäämp mayë jäˈäy mëdiˈibë nëxik tukxiktëp (2 Peed. 3:3, 4). Tyam, ta näägë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tmëdoowˈitäˈändë tijatyë Dios yajmiimpy yajkëdakypy, duˈun jyaˈayˈattë extëm ja myëˈtëtyë Lot (Gén. 19:14). Mayë jäˈäy nyëxik tyukxiktëp pënaty jukyˈäjttëp extëmë Biiblyë jyënaˈany. Yäˈädë jäˈäyëty mëdiˈibë nëxik tukxiktëp, yëˈë tyuundëp “diˈibë kyaj jyapäätyëty ttundët” (Juud. 7, 17, 18). Extëm mä Biiblyë yajnimaytyaˈagyë yäˈädë jäˈäyëty, ¿këdii nanduˈunën tyam jyaˈayˈattë apostatas ets pënaty kyaj ttimymyëdowäˈändë Diosë yˈayuk?
10. Extëm jyënaˈanyë Salmo 1:1, ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj njäˈäyˈäjtëm extëm pënaty nëxik tukxiktëp?
10 ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj njäˈäyˈäjtëm extëm pënaty nëxik tukxiktëp? Ko kyaj mëët nduˈukmujkëm, pesë duˈumbë jäˈäy nitii tkaˈoyˈixtë (käjpxë Salmo 1:1). Yäˈädë yëˈë yˈandijpy, kyaj ngäjpxëm ets nmëdoowˈijtëm tijaty myaytyaktëbë apostatas, yëˈë ko pën kyaj nnaygyuentëˈäjtëm, mbäädë net nanduˈun njäˈäyˈäjtëm extëm jyaˈayˈattë, ndëjkëm abajt kutujkpë ets kyaj nekytyukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mët ja nyax kyäjpn. Parë kyaj duˈun njäˈäyˈäjtëm, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Xëmëts ndëkë abajt kutujkpë ko ti yajkäjpxˈoyë o extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm? ¿Yëˈëyëts nˈijxypy mäjaty tyëgoytyë ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm?”. Oy ko netyë nnayaˈoˈoyëm pën nbëjkëmë kuentë ko tamë duˈumbë jäˈäyˈäjtën xynyinäjxëm. Ko duˈun nduˈunëm, Jyobaa agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëty (Prov. 3:34, 35).
11. ¿Wiˈix tˈixtë Jyobaa yˈanaˈamën ja “mëdiˈibë kyaj ti jyot wyinmäˈänyëty”?
11 Ja myëdëgëk grupëbë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tkupëktë Jyobaa wyijyˈäjtën, yëˈë “mëdiˈibë kyaj ti jyot wyinmäˈänyëty”. Ets duˈun yajtijtë mët ko kyaj jyukyˈatäˈändë extëmë Dios tniˈanaˈamë. Yëˈëyë tyuundëp mëdiˈibë wyinmääytyëp ko oy (Prov. 12:15). Kyaj tkupëktë Jyobaa mä tsyoony ja wijyˈäjtën (Sal. 53:1). Ko nbatëmë duˈumbë jäˈäy mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, jeˈeyë xyˈëbat xykyäjpxpatëm ko ëtsäjtëm nmëmëdoˈowëmë Diosë yˈëwij kyäjpxwijën, per yëˈëjëty nitii oyˈäjtën xykyaˈˈawäˈänëm. Biiblyë jyënaˈany: ‘Yëˈë jäˈäy mëdiˈibë tsuujën käˈäp tnijawë wiˈix yˈënaˈanëtyën ko jam jyaˈty mä kutujktaknën, jaˈa ko wijyˈäjtën käˈäp yajpääty mä yëˈëjën’ (Prov. 24:7, TY). Pënaty kyaj ti jyot wyinmäˈänyëty nitii ëwij käjpxwijën mbäät xykyamoˈoyëm. Päätyënë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm: ‘Timnayjyëbëkët mä tsuujäˈäyën’ (Prov. 14:7, TY).
12. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nduˈunëm tijaty extëmë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tii jyot wyinmäˈäny?
12 Ëtsäjtëm kyaj duˈun njäˈäyˈäjtëm extëmë jäˈäyëty mëdiˈibë kyaj tmëjpëjktäˈäktë Diosë kyäjpxwijën, niˈigyë nnijawëyäˈänëm wiˈixë Dios wyinmay ets nmëmëdowäˈänëmë yˈanaˈamën. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nmëmëdoˈowëm? Yëˈko nwinmäˈäyëm wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko nmëmëdoˈowëm ets ko kyaj. Extëm nˈokpëjktakëm, mëjwiin kajaa tpäättë amay jotmay pënaty kyaj tmëmëdowdë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijën. Per oy jyukyˈattë pënaty myëmëdowdëbë Dios (Sal. 32:8, 10).
13. ¿Xytyukˈatsipˈäjtëmë Jyobaa parë nmëmëdoˈowëmë yˈëwij kyäjpxwijën?
13 Jyobaa myoopy niˈamukë jäˈäyë wijyˈäjtën ets kyaj pën ttukˈatsipˈaty. Per mëdiˈibën tëy tyuumpy, yëˈë ko ttukˈawanë wiˈix jyatäˈän kyëbatäˈändë pënaty kyaj myëmëdoyëty (Prov. 1:29-32). Pënaty kyaj tmëmëdowäˈändë Jyobaa, kyumëdowandëp extëm jyukyˈattë, pes ko tiempë nyaxët, këˈëm tkuˈayowëyäˈändë ets tpäädäˈändë amay jotmay, ets ok, ta Jyobaa yajkutëgoyäˈänëdë. Per pënaty myëdoowˈijttëbë Jyobaa yˈëwij kyäjpxwijën ets kyuytyuundëp, Jyobaa duˈun tyukwandäˈägëdë: “Ja mëdiˈibëts xymyëdoowˈijtp, kyaj ti ttsëˈëgëyaˈany tjawëyaˈany ets kyaj pyëjkëyaˈanyëtyë jotkujkˈäjtën ja ayoˈon mëdiˈibë atsëˈëk ajawë” (Prov. 1:33).
NDUKˈOYˈÄJTËM JA DIOSË WYIJYˈÄJTËN
Ko ngomentaräjtëm reunyonk, xypyudëjkëm parë niˈigyë nmëwingoˈonëmë Dios. (Ixë parrafo 15).
14, 15. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Proverbios 4:23?
14 Xëmë ndukˈoyˈäjtëm ko njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa xyˈëwij xykyäjpxwijëm. Të nˈijxëm ko Jyobaa niˈamukë xymyoˈoyëmë käjpxwijën. Extëm nˈokpëjktakëm, mä Proverbios nbatëmë ëwij käjpxwijën mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm oy ti tiempë ndukjukyˈäjtëm, ets mbäät yˈoyë jukyˈäjtën pën nguytyuˈunëm. Min nˈokˈijxëm taxk pëkyë ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Proverbios.
15 Nˈokkuentëˈäjtëm ja jot korasoon. Biiblyë jyënaˈany: “Mä tukëˈëyë mëdiˈibë mbäät xykyuentëˈaty, kuentëˈatë mgorasoon, mët ko jap tsyoonyë jukyˈäjtën” (Prov. 4:23). Nˈokwinmäˈäyëm tijaty nduˈunëm parë nguentëˈäjtëm ja jot korasoon mëdiˈibë xyajjukyˈäjtëm, pes tsojkëp tsuj yajxon ngäˈäy nˈukëm, nduˈunëmë ejersisyë ets kyaj njëˈxëm mëdiˈibë mbäät xypyäˈämduˈunëm. Nanduˈunën tsyokyëty nnaygyuentëˈäjtëm mä nDiosmëduˈunëm, tsojkëp bom bom ngäjpxëmë Biiblyë, nˈëxpëjkëm kontiempë tijaty naxäämp reunyonk, kyaj ndëgoyˈäjtëm ets ngomentaräjtëm. Tsojkëp nanduˈun xëmë nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets njëjpkudijëm tijaty mbäät dyajmäˈäty ja jot winmäˈäny, extëm ko jamyë xëëw tiempë nyajnäjxënë mä ixy jawë mä jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë ets ko nduˈukmujkëm mët pënaty mbäät xyajmäˈtëm.
Ko kyaj nbaˈoˈktëˈëwëm ja meeny sentääbë, xypyudëjkëm parë ndukjotkujkˈäjtëm tijaty nmëdäjt njaygyajpëm. (Ixë parrafo 16).
16. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 23:4, 5, ¿wiˈix tyam mbäät xypyudëjkëm?
16 Nˈoktukjotkujkˈäjtëm tijaty nmëdäjt njaygyajpëm. Biiblyë jyënaˈany: ‘Këdii nëgoo mnaymyëjääwˈixëdëty ets kumeenyjyaˈay mnayajˈawimbitäˈänëdëty. Pën jam yëˈë mjot mwinmäˈäny mjaygyukëp, yëˈë ko kumeenyˈäjtk nëgoobë yëˈë, yëˈë wit meeny pojˈam kyixy, jëduˈun ta yëˈë witsn kyaakjëdityën tuktsojkyë’ (Prov. 23:4, 5, TY). Ja meeny sentääbë pojënë kyexy nyaxy, per ta nimayë kumeenyjyaˈay etsë ayoobëjäˈäy mëdiˈibë jeˈeyë jyantsy myëmääy jyantsy myëdäjtëp wiˈix niˈigyë meeny sentääbë tˈokmëdattët. Ko duˈun tjantsy pyaˈoˈktëwdë, mbäädë net këˈëm nyayˈaxëktunëdë, tˈaxëktundë ja myëguˈuktëjk ets axtë nyayayubat nyayajpäˈämbatëdë (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10). Ja Diosë wyijyˈäjtën, xypyudëjkëm parë kyaj nëgoo ndimymyëmäˈäy ndimymyëdäjëm nmëdatäˈänëm mayë meeny sentääbë. Xypyudëjkëm nanduˈun parë kyaj tijaty nˈatsojkëm ets ndukjotkujkˈäjtëm tijaty nmëdäjt njaygyajpëm (Ecl. 7:12).
Ko jawyiin nwinmäˈäyëm mä kyajnëm ti ngäjpxpëtsëˈëmëm, xypyudëjkëm parë kyaj pënë ayuk ndukˈyajtsayujtëm. (Ixë parrafo 17).
17. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 12:18, ¿ti mbäät nduˈunëm parë ngäjpx nmaytyakëm extëmë “jäˈäy mëdiˈibë wijy”?
17 Nˈokniwinmäˈäyëm mä kyajnëm ti nˈëbëtsëˈëm ngäjpxpëtsëˈëmëm. Pën kyaj nguentëˈäjtëmë ääw ayuk, mbäät ndukˈyajtsayujtëm ja nmëguˈukˈäjtëm extëm nˈanmäˈäyëm. Biiblyë jyënaˈany: “Ääw ayuk mëdiˈibë kyaj yajniwinmayë duˈun kyumy extëmë espäädë, perë yˈääw yˈayukë jäˈäy mëdiˈibë wijy, yajtsoybyajtp” (Prov. 12:18). Oy nˈitäˈänëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm pën kyaj nibiˈtsˈëˈëw nibiˈtskäjpxëm (Prov. 20:19). Pën ntsojkëm ets ja ääw ayuk pyudëkëdët ets kyaj yajtsayutëdët, oy ko xëmë nˈëxpëjkëmë Biiblyë (Luk. 6:45). Ko nbawinmäˈäyëm extëmë Biiblyë xyˈëwij xykyäjpxwijëm, ta ja nˈääwˈäjt nˈayukˈäjtëm yˈitäˈäny extëmë ja ‘nëëjutën mä pyëtsimyën ja wijyˈäjtën’ mëdiˈibë yajnijky yajxeˈempy ja wiink jäˈäy (Prov. 18:4, TY).
Ko nduˈunëm extëmë Diosë kyäjpn xytyuˈumoˈoyëm, xypyudëjkëm parë mas oy ngäjpxwäˈkxëm ets nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy. (Ixë parrafo 18).
18. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Proverbios 24:6 parë mas oy ngäjpxwäˈkxëm ets nyaˈëxpëjkëm?
18 Nˈoktuˈunëm extëmë Diosë nyax kyäjpn tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy. Biiblyë xypyudëjkëmë yˈëwij kyäjpxwijën, pes jyënaˈany: “Ko yajxon myajnëˈëmoˈoy myajtuˈumoˈoyët, ta mtsiptunäˈäny; mä jyamëty nimayë ëwij käjpxwijpë oy wyimbëtsëmy tijaty yajtuump” (Prov. 24:6, notë). ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë yäˈädë tekstë parë mas oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm? Ko nduˈunëm extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm ets kyaj extëm nwinmäˈäyëm. Ko nëjkxëm reunyonk, ta nˈijxëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm dyajnaxtë diskursë etsë demostrasyonk, ets yëˈë net xypyudëjkëm parë mas oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Diosë kyäjpn, yajpëtsëëmpy nanduˈunë ëxpëjkpajn etsë bideo mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm parë jäˈäy ndukniˈˈijxëmë Biiblyë. ¿Të mijts xyjyaty wiˈix xyajtunët?
19. ¿Wiˈix mnayjyawëty ko Jyobaa mmoˈoyëtyë wijyˈäjtën? (Proverbios 3:13-18).
19 (Käjpxë Proverbios 3:13-18). ¡Mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko Dios xymyoˈoyëmë ëwij käjpxwijën mä Biiblyë! Pes koxyëp xykyamoˈoyëm, kyajxyëp mbäät nyajpatëm agujk jotkujk. Mä yäˈädë artikulo të nˈijxëm tuk pëky majtsk pëky wiˈixë Jyobaa xyˈëwij xykyäjpxwijëm mä Proverbios. Per kyaj japyë duˈun ttuny, nanduˈunën mä tukëˈëyë Biiblyë. Pääty nˈokpëjktakëmë winmäˈäny parë njukyˈäjtëm extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. Mayë jäˈäy kyaj dyajtsobäättë ja wijyˈäjtën mëdiˈibë Dios xymyoˈoyëm, per ëtsäjtëm, ijtëm seguurë ko “pënaty jam naygyumäjtsëdëp agujk jotkujk yajpäädäˈändë”.
ËY 36 Nˈokkuentˈäjtëmë jot korasoon
a Niˈigyë yˈoyëty ja wijyˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa yajkypy ets këdiinëm mëdiˈibë naxwinyëdë jäˈäy yˈawäˈänëp. Mä yäˈädë artikulo nnimaytyäˈägäˈänëm ja wijyˈäjtën mëdiˈibë yajmëdoop nëˈëjoty tuˈujoty mëdiˈibë yajmaytyakp mä Proverbios. Nanduˈun yajnimaytyäˈägäˈäny ti mbäät nduˈunëm parë nbatëmë yäˈädë wijyˈäjtën, tiko näägë jäˈäy kyaj tkupëktë ets tiko yˈoyëty nˈijxkujk njaygyujkëm.