Ënäˈktëjkëty, ¿wiˈix xytsyoktë mjukyˈatäˈändë?

1. ¿Ti jotmay wyinguwäˈkë Jehoás, Uzías etsë Josías?

¿MBAWINMAAPY wiˈix yˈanaˈamët tuˈugë ënäˈkuˈunk mä ja Dios nyax kyäjpn? ¿Wiˈix tˈokˈyajtunët ja kyutujkën ets ja madakën mëdiˈibë myëdäjtypy? Mä Biiblyë yajmaytyakp näägë ënäˈktëjkëty mëdiˈibë ojts yˈanaˈamdë jam Judá. Extëm nˈokpëjktakëm, Jehoás ja netyë jëmëjt 7, Uzías 16 etsë Josías 8. Seguurë ko ojts tsyiptakxëdë, perë Jyobaa ojts pyudëkëdë mët ja wiinkpë Diosmëduumbëty parë ttuundë mëdiˈibë oy.

2. ¿Tiko yˈoyëty nˈëxpëjkëm mä yajnimaytyäˈäktë Josías, Uzías etsë Jehoás?

² Mbäät mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëmë yäˈädë nidëgëëkpë reyëty, oy ngatuˈunëmë rey. Xytyukniˈˈijxëm tijaty kyaj oy ttuundë ets tijaty oy tyuundë. Extëm yajnimaytyäˈäktë, xytyukˈijxëm ko tsojkëp yajxon nwinˈijxëm pënaty mët nnaymyaˈayëm, nˈijtëm yujy tudaˈaky ets xëmë nˈëxtäˈäyëmë Jyobaa.

WINˈIX YAJXON PËNATY MËËT MNAYMYAYAˈANYËTY

3. ¿Ti tyuunë Jehoás ko pyudëjkë Jehoiadá?

³ Tun tijaty mbäät yˈoybyëtsëmy extëmë Jehoás. Ko Jehoás myutskˈaty, ta yˈoˈkyë tyeety ets yëˈë yajˈyaˈk yajpajtë Jehoiadá, ja saserdotë wintsën, tukniˈˈijxë ja Jyobaa nyëˈë tyuˈu. Jehoás yˈijxkujk jyaygyukë ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë mooyë Jehoiadá ets duˈun dyajnigëxëˈky ko wijˈyë nety. Ko duˈun yajpudëjkë, ta tmëduunyë Jyobaa ets tpudëjkë nanduˈun ja nax käjpn parë duˈun ttundët. Jehoás ojts nanduˈun ttuknibëjktäägë parë jatëgok yaˈˈagojët ja Diosë tyëjk (2 Crón. 24:​1, 2, 4, 13, 14).

4. ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko ntsojkëm ets nmëmëdoˈowëmë Jyobaa yˈanaˈamën? (Proverbios 2:​1, 10-12).

⁴ Pën yëˈë mdääk mdeety o wiink jäˈäy mbudëjkëp parë xytsyokëdë Jyobaa ets xymyëmëdowëdë yˈanaˈamën, mëjwiin kajaa nety mëdiˈibë mdukumääyëp (käjpxë Proverbios 2:​1, 10-12). Uˈunktääk uˈunkteety mbäät tˈëxtäˈäytyë winmäˈäny wiˈix tpudëkëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Okˈix ti tyuunë tyeetyë Katia parë yajpudëjkë ets yëˈë twinˈixët mëdiˈibë oybyëtsëmëp. Ko ijty bom bom wyoownëjkxyëty eskuelë, ta ja tyeety tyukmëtmaytyaˈagyëty ja tekstë mëdiˈibë bom bom yajkäjpxp. Katia jyënany: “Kots duˈun ja ndeety ttuuny, xypyudëjkëts parëts nmëmadaky ja amay jotmay mëdiˈibëtsë nety nbatypy mä eskuelë”. Per mbäädë net ja mdääk mdeety dyajnaxkëdaˈaky tuˈugë anaˈamën ets mwinmay ko nëgoo ttimyˈyaˈˈaniˈigyënë ets ko kyaj mbäät xynyekytyuny ti mjatsojkënyëˈajtypy, ¿ti net mbudëkëyanëp parë xymyëmëdowët? Anastasia tnimaytyaˈaky ko tyääk tyeety kyaj jeˈeyë dyajnaxkëdäˈäktë ja anaˈamën, nanduˈun tyukmëtmaytyäˈägëdë tiko duˈun ttundë. Yëˈë tnimaytyaˈaky: “Yëˈëts xypyudëjkë parëts njaygyujkë ko ja ndääk ndeetyëts kyaj nanëgoobë ja anaˈamën dyajnaxkëdäˈäktë, yëˈë duˈun mët kots xytsyoktë etsëts xykyuentëˈatäˈändë”.

5. ¿Wiˈix mbäät dyajnayjyawëtyë mdääk mdeety etsë Jyobaa tijaty mduumpy? (Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25).

⁵ Jantsy agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëty ja mdääk mdeety ko xymyëmëdowët ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë. Per niˈigyë jotkujk nyayjyawëyaˈanyëtyë Jyobaa ets mbäät xymyëtnaymyaayëbëˈaty xëmëkyëjxm (käjpxë Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25). ¿Këdii oy ko xypyanëjkxëdë yˈijxpajtënë Jehoás?

6. ¿Pën myëmëdoowë Jehoás, ets wiˈix wyimbëtsëëmy? (2 Crónicas 24:​17, 18).

⁶ Ix wiˈix tkujäjt tkukëbajtë Jehoás ko kyaj oy tijaty ttuuny. Ko yˈoˈkyë Jehoiadá, ta Jehoás nyaymyaaybyëjkë mëdë jäˈäy mëdiˈibë kyaj tmëmëdowdë Jyobaa (käjpxë 2 Crónicas 24:​17, 18). Yëˈë yˈijxkujk jyaygyujkë wiˈix yˈanmääyë ja prinsipes mëdiˈibë Judá mëdiˈibë nety kyaj ttsoktë Jyobaa. ¿Këdii oyxyëp ko kyaj tmëjpëjktaky wiˈix yˈanmääyëdë? (Prov. 1:10). Perë Jehoás kyaj oy tijaty ttuuny mët ko yëˈë myëmëdoow wiˈix yˈanmääyë ja myëtnaymyaayëbëty. Ets ko ja pryimë Zacarías jyapudëkëyanë, ta ojts tniˈanaˈamë parë yˈoogët (2 Crón. 24:​20, 21; Mat. 23:35). Mëk axëëk mëdiˈibë tyuunë Jehoás, jantsy oyë nety të jyukyˈaty, per ok, ta ojts tmastutnë Jyobaa ets axtë ojts yajjäˈäyˈoˈknë. ¿Wiˈixë net wyimbëtsëëmy? Ojts nanduˈun yaˈoogyëty ja tyuumbëtëjk (2 Crón. 24:​22-25). ¡Kyajxyëp duˈunë Jehoás jyajty koxyëp yëˈë tˈijxkujk tjaygyujkë yˈëwij kyäjpxwijënë Jyobaa ets pënaty Diosmëduundë! ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëm jyajty kyëbetyë Jehoás?

7. ¿Pënaty mbäät nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁷ Ko nˈijxëm wiˈixë Jehoás tkujäjt tkukëbajtë ko kyaj oy tijaty ttuuny, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko yëˈëyë nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm pënaty mbäät xypyudëjkëm, jaˈa njënäˈänëm, pënaty tsyojktëbë Jyobaa ets yajxondäˈägandëp. Mbäät nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm oy wiˈixëm ja xyëëw jyëmëjt tmëdattë. Nˈokjamyajtsëmë Jehoás, yëˈë mëët nyaymyaayë Jehoiadá mëdiˈibë nety mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë. Pën jamë mmëtnaymyaayëbë, oy ko xywyinmayët: “¿Xypyudëjkëbëts parëts niˈigyë nmëbëjkën nyajkëktëkët? ¿Xypyudëjkëdëbëts parëts nmëmëdowëdë Diosë yˈanaˈamën? ¿Jyantsy nyimaytyäˈägandëbë Jyobaa ets tijaty yˈëxpëjktëp mä Biiblyë? ¿Myëjˈijx myëjpëjktaktëbë yˈanaˈamën? ¿Xytyukˈanmääytyëbëts kots jam tijaty oy ngatuny o yëˈëyëts xytyukˈanmääytyëp tijatyëts njantsy yˈoymyëdoopy?” (Prov. 27:​5, 6, 17). Pën mˈijxypy ko ja mëtnaymyaayëbëty kyaj ttsoktë Jyobaa, kyaj tiko mëët mnaymyayëdët. Per pën ja mëtnaymyaayëbëty tsyojktëbë Jyobaa, oy ko duˈunyëm mëët mnaymyayëdët, yëˈë ko tsipë duˈumbë xypyäädët (Prov. 13:20).

8. ¿Tiko mbäät mnaygyuentëˈatyëty ko xyajtunëdë redes sociales?

⁸ Kyaj wyiˈixëty ko nyajtuˈunëmë redes sociales, pes mbäät jap ngäjpx nmaytyakëm mët ja jëëky mëguˈuk ets ja mëtnaymyaayëbëty. Per ta net nääk mëdiˈibë jeˈeyë pyëjktaktëbë fotë, bideo parë myëjpëtsëmäˈändë ets ttukˈixäˈändë ja myëguˈuktëjk tijaty të tjuy të tkëbattë o tijaty të ttundë. Pën myajtuumbyë redes sociales oy ko xywyinmayët: “¿Tikots duˈun tijaty nbëjktaˈaky, yëˈë parëts nbudëkëyaˈanyë nmëguˈuktëjk o parëts nmëjpëtsëmäˈäny? ¿Nnasˈijxëbëts parëtsë jäˈäy duˈun tijaty xytyuktunët extëm wyinmaytyë ets kyäjpx myaytyäˈäktë?”. Tëgok, yëˈë nmëguˈukˈäjtëm Nathan Knorr mëdiˈibë tuun mä Pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty, duˈun jyënany: “Këdii xyajjotkujkˈattë yëˈë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë ko kyaj mbäät niˈamukë xyajjotkujkˈäjtäˈäy. Yëˈën yajjotkujkˈatë Jyobaa ets duˈun niˈamukë xyajjotkujkˈatët pënaty yëˈë mëduunëp”.

JÄˈÄYˈAT YUJY TUDAˈAKY

9. ¿Ti tyuunë Uzías mët ko Jyobaa pyudëjkë? (2 Crónicas 26:​1-5).

⁹ Tuun mëdiˈibë oybyëtsëmëp extëmë Uzías ttuuny. Ko rey Uzías yˈënäˈkˈäjty, yujy tudaˈaky jyaˈayˈajty ets tsyëˈkë ja Diosë tëyˈäjtënbë. Jyobaa mëjwiin kajaa ojts kyunuˈkxyëty nuˈun jyukyˈajty 68 jëmëjt (käjpxë 2 Crónicas 26:​1-5). Uzías myëmadak nimay ja myëtsipëty ets yˈijxˈijt kyuentëˈäjt ja Jerusalén käjpn (2 Crón. 26:​6-15). Seguurë ko agujk jotkujk nyayjyäˈäwë mët ko Jyobaa pyudëjkë (Ecl. 3:​12, 13).

10. ¿Wiˈixë Uzías jyajty kyëbejty?

¹⁰ Ix wiˈix wyimbëtsëëmy tijaty kyaj oy ttuunyë Uzías. Komë Uzías të nety tˈijxwëˈëmy ko jeˈeyë tijaty tniˈanaˈamë mët ko tyuny rey, waˈan wyinmääy ko mbäät ttuny ti tyimtunaampy. Tëgok, ta tyëjkë mä ja templë ets yäjk ja wintsëˈkën mëdiˈibë nety kyaj pyaaty nyitëkëty (2 Crón. 26:​16-18). Azarías ja saserdotë wintsën, ojts tyukˈanëˈëmxëty ko kyaj yˈoyëty mëdiˈibë të ttuny, perë Uzías jeˈeyë jyotˈambëjky. Kom kyaj tmëmëdooyë Jyobaa, ta pyatë ja leprë (2 Crón. 26:​19-21). Kyajxyëp duˈun jyajty kyëbejty koxyëp jyaˈayˈajty yujy tudaˈaky.

11. ¿Ti tyuumpy tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë yujy tudaˈaky? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹¹ Ko Uzías tyëjkë rey, jyaˈaytyëgooy ko yëˈë netyë Jyobaa të pyudëkëty mä tukëˈëyë tijaty të ttuny. ¿Ti yäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko tukëˈëyë tijaty nmëdäjtëm mä jukyˈäjtën, yëˈë Jyobaa xymyoˈoyëm ets yëˈë xypyudëjkëm parë nmëduˈunëm agujk jotkujk. Kyaj yˈoyëty nnaytyukmëjjäˈäwëm tijaty, yëˈëjën mbäät nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaab (1 Kor. 4:7). Tsojkëp njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky, ngupëjkëm ko pokyjyaˈay nyajpatëm ets nasˈijxëm parë pën xyjyëjwijtsëmbijtëm. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë jyëmëjt 60 naxy, jyënany: “Kyajts nyajpoky kots pën xyˈëwijy xykyäjpxwijy kots ti oy ngatuny, nduumbyëtsë mëjääw parëts nnayaˈoyëty etsëts nmëduunˈadëˈëtsyë Jyobaa”. Pën xëmë yujy tudaˈaky njäˈäyˈäjtëm ets ntsëˈkëmë Jyobaa, ta oy tijaty ndunäˈänëm mä jukyˈäjtën (Prov. 22:4).

MMËWINGOONˈADËˈËTSË JYOBAA

12. Ko Josías yˈënäˈkˈäjty, ¿ti tyuun parë niˈigyë tmëwingoonyë Jyobaa? (2 Crónicas 34:​1-3).

¹² Tun tijaty oybyëtsëmëp extëm ttuunyë Josías. Yëˈë ja netyë jyëmëjt 16 ko tmëwingoontsondakyë Jyobaa, yˈixyˈataambyë nety niˈigyë ets tmëdunäˈäny. Per ojts tsyiptakxëty tyunët rey, pes mä taabë tiempë yëˈë netyë jäˈäy yˈawdäjttëbë wiink dios. Pääty tsojkëbë nety yˈitët jotmëkë Josías parë tpudëkëdë jäˈäy ets kyaj tˈawdattëdë wiink dios. Ja netyë jëmëjt naa 20 ko dyajjëgaktääy ja awinax mëdiˈibë netyë jäˈäy yˈawdäjttëp (käjpxë 2 Crónicas 34:​1-3).

13. ¿Wiˈix mbudëkëyaˈanyëty ko xytyukwandäˈägëdë Jyobaa mjukyˈäjtën?

¹³ Oy tyam mˈënäˈkˈaty extëmë Josías, mbäät niˈigyë xymyëwingonyë Jyobaa ets xyˈixyˈaty wiˈix jyaˈayˈaty. Ko duˈun xytyunët, yëˈë mbudëkëyanëp parë mjukyˈäjtën xytyukwandäˈägëdë Jyobaa. Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈagyë Luke mëdiˈibë netyë jëmëjt 14 ko nyëbejty. Yëˈë jyënany: “Desde tyam, yëˈëts jëjpˈam nbëjktäˈägaambyë Jyobaa mätsë njukyˈäjtën ets ndunaambyëtsë mëjääw parëts nyajjotkujkˈatäˈäny” (Mar. 12:30). Pën mduumpy duˈun, mëjwiin kajaa myajkunuˈkxäˈäny.

14. ¿Wiˈix näägë ënäˈktëjk tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Josías?

¹⁴ ¿Tijaty jotmay tyam wyinguwäˈkëdëbë ënäˈktëjk? Johan, ja netyë jyëmëjt 12 ko nyëbejty, per mä yˈeskuelë tukˈatsipˈäjtëdëp ja myëguˈuktëjk parë jyuˈugët. ¿Ti pudëjkëp parë kyaj tˈaxäjë? Ko twinmay wiˈix yˈaxëktunäˈänyëty ko jyuˈugët ets ko mbäät tmëjagamgeˈegyë Jyobaa. Tuˈugë kiixy mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Rachel ja netyë jyëmëjt 14 ko nyëbejty, tnimaytyaˈaky ti pudëjkëp ko tpäätyë amay jotmay mä yˈeskuelë. Jyënaˈany: “Xëmëts nˈijxkijpxyë tijatyëts yajtukmëtmaytyakp eskuelë mët tijaty yajnimaytyakp mä Biiblyë ets mä Jyobaa. Extëm kots nˈëxpëktë wiˈix tijaty tyuun jyäjtë, yëˈëts njamyejtsypy tijatyë Biiblyë nyimaytyakypy ets tijaty jap ojts yajnaskäjpxë. Näˈäty kots nmëtmaytyaˈaky ja nmëëˈeskuelë, tats njamyetsy tuˈugë tekstë mëdiˈibëts mbäät ndukpudëkë”. Waˈan kyaj duˈun xypyaatyë jotmay extëm ja rey Josías, per mbäät mˈity wijy ets ninäˈä xykyamastuˈudëdë Jyobaa. Pën mëmadakypy ja amay jotmay mëdiˈibë tyam mbatypy, nëjkxëp nanduˈun xymyëmadaˈaky mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

15. ¿Ti pudëjkë Josías parë xëmë tmëduunyë Jyobaa? (2 Crónicas 34:​14, 18-21).

¹⁵ Ko netyë rey Josíasë jyëmëjt 26, ta dyaˈˈaˈoˈoyëdë ja templë. Ets mä nety jam yaˈˈagojë, ta jap “yajpaty ja Jyobaa Ley mëdiˈibë yajmooyë Moisés”. Ko ojts yajtukwingugäjpxë, ta netyë duˈun ttuuny extëmë nety jap jyënaˈany (käjpxë 2 Crónicas 34:​14, 18-21). ¿Mtsojkënyëˈajtypy xykyäjpxäˈänyë Biiblyë? Pën jam xykyajpxy, ¿mdukxondakypy? ¿Ti mduumpy ko xykyajpxy tuˈugë tekstë mëdiˈibë mˈoymyëdoopy? Luke mëdiˈibë të yˈokˈyajnimaytyakpë mä parrafo 13, kyujäˈäyëbë tekstë mëdiˈibë yˈoymyëdoopy. ¿Waˈandaa nanduˈun mbudëkëdët ko xyjyamyatsëdë tekstë o tijaty mˈoymyëdoopy? Ko niˈigyë xytsyojkënyëˈatët ets xykyäjpxëdë Biiblyë, ta mas niˈigyë Jyobaa xymyëdunäˈänët. Ets niˈigyë mbudëkëyaˈanyëty parë xytyunët mëdiˈibë oy extëm ttuunyë Josías.

16. ¿Tiko Josías tyëgooy mëjwiin kajaa, ets ti xytyukniˈˈijxëm?

¹⁶ Ix wiˈix axëëk jyajty kyëbejtyë Josías ko oy tijaty tkatuuny. Ko netyë jyëmëjt naa 39, kyaj tmëmëdooyë Jyobaa extëm nyëˈëmooy tyuˈumooyë. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Oˈk tëgooy, kyaj ojts ttukˈijxpetyë Jyobaa, këˈëm nyaytyukˈijxpajtë (2 Crón. 35:​20-25). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko duˈunyëm mbäät ndukˈijxpajtëmë Jyobaa oy nuˈun ja xëëw jëmëjt nmëdäjtëm ets oy jeky kujk nˈëxpëjkënë Biiblyë. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm? Ko nmënuˈkxtakëm parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nˈijxkujk njaygyujkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm xyˈëwij xykyäjpxwijëm mëdiˈibë oy Diosmëduundëp. Ko duˈun nduˈunëm, ta tsip nëjkx nëˈëdëgoˈoy nduˈudëgoˈoyëm ets nëjkxëp njukyˈäjtëm agujk jotkujk (Sant. 1:25).

ËNÄˈKTËJKËTY, MBÄÄT MJUKYˈATTË AGUJK JOTKUJK

17. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm yajnimaytyäˈäktë ja nidëgëëkpë rey mëdiˈibë anaˈamdë Judá?

¹⁷ Ënäˈktëjk mbäät tijaty ttundë mëdiˈibë yaˈˈagujkˈat yajjotkujkˈatëdëp. Extëm të yajnimaytyaˈagyë Jehoás, Uzías etsë Josías, yëˈë xytyukˈijxëm ko ënäˈkuˈunk etsë ënäˈktëjk, mbäät oy tijaty ttundë ets jyukyˈattë extëmë Jyobaa dyajnayjyawëdët agujk jotkujk. Yäˈädë ënäˈktëjk mëdiˈibë të yajnimaytyäˈäktë, tëgooytyë ets axëëk tkujäjt tkukëbajtëdë. Per miitsëty ënäˈktëjk pën mduundëbë mëjääw parë kyaj xytyundët mëdiˈibë axëëk, mbäät mjukyˈattë agujk jotkujk.

18. ¿Pënatyë yˈijxpajtën xytyukˈijxëm ko mbäät oy tijaty nduˈunëm mä jukyˈäjtën? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁸ Biiblyë nyimaytyakypy nanduˈunë wiinkpë ënäˈktëjk mëdiˈibë ojts tmëwingondë Jyobaa, ojts kyupëkëdë ets oy ojts jyukyˈattë, niduˈuk yëˈë David. Desde mutsknëm tmëduuntsondakyë Jyobaa, ets ok, ko tyuuny rey ninäˈä tkamastutyë Jyobaa. David tuundëgooy, per oy duˈun yˈoktëgooy, Dios ijxë ko jantsy oy myëdunyëty (1 Rey. 3:6; 9:​4, 5; 14:8). Ko xykyäjpxët mä Biiblyë wiˈixë David jyukyˈajty, mbäät nanduˈun mbudëkëty parë xëmë Jyobaa xymyëdunët. Ja tuk pëky mëdiˈibë mbäät mbudëkëty, yëˈë ko xyˈëxpëkët wiˈix yajnimaytyäˈäktë Marcos o Timoteo. Yëˈë desde mutsknëm tpëjktaktë wyinmäˈäny parë tmëdunäˈändë Jyobaa, ets duˈun Diosmëduundë nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën. Ko duˈun Diosmëduundë, yajxondaktë Jyobaa jyot kyorasoon ets agujk jotkujk jyukyˈäjttë.

19. ¿Wiˈix mnaytyukmëtsokyëty mjukyˈatäˈäny?

¹⁹ ¿Wiˈix mnaytyukmëtsokyëty mjukyˈatäˈäny mä tiempë myiny kyëdaˈaky? Duˈun mjukyˈatäˈäny extëm tyam tijaty xytyuny. Pën mdukjotkujkˈäjtypyë Jyobaa ets kyaj yëˈëjëty ja mgëˈëm mjot mgëˈëm mwinmäˈäny, Jyobaa mbäät mbudëkëty parë oy tijaty xytyunët (Prov. 20:24). Mbäät mjukyˈaty agujk jotkujk. Oy ko kyaj xyjyaˈaytyëgoyët ko Jyobaa mëjwiin kajaa dyajtsobääty tijaty mdukmëduumpy. Nitii duˈun kyaˈoyëty ets nitii duˈun tkamëbääty extëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa mëdiˈibë nëgooyë xytsyojkënë.