¿Wiˈix mbäät nbokymyaˈkxëm ixtëmë Jyobaa?

1, 2. 1) ¿Näˈä mbäät tsyiptaˈaky nbokymyaˈkxëm? 2) ¿Wiˈixë Denise dyajnigëxëˈky ko të nety ja jäˈäy tpokymyeˈkxy?

NIMAY ëjtsäjtëm xytsyiptakxëm nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy. Ets mas niˈigyë pën të tˈëy tkajpxyë ääw ayuk o pën të wiˈix xytyuˈunëm mëdiˈibë të xyajtsayujtëm mëjwiin kajaa, per mbäät njäˈäytyëgoˈoyëm ets nbokymyaˈkxëm. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë nmëguˈukˈäjtëmë Denise,a yëˈë ojts tpokymyeˈkxy tuˈugë jäˈäy mëjwiin kajaa. Mä jëmëjt 2017, Denise mëdë fyamilyë japë nety të yˈotstë mä Betel mëdiˈibë Estados Unidos ets jëmbijnëdëbë nety ko tsyokaräjtëdë tuˈugë karrë, Denise, tëgooyë jyot jyäˈäwën. Ko ojts jyotwijy, ta tnijäˈäwë ko kajaa nety të tsyayuttë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets ko ja myëmëjjäˈäy Brian, të yˈooky. Ko Denise tnimaytyaˈaky wiˈix ja jäj jëmuˈumën dyajnäjxy, duˈun jyënaˈany: “Mëk mon mëk tukëts nnayjyäˈäwë ets kyajts nekynyijäˈäwë tiijëts ndunëp”. Mä nety duˈun të yˈayoˈonbäättë, ta Denise tnijäˈäwë ko yäˈädë jäˈäy kyaj nety myuˈugyë, nan kyaj nety të tjëˈkxyë droogë ets ko kyaj duˈun të jyaty mët ko jagam ja yˈijx kyoˈowën tpëjktaˈaky. Denise, ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa parë myoˈoyëdët ja jotkujkˈäjtën ets kyaj ttukjotˈambëkët ja jäˈäy mëdiˈibë nety të yˈayoˈonmoˈoyëdë.

² Ja jäˈäy mëdiˈibë tsyokaräjttë mëdë Denise, duˈun ja jyotmay wyingëdaky ko kyaj nety nijot të yˈadëˈëtsy, per pën yajpatp ja pyoky, ta yajpëjktäˈägäˈäny pujxndëgoty. Per tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë myëdäjtypyë kutujkën tˈanëmääyë Denise ko wiˈixë nety yëˈë tkëyakyë tyëyˈäjtën, mbäädë nety ja jäˈäy pyujxndëjkkäˈäy o mbäät yˈawäˈätspëtsëmy. Denise tnimaytyaˈaky: “Kojëts njamyajtstääy wiˈixëts nˈayoˈonbattë, duˈunxyëp ixtëm jatëgok yˈawatstäˈäy ja ntsayutëts ets yajtukniwëjˈyë kään”. Ko nyajxy majtsk sëmään tëgëëk sëmään, Denise tamë nety yajpääty mä ja mëj kutujktakn parë nyaywyindanëyäˈänëdë mët ja jäˈäy mëdiˈibë netyë jäj jëmuˈumën mëjwiin kajaa të myoˈoyëdë. ¿Wiˈixë Denise jyënany? Ta tˈanëmääy ja fes ets tpaˈˈayowët ja yeˈeytyëjk.b Ko kyäjpxtääy, ta ja fes tyëjkë jëëy yaxpë ets jyënany: “25 jëmëjtëts kujk nfesˈaty ets ninäˈänëmtsë nety duˈun ngamëdoy pën tˈamdoy ets yajpaˈˈayowët ja jäˈäy mëdiˈibë të yˈayoˈonmoˈoyëty. Tyamnëmëts nˈixy wiˈix tuˈugë jäˈäy dyajnigëxëˈëgyë paˈˈayoˈowën etsë tsojkën”.

3. ¿Ti pudëjkë Denise parë ojts tpokymyeˈkxy ja jäˈäy?

³ ¿Ti pudëjkë Denise parë ojts tpokymyeˈkxy ja jäˈäy? Yëˈë ko tpawinmääy wiˈixë Jyobaa pyokymyeˈkxy (Miq. 7:18). Pën nmëjjäˈäwëm winë ääw winë jot ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm, ta nanduˈun nbokymyaˈkxäˈänëmë wiink jäˈäy.

4. ¿Ti Jyobaa tsyojkypy nduˈunëm? (Éfesʉ 4:32).

⁴ Jyobaa xypyokymyaˈkxëm mëjwiin kajaa ets tsyojkypy parë nanduˈun nduˈunëm (käjpxë Éfesʉ 4:32). Yëˈë tsyojkypy ets nbokymyaˈkxëm ja jäˈäy mëdiˈibë axëëk xytyuˈunëm (Sal. 86:5; Luk. 17:4). Mä yäˈädë artikulo nimaytyäˈägäˈänëm tëgëk pëky mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm parë nmaˈkxëm ja wiink jäˈäy.

KYAJ NGUYUˈTSËM WIˈIX NNAYJYÄˈÄWËM

5. Ixtëm jyënaˈanyë Proverbios 12:​18, ¿wiˈix nnayjyäˈäwëm ko pën xyajtsayujtëm mëdë yˈääw yˈayuk o ko wiˈix xytyuˈunëm?

⁵ Mëk yajjawë ko pën xyajtsayujtëm mëdë yˈääw yˈayuk o ko wiˈix xytyuˈunëm, per mas mëk yajjawë pën yëˈë duˈun xytyuˈunëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë o tuˈugë jëëky mëguˈuk (Sal. 55:​12-14). Näˈäty mbäät duˈun njäˈäwëm ixtëmxyëp nyajtukuˈumëm tuˈugë espäädë (käjpxë Proverbios 12:18). Ets mbäädë net kyaj nyajpëtsëˈëmëm wiˈix nnayjyäˈäwëm, per ko ngayajpëtsëˈëmëm, duˈunxyëp ixtëm nasˈijxëm ets jap wyëˈëmët mëdiˈibë të nyajtukuˈumëm. Pën kyaj duˈun nduˈunëm kyaj tsyoˈogäˈäny ja tsayut.

6. ¿Ti nduˈungojëm ko pën wiˈix xytyuˈunëm o ko pën wiˈix xyˈanëmäˈäyëm?

⁶ Ko pën wiˈix xytyuˈunëm o xyˈanëmäˈäyëm, mbäät njotˈambëjkëm. Etsë Biiblyë jënäämp ko duˈunën njäjtëm, per xykyäjpxwijëmë net ets kyaj nnaytyukmëmadakëm ja akë (Sal. 4:4; Éfes. 4:26). ¿Tiko kyaj yˈoyëty ets nnaytyukmëmadakëm? Yëˈko ko ti nduˈunëm mä të njantsy jyotˈambëjkëm, kyaj yˈoybyëtsëmy (Sant. 1:20). Nˈokˈyaˈijtëmë yäˈädë winmäˈänyoty: kyaj mbäät njëjpkudijëm ets pën xyajjotˈambëjkëm, per mëdiˈibë mbäät njëjpkudijëm yëˈë ets xëmë nˈajkënë.

7. ¿Wiˈix nnayjyäˈäwëm ko pën xyajtsayujtëm?

⁷ Ko pën xyajtsayujtëm, mbäät wiˈixëm njantsy nyayjyäˈäwëm. Ixtëm nˈokpëjktakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Ann, jyënaˈany: “Kojëts nmutskˈäjty, tajëtsë ndeety tmäjtstuty ja ndäägëts ets tpëjky ja mëdiˈibëtsë nety xyˈijxp. Jantsy naytyuˈugëts nnayjyäˈäwë. Ets ko tpattë ja yˈuˈunk yˈënäˈk, tajëts njäˈäwë ko tëjëts xyajnitëgatstë. Mäjëts nˈyeˈky nbejty duˈunëts njäˈäwë ko kyajts pën xytsyoky”. Georgette jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm duˈun tnimaytyaˈaky ko ja myëmëjjäˈäy myëdëgooyë. Yëˈë jyënaˈany: “Jantsy axëëgëts nnayjyäˈäwë, yëˈëtsë nety mëët nayjyamyëdatyë mäjëts nbrekursoorˈattë ets duˈunëtsë nety të naymyayëdë desde mutskatynyëm”. Jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Naomi, jyënaˈany: “Ninäˈäts duˈun ngawinmääy xytyunëdë nmëmëjjäˈäy. Kojëts xyˈanëmääy ko yëˈë nety yˈijxypyë pornografía ayuˈutsy ameˈtsyë, jantsy axëëgëts xyajnayjyäˈäwë, kyajtsë nety ndimyjyëjpˈixy duˈun xywyinˈëënët”.

8. 1) Oknimaytyäˈäk tiko yˈoyëty nbokymyaˈkxëm. 2) ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nbokymyaˈkxëm? (Ixë rekuäädrë “¿Ets pën xëmë myiny mä jot winmäˈäny wiˈix tuˈugë jäˈäy të xytyuˈunëm?”).

⁸ Kyaj mbäät njëjpkudijëm wiˈixë jäˈäy xyˈanmäˈäyëm o wiˈix xytyuˈunëm, per mbäät nnayjyëjpkuwijtsëm wiˈix nˈatsoˈowëm. Mëdiˈibë mas oy, yëˈë ko nbokymyaˈkxëm. ¿Tiko? Yëˈko ntsojkëmë Jyobaa ets yëˈë tsyojkypy parë duˈun nduˈunëm. Pën duˈunyëm nˈajk ndoˈoyëm ets kyaj nmaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm, mbäät ti nduundëgoˈoyëm o axtë nayajˈyudëjk nayajpäˈämdëjkëm (Prov. 14:​17, 29, 30). Min nˈokˈijxëm wiˈix jyënaˈany tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Christine: “Kojëts nˈeky ndoyëty, kyajts nëgoo nxiˈiky nxony, kyajëts oy nnayajkay nnayaˈuugyëty ets kyajëts oy nmäˈäy nboˈkxy. Ets kom kyajts nëgoo nnayˈaguwits nnayjyëjpkuwitsëty, tajëtsë net ntsiptuny mëdëtsë nmëmëjjäˈäy ets mëdë wiink jäˈäy”.

9. ¿Tiko yˈoyëty nyajpëtsëˈëmdäˈäyëm ja tsip akë?

⁹ ¿Ets pën ja jäˈäy mëdiˈibë të xyajtsayujtëm ninäˈä tkaˈˈamdoyë maˈkxën? Mbäät ëjtsäjtëm nyaˈoˈoyëm ja jotmay parë kyaj duˈunyëm xyˈaxëktuˈunëm. Georgette, mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 7, jyënaˈany: “Näjxë tiempë, per awäˈätspëtsëëmëts mä ja tsip akë mëdiˈibëts njäˈäwë mä ja jäˈäy mëdiˈibëtsë nety të nˈokmëmëjäˈäyˈäjtpë. Ok, nnayjyäˈäwëts agujk jotkujk”. Ko duˈun nduˈunëm, ta kyaj njukyˈäjtëm winˈak jotˈakë. Naybyaˈˈayoˈowëmë nety nanduˈun, pes ta kyaj ja jot winmäˈäny nbëjktakëm mä ja jotmay mëdiˈibë të nmëdäjtëm ets duˈuntsoow njukyˈäjtëm agujk jotkujk (Prov. 11:17). Waˈanë net mijts të xyjyakupëky wiˈix mnayjyawëty, per kyaj net mˈity listë parë xypyokymyaˈkxët ja jäˈäy. Min nˈokˈijxëm ja tuk pëky ti mbäät mbudëkëty.

JÄˈÄYTYËGOY WIˈIX JA JÄˈÄY TË MDUNYËTY

10. ¿Tiko tsyokyëty nyaxëdë tiempë parë xyjyaˈaytyëgoyët wiˈix ja jäˈäy të mdunyëty? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁰ ¿Ti mbudëkëyanëp parë xyjyaˈaytyëgoyët wiˈix ja jäˈäy të mdunyëty? Tim jawyiin, yëˈë ko nyaxëdë tiempë. Ko tuˈugë jäˈäy tsyayuty mëjwiin kajaa, ta tsyoybyety mä doktoor. Ets tsojkëbë net ja tiempë parë yajxon yˈagëdäˈägët. Nanduˈunën jyaty mët mijts, tsojkëbë tiempë parë tsyoˈogët mä ja jäˈäy të myajtsayutyëty etsë net xymyaˈkxët winë ääw winë jot (Ecl. 3:3; 1 Peed. 1:22).

11. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm ko nnuˈkxtakëm parë nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy?

¹¹ Myëmajtsk pëky mëdiˈibë mbudëkëyanëp, yëˈë ko xyˈamdow xypyëjktsowëdë Jyobaa parë mbudëkëdët ets xypyokymyaˈkxët ja jäˈäy.c Ann, mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 7, nyimaytyakypy wiˈix pyudëjkë ko nyuˈkxtaky, yëˈë jyënaˈany: “Nˈamdoowëtsë Jyobaa etsëts xymyaˈkxtët tuk familyë. Tajëtsë net ojts nijayë ja ndeety mët ja kyudëjk etsëts nˈanëmääy ko tëjëtsë nety nbokymyaˈkxtë”. Ann tsiptakxë duˈun ttunët, pes duˈun jyënaˈany: “Nˈëwxijty njëjpˈijxypyëts etsëts ja ndeety mët ja kyudëjk tˈixyˈattëdë Jyobaa, pes tëjëtsë nduunyë mëjääw parëts të nmeˈkxy ixtëmë Jyobaa myeˈkxy”.

12. ¿Tiko yˈoyëty ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets kyaj naytyukmëmadakëm wiˈix nnayjyäˈäwëm? (Proverbios 3:​5, 6).

¹² Myëdëgëk pëky mëdiˈibë mbudëkëyanëp, yëˈë ko xytyukˈijxpatëdë Jyobaa ets kyaj mnaytyukmëmadäˈägëdët wiˈix mnayjyawëty (käjpxë Proverbios 3:​5, 6). Pesë Jyobaa yëˈë mëdiˈibë niˈigyë nyijäˈäwëp ti mbäät xytyukˈoyˈaty (Is. 55:​8, 9). Yëˈë ninäˈä xykyatukˈanaˈamäˈänëm tijaty mbäät xyˈaxëktuˈunëm. Pääty ko xyˈanëmäˈäyëm ets nmaˈkxëm tuˈugë jäˈäy, mbäät nˈijtëm seguurë ko ndukˈoyˈatäˈänëm (Sal. 40:4; Is. 48:​17, 18). Per pën yëˈë naytyukmëmadakëm wiˈix ëjtsäjtëm nnayjyäˈäwëm, mbäät ninäˈä ngapokymyaˈkxëm ja jäˈäy (Prov. 14:12; Jer. 17:9). Naomi mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 7, jyënaˈany: “Duˈunëts nety nwinmay ko kyaj tikots nbokymyaˈkxët ja nmëmëjjäˈäy mët ko nety të tˈixyë pornografía. Tsëˈkëbëtsë nety kojëts jatëgok duˈun xytyunët o ko tjäˈäytyëgoyët nuˈunëtsë nety të xymyoˈoy ja jäj jëmuˈumën. Yëˈëts ndukkäjpx ko Jyobaa jyaygyujkëp wiˈixëtsë nety nnayjyawëty. Ko tiempë nyajxy, tajëts nbëjkyë kuentë ko Jyobaa jyaygyujkëbë nety wiˈixëts nnayjyawëty, per kyaj tkupëky wiˈixëtsë nety nˈadëˈëtsy. Jyobaa nyijäˈäwëp wiˈixëts nnayjyawëty ets ko kyaj tim pojënë tsyoˈoky tuˈugë tsayut, per tsyojkypy etsëts nbokymyaˈkxët”.d

NˈOKˈYAJTËGÄJTSËM JA WINMÄˈÄNY MÄ WIˈIX JA JÄˈÄY NˈIJXËM

13. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm ixtëm jyënaˈanyë Romanʉs 12:​18-21?

¹³ Nmaˈkxëm tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë axëëk të xyajnayjyäˈäwëm, kyaj yëˈë jeˈeyë tˈandijy ets kyaj nˈokjamyajtsënë wiˈix të xytyuˈunëm. Pën yëˈë duˈun të xytyuˈunëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëët nˈëxpëjkëm, oy ko mëët nnayaˈoˈoyëm (Mat. 5:​23, 24). En lugäär njäˈäwëm ja tsip akë, oy ko nyaˈijxëm ja paˈˈayoˈowën ets nmaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Romanʉs 12:​18-21; 1 Peed. 3:9). ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm?

14. ¿Ti mëdiˈibë mbäät nduˈunëm, ets tiko?

¹⁴ Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nˈijxëm ja jäˈäy mëdiˈibë axëëk të xytyuˈunëm ixtëmë Jyobaa yˈixyëty, pes yëˈë yˈijxypy wiˈix oy jyaˈayˈatyë yäˈädë jäˈäy (2 Crón. 16:9; Sal. 130:3). Pën yëˈëyë nˈijxëmë tyëgoˈoyën, seguurë ko nbäädäˈänëm, per pën yëˈë nˈijxëm wiˈix oy jyaˈayˈaty, nbäädäˈänëm nanduˈun. Ko yëˈë nˈijxëm wiˈix ja jäˈäy oy jyaˈayˈaty, xypyudëkëyäˈänëm parë pojënë nmaˈkxëm. Ixtëm nˈokpëjktakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Jarrod, duˈun tnimaytyaˈaky: “Mas pojënëts nmeˈkxy tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kojëts nbawinmääytyaˈay wiˈix jantsy oy jyaˈayˈaty ets ko kyaj tyimmëjwiin tyimkajaajëty ixtëmëts të xytyuny”.

15. ¿Tiko yˈoyëty ets nˈanmäˈäyëm ja jäˈäy ko të nmaˈkxëm?

¹⁵ Ja tuk pëky mëdiˈibë mbäät xytyuny, yëˈë xyˈanëëmët ja jäˈäy ko të xymyeˈkxy. ¿Tiko jyëjpˈamëty duˈun xytyunët? Okmëdow wiˈixë Naomi jyënaˈany: “Kojëts ja nmëmëjjäˈäy xyajtëëy pën tëjëtsë nety nmeˈkxy, tajëts njaˈˈatsowany, per kyajts mbäät ngäjpxpëtsëëmy. Tajëts nbëjkyë kuentë ko kyajtëmëtsë nety të njantsy myeˈkxy. Ko tiempë nyajxy, tajëts ojts nˈanëëmë: Të nmeˈkxy. Ja nmëmëjjäˈäyëts käˈäjë wyinëë, jantsy oy nyayjyäˈäwë ets ëjts oyëts nanduˈun nnayjyäˈäwë kojëts duˈun nduuny, tajëts jatëgok ndukjotkujkˈäjty, ets tyam jantsy oyëts jatëgok mëët nˈity”.

16. ¿Wiˈix mbäät nbokymyaˈkxëm ixtëm yä të njäjtëm?

¹⁶ Jyobaa tsyojkypy ets nbokymyaˈkxëm (Kol. 3:13). Xytsyiptäˈägäˈänxëm duˈun nduˈunëm, per mbäät nmaˈkxëm pën nduˈunëm ixtëm yää të nˈijxëm. Myëduˈuk, ko kyaj nguyuˈtsëm wiˈix nnayjyäˈäwëm; myëmajtsk, ko kyaj nekyjyamyajtsëm wiˈix ja jäˈäy të xytyuˈunëm ets myëdëgëëk, ko nyajtëgäjtsëm ja winmäˈäny ets kyaj nekyˈaxëkˈijxëm ja jäˈäy (ixë rekuäädrë “Tëgëk pëky mëdiˈibë mbudëkëyanëp parë xymyaˈkxët ja jäˈäy”).

WINMAY WIˈIX XYTYUKˈOYˈATÄˈÄNY KO XYPYOKYMYAˈKXËT JA JÄˈÄY

17. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy?

¹⁷ Taaˈäjtp kanäk pëky tiko mbäät nbokymyaˈkxëm. Myëduˈuk, yëˈko Jyobaa yˈoyˈijxypy ko tuˈugë jäˈäy nbokymyaˈkxëm ets yëˈë nety nbanëjkxëmë yˈijxpajtën (Luk. 6:36). Myëmajtsk, yëˈë nety nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm mëjwiin kajaa (Mat. 6:12). Ets myëdëgëëk, kyaj xyajˈyudëkëyäˈän xyajpäˈämdëkëyäˈänëm ets oy nˈitäˈänëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

18, 19. ¿Ti mbäät tyuny jyatyë ko nmaˈkxëm tuˈugë jäˈäy?

¹⁸ Ko nbokymyaˈkxëm tuˈugë jäˈäy, mbäät jantsy oy wyimbëtsëmy ixtëm kyaj ndimyˈëwxijt ndimyjyëjpˈijxëm. Min nˈokˈijxëm wiˈix wyimbëtsëëmy ko Denise ojts tpokymyeˈkxy ja jäˈäy mëdiˈibë ayoˈonmooyëdë, mëdiˈibë të nˈijxëm mä të tsyondaˈagyë yäˈädë artikulo. Denise kyajë nety tnijawë ko ja jäˈäy mëdiˈibë ayoˈonmooyëdë, nayaˈooganëbë nety ko yajpayeˈeytyaˈayët ja jyotmay. Yäˈädë jäˈäy monyˈijx monyjyäˈäwë ko Denise ojts pyokymyeˈkxyëty ets ta tyëjkë ëxpëjkpë mëdë Jyobaa tyestiigëty.

¹⁹ Mbäät njäˈäwëm ko nitii duˈun kyatsiptaˈaky mä jukyˈäjtën ixtëm ko nmaˈkxëm tuˈugë jäˈäy, per oybyëtsëëmp ko duˈun nduˈunëm (Mat. 5:7). Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë njäˈäyˈäjtëm ixtëmë Jyobaa ets nmaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm.