Nˈokpuwäˈkëm xëmë Jyobaa
“Waˈanë Jyobaa dyajpääty mët ëtsäjtëm ets mäjëts ja ndëëm nˈääts mët ja mdëëm mˈääts winë xëë winë tiempë” (1 SAMUEL 20:42).
1, 2. ¿Tiko mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko Jonatán nyaymyaayë mëdë David ets tpuwäˈkë?
SEGUURË ko Jonatán duˈunyë ojts wyeˈemy ko tˈijxmiinyë David, tuˈugë mixy diˈib jantsy jotmëk, tëëymyiny ja kyëbäjkë Goliat diˈibë nety të dyaˈooky ets tmënëjkxy mä ja rey Saúl, ja tyeetyë Jonatán (1 Samuel 17:57). Jonatán seguurë nety yˈity ko Dios pyudëjkëbë David, ets desde jaa, ta jantsy oy nyaymyaaybyëjkëdë. Ta nimajtsk twandaktë ko ninäˈä kyanaymyastuˈudäˈänëdë (1 Samuel 18:1-3). Ets jantsy duˈun jyajty.
2 Ixënë Jonatán jantsy oy nyaymyaayë mëdë David, oyë nety yëˈë të kyayajwinˈixy parë tyunët rey ets twingudëgatsˈatët ja tyeety, pesë Jyobaa yëˈë nety të twinˈixyë David. Per oy dyuˈunëty, Jonatán xëmë tpuwäˈkë David. Extëm nˈokpëjtakëm, mëk jyotmaytyuktëjkë ko Saúl tjayaˈooganyë David. Ta ojts tninëjkxy mä ja lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë, diˈib wingon wëˈëmp Hores, parë ojts tjotmëkwingäjpxë ets tˈanmääy ttukˈijxpatëdë Jyobaa. Ok, ta tˈanmääy: “Këdii mtsëˈëgë, yëˈko ndeetyëts, Saúl, kyaj mbäädäˈänyëty, mijts mreyˈatäämp Israel, ets ëjts tunëp myëmajtsk” (1 Samuel 23:16, 17).
3. Jonatán ninäˈä tkamastutyë David, per ¿pën diˈib mas jëjpˈam pyëjtak? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).
3 Niˈamukë ntsojkëmë mëtnaymyaayëbë diˈib kyaj xymyastutëm, extëm ttuunyë Jonatán. Per pën jeˈeyë nˈoymyëdoˈowëmë yˈijxpajtënë Jonatán mët ko ninäˈä tkamastutyë David, tam xytyëgoyˈäjtxëm tuk pëky diˈib mas jëjpˈam mbäät njaygyujkëm: ko diˈibë Jonatán jëjpˈam pyëjtak, yëˈë tpuwäˈägëdë Jyobaa, niˈigyë dyajnäjxy jëjpˈam ets kyaj ko tyunët rey. Pääty kyaj tmëtsipˈäjtyë David, niˈigyë tˈijxy extëmë myëtnaymyaayëbë. Axtë pyudëjkë parë ttukˈijxpatëdë Jyobaa. Xëmë oy yˈijttë ets ninäˈä tkamastuttë Jyobaa. Kyuytyuundë ja yˈayuk extëmë nety të nyaytyukwandäˈägëdë: “Waˈanë Jyobaa dyajpääty mët ëtsäjtëm ets mäjëts ja ndëëm nˈääts mët ja mdëëm mˈääts winë xëë winë tiempë” (1 Samuel 20:42).
4. 1) ¿Ti diˈib xymyoˈoyëmë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?
4 Ëtsäjtëm nan kyaj mbäät nmastutëmë jiiky mëguˈuk, mëtnaymyaayëbë etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm (1 Tesalónikʉ 2:10, 11). Perë Jyobaa diˈib të xyajkojëm, yëˈë diˈib ninäˈä mbäät ngamastutëm (Diˈibʉ Jatanʉp 4:11). Ko duˈun nduˈunëm, ta jantsy agujk jotkujk nnayjäˈäwëm. Per jëjpˈam nyaˈijxëm ko ntsojkëmë Jyobaa, axtë mä nyajnäjxëmë mëjwiin kajaabë amay jotmay. Mä tyäˈädë artikulo, yëˈë yajnimaytyäˈägäämbë yˈijxpajtënë Jonatán ets taxk pëky nˈixäˈänëm wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa. Myëduˈuk, pën winmäˈäyëm ko tuˈugë jäˈäy diˈib myëdäjtypyë kutujkën kyaj nyitëkëty nwintsëˈkëm. Myëmajtsk, ko nwinˈijxëm pën nbuwäˈägëyäˈänëm. Myëdëgëëk, ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib myëdäjtypyë kutujkën xytyuˈunëm axëëk. Ets myëmäjtaxk, ko xytsyiptakxëm nguytyuˈunëm diˈib të nwandakëm.
KO NWINMÄˈÄYËM KO TUˈUGË JÄˈÄY DIˈIB MYËDÄJTYPYË KUTUJKËN KYAJ NYITËKËTY NWINTSËˈKËM
5. ¿Tiko ja israelitëty ojts tsyiptakxëdë tpuwäˈägëdë Jyobaa myentrës ja Saúl tyuuny rey?
5 Jonatán mët ja israelitëty wyinguwäˈkëdëbë nety tuˈugë jotmay. Ja tyeetyë Jonatán yëˈë nety anaˈamp mä ja Jyobaa kyutujktakn, per axëëgë nety yˈadëˈëtsy (1 Crónicas 29:23). Kom kyaj nety tnekymyëmëdoyë Jyobaa, ta kyaj nyekykyupëjkë (1 Samuel 15:17-23). Per oy dyuˈunëty, Jyobaa yajtuunˈadëtsë rey kanäk jëmëjt. Pääty tsojkëbë nety niˈamukë ja israelitë dyaˈixëdët pën pyuwäˈägëyandëbë Jyobaa.
6. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jonatán pyuwäˈkë Jyobaa?
6 Jonatán yëˈë pyuwäˈkë Jyobaa. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm? Ko nˈijxëm ti tyuun tëgok ko nety ja tyeety tkanekymyëmëdoyë Jyobaa (1 Samuel 13:13, 14). Mä tadë tiempë, ja nyimiinëdë ja myëtsipëty diˈib myëdäjttëp 30 milë karrë diˈib mëët tsyiptundë ets ja israelitëty jeˈeyë nety 600 syoldäädë. ¡Ets yëˈëyë netyë Saúl mëdë Jonatán diˈib myëdäjttëp ja tyuumbajn parë tsyiptundët! Perë Jonatán kyaj tsyëˈkë, yëˈë jyamyajts ko të nety ja kugajpxy Samuel jyënaˈany: “[Dios] kaˈap nëkoo xyëëw tukxiˈikäˈäny, pääty kaˈap yë mˈëxmatsäˈänëtë, niˈikyë tkuwäˈänäˈäny ja mkajpnëty” (1 Samuel 12:22, Tios yˈaaw yˈayuk). Päätyë Jonatán tˈanmääy ja soldäädë diˈib xëmë jamyëdäjtëp: “Mbäädë Jyobaa xyajmadakëm mët ko yëˈë nitii kyayajtuˈuˈadukyëty parë xyajnitsokëm, oy dyajtunët nimay o niwaanë”. Ta nimajtsk ojts nyëjkxtë ets dyaˈoˈktë naa 20 ja myëtsip. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jonatán myëbëjkë Jyobaa, ets yëˈë pudëjkë, pes yajˈyuˈkx mëk ja naxwinyëdë, ta ja myëtsip jyantsy nyayˈatsëˈkëdë ets nyayaˈoˈkëdë ak yëˈë. Duˈun ja israelitëty myadaktë mä tyäˈädë tsip (1 Samuel 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20).
7. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jonatán xëmë tkajpxykyupëjky ja tyeety?
7 Oy ja rey Saúl duˈunyëm kyaj tnekymyëmëdooyë Jyobaa, Jonatán xëmë tkajpxykyupëjky ja tyeety. Extëm nˈokpëjtakëm, ojts mëët tnitsiptuny ja Jyobaa kyäjpn (1 Samuel 31:1, 2).
8, 9. ¿Tiko mbäät nwingutsëˈkëm pënatyë Jyobaa të tkutujkënmoˈoy?
8 ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Jonatán ets xëmë nbuwäˈkëmë Jyobaa? Ko nmëmëdoˈowëm nuˈun pyaatyëty ja gobiernë diˈib anaˈam mä nbaˈisˈäjtëm. Jyobaa nyasˈijxëp ets xyˈanaˈamëmë “justisëtëjkëty es pënëty yajkutujktëp” ets yˈawijxypy parë nwingutsëˈkëm (käjpxë Romanʉs 13:1, 2). Pääty, niˈamukë nwingutsëˈkëm pënaty yajtuunëdëbë gobiernë, axtë pën jam niduˈuk diˈib kyaj ttunyë tëyˈäjtën o pën nwinmäˈäyëm ko kyaj nyitëkëty nwingutsëˈkëm. Jyobaa nan tsyejpy ets nwingutsëˈkëm niˈamukë pënaty yëˈë të tkutujkënmoˈoy mä familyë ets mä tuˈukmujkën (1 Korintʉ 11:3; Ebreeʉsʉty 13:17).
Tuk pëky wiˈixë Jyobaa nmëmëdoˈowëm ja ko nwingutsëˈkëm ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm, oy tkamëdunyë Jyobaa. (Ixë parrafo 9).
9 Min nˈokˈijxëm wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm dyaˈixyëty ko yëˈë pyuwäˈkëbë Jyobaa, txëˈaty Olga, jap tsyëënë La Paz (Bolivia)[1] (ixë notë mä jyëjpkëxyë artikulo). Axëëk ijty tyunyëty ja myëmëjjäˈäy. Näˈäty kyaj ijty myëgajpxyëty o tsäätsy këbety yˈanëˈëmxëty ko Tyestiigëty. Axtë anmääyë ko myastuˈudäˈänyëty ets tyukniwooduˈudäˈänyëty ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Perë Olga ninäˈä tkayajtëgooyë mayˈäjt wintsëˈkën ets ni tkayajjëmbijty “axëëk”. Niˈigyë ttuunyë mëjää parë yˈoyjyaˈaytyaky, dyaˈoˈoyë kyaaky tyojkx, tnibuj tnijaˈatsë ets tˈijxˈity tkuentˈaty tsuj yajxon ja fyamilyë (Romanʉs 12:17). Ets ko Olga myadaˈaky, jyamyëdäjtypy ja myëmëjjäˈäy parë nëjkx tkuˈixë ja jyiiky myëguˈuk etsë myëtnaymyaayëbë. Extëm ko yˈoˈky ja tsyuˈu, ojts nyëjkxtë mä ja siudad mä nety yajpääty ja oˈkpë, nyiˈˈijxëtyaay ja yˈënäˈkuˈunk ets tˈijxtäˈäy tijaty myënëjkxandëp. Ko ja oˈkpë yajmënäjxy tsäjptëgoty, tëjäˈp tˈawijxy ja myëmëjjäˈäy. Tam kujk yˈoybyëtsëmy ko Olga twingutsëˈëgë myëmëjjäˈäy ets ko dyaˈixyëtyë maˈkxtujkën, pes tyam anmääyëp ets nyëjkxtët reunyonk ets nëjkxëp nyastsëmëty karroty, ets näˈäty, axtë wëˈëmp mä reunyonk (1 Peedrʉ 3:1).
KO NWINˈIJXËM PËN NBUWÄˈÄGËYÄˈÄNËM
10. ¿Ti pudëjkë Jonatán parë twinˈixët pën pyuwäˈägëyaampy?
10 Ko Saúl ttukniwinmäˈäyë dyaˈoogäˈänyë David, ta Jonatán dyaˈijxë pën yëˈë pyuwäˈägëyaampy ja tyeety o ja David. Tsipë nety twinˈixët pën pyuwäˈägëp mët ko tsyejpy nimajtsk. Per ¿ti pudëjkë? Ko tnijäˈäwë ko Dios yëˈë pyuwäˈkëbë David ets kyaj yëˈëjëtyë Saúl. Pääty tpuwäˈkë David, ttukˈawäˈänë parë nyayuˈutsëdët ets oy tnimaytyaky tyeety wyindum (käjpxë 1 Samuel 19:2, 4).a
11, 12. ¿Ti ndunäˈänëm pën yëˈë nbuwäˈkëmë Jyobaa?
11 Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Alice, diˈib tsënaapy Australia. Yëˈë tsojkëbë nety twinˈixët pën pyuwäˈägëyaampy. Ko ogäˈän tnijäˈäwë tëyˈäjtën, xëmë ttukmëtmaytyaky ja jyiiky myëguˈuk tijaty jyajtypy. Per tëgok, ta tˈanmääy ko kyaj tnekytyunäˈänyë Nabidad ets tnimaytyaky tiko kyaj ttunäˈäny. Ojts ja jyiiky myëguˈuk jyotmaytyuktëkëdë, per ok, ta jyantsy jyotˈambëjktë. Mët ko wyinmääytyë ko të myastuˈudëdë. Ja tyääk yˈanmääyë ko ninäˈä kyanekyˈixäˈänyëty. Alice jyënaˈany: “Mëkëts njäˈäwë mët ko ntsejpyëtsë nfamilyë. Per tëjëtsë netyë nwinmäˈäny nbëjtaˈaky ko yëˈëjëts jawyiin nbëjtäˈägaambyë Jyobaa mëdë Jesus mäjëtsë njukyˈäjtën, tajëts nnëbejty ko tpaty ja asamblee” (Matewʉ 10:37).
12 Pën yëˈë nbuwäˈkëmë Jyobaa, ta nanduˈun nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë mas niˈigyë ntsojkëm ets kyaj yëˈëjëty ja ëyëˈk kuyäjtk, eskuelë o ja nˈitˈäjt lugäärˈäjtëm. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Henry, tuˈugë mixy diˈibë nety tyukˈëyiˈkypyë Ajedrez mä yˈeskuelë. Të netyë wyinmäˈäny tpëjtaˈaky ko myadäˈägäˈäny mä tuˈugë konkursë. Sääbëdë domingë jam ja xyëë tiempë dyajnaxy mä yˈiyiˈiky kyuyaty ets kyaj tiempë tnekymyëdaty parë nyëjkxët käjpxwäˈkxpë ets ni mä reunyonk. Henry, ta tpëjkyë kuentë ko diˈibë nety mas jëjpˈam pyëjtakypy, yëˈë ja yˈeskuelë ets kyaj yëˈëjëtyë Jyobaa. Pääty tmastuty mä ttukˈëyiˈiky ttukuyaty ja Ajedrez (Mateo 6:33, TNM).
13. Pën yëˈë nbuwäˈägëyäˈänëmë Jyobaa, ¿ti mbäät nduˈunëm ko nmëdäjtëmë jotmay mä familyë?
13 Näˈäty nan tsojkëp nˈijxëm pën yëˈë nbuwäˈägëyäˈänëmë Jyobaa, ko nmëdäjtëm jotmay mä familyë. Duˈun jyajtyë Ken, yëˈë jyënaˈany: “Janääm jatsojkëtsë ndääk nëjkx njakuˈixëyaˈany mët ko tam myëjjäˈäyënë ets njawoonëjkxaambyëts näˈäganäˈäty mäjëtsë ndëjk. Per kyaj oy nyaywyinjawëdë mëdëtsë ngudëjk. Kyajts nnijäˈäwë tijëts ndunëp parëts nimajtsk nyajjotkujkˈatët. Per tajëts nˈijxy ko diˈibëts jëjpˈam mbäät nbëjtaˈaky yëˈëjëts ja ngudëjk. Tajëts nˈëxtääyë winmäˈäny wiˈixëts mbäät nyaˈoyë tyäˈädë jotmay”. Biiblyë kyäjpxwijën yëˈë pudëjkë Ken parë jyotmëktaky ets ttukmëtmaytyäˈägët ja kyudëjk tiko mbäät tsuj yajxon tˈagëˈë tˈaxäjë ja xyakxy. Ets ja tyääk, ta nanduˈun ttukmëtmaytyaky tiko mbäät twingutsëˈëgë ja xyakxy (käjpxë Matewʉ 19:5 etsë 1 Korintʉ 13:4, 5).
KO TUˈUGË NMËGUˈUKˈÄJTËM DIˈIB MYËDÄJTYPYË KUTUJKËN XYTYUˈUNËM AXËËK
14. ¿Wiˈixë Saúl ttuunyë Jonatán?
14 Ja tuk pëky mä mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nbuwäˈkëmë Jyobaa, ja ko niduˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajnëjkxypyë jëjpˈamˈäjtën mä tuˈukmujkën xytyuˈunëm axëëk. Ja rey Saúl yëˈë netyë Dios yajtuunëp, per axtë ja yˈuˈunk axëëk ojts ttuny. Kyaj tjaygyujkë tiko Jonatán mëk ttsekyë David. Pääty ko Jonatán tjapudëkëyanyë David, jantsy tukjotˈambëjkë ja tyeety axtë yajwëˈëm axëëk mayjyaˈay wyindum. Perë Jonatán duˈunyëm twingutsëˈkë ja tyeety, kyaj tmastutyë Jyobaa ets ni David diˈibë netyë Dios të wyinˈixyëty parë tyunët rey jam Israel (1 Samuel 20:30-41).
15. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyajnayjäˈäwëm?
15 Yëˈë mëjjäˈäytyëjk diˈib tuundëp mä tuˈukmujkën, jyatuundëbë mëjää parë oy dyajnayjawëyäˈändë ja myëguˈuktëjk. Per kom pokyjyaˈay yajpäättë, mbäät näˈäty tëgatsy tjaygyukëdë ko jam tii nduˈunëm (1 Samuel 1:13-17). Pën ja näˈä axëëk xyajnayjäˈäwëm o xytyuˈunëm, nˈokpuwäˈkëm xëmë Jyobaa.
KO XYTSYIPTAKXËM NGUYTYUˈUNËM DIˈIB TË NWANDAKËM
16. ¿Mäjaty mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nbuwäˈkëmë Jyobaa ets kyaj tijaty nˈatsojkëm?
16 Saúl yëˈë tsyojk ets ja Jonatán tyunët rey, kyaj yëˈëjëty ja David (1 Samuel 20:31). Perë Jonatán en lugäär tˈatsokët ja kutujkën ets tmëwëˈëmëyäˈänët, kyuytyuun extëmë nety të ttukwandaˈagyë David ko xëmë mëët nyaymyayaˈanyëty ets ko xëmë tpuwäˈägëyaˈanyë Jyobaa. Duˈun extëmë Jonatán tkuytyuuny ja wyandakën, nanduˈun mbäät ëtsäjtëm nguytyuˈunëm tijaty nwandakëm, oy axëëk ngujäjt ngukëbajtëm extëm jyënaˈanyë Salmo 15:4. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë nbuwäˈkëmë Jyobaa ko nguytyuˈunëm ti të ngajpxyˈäjtëm mä negosyëtuˈunëm, oy xyjatsiptakxëm. Ets pën nmëdäjtëmë amay jotmay mä ngasäädëˈäjtëm, kyaj nmastutëm ja njamyëëtˈäjtëm (käjpxë Matewʉ 19:6, 9).
Pën jam ti të ngajpxyˈäjtëm mä negosyëtuˈunëm, oy ko nguytyuˈunëm oy xyjatsiptakxëm. (Ixë parrafo 16).
17. ¿Ti të xyjaty mä tyäˈädë artikulo?
17 Niˈamukë yëˈë nbuwäˈägëyäˈänëmë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët extëm ttuunyë Jonatán. Pääty ninäˈä ngapuwäˈktutëmë nmëguˈukˈäjtëm oy näˈäty tyëgoytyët ets oy axëëk xyajnayjäˈäwëm. Ko duˈun nduˈunëm, nëjkxëbë Jyobaa nyajxondakëm ets nan nëjkxëp nnayjäˈäwëm agujk jotkujk (Proverbios 27:11). Mbäät nˈijtëm seguurë ko xëmë xykyuentˈatäˈänëm. Mä jatuˈukpë artikulo yëˈë nˈixäˈänëmë yˈijxpajtënë pënaty nanduˈun jukyˈäjttë ja tiempë mä David jyukyˈajty. Nˈixäˈänëm ko nääk kyaj tmastuttë Dios ets ti diˈib xytyukniˈˈijxëm.
^ [1] (parrafo 9): Mä tyäˈädë artikulo, të näägë xyëë tyëgatstë.
a 1 Samuel 19:2, 4: “Jonatán ja yˈuˈungë Saúl mëkë nety ttsekyë David, päätyë Jonatán ttukˈawäˈänë David ets tˈanmääy: Yëˈë ndeetyëts Saúl myaˈooganëp. Tunë mayˈäjtën nnaygyuentˈatëdë jopyëp, ets kaˈak, nëjkx mä tuˈugë lugäär ets jap mnayuˈutsëdët. Jonatán oy tnimaytyakyë David tyeety wyindum. Duˈun tˈanmääy ja tyeety: Yëˈë rey kyajxyëp tmëdëgoyë tyuumbë David, pes kyaj të mëduundëgoyëty ets tijaty yëˈë të ttuny yëˈë diˈib mdukˈoyˈatëp”.