Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
SEPETEMBA 7-13
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 23-24
“Mutakonkelezya Iviipe Vino Yauze Yakucita”
(Kufuma 23:1) “Utasansanta impwelo zyaufi, nupya utazwilizya muntu wa mulandu pa kumuvwangila umboni waufi.
Uzye Imukwata Ivisinka?
7 Uzye mwatemwa sana ukutuma mameseji kuli ya cuza inu na antu yano mwamanya? Ndi cakuti avino cili, lino mwalola ilyasi limwi ilikulanda pali vimwi ivyativicitika nanti muvwa umwi akulanda ivyacitiike, limwi mungalondesya ukusalanganya malyasi yayo pakuti antu yatandikilepo ukuvwa kuli mwemwe api lyasi limwi lisuma. Nomba lino mutali mutume meseji pa foni nanti pa intaneti, mwatala imuyuzya mweineco imuti: ‘Uzye natinsininkizya ukuti ivyeo vino nkulonda ukutuma i vya cumi? Uzye ninkwata ivisinka vyonsi?’ Ndi cakuti mutasininkizye, limwi mungatandika ukutumila aina malyasi yaufi ukwaula nu kumanya. Ndi cakuti mukutwisika ilyasi limwi, mwafuuta ilyasi lilyo ukucila ukutumila yauze.
8 Kwaya intazi na yuze iyaya umu kutuma zuwa mameseji pa foni nanti pa intaneti. Umu mpanga zimwi, yalesya umulimo witu uwa kusimikila. Antu aakakanya umulimo witu umu mpanga zizyo, limwi yangasalanganya malyasi yaufi pakuti yatulenge ukuvwa intete nanti ukuta ukutailana. Elenganyini pali vino vyacitiike uku Soviet Union. Ya kapokola ya mu umfisolo yano yamanga ukuti ya KGB, yasalanganyanga ufi wakuti aina yamwi amanyikwa sana yafutwike antu yakwe Yeova. Aingi yataile amalyasi yayo yaufi, ni cacitiike icakuti yafumile umwi uvi lyakwe Yeova. Cali i caulanda sana cico! Ukuya kwene aingi yawezile, nomba yamwi yene yatawezile. Yatonsile umu utailo. (1 Tim. 1:19) Uzye tungasenka uli uku ntazi zya musango uu? Tutalinzile ukusalanganya malyasi yano tutasininkizye ukuti acumi. Tutalinzile ukuzumila sile malyasi yonsi yano tuvwa. Tulinzile ukusininkizya ukuti itukwata ivisinka.
(Kufuma 23:2) “Utawila kuli cele wensi lino yakucita iviipe. Utazumilizyanya nayo lino yakucita umboni waufi uno ukaonona ulungami pakuti uzanzye aingi.
it-1 ifwa 11 pala. 3
Aloni
Cacindama ukumanya ukuti, pa miku itatu ino iviipe vyacitike asi Aloni uwalenzile lelo cikaloleka kwati ivintu ivyacitike nanti iviipe vino yauze yacisile i vyalenzile ukuti aluvyanye. Umuku wa kutandikilapo uno yamupatikizye ukucita iviipe, nga walondile icisinte ci sunde icikati: “Utawila kuli cele wensi lino yakucita iviipe.” (Kufu. 23:2) Nanti ciye vivyo, malembelo yakalanda pa visuma vino wacisile, nu Mwana Wakwe Leza kwene lino wali pano nsi, wacindike usimapepo wakwe Aloni.—Masa. 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mate. 5:17-19; 8:4.
(Kufuma 23:3) Pakupingula umuntu mupina utaya na kasoozi.
it-1 ifwa 343 pala. 5
Kupafula
Kufyenga umuntu pa mulandu na mafisakanwa kwimililwangako nu kupafula, nupya masunde yakwe Mose yalanzilepo sana pa mafisakanwa, mawila, nanti kufyenga umuntu, pano ukucita ivintu vii kungalenga kapingula wa milandu ukuya wa mpafu nu kulenga afwilwe ukupingula ningo imilandu. “Mafukakanwa, . . . yakapafuzya manso ya antu yano akapingula.” (Kufu. 23:8) “Amafukakanwa yakapafuzya antu ya mano.” (Malan. 16:19) Asi mulandu kapingula waya ningo nupya akailuka, amawila yano yangamupeela yangalenga atapingula ningo umulandu mu kumanya nanti umu kukanamanya. Amasunde yakwe Leza yalondolola ningo iviipe ivikafuma mu kupoka amawila alino nu mu mazwi akulyombeleka umuntu ukuti: “Utacita kasoozi pakasi ka muntu mupina nu mukama. Lelo wapingula umuntu muzo mu ulungami.” (Levi 19:15) Fwandi, ya kapingula yatali nu kufyenga umupiina pa mulandu wakuti iyayaneena amazwi asuma nanti pakuti yuvwisye ningo antu aingi.—Kufu. 23:2, 3.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 23:9) “Mutacuzya mwinamasi. Mwemo mwamanya vino caya ukuya mwinamasi, pano namwe kwene mwali ainamasi mu Ejipti.
“Mwaiusya Kuzengela Aenyi”
4 Ukucila sile ukuyanena ukuti yacindika aenyi, Yeova wayanenyile ukuti yaiusya vino cikauvwika ukuya umwinamasi. (Welengini Kufuma 23:9.) Yamanyile “vino caya ukuya mwinamasi.” Na lino sile aina Izlaeli yatatala yaya azya, aina Ejipti yatayatemilwe pano yaali apusaneko. (Utan. 43:32; 46:34; Kufu. 1:11-14) Umi uku ina Izlaeli watazile sana lino yali ainamasi, nomba Yeova walondanga ukuti yaiusya vino cali lino yali ainamasi nu kulanga icikuuku uku yantu afumile uku mpanga zyuze.—Levi 19:33, 34.
(Kufuma 23:20, 21) “Natinatuma mungeli wane inkolelo inu, pakuti amucingilile umu nzila nu kulenga kuti mufike ku cifulo cino namuteyanyizizya. 21 Mwauvwila wiyo kwene, nupya mwauvwikisya vino akumunena pa mulandu wakuti natimupeela maka yonsi. Ndi mwacita vikanza kunoli alasoka cuze.
it-2 ifwa 393
Mikaeli
1. Ali malaika wa muzilo uwalumbulwa muli Baibo ukulunda pali Gabilieli, nupya akaamwa nu kuti “malaika mukulu.” (Yuda 9) Umuku wa kutandikilapo uno izina lii lyalumbulwa, u mu cipande 10 ici buku lyakwe Danieli, muno Mikaeli walondololwa ukuti: “wenga uwamu akalamba ya angeli”; uwaile umu kwazwilizya umungeli uwacepiilwe amaka wino ‘mungeli kateeka wa ku Pesya walwisizye.’ Mikaeli wamilwe nu kuti “umungeli wino akalinda Izlaeli,” “wiyo akacingilila antu yakwe [Danieli].” (Dan. 10:13, 20, 21; 12:1) Vii vikalangilila ukuti Mikaeli ali umungeli uwatungulwile Aina Izilaeli umu lwanga. (Kufu. 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Twasininkizya vii pa mulandu wakuti “Mikaeli kwene mungeli mukulu . . . walemanile na Ciwa pa kulola wino angatola cala cakwe Mose.”—Yuda 9.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 23:1-19) “Utasansanta impwelo zyaufi, nupya utazwilizya muntu wa mulandu pa kumuvwangila umboni waufi. 2 Utawila kuli cele wensi lino yakucita iviipe. Utazumilizyanya nayo lino yakuvwanga umboni waufi uno ukaonona ulungami pakuti uzanzye aingi. 3 Pakupingula umuntu mupina utaya na kasoozi. 4 “Ndi walola masaye nanti punda wa mwanisi wako wataponga, ulinzile umutwalile. 5 Punda wa mwanisi wako ndi wapona pa kunyomelwa cisendo, utapuzya ku kumusya. Lelo uwazwilizye mwanisi wako kukatusya punda nupya. 6 “Ndi wenga uwamu antu yako mupina watala mulandu, mumupingwile mulandu kwaula kasoozi. 7 Uleuke mu vya ntumpu. Utakoma umuntu wakaele akacita vyawololoke, pano nemo ntalapanya mukakasi. 8 Utapokelela mafukakanwa, pa mulandu wakuti yene yakapafuzya manso ya antu yano akapingula imilandu, pano mafukakanwa yakalenga mulandu kwipila yao ataponzile. 9 “Mutacuzya mwinamasi. Mwemo mwamanya vino caya ukuya mwinamasi, pano namwe kwene mwali ainamasi mu Ejipti. 10 Pa myaka mutanda uwakomela imbezu zyako mu calo nu kuzombola. 11 Lelo mu mwaka uwalenga cinimbali icalo cico ucilalika. Antu apina amu mutundu winu aliwo yangalya mambuka uwamu calo cico, alino inyama zyamu mpanga zingalya ivyasyala. Mwacita icili conga nu ku vyalo vya matingi ni vya miolivi kwene. 12 “Waomba imilimo yako mu manda mutanda, lelo pa wanda uwalenga cinimbali, utaomba imilimo, kuti yamasaye yako yapuze pamwi na ya punda kwene. Nupya kuti azya yako nga na inamasi yapuze. 13 Muvwikisye vyonsi vii vino namunena. Mutapepa tuleza tuze, mutalumbula na mazina yatuko. 14 “Mwazevya vimulo vitatu cila mwaka pa kuncindika. 15 Mwazevya Cimulo ca Mukate usi na Citutumusi. Wakwe vino namupiile ilamulo mwalya umukate usi na citutumusi pa manda cinimbali mu mwezi wakwe Abibu, pa nsita ino cikacitikilapo, pa mulandu wakuti mu mwezi kwene uwo alimo mwafumile mu Ejipti. Kusi umuntu wakwiza ku ng’anda yane minwe. 16 Mwazevya cimulo pa manda ya kuzombola iviseekwa vinu ukufuma mu vyalo vinu. Mwazevya cimulo ca wanda wa kusezya vya uzombozi vyonsi ku kusila kwa mwaka, lino mukukoozya ivilyo vinu vyonsi. 17 Amaila yatatu mu mwaka antu yonsi aonsi yalinzile kulolekela pa manso yane ne Yeova Simwandalali. 18 “Pakumpeela uwazi wa nyama ya mpolelwa, mutaapelela pamwi nu mukate umuli icitutumusi. Mafuta ya mawila yane ya vimulo yatasungwa kufika katondo ka wanda walondelela. 19 “Cila mwaka mwaleta ku ng’anda yakwe Yeova vya uzombozi vinu vyankoleelo. “Mutaeleka kana ka mfwele nanti ka mbuzi mwi ziya lyakwe nyina.
SEPETEMBA 14-20
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 25-26
“Cintu Cicindamisye Mwi Tenti Lya Kupepelamo”
(Kufuma 25:9) Ulipange mu mwata ndi uno namakulangilila, kumwi ni mipangile ya viya vyonsi vya mwi taalu.
it-1 ifwa 165
Mbokosi ya Upangano
Mipangilwe ya Mbokosi ya Upangano. Icintu cakutandikilapo cino Yeova wapeezile Mose lino wamuneenyile ukukuula itenti lya kupepelamo, i mipangilwe ya Mbokosi ya Upangano, pa mulandu wakuti yali ali cintu icicindamisye umwi itenti lya kupepelamo nu mu nkambi yonsi iya Ina Izlaeli. Imbokosi ya Upangano yali umu utali masentimita 111, mu wipi masentimita 67, lyene ukuya umupela nako kwe yatalimfile masentimita 67. Yapanzilwe nimbao zya muti wa akasya nupya umukasi nu kunzi yapasilwe na goldi isuma. Isileko na ‘kamusipi kakwe goldi’ “kuzingulusya Mbokosi yonsi.” Intupiko ya pa Mbokosi ya Upangano yapangilwe na goldi sile, nupya yalinganyile ni mbokosi kwene. Papela ya ntupiko ii pali ya Kelubi yaili aapangwilwe na goldi, wenga yamwisile ukumpela yuze nu muze kumpela yuze ala iyalozyanya ivinso, iyakontama nupya iyavungulwila amapa yao umupeela nu kuvimba Imbokosi ya Upangano. (Kufu. 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) Intupiko kwene ii yayamanga nu kuti “ncende pano maifyo yelelwanga.”—Kufu. 25:17; Ayeb. 9:5.
(Kufuma 25:21) Ukike ntupiko papela ya Mbokosi kwene iyo ya Upangano amuno ukike vipampa vya mawe ivya masunde vino ndakupeela.
it-1 ifwa 166 pala. 2
Mbokosi ya upangano
Imbokosi yaomviwanga uku kusungilamo vintu vya muzilo, kuli kuti mawe yaili apalemvilwe masunde 10. (Kufu. 25:16) Mu Mbokosi isilemo ni ‘inyungu yakwe goldi muno mwali mana, ni intuwa yakwe Aaloni iyawalwile maluwa’ lelo pa cisila yavifumizyemo lino Solomoni atatala wakula ing’anda ikulu yakwe Leza. (Ayeb. 9:4; Kufu. 16:32-34; Mpe. 17:10; 1 Yamw. 8:9; 2 Mila. 5:10) Lino Mose wali apipi nu kufwa wapeezile ya simapepo Aina Levi “lupapulo lwa masunde” kuti yalusunge, yatali nu kulusungila umu Mbokosi ya Upangano umukasi lelo yali nu kulwika “pambali ya Mbokosi ya Upangano yakwe Yeova Leza.”—Malan. 31:24-26
(Kufuma 25:22) Ndakomenkana nawe kuku kwene, nupya papela ya ntupiko, pakasi kakwe ya kelubi, indakunena malamulo ya antu yane Aina Izlaeli.
it-1 ifwa 166 pala.3
Mbokosi ya Upangano
Imililangako ukuyapo kwakwe Leza. Imbokosi ya Upangano imilangako ukuyapo kwakwe Leza lyonsi lino yaomviwanga. Yeova walavile ukuti: “Ndakomenkana nawe kuku kwene, nupya papela ya ntupiko, pakasi kakwe yakelubi.” “Nkalolekela mwi kumbi papela ya ntupiko iyo.” (Kufu. 25:22; Levi 16:2) Samueli walemvile ukuti icilimba cakwe Yeova “ica wene caya pakasi kakwe ya kelubi” (1 Sam. 4:4); fwandi ya kalebi yakaimililako “iceleta” lyakwe Yeova. (1 Mila. 28:18) Fwandi, “lino Mose wingile mwi taalu lya ukongano ku kulanda na Yeova, wene uvwile izwi ukufuma pakasi kakwe ya kelubi, papela ya ntupiko ya mbokosi ya upangano, ala likulanda kunoli. Nga nawe avwanga na aliwe.” (Mpe. 7:89) Pa cisila, Yoswa na simapepo mukulu Pineasi nayo kwene yaile uku mbokosi ya upangano mukuzya kuli Yeova. (Yoswa 7:6-10; Yakapi. 20:27, 28) Nomba, simapepo mukulu wingilanga umwa Muzilo Ukuluta nu kulola imbokosi ya upangano, umuku sile onga pa mwaka, asi umukulanzyanya na Yeova, lelo umu kuomba umulimo wa kufuuta imembu zya yantu.—Levi 16:2, 3, 13, 15, 17; Ayeb. 9:7.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 25:20) Mapa yakwe yakelubi yayo yakavungulukile papela ya ntupiko nu kuvimba ntupiko ya Mbokosi ya Upangano. Yakelubi yace yalolenkane aisikulu, ni vinso vyao ale vikulola pa ntupiko ya Mbokosi ya Upangano.
it-1 ifwa 432 pala. 1
Kelubi
Umwi Itenti lya kupepelamo lino yapanzile umu lwanga isile ya kelubi uku ciumba. Apa ntupiko ya mbokosi ya upangano pali ya kelubi yaili aapangilwe na goldi wenga ukumpela yonga nu muze ukumpela yuze. Yalozyanyizye ivinso nupya ale iyakontama kwati ya kupepa. Cila Kelubi wakweti amapa yaili avungulwilwe umupela nu kuvimba pa ntupiko ya mbokosi ya upangango kwati iyaicingilila. (Kufu. 25:10-21; 37:7-9) Ni insalu kwene izyali umukasi alino ni nsalu iyapatwile umwa muzilo ukufuma uku ncende ya Muzilo Ukuluta, zyakweti ivikope vyakwe ya kelubi.—Kufu. 26:1, 31; 36:8, 35.
(Kufuma 25:30) Pi tebulo uwaikapo umukate uwapeelwa kuli Leza.
it-2 ifwa 936
Umukate Uwapeelwa Kuli Leza
I mikate 12 ino iikanga pi tebulo ilyali umwa Muzilo mwi tenti lya kupepelamo nupya yaifumyangapo nu kwikapo uze cila Sabata. (Kufu. 35:13; 39:36; 1 Yamw. 7:48; 2 Mila. 13:11; Neem. 10:32, 33) Izwi lya Ciyebulai lino yasenula ukuti mukate uwapeelwa kuli Leza likapiliuli ukuti: wa kucinso. Izwi lyakuti cinso insita zimwi likasenula kuyapo kwa cintu. (2 Yamw. 13:23;), nu mukate uwapeelwa kuli Yeova wayanga ku cinso cako Leza manda yonsi. (Kufu. 25:30) Mukate uwapeelwa kuli Leza ukaamwa nu kuti mukate “wa muzilo” (2 Mila. 2:4), “mikate iyaziliziwe kuli Leza” (Mako 2:26), nanti sile ukuti “mukate” (Ayeb. 9:2).
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 25:23-40) “Upange tebulo wa mbao zya muti wa akasya. Mu utali wakwe tebulo muye masentimita 88, mu wipi namo muye masentimita 46, lyene ciimo cakwe tebulo ciye 66. 24 Lyene ulipomele na zaabu musuma cuze, nupya upange kayembelo kakwe zaabu kuzingulusya tebulo. 25 Upange fulemu kuzingulusya tebulo, mu wipi masentimita cinimbali na citika, nupya upange kayembelo kakwe zaabu kuzingulusya ifulemu lilyo. 26 Upange mipeto ini yakwe zaabu, lyene uvinyepelele ku vinkonci vini ulunga na makulu yakwe tebulo. 27 Mipeto ya kusomekamo mipingilo yakupingila tebulo iikwe pipi na fulemu. 28 Upange mipingilo ya mbao zya muti wa akasya yakupingila tebulo, lyene uyengelele na zaabu. 29 Upange imbale ni ngako ni misazi ni ngeso vyakuomvya pa kupeela amawila ya vyakumwa. Vyonsi vii, vilinzile kupangwa na zaabu musuma cuze. 30 Pi tebulo uwaikapo umukate uwapeelwa kuli Leza. 31 “Upange cakutekapo ilampi cakwe zaabu musuma cuze. Cikalilo nga nu mulundi wakweco viye vyakwe zaabu, nupya visule ni nondo. Intombo, tumisambo, na maluwa yakweco, uvipange viye icintu conga cakweco. 32 Mu mbali zyoili mukaye misambo mutanda, ku mbali yonga misambo itatu nu ku yuze itatu. 33 Cila musambo pa misambo mutanda, ukwate maluwa yatatu, apangwa wa maluwa ya muti uwakolana na makole. Kuye ni ntombo na maluwa yakwezyo. Ku musambo uze, nako kwene kuye viyembo vitatu vyapangwa wa maluwa yakwezyo. Ku musambo uze, nako kwene kuye viyembo vitatu vyapangwa wa maluwa ya muti uwakolana na makole. Kuye ni ntombo nu tumisambo. Misambo yonsi mutanda iya cakutekapo ilampi iye vivyo kwene. 34 Pa cakutekapo ilampi pakaye intombo zini nu tumisambo, tukolane na maluwa ya muti uwakolana na makole. Kuye ni ntombo nu tumisambo. 35 Palaya ulutombo longa mwisika ya cila misambo iili pa misambo yonsi mutanda iyatambilila ukufuma pa cakutekapo. 36 Intombo pamwi ni misambo ilya vikapangilwe kumwi ni cakutekapo ilampi, vikaye icintu conga cakwe zaabu musuma cuze musule. 37 Upange inyali cinimbali nu kuyika pa cakutekapo ilampi pakuti yapeela uluswepo ku nkolelo. 38 Malumano pamwi ni vyakuzyolelamo itwi viye vyakwe zaabu musuma cuze. 39 Pakupanga cakutekapo ilampi pamwi ni viombelo vii vyonsi uomvye makilogalamu amakumi yatatu na yasano yakwe zaabu musuma cuze. 40 Usakamale pakuti ukapange vyonsi vii mu mwata uno nakulangilila pano pa mwamba.
SEPETEMBA 21-27
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 27-28
“I Vyani Vino Tungasambilila ku Vyakuzwala Vino ya Simapepo Yazwalanga?”
(Kufuma 28:30) Mu cakuzwala ca pacisao cico uwaikamo vintu vyamuzilo vyakwe Yeova vino vikaamwa ukuti Ulimu na Tumimu, kuti vintu vivyo vyaya pa cakuzwala ca pacisao cakwe Aaloni pakuya kuli Yeova. Avino Aaloni akaaya ku manso yakwe Yeova insita zyonsi, akakwata vyakumwazwa kupingula ningo aina Izlaeli.
it-2 ifwa 1143
Ulimu na Tumimu
Antu aingi akalanda pa vyalembwa muli Baibo yazumila ukuti Ulimu na Tumimu yaviomvyanga uku kupendula. Muli Baibo ino James Moffatt wasenula, pali Kufuma 28:30, akaama Ulimu na Tumimu ukuti “vipendwilo vya muzilo.” Yamwi yakalanda ukuti ivipendwilo vii vyali vitatu, pali conga pali izwi ilyakuti “ee,” pauze napo pali ilyakuti “awe,” na pauze patali icili consi. Pa kwasuka icuzyo, yatoolanga ivipendwilo vivyo pakuti yamanye icasuko; ndi cakuti cipendwilo cino yatoolamo citakweti ivilembwepo ale yamamanya ukuti kusi casuko. Yauze nayo yakaelenganya ukuti cipendwilo cakweti amawe yaili apapatane, ali atiswe ku lusansa longa nu lusansa luze atifi. Ndi cakuti yasumba amawe yaa yoili pansi nayo yalozya amasansa atiswe umupela, ala cikupiliula ukuti icasuko a “ee” lyene nga masansa atifi aliyo yalozya umupela ala icasuko a “awe,” nomba ndi cakuti iwe lyonga lyalozya icitifi umupela ni lyuze lyalozya icitiswe umupela ala yamamanya ukuti kusi icasuko. Pa nsita imwi lino Saulo uzizye kupitila muli simapepo ndi cakuti angatwalilila ukulwisya aina Filisti, atapokelile icasuko icili consi. Lino welenginye ukuti umwi pa yonsi yakwe watacita uleyembu, wapefile kuli Yeova ukuti: “We Yeova, Leza wa Ina Izlaeli, inkuti peela uwasuko ku kaliwe kakwe ulimu.” Saulo na Yonatani yayafumizye apa yantu, lyene yaomvizye icipendwilo pakuti yamanye uwatacita uluyembu pali yoili. Umwi lyasi lii, amazwi yakuti, “peela uwasuko ku kaliwe kakwe ulimu,” yakaloleka kwati yapusana nu kupendola, nanti icakuti cikaloleka ukuti vyonsi vyoili vikauvwana.—1 Sam. 14:42-45.
(Kufuma 28:36) “Upange iciyembelo cakwe zaabu musuma cuze, ulembepo wakwe vino musyanyi akalemba pa vyela, amazwi yakuti ‘ca muzilo kuli Yeova.’
it-1 ifwa 849 pala. 3
Cipuma
Simapepo Mukulu Uwa Ina Izlaeli. Pa citambala cino simapepo mukulu uwa Ina Izlaeli wazwalanga payanga kacela kakwe goldi, akali “cimanyililo ca muzilo” nupya yalemvilepo wakwe vino “musyanyi akalemba pa vyela” amazwi yakuti “ca muzilo kuli Yeova.” (Kufu. 28:36-38; 39:30) Vino ya simapepo Aina Izlaeli yaomviwanga na Yeova, yalondekwanga ukusunga muno yaombelanga umwausaka, nupya ivilembo kwene vii vyali nu kulaiusya Aina Izlaeli ukuti yalinzile ukuya amuzilo lino yakuombela Yeova. Nupya vyalangililanga Simapepo Mukulu Ukuluta, Yesu Klistu na vino Yeova wamupeezile umulimo wa usimapepo uwali nu kutungilila umuzilo wakwe Leza.—Ayeb. 7:26.
(Kufuma 28:42, 43) Uyasumile yakaputula akufika muli mpunzya kuti yatasyala tupu. 43 Aaloni na ana yakwe yazwala vikwene vii lyonsi lino yakwingila mwi taalu lya ukongano, nanti lino yapalamila ku kavuwa ku kuntumikila mu ncende ya muzilo, koopa kuti limwi angacita maifyo nu kufwa. Ilamulo kwene lii lyapeelwa kuli Aloni nga nu ku amu mupanda wakwe amanda pe.
w08 8/15 ifwa 15 pala. 17
Mwacindika Yeova Muli Vino Mukucita
17 Tulinzile ukwikako sana mano kuli vino tukacita lino tukupepa Yeova pakuti twalanga ukuti twamucindika. Pali Kasambilizya 5:1 pakati: “Mwatekela pakuya ku Ng’anda ikulu yakwe Leza [wa cumi].” Mose na Yoswa yayanenyile ukuti yazule indyatu lino yaile pa ncende ya muzilo. (Kufu. 3:5; Yoswa 5:15) Yali nu kucita vii pa kulangilila ukuti yacindike sana incende iya. Ya simapepo Aina Izlaeli yayakomelizye ukuti yazwala yakaputula pakuti “yatasyala tupu.” (Kufu. 28:42, 43) Ukucita vii kwacingililanga ivilundwa vya miili yao lino yakuombela pa ulambo. Umuntu wensi uwa mulupwa lwakwe simapepo walondekwanga ukucindika isunde lyakwe Leza muli vino akucita.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 28:15-21) Yeova anena Mose ati, “Uleke yasumile Simapepo Mukulu cakuzwala ca pacisao cakumanyilako ukulonda kwakwe Leza, ciye icipikulwe usakausaka, ciye wa mipangilwe ya cakuzwala ca efodi. Cili nu kupangwa na zaabu nga ni insalu ya cifungo, iyenzu nga na yakwe bafuta mutelepe mupangwe ningo. 16 Kukula kwa nsalu ii, kuye icili conga imbali zyonsi, nupya iye yakupeta paili. Mu utali wa nsalu muye masentimita amakumi yaili na yaili mu wipi namo kwene muye icili conga. 17 Utantike milongo ini ya mawe amutengo ukulu. Pa mulongo wakutandika paye amawe yakwe lubi, topazi na belulo. 18 Pa mulongo wakwe ciili paye amawe yakwe daimondi, safilo na emalodi. 19 Pa mulongo wakwe citatu paye amawe yakwe yasinti, agate nga na ametusto. 20 Pa mulongo wakwe cini paye amawe yakwe belulo, onikisi nga na yaspele, alino vyonsi vivyo viikwe mu vyakusimpamo vyakwe zaabu. 21 Amawe kwene yaa yaye ikumi na yaili, kulingana na mazina ya mitundu ya ina Izlaeli. Amawe yalembwe wakwe vino musyanyi akalemba mazina pa mawe yamutengo ukulu. Iwe lyonsi liye ni zina lya mutundu onga.
w12 8/1 ifwa 26 mapa. 1-3
Uzye Mwamanyapo Uli?
Uzye amawe ya mutengo ali pa cakuzwala ca pa cisao cakwe simapepo mukulu wa mu Izlaeli yafumile kwi?
Lino Aina Izlaeli yafisile umu lwanga ala yakufuma mu Ejipti, Leza wayanenyile ivyakulondela pa kupanga icakuzwala pa cisao. (Kufuma 28:15-21) Pa cakuzwala cii pali amawe ya lubi, topazi, belulo, daimondi, safilo, emalodi, yasinti, agate, ametusto, onikisi, nga na yaspele. Uzye Aina Izlaeli yali nu kucita uli pakuti yazane amawe yaa?
Mu nsita ino ivyalumbulwa muli Baibo vyacitikanga, antu yacindike sana amawe asuma nupya yayakazyanga. Wakwe, Aina Ejipti yayanga umu kusenda amawe asuma amutengo ku mpanga zino ndakai yakaama ukuti Iran, Afghanistan, alino limwi nu ku India. Amu mikoti yamu Ejipti iimbanga amawe aingi asuma sana. Yakateeka Aina Ejipti aliyo sile yatungululanga imilimo yonsi iyakwiimba amawe umuncende zino yateekanga. Yobo walondolwile ukuti antu aliko pa nsita iyaa, iimbanga sana pansi pakuti yazane ivyuma. Pa vintu vino iimbanga pansi, safilo na topazi ali mawe yano Yobo walandapo sile umukulungatika.—Yobo 28:1-11, 19.
Baibo ikalanda ukuti lino Aina Izlaeli yafumanga umu Ejipti “yasenzile icuma ca Ina Ejipti.” (Kufuma 12:35, 36) Fwandi tungati mu Ejipti amuno Aina Ezlaeli yafumizye amawe yano isile pa cakuzwala cino simapepo mukulu wazwalanga pa cisao.
(Kufuma 28:38) Aaloni akazwala pa mpumi yakwe, pakuti mu musango uu, Aaloni aliwe asende maifyo ya ina Izlaeli yano yacita lino yakupeela amawila kunondi. Nani ndapokelela amawila yao. Aaloni aazwala ciyembelo pali tulibani wakwe insita zyonsi.
it-1 ifwa 1130 pala. 2
Uumuzilo
Inyama nu Twana Twanyama. Amayeli a ng’ombe akalume, imbuzi, ni mfwele, zyali izya muzilo kuli Yeova nupya zitalinzile ukukululwa. Zyali nu kuzipeelwa malambo, lyene viputulwa vya nyama ivyasyalako yapeelanga ya simapepo. (Mpe. 18:17-19) Ivizao vyakutandikilapo vyali ivya muzilo, wakwe vino na malambo yonsi na mawila aomviwanga mu musolo wa ng’anda yakwe Yeova yali amuzilo. (Kufu. 28:38) Vintu vyonsi ivya muzilo vyali vicindame kuli Yeova nupya yatali nu kuvilola ukuti ivyasilesile nupya yatali nu kuviomvya munzila iipe. Icikulangilila vivyo isunde ilyalandanga pa cikumi. Ndi cakuti umuntu wika vimwi pambali vyakupeela wa cikumi, tuti limwi ingano, lyene wenga uwa mulupwa mukukana manya watolapo, muntu wiyo wali nukukwata mulandu wakukana cindika isunde lyakwe Leza ilyalandanga pa kucindika ivintu vyamuzilo. Isunde lyalondolwille ukuti muntu wiyo wali nu kupeela icikumi cuze alino nukungulizyapo navyuze pa cisila cakupeela imfwele iyaula ulema, iyakulangilila ukuti watazumila mulandu. Kucita vii, kwalenganga ukuti yacindika sana ivintu vya muzilo vyakwe Yeova.—Levi 5:14-16.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 27:1-21) Upange kavuwa ka mbao zya muti wa akasya. Kaye kalingane imbali zyonsi zini. Mu utali wa kavuwa muye amamita yaili na masentimita 20. Mu wipi muye icili cimwi, amamita yaili na masentimita 20. 2 Upange vikozile impembe papela ya matungi yani, vilundinkanyiziwe ku kavuwa, impembe na kavuwa viya icintu conga, alino kavuwa konsi yakengelele nu mukuwa. 3 Upange viya vyakuomvya pa kavuwa, kuli kuti yapani yakuponelamo itwi, yafosyolo, ingeso zya kukanyizizya, yafoloko akulu, alino na malwangayo yakusendelamo itwi. Viya vyonsi ivya kavuwa viye vya mukuwa. 4 Upange cililata ca mukuwa cipikule wi sumbo, nga ucipangilile ni mipeto ya mukuwa pa matungi yani yakweco. 5 Lyene uciike mwisika lya lung’umba lwa kavuwa kuti cifike pakasi na pakasi ka kavuwa. 6 Upange mipingilo yakupingila kavuwa ya muti wa akasya, nupya mipingilo iyo uyengelele nu mukuwa. 7 Pakupinga kavuwa kaka, mipingilo yaisomeka mu mipeto ya mumbali zyoili zya kavuwa, pa kukasenda. 8 Nupya mukasi ya kavuwa ukasye mufonke wakwe vino natinkulangilila pakwene pa mwamba. 9 “Upange insalu yakucingilikizya kuzinguluka musolo wi Taalu. Ku kaeya kuye insalu zyakucingilikizya zyakwe bafuta mutelepe nupya mupange ningo. Kutalimpa kwa mbali yonga kuye amamita 44. 10 Ncesi ziye amakumi yaili nga ni vikalilo amakumi yaili, vya mukuwa. Lelo tukowelo twakwe siluva twaku ncesi, pamwi ni vyakulundinkanyizizya incesi vyonsi viye vyakwe siluva. 11 Vivyo kwene ku ntunga yaku katutu wike insalu zyakucingilikizya. Mu utali wa nsalu muye amamita amakumi yani na yani, ni ncesi amakumi yaili. Insalu zizyo zinyepelelwe pa ncesi amakumi yaili zino zilasimpwa, lelo tukowelo twaku ncesi nga ni ncesi kwene viye vyakwe siluva. 12 Mu wipi wa musolo ku ntunga yaku uwondaka kuye insalu zyakucingilikizya, navyo ikumi. Mu utali wa nsalu muye amamita amakumi yaili na yaili, incesi nazyo ziye ikumi nga ni vikalilo ikumi. 13 Ku ntunga yaku ufumondaka, kuno kuli mpongolo, nako kwene kuye insalu yakucingilizya nu mu utali wa nsalu muye amakumi yaili na yaili. 14 Ku mbali yonga ya mpongolo kuye insalu zyakucingilikizya amamita mutanda na masentimita amakumi mutanda, incesi zitatu nga ni vikalilo vya ncesi vitatu. 15 Cili conga kwene nu ku mbali yuze kuye insalu zyakucingilikizya. Kutalimpa kwa nsalu kuye amamita mutanda na masentimita amakumi mutanda, kuye ni mpanda zitatu nga ni vikalilo vya ncesi vitatu. 16 Pa mpongolo ya musolo paye insalu yakucingilikizya ya cifungo, iya cifuvya, iyenzu nga na yakwe bafuta mutetepe mupangwe ningo nupya ipetwe usaka. Kutalimpa kwa nsalu kuye amamita fundimbali. Insalu inyepelelwe ku ncesi zini izisimpwe mu vikalilo vini. 17 Ulinzile kwika vyakulundinkanyizizya incesi vyakwe siluva alino tukowelo twaku mpanda nato kwene tuye twakwe siluva. Lelo vikalilo vyakusimpamo incesi vyene viye vya mukuwa. 18 Mu utali wa musolo uwo muye amamita amakumi yani na yani. Mu wipi wauko muye amamita makumi yaili na yaili. Cimo naco ciye amamita yaili na masentimita amakumi yaili. Insalu zizyo zyakucingilikizya ziye zyakwe pamba musolwe ningo cuze, nupya mupikulwe. Vikalilo vya ncesi viye vya mukuwa. 19 Viya vyonsi vyakuomvya mu milimo ya mwi Taalu pamwi ni mpopo zya kwi Taalu nga ni mpopo zyonsi zyamu musolo vyonsi viye vya mukuwa. 20 “Upeele ilamulo ku ina Izlaeli kuti yakuletele amafuta ya miolivi ayengwe ningo, akukozezya ilampi kuti lyaaka amanda pe. 21 Aaloni na ana yakwe aonsi yakakozya ilampi kunzi ya nsalu icinge ino yapaatula cifulo ca muzilo ni cifulo ca Muzilo Ukuluta kuno kukaikala mbokosi ya upangano. Lyene ilampi mwi taalu lya ukongano likaaka pa manso yane kutandika manguzi mpaka kufika katondo. Aina Izlaeli nga na amu mupanda wao yalinzile yasunge ilamulo lii amanda pe.
SEPETEMBA 28–OKOTOBA 4
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 29-30
“Kusangwilako Kuli Yeova”
(Kufuma 30:11, 12) Yeova atwalilila ukunena Mose ati, 12 “Lino ukupenda ana aonsi aina Izlaeli, umuntu wensi alinzile ukulipa kuli Yeova ca kukulwila umi wakwe, pakuti pataya mpungo ya ndwala pano yali lino kupenda kukucitika.
it-2 mafwa 764-765
Kupenda
Pa Mwamba wa Sinai. Umuku wa kutandikilapo uno Yeova wanenyile Mose ukupenda aonsi Aina Izlaeli, alili lino yapanzile inkambi pa mwamba wa Sinai mu mwezi wakwe ciili umu mwaka walenga ciili uno yafumile umu Ejipti. Pakuti Mose aombe ningo umulimo uu, muli cila mutundu yasoolwilemo umonsi wenga uwakwangalila umulimo wa kupenda umu mutundu kwene uo. Aonsi yaa aali ni myaka ukutandika pali 20 nu kucilapo apenzilwe yatali nu kuya sile asilika, lelo Isunde lyalondolwile nu kuti yali nu kulapeela amawila ukulingana na citika wakwe syekele ($1.10) izyali nu kuomviwa ku mulimo wa pi tenti lya kupepelamo. (Kufu. 30:11-16; Mpe. 1:1-16, 18, 19) Aonsi apenzilwe yafisile 603,550, ukufumyako Aina Levi atali nu kupyanako impanga. Yene yatali nu kulipilako impiya zyakuomvya ku mulimo wa pi tenti lya kupepelamo nanti ukuya asilika.—Mpe. 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
(Kufuma 30:13-15) Ali wensi wino ali mu mpendwa yakupenda kuko apeele kulingana nu mutengo uno ukulondwa. Kuli kuti impiya zya masyekele zinyome kulingana na magalamu mutanda, kulondela cipimilo caku ng’anda yakwe Leza (citika wakwe syekele alingine na magela amakumi yaili). Impiya kwene zii izyakupeela uwila kuli Yeova. 14 Ali wensi wapendwa mu kupendwa kuko uwa myaka amakumi yaili nanti ukuluta, apeele uwila uu kuli Yeova. 15 Mukama atapeela ukuluta auze, nupya mupina atapeela kucefyako pa mutengo uno wapimwa lino mukupeela kuli Yeova uwila wa kukulula umi winu.
it-1 ifwa 502
Musangulo
Misangulo imwi yali iya mu masunde. Lino Mose wapenzile aonsi Aina Izlaeli, umonsi wensi uwali ni myaka 20 nanti ukucilapo wali nu kupeela ilambo pa umi wakwe, kulikuti “citika wakwe syekele [limwi $1.10] kulondela cipimilo caku ng’anda yakwe Leza.” Wali “uwila kuli Yeova” pakuti imembu zyao zyeleelwe nupya wali nu kuomviwa “ku milimo ya mwi taalu lya ukongano.” (Kufu. 30:11-16) Ukulingana na vino Umuyuda umwi uwasambilila sana ivintu vya mpiti uwizina lyakuti Josephus (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]) walanzile, pa cisila Aina Izlaeli izile iyatandika ukulipila ‘impiya zii izya muzilo’ cila mwaka.—2 Mila. 24:6-10; Mate. 17:24.
(Kufuma 30:16) Impiya zya kukulwila umi ukufuma ku ina Izlaeli, muziomvye ku milimo ya mwi taalu lya ukongano. Zyene zilaya zyakuti Yeova aiusizyako aina Izlaeli, nga zilaya zya kukulwila umi winu.”
w11 11/1 ifwa 12 mapa. 1-2
Uzye Mwamanyapo Uli?
Uzye impiya zyaomviwanga uli apa ing’anda ikulu yakwe Leza umu Yelusalemu?
Impiya izyaomviwanga umu milimo iingi pa ng’anda ikulu yakwe Leza azizi zino antu yalipilanga ukulingana ni sunde, makamaka icikumi. Lelo inzila na zyuze kwene izyakupeelelamo zyaomviwanga. Wakwe, lino yapanganga itenti lya kupepelamo, Yeova wanenyile Mose ukupoka citika wakwe syekele uku Ina Izlaeli yonsi apenzilwe, nu kuzipeela wa “uwila kuli Yeova.”—Kufuma 30:12-16.
Lyene pa cisila, Ayuda yonsi yatandike ukulipila umusonko kwene uu cila mwaka uwa kuomvya apa ng’anda ikulu yakwe Leza. Nupya ukwene ali musonko uno Yesu wanenyile Petulo ukulipila ukuomvya ulupiya lino wafumizye umu mulomo wa luswi.—Mateo 17:24-27.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 29:10) “Pa cisila cakwe vii, ulete kacipambasi pa mulyango wi taalu lya ukongano. Lyene Aaloni na ana yakwe yike makasa yao pa mutwe wakwe kacipambasi kako.
it-1 ifwa 1029 pala. 4
Ikasa
Ukwika Makasa. Ukulunda pali vino amakasa yaomviwanga, kwali imilandu na yuze iingi iyalenganga yaika amakasa pa muntu nanti pa cintu cimwi. Lelo umulandu ukalamba uno yacitilanga vivyo, u kusoolola umuntu nanti icintu cimwi, ukusonta umuntu nanti ukuzumilizya cimwi, nanti ukumanya. Lino kwali ukuzevya kwa kusoolola ya simapepo, Aloni na anakwe isile amakasa yao pa mutwe wakwe cipambasi na pa twana twamfwele twiili tuno yali nu kupeela ilambo, pa kulangilila ukuti inyama zizyo zyali nu kupeelwa pa mulandu wao pakuti yaye yasimapepo yakwe Yeova Leza. (Kufu. 29:10, 15, 19; Levi 8:14, 18, 22) Lino Mose wasoontanga Yoswa ukuya impyanyi yakwe ukulingana na vino Leza wamunenyile, wisile ikasa lyakwe pa mutwe wakwe Yoswa uwali “nu mupasi wa mano” na cii calenzile atungulule ningo Aina Izlaeli. (Malan. 34:9) Iikanga amakasa pa muntu umwi pa kulangilila ukuti watasoololwa ukupokeleela ipaalo. (Utan. 48:14; Mako 10:16) Yesu Klistu walemile nanti ukwika amakasa yakwe pa yantu yamwi yano wapozizye. (Mate. 8:3; Mako 6:5; Luka 13:13) Insita zimwi atumwa yalemanga antu yamwi pa kuyapeela umupasi wa muzilo.—Mili. 8:14-20; 19:6.
(Kufuma 30:31-33) Lyene Aina Izlaeli uyanene uti, ‘Yakwene yaa aliyo yamaya amafuta yane amuzilo akusolwela yano yalaomviwa mu kuntumikila nsita yonsi ino ikwiza. 32 Mutapaka antu sile asi yasimapepo, nupya mutapanga amafuta yauze akolane na yaa. Mafuta yaa amuzilo cuze. 33 Muntu ali wensi wino alapanga amafuta acinunu cisuma yauze akolane na yaa, nanti kupaka muntu ali wensi wino asi simapepo, wene alinzile kusukulwa mu antu yane.”
it-1 ifwa 114 pala. 1
Kupakwa, Kupaka
Umu masunde yano Yeova wapeezile Mose, wamunenyile ivyakupanga mafuta akusolwela. Yaomvyanga ivintu ivipusanepusane iviiyele wakwe, mule, kinamoni, visali vinunkile ningo, akasya, na amafuta amu olivi. (Kufu. 30:22-25) Ndi cakuti umuntu akupanga amafuta ukuomvya ivintu kwene vii nanti ukuyaomvya ciomvyeomvye nanti ukupaka umuntu atalinzile, wali nu kukomwa. (Kufu. 30:31-33) Ukupaka umuntu amafuta yaya kwalangilila ucindami wa mulimo uno umuntu wiyo watapeelwa na vino wali uwa muzilo.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 29:31-46) “Lyene utoole suuku wino waomvizye pa kupaatulwa kuli usimapepo, uweleke mu ncende ya muzilo. 32 Alino Aaloni na ana yakwe aonsi yalye inyama yakwe suuku wiyo, pamwi nu mukate uwamu cimponda, yaviliile pa mulyango wi taalu lya ukongano. 33 Yakalye amawila yonsi yano yapile kunondi pakufuuta amaifyo, pakuyapolelela na pa kuyapaatula. Muntu sile asi simapepo atalya, pa mulandu wakuti amawila yayo amuzilo. 34 Inyama ndi yasyala, nanti umukate wasyala kufika katondo, uvyoce, yatalya vintu vii pano ivyamuzilo. 35 Malamulo yonsi yano nakunena, unene Aaloni na ana yakwe aonsi. Ukacite lutambi lwa kuyapaatula pa manda cinimbali. 36 Cila wanda ulinzile ukupeela cipambasi uwa wila wa kwelela amaifyo pakuti maifyo yayo yelelwe. Uswefye kavuwa pa kutwalapo uwila wa kufuta amaifyo. Lyene ukapake amafuta pakuti kaye aka muzilo. 37 Pa manda cinimbali uwapeelela kavuwa impolelwa. Lyene kavuwa kalaya aka muzilo ukuluta, nga na consi cino cilakumya kavuwa kako naco cilononwa nu muzilo wakako. 38 “Pa kavuwa ka mpolelwa uwatwalapo nu kupeela vii insita zyonsi. Cila wanda uwatwalapo nu kupeela ana ya mfwele yaili ali nu mwaka onga. 39 Mwana wa mfwele umwi uwamutwala katondo, nu muze manguzi. 40 Pamwi nu mwana wa mfwele wakutandika, uwatwalapo nu kupeela kilogalamu wenga wa usu utonyoleke wa ngano, uuminkanye na lita wenga wa mafuta asuma cuze, alino na lita wenga wakwe waini wakutwala wa wila wa vyakumwa. 41 Lyene uwatwala umwana wa mfwele wakwe ciili manguzi. Pamwi nu mwana wa mfwele nupya kwene uwatwala uwila wa usu nga ni cawila wa vyakumwa, ndi vino cili ku vintu vyamu katondo kuti viye ivya mununko usuma ivyakuzanzya Yeova. Ukwene uli wila wakocela Yeova. 42 Mu mikulo yonsi insita zyonsi mwapeela pa manso yane ne Yeova uwila uu wakoca pa mulyango wi taalu lya ukongano. Kuku akuno ndakomenkana na antu yane nu kulanda nayo. 43 Kuku kwene akuno ndakomenka na Ina Izlaeli, nupya incende kwene iyo ilaya iziliziwe nu ucindami wane. 44 itaalu lya ukongano indalilenga kuti liye lyamuzilo pamwi na kavuwa kwene. Aaloni ndamupaatula pamwi na ana yakwe aonsi pakuti yaye yasimapepo yane akuntumikila. 45 Ndikala pakasi ka Ina Izlaeli, nupya ndaya Leza wao. 46 Yalamanya ukuti nene Yeova Leza wao, wino wayafumizye mu Ejipti pakuti nikale pakasi kao. Nene indi Yeova Leza wao.