Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
OGASITI 3-9
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 13-14
“Musipe nu Kulola Vino Yeova Amamupususya”
(Kufuma 14:13, 14) Mose aasuka ati, “Awe mutoopa! Posini, mumalola vino Yeova amacita ilelo pakuti atutuule, mutalatala mulole aina Ejipti yaa nupya. 14 Yeova aliwe amamulwila ulwi, mwemo mwikale sile myaa.”
w13 2/1 ifwa 4
Mose—Umonsi Uwali nu Utailo
Mose afwile wamanyileko panono ukuti Leza wali nu kupatula Yemba Muyenzu, pakuti apususye Aina Izlaeli. Nomba, wasininkizye ukuti Leza wali nu kucitako vimwi pakupususya antu Yakwe. Nupya Mose walondanga ukuti Aina Izlaeli yauze nayo kwene yasininkizye vivyo. Baibo ikati: “Mose aasuka ati, ‘Awe mutoopa! Posini, mumalola vino Yeova amacita ilelo pakuti atutuule, mutalatala mulole Aina Ejipti yaa nupya.’” (Kufuma 14:13) Uzye Mose wakwanisye uku komelezya Aina Izlaeli yauze? Ee, pano Baibo ikalanda pali Mose na Aina Izlaeli ukuti: “Utailo uwalenzile kuti Aina Izlaeli yalambe Yemba Muyenzu kwati apa musili ume.” (Ayebulai 11:29) Utailo wakwe Mose wazwilizye na yauze asambilile kuli vino wacisile.
(Kufuma 14:21, 22) Lyene Mose akonzolola ikasa lyakwe pali yemba, alino Yeova alenga kuti muza upunge ukufuma ku ufumondaka. Muza upunga usiku onsi nu kulenga kuti amanzi yapaatukane cakuti musili uume uloleka pali yemba. Amanzi yapaatukana kuu na kuu, 22 nga Aina Izlaeli yapita mwenemo pa musili uume.
Yeova Wakwatisya Maka Nomba Akalangulukilako
13 Welengini Kufuma 14:19-22. Elenganyini ukuti namwe akunomuli, uku nkoleelo inu kuli Yemba Muyenzu lyene uku cisila kuli ivita vyakwe Falao. Lyene Leza wacitapo cimwi. Ikumbi lyaswilila uku cisila ca nkambi, nupya Aina Ejipti yaya umu mfinzi. Lelo inkambi inu ikulu cuze yene ili umu luswepo! Lyene mwalola Mose wakonzolola ikasa pali yemba nupya umuza uwa maka ukufuma uku ufumondaka watandika ukupunga nu kuyula inzila pa manzi. Lyene mwatandika ukupita ukwaula icimvulunganya pamwi nu lupwa lwinu na antu yonsi alino ni viteekwa. Lyene camupezya mano pano mukupita pa musili ume apasi matipa nupya apakome. Lyene antu yonsi kumwi na yano yakapita panono panono yalamba nu kuya uku lusansa luze lwakwe yemba.
(Kufuma 14:26-28) Yeova anena Mose ati, “Konzolola ikasa lyako usonte intuwa yako pali yemba, pakuti amanzi yaswilile nu kulenga kuti Aina Ejipti ali mu maceleta, na ali pa mfwalasi, na ali pansi yonsi yamwele.” 27 Caleka Mose akonzolola ikasa lyakwe pali yemba. Lino ilanzi lyatunka yemba aswilila vino wali. Aina Ejipti yezya kuti yapuuke amanzi, lelo Yeova aleka yaswilila muli yemba pakasi. 28 Amanzi yaswilila nu kutuwizya maceleta ni vita ivya pa mfwalasi, ivita vyonsi vya Ina Ejipti yano alondelelanga Aina Izlaeli, muli yemba, kutali nanti wenga wino wapuswike.
w09 3/15 ifwa 7 mapa. 2-3
Mutalinzile Ukufutatila Yeova
Lino Aina Ejipti yezyanga ukuzinganya Aina Izlaeli na maceleta yao ankondo aononekanga, Aina Izlaeli yonsi yafisile ku ufumo ndaka wakwe Yemba Muyenzu. Lyene Mose wakonzolwile ikasa lyakwe pali Yemba Muyenzu. Yeova walenzile ukuti amanzi yaswilile. Alino manzi yavimbilikizye Falao na asilika yakwe, iyamwela nu kumwela. Kusi umulwani aliwensi uwapuswike. Aina Izlaeli Yapuswike!—Kufu. 14:26-28; Masa. 136:13-15.
Ivyacitike vyalenzile ukuti impanga zyuze ziye sana ni ntete. (Kufu. 15:14-16) Lino papisile imyaka 40, Laabu uwa ku Yeliko wanenyile aonsi yaili Aina Izlaeli ukuti: “Ingofyo izya pali mwemwe zyatizituponela . . . Tuuvwa vino Yeova wakamizye Yemba Muyenzu pakuti mulambe pa kufuma mu Ejipti.” (Yoswa 2:9, 10) Na antu amu mpanga kwene izyapepanga ya leza yaufi yatilile vino Yeova wapuswisye antu yakwe. Ukwaula nu kutwisika Aina Izlaeli yakweti imilandu iingi iyakwiusizyapo Leza wao.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Exodus 13:17) Lino Falao wazumilizya Aina Izlaeli kuti yapite, Leza atayazumilizye kuti yapite ku museo uwapita ku nkumba yakwe yemba, uno waya ku mpanga ya Filisti nanti angala wali umuseo uwipi. Leza aelenganya kuti, “Anisi yao ndi yayazanza, antu yaa yangasenula amano nu kuswilila ku Ejipti.”
it-1 ifwa 1117
Museo Ukalamba
Ukufuma sile na mpiti miseo ikalamba ni inono, ukwikako sile na ino yakaomvya pakuya ku vyauculuzi, yapita umu imisumba nu mu ma wene amu Izlaeli. (Mpe. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yoswa 2:22; Yakapi. 21:19; 1 Sam. 6:9, 12; 13:17, 18) Nupya umuseo umwi uwaomviwanga sana wafumile uku Ejipti iuya iupita nu mu misumba ya Ina Filisiti yaku Gaza nu ku Asyikeloni nupya wapisile na pakasi ka katutu nu ufumo ndaka wakwe Megido. Watwalilille ukufika nu ku Hazoli, uku Katutu kakwe Yemba wa Galile, nu kuyafika ku Damasiko. Umuseo uu uwaile iupita umu misumba ya Ina Filisiti, u wali uwiipi sana ukufuma ku Ejipti ukuya uku Mpanga ya Ulayo. Nomba Yeova wasoolwile ukutungulula Aina Izlaeli ukuomvya inzila yuze pakuti yatatoovoka pa mulandu nu kuzanza kwa Ina Filisiti.—Kufu. 13:17.
(Kufuma 14:2) “Nena aina Izlaeli ukuti yalinzile kusenuka nu kuya kuula insakwe pa nkoleelo ya musumba wa Pi Hailoti, uwaya pakasi ka musumba wa Migidoli na Yemba Muyenzu pipi nu musumba wa Baali Zefoni.
it-1 ifwa 782 mapa. 2-3
Aina Izlaeli Yafuma Umu Ejipti
Aekwi kuno limwi Yeova wanenyile Mose ukupatwila Yemba Muyenzu pakuti Aina Izlaeli yalambuke?
Lino Aina Izlaeli yafisile uku Etamu, umu “mbali ya lwanga,” Leza wanenyile Mose “kusenuka nu kuya kuula insakwe pa nkoleelo ya musumba wa Pi Hailoti, uwaya pakasi ka musumba wa Migidoli na Yemba Muyenzu.” Vii ivyacitike vifwile vyalenzile ukuti Falao aelenganye ukuti Aina Izlaeli “yakululumba sile mu mpanga.” (Kufu. 13:20; 14:1-3) Yakalemba yamwi alondolola pa nzila yakuti el Haj nayo kwene yalanda ukuti: izwi lya Ciyebulai ilyasenulwa ukuti “kusenuka” lisilozya umu “kukoneka kuze” nanti “ukuya kuze,” lelo likalozya umu kuswililila kuno mufumile ukuomvya inzila yuze. Yalondolola ukuti lino Aina Izlaeli yafisile sile ku Katutu kakwe Yemba mu Yenzu, yaswilile nupya yaile uku Ufumo Ndaka wa mwamba wa Jebel ʽAtaqah uwayelile uku Uwo Ndaka wakwe Yemba Muyenzu. Ndi cakuti antu yali aingi wakwe vino Aina Izlaeli yali, cali nu kuyatalila ukufuma pa ncende iya ndi cakuti akuyazanza yafumilila uku Katutu pano ala yemba watacinga kuno yangutukila.
Azumila umu ntambi zya Ayuda aliko mpiti nayo kwene yalanda ivilimwi kwene. Nomba icicindame icakuti Baibo yalanda ivingi api lyasi lii vino antu aingi asambilila sana yatalandapo. (Kufu. 14:9-16) Cikaloleka kwati Aina Izlaeli yali ukutali sana nu kwatandikila Yemba Muyenzu icakuti citangukile iviita vyakwe Falao ukupita ukuyafika uku mpela yakwe Yemba Muyenzu nu kufika zuwa ukwali Aina Izlaeli.—Kufu. 14:22, 23.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 13:1-20) Yeova anena Mose ati, 2 “Mwampaatwila ana yonsi mayeli aonsi. Mu Ina Izlaeli umwana wensi umonsi wi yeli, umwana wa muntu nanti umwana wensi wa nyama uwakwane.” 3 Mose anena antu ati, “Lyonsi mwaiusya uwanda uu. Uli wanda uno mwafumile mu Ejipti, ku cifulo cino mwali azya. Uu uli wanda uno Yeova waomvizye maka yakwe pa kumufumya kuku. Caleka mutalinzile ukulya umukate umuli icitutumusi. 4 Mukufuma mu mpanga ya Ejipti pa wanda uu mu mwezi wakutandika, umwezi wakwe Abibu. 5 Yeova umwisikulu walavile nu mulapo ku vikolwe vinu kumupeela impanga ya ina Kenani, Hiti, Amoli, Hivi, nga na Aina Yebusi. Lino alamwingizya mu mpanga ilya ya ukama nupya ivunde, mulinzile kuzevya cimulo ci mu mwezi wakutandika cila mwaka. 6 Pa manda cinimbali mulinzile ukulya umukate usi na citutumusi, nga pa wanda kwene uwalenga cinimbali paye cimulo ca kucindika Yeova. 7 Pa manda cinimbali mutalinzile ukulya umukate umuli icitutumusi. Mu mpanga inu yonsi mutalinzile ukuya icitutumusi nanti umukate umuli icitutumusi. 8 Lino insita yakuzevya cimulo yafika, mwalondolwela ana inu ukuti mukacita cii pa mulandu wakwe cino Yeova wamucitile lino mwafumile mu Ejipti. 9 Lutambi kwene luu lulaya cimanyililo cino canyepelelwa kwi kasa nanti wa ciusizyo icanyepelelwa pa mpumi zinu wa mupango. Mu musango kwene uu mulasunda yauze vyamu usambilizyo wakwe Yeova, pano aliwe wamufumizye mu Ejipti ku maka yakwe akulu. 10 Mwasunga isunde lii pa nsita ili yonga kwene cila mwaka. 11 “Yeova alalenga kuti mwingile mu mpanga ya Kenani ino walavile nu mulapo kunomuli nga nu ku vikolwe vinu, lino alapeela mpanga ilya kunomuli, 12 mulinzile kupaatwila Yeova ana yonsi mayeli aonsi. Maeli ya nyama zinu yonsi nayo kwene mwayapaatwila kuli Yeova. Vyonsi vii ivyakwe Yeova. 13 Lelo pali mwana punda mulinzile kupyanikizyapo umwana wa mfwele. Ndi mutakulonda kupyanikizyapo, mutola mwana punda umumuvuna insingo. 14 “Mu manda akwiza, ana inu yalamuzya yati, ‘Uzye cii cikusenula cani?’ mulayaasuka muti, ‘Pakuti tufume mu Ejipti kuko kuno twali mu uzya, Yeova waomvizye maka yakwe akulu. 15 Lino Falao wakomile umwenzo nu kukana kuti tufume mu mpanga yakwe, Yeova walenzile kuti ana mayeli ya antu na anyama yafwe mu mpanga yonsi ya Ejipti. Uli mulandu uno tukapeela impolelwa kuli Yeova inyama zya kalume mayeli. Lelo mayeli itu aonsi tukayakulula.’ 16 Lutambi luu lulaya wa ciusizyo kunotuli, lulaya wa cimanyililo icanyepelelwa ku makasa itu nanti icanyepelelwa pa mpumi zitu wa mupango, cakutwiusya ukuti Yeova watufumizye mu Ejipti ku maka yakwe akulu. 17 Lino Falao wazumilizya Aina Izlaeli kuti yapite, Leza atayazumilizye kuti yapite ku museo uwapita ku nkumba yakwe yemba, uno waya ku mpanga ya Filisti nanti angala wali umuseo uwipi. Leza aelenganya kuti, “Anisi yao ndi yayazanza, antu yaa yangasenula amano nu kuswilila ku Ejipti.” 18 Lelo Leza alenga antu kuti yazinguluke ku museo uwapita ku lwanga ukuya kuli Yemba Muyenzu. Aina Izlaeli yali aipangasye pa kufuma mu Ejipti. 19 Mose asenda mafupa yakwe Yosefu wakwe vino Yosefu walenzile kuti Aina Izlaeli yalape nu mulapo ukuti yalacita. Yosefu wavwanzile ati, “Lino Leza alamupususya, mulinzile kusenda mafupa yane ukufuma mu mpanga ii.” 20 Aina Izlaeli iyafuma ku Sukoti nga iyaya yakuula insakwe ku Etamu mu mbali ya lwanga.
OGASITI 10-16
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 15-16
“Mwalumbanya Yeova Umu Nyimbo”
(Kufuma 15:1, 2) Lyene Mose na Ina Izlaeli yimbila lwimbo luu kuli Yeova yati, “Kanimbile lwimbo kuli Yeova, pa mulandu wakuti watacimvya mu lulumbi, imfwalasi na antu akwezilepo watayavwintila muli yemba. 2 Yeova akalenga kuti inje na maka, ali wino wampususya ku anisi yane. Wene ali Leza wane, wino namalumbanyanga, Leza wino tata wapepanga, nupya namamucindikanga.
w95 10/15 ifwa 11 pala. 11
U Mulandu ci Uno Tulinzile Ukulatiinila Leza wa Cumi Ndakai?
11 Vino Yeova ononyile iviita vya Ina Ejipti, calenzile ukuti yakapepa yakwe yamucindike sana nupya calenzile ni zina lyakwe ukumanyikwa umu nsi yonsi. (Yoswa 2:9, 10; 4:23, 24) Umu cumi izina lyakwe lyacindikwe sana ukucila ya leza yaufi amu Ejipti, aafizilwe ukupususya antu yao. Ukutaila muli ya leza yao, nu mu yantu aakafwa alino ni iviita vya maka kwalenzile ukuti ivintu vitayazipila. (Masamu 146:3) Na cii calenzile ukuti Aina Izlaeli imbile Leza uwayapuswisye ulwimbo ulusuma sana ulwalangililanga ukuti yamutiinanga!
(Kufuma 15:11) “We Yeova, uzye aweni muli tuleza angaya wakwe wewe? Kusi umwi munoyali angakolana nawe. Kusi umwi uwakwata maka avule cuze ukuluta wewe. Antu yonsi yakakoopa nupya yakakulumbanya pano kusi umwi angacita vizungusyo ivikulu wakwe wewe.
(Kufuma 15:18) We, Yeova wewe mwene amanda pe.
w95 10/15 mafwa 11-12 mapa. 15-16
U Mulandu ci Uno Tulinzile Ukulatiinila Leza wa Cumi Ndakai?
15 Ndi cakuti twapuswike pamwi na Mose, nga twimvileko ulwimbo ulwakuti: “We Yeova, uzye aweni muli tuleza angaya wakwe wewe? Kusi umwi munoyali angakolana nawe. Kusi umwi uwakwata maka avule cuze ukuluta wewe. Antu yonsi yakakoopa nupya yakakulumbanya pano kusi umwi angacita vizungusyo ivikulu wakwe wewe.” (Kufuma 15:11) Ukufuma lilya kwene antu yatwalilila ukulanda amazwi yaa ukufika na ndakai. Umwi buku lya kusyalikizyako ilya muli Baibo, mutumwa Yoane walemvile pa yaomvi yakwe Leza apakwe ukuti: “Yakwimba lwimbo lwakwe Mose, muomvi wakwe [Leza], nga nu lwimbo lwa Mwana wa Mfwele.” U lwimbo ci lulo kwene? Yakwimba ukuti: “We Mwene Leza wa maka yonsi, milimo yako iikulu, nupya iyakuzunguka! We kateeka wa nko zyonsi, miyele yako iya ololoke nupya iya cumi! Uzye aweni atangoopa we Mwene? Uzye aweni angakana kulanda ukulu wako?”—Umbwilo 15:2-4.
16 Na ndakai kwene yakapepa yakwe Leza yasitaizya sile pa milimo yakwe lelo yakataizya na pa masunde yakwe. Antu ukufuma umu nko zyonsi yakululwa nupya yasicitako ivintu vya mu nsi ii ikowele pano yamanya masunde yakwe Leza alungame nupya yakayalondela. Cila mwaka antu aingi yakata ukucita ivintu vya muno nsi nu kuilunda kuli yakapepa yakwe Yeova asanguluke. Lino Yeova alonona imipepele yonsi iyaufi ni vintu iviipe ivya muno nsi, yene yalikala amanda pe umu nsi ipya.
(Kufuma 15:20, 21) Milyamu kasesema, kaci wakwe Aloni watozile kangoma nga anaci yonsi aina Izlaeli yamulondelela pacisila ala yakulizya tungoma twao yakucina. 21 Nga Milyamu aimbila lwimbo kunoyali ati, “Imbini kuli Yeova, pa mulandu wakuti watacimvya ulwi, watasumbila imfwalasi na antu akwezilepo muli yemba.”
it-2 ifwa 454 pala. 1
Inyimbo
Caya kwati Aina Izlaeli nga ya kwimba umwi umba kwayanga ukulekanila mazwi, limwi maumba yaili yakulekanila mazwi, lyonga ngalimba amazwi yamwi ni lyuze ilikonkelezya amazwi aliyamwi kwene, nanti umuntu wenga nga wimba mazwi yamwi alino iumba ilimba aalondelelapo. Umu malembelo ukucita vivyo yakati ‘ukutolelezyanya.’ (Kufu. 15:21; 1 Sam. 18:6, 7) Imimbile ii yalangililwa ningo umu nzila ino inyimbo zimwi izyaya umwi buku lya Masamu zyalembelwamo, wakwe Masamu 136. Vino maumba yaili yakwe yakimba aimbanga inyimbo zyakutaizya Leza aliko umu manda yakwe Neemiya yalondololwa, alino ni nyimbo zino imvile lino yapeelanga iviumba vya musumba wa Yelusalemu, vikalangilila ukuti yaomvizye umusango kwene uu uwa mimbile.—Neem. 12:31, 38, 40-42.
it-2 ifwa 698
Kasesema Mwanaci
Milyamu aali kasesema umwanaci uwa kutandikilapo wino Baibo yalumbula. Leza wamuomvizye ukulanda amazwi nanti amalandwe, limwi ukupitila umu nyimbo zya muzilo. (Kufu. 15:20, 21) Fwandi ali mulandu uno Baibo ikalandila pali Milyamu na Aloni ukuti yaneyile Mose iyati: “Uzye [Yeova] atavwangile kupitila na muli sweswe kwene?” (Mpe. 12:2) Yeova wavwanzile ukupitila muli Kasesema Mika ukuti watumile “Mose, Aloni na Milyamu” umu kutungulula Aina Izlaeli lino yafumanga umu Ejipti. (Mika 6:4) Nanti icakuti Leza waomvyanga Milyamu kwati iciombelo ca kulanzyanyizizyamo na antu yakwe, ucuza wakwe na Leza utali ukome wakwe vino ucuza wakwe Mose na Leza wali. Lino wafizilwe ukucita vino Leza walondanga, Leza wamufulwile.—Mpe. 12:1-15.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 16:13) Manguzi kwene yalya mukumbi wa nkwale wiza uwa nu kulimba cifulo ca nsakwe consi. Katondo nako kuya lumi kuzinguluka cifulo ca nsakwe consi.
w11 9/1 ifwa 14
Uzye mwamanyapo uli?
I milandu ci icindame iyalenzile ukuti Yeova asoolole ukupeela Aina Izlaeli inkwalwe lino yali umu lwanga?
Lino Aina Izlaeli yafumanga umu Ejipti Leza wayapeezile inkwale izingi sana imiku iili.—Kufuma 16:13; Mpendwa 11:31.
Inkwale icunyi icinono, icatalimpa umupipi na masentimita 18, nupya cikanyoma amaglamu 100. Zyavula sana uku Uwo ndaka wa mpanga ya Asia nu ku Ulaya. Pa mulandu wakuti ivyunyi vii vikakuuka kuuka, umu nsita ya cisiku vikaya uku Katutu ka mpanga ya Africa nu ku Arabia. Pa nsita ino vikakuukilapo, vikalamba uku nkumba iyaela uku Ufumo Ndaka wakwe Yemba wa Mediterranean nupya vikapapuka ukucilinganya amanzi ayela umu mbali ya mwamba wa Sinai.
Ukulingana na dikisyonali uwakuti: The New Westminster Dictionary of the Bible, inkwale zikatwalilila ukupapuka ala zikuomvya umuza; nomba ndi cakuti umuza wasenuka, ivyunyi vii ivingi vikatonta nga vikupapuka intamfu itali, nupya vikatandika ukupona pansi pa mulandu nu kutonta.” Lino vitatala vyatandika ukupapuka, vikapuuza uwanda onga nanti manda yaili, fwandi cikaangukila yakalunga ukulema ivyunyi vii. Uku kutandika kwakwe ya 1900, Aina Ejipti yatumanga inkwale izyakukazya ukufika kuli 3,000, 000 cila mwaka uku mpanga zyuzye.
Imiku yoili kwene ino Leza wapeezile Aina Izlaeli inkwale, yali iinsita lino kukatandika ukukaya. Nanti cakuti pa nsita kwene iya inkwale zyapapukanga sana uku ncende iya, Yeova u walenzile ukuti ‘icipunga cikatusye inkwale’ nu kuzitwala uku nkambi ya Ina Izlaeli.—Mpendwa 11:31.
(Kufuma 16:32-34) Lyene Mose avwanga ati, “Yeova watapeela ilamulo kunotuli kuti tusunge mana umwi pakuti aizikulu itu yakalole cakulya cino Yeova watupile kuti tulye mu lwanga lino watufumizye mu Ejipti.” 33 Mose anena Aloni ati, “Tola inyungu, itilamo mana wakulingana na malita yaili. Ndi wacita vivyo umwike pa manso yakwe Yeova pakuti mana wiyo asungwe na kuti aizikulu inu yace yamulole.” 34 Wakwe vino Yeova wapeezile ilamulo kuli Mose, Aloni aiika inyungu ku nkolelo ya Mbokosi ya Upangano, pakuti mana angasungwa.
w06 1/15 ifwa 31
Mauzyo Yano Aakawelenga Yakauzya
Lino papisile insita inono ukufuma pano Aina Izlaeli yafumile umu uzya umu Ejipti, yatandike ukuilizyanya pa mulandu ni vyakulya. Fwandi, Yeova wayapeezile maana. (Kufuma 12:17, 18; 16:1-5) Pa nsita iya, Mose wanenyile Aloni ukuti: “Tola inyungu, itilamo maana wakulingana na malita yaili. Ndi wacita vivyo umwike pa manso yakwe Yeova pakuti mana wiyo asungwe na kuti aizikulu inu yace yamulole.” Baibo ikalanda nu kuti: “Wakwe vino Yeova wapeezile ilamulo kuli Mose, Aloni aiika inyungu ku nkoleelo ya Mbokosi ya Upangano, pakuti mana angasungwa.” (Kufuma 16:33, 34) Nanti cakuti Aloni wisile maana umu nyungu pa nsita kwene iya, yaali nu kulolela kufika lino Mose wapanga Imbokosi ya Upangano nu kwikamo amawe apalemvilwe masunde yakwe Mose.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 16:1-18) Pa cisila cakwe vii iuvi lyonsi lya ina Izlaeli ilitenuka ilifuma ku Elimu. Pa wanda uwalenga ikumi na yasano mu mwezi wakwe ciili ukufuma lino yafumile mu Ejipti iyafika ku lwanga lwa Sinai. 2 Mumu mu lwanga iuvi lyonsi likatuka liilizyanya kuli Mose na Aloni. 3 Liyanena liti, “Nga cazifile kuti Yeova aleke tufwile mu Ejipti. Kuku twalyanga inyama ni vyakulya vyuze tukwikuta. Lelo mwatuleta mu lwanga kuti swensi tufwe ni nzala.” 4 Lyene Yeova anena Mose ati, “Ndakai namalenga kuti ivyakulya vinu mwensi vipone wa mvula ukufuma mwi yulu. Antu yalinzile yafuma yaya yakolonganika nu kulya kwa wanda onga. Mu nzila kwene ii ningamanya ndi antu yangalondela malamulo yane. 5 Pa wanda uwalenga mutanda antu yalinzile kukolonganika nu kuteyanya ivyakulya vya manda yaili.” 6 Caleka Mose na Aloni yanena aina Izlaeli yonsi yati, “Ilelo manguzi mumamanya ukuti Yeova ali wino wamufumizye mu Ejipti. 7 Mutondo katondo mulalola uluswepo luyengese lwakwe Yeova. Pa mulandu wakuti swemo akatutuma sile kuti tumunene malamulo yakwe, nga kuilizyanya kwinu kwatikuvwika kunoli, endi kunoli.” 8 Lyene Mose atwalilila kuvwanga ati, “Yeova ali wino alamupeela inyama zyakulya cila manguzi nu kumupeela umukate uvule cila katondo pano Yeova atauvwa kuilizyanya kwinu kunoli. Nga naswe sweswe yaweni? Lino mukuilizyanya kuli sweswe ala mutakucita cico kunotuli, lelo akuli Yeova. 9 Mose anena Aloni ati, “Nena iuvi lyonsi lya ina Izlaeli ilyati likongana, kuti lipalamile kuli Yeova, pa mulandu wakuti Yeova watauvwa kuilizyanya kwao.” 10 Lino Aloni akunena iuvi lyonsi lya ina Izlaeli, nalyo lisenukila ku lwanga, nga ililola uluswepo luyengese lwakwe Yeova mwi kumbi. 11 Yeova anena Mose ati, 12 “Natinuvwa kuilizyanya kwa ina Izlaeli. Yanene ukuti lino ilanzi lyatilyawa yamapokelela inyama zyakulya, nga na katondo yalapokelela umukate wakulya iikute. Lyene yalamanya ukuti Nene, ne Yeova, nene indi Leza wao.” 13 Manguzi kwene yalya mukumbi wa nkwale wiza uwa nu kulimba cifulo ca nsakwe consi. Katondo nako kuya lumi kuzinguluka cifulo ca nsakwe consi. 14 Lino lumi lwasila mu lwanga pa musili paloleka tuntu tumwi tunyale nupya tupapatane ngati amamba nupya tutiswe ngati akungwi wino ali pansi. 15 Lino aina Izlaeli yacilola yatacimanyile foo, nga yauzyanya yati, “Uzye cii icani?” Mose aasuka kunoyali ati, “Cii icakulya cino Yeova watapeela kunomuli kuti mulye. 16 Yeova watapeela ilamulo kuti cila muntu akolonganike cipimo icingalingana na makilogalamu yaili, akulingana cila muntu.” 17 Aina Izlaeli iyacita wakwe vino yanenyilwe. Yamwi yakolonganika twingi, lelo yamwi tunono. 18 Lelo lino yapima pa cipimilo ca makilogalamu yaili yalola ukuti yano yakolonganike utwingi tutalusile pa cipimilo, na yano yakolonganike tunono tutacefile foo. Cila muntu wakolonganike kulingana na vino walondanga.
OGASITI 17-23
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 17-18
“Aonsi Aicefya Yakasambilizya nu Kupeela Yauze Imilimo”
(Kufuma 18:17, 18) Lyene Yetulo, sivyala wakwe Mose avwanga ati, “Utakuomba ningo foo. 18 Umatontanga zuwa pamwi na antu yako kwene. Milimo kwene ii, ikulu kuluta maka yako, nupya utangaomba wenga.
w13 2/1 ifwa 6
Mose—Umonsi Uwali nu Kutemwa
Mose walangilile ukuti wali nu kutemwa uku Ina Izlaeli yauze. Yamanyile ukuti Yeova waomvyanga Mose pa kuyatungulula, fwandi ilingi nga yakwata intazi yayanga kuli Mose. Baibo ikalanda ukuti: “Antu yaleta imilandu kuli Mose ukufuma katondo mpaka na manguzi.” (Kufuma 18:13-16) Elenganyini vino Mose uvwanga ukutonta pali vino Aina Izlaeli yamulondolwelanga intazi zino yakwatanga insita yonsi! Nanti ciye vivyo Mose watwalilile ukwazwa antu yano watemilwe ni nsansa.
(Kufuma 18:21, 22) Lelo kulunda pali vii, ulinzile kusola aonsi yamwi yampomvu nu kuyasonta kuti yaye wa ntunguluzi zya antu. Mu musango uu, intunguluzi zya antu mazimbi, na yamwi antu imyanda, na yamwi antu amakumi yasano, na yamwi antu ikumi. Yalinzile ukuya antu akaopa Leza. Yalinzile ukuya atailwe nupya atangazumilizya mafukakanwa. 22 Leka yaa yapingula imilandu amanda yonsi. Yangaleta sile imilandu ikome kunuli. Lelo tumilandu tunono aliyo yapingula. Mu musango uu, utalaombesya ndi waleka kuti yakwazwa.
w03 11/1 ifwa 6 pala. 1
Ukutaila Kulalenga Tuye ni Nsansa Umu Umi
Yaa yali aonsi alangizye ukuti yali ni miyele isuma ino Leza watemwa lino yatatala yapeelwa imilimo. Yalangilile ukuti yatiinanga Leza; yacindike sana Kaumba nupya yatalondanga ukucita ivingamusosya. Calolike apaswe uku yantu yonsi ukuti aonsi yaa yacindike sana amasunde yakwe Leza. Yapasile ucenjezi, nupya cii calangilile ukuti yatali nu kulafyenga antu nga yapeelwa imilimo. Yatali nu kulaomvya amaka uyi uyi pakuti yazane vino yakulonda nanti vino yalupwa yao ni vyuza yakulondekwa.
(Kufuma 18:24, 25) Mose azumila vyonsi vino Yetulo wamupanzya amano. 25 Alino asolola antu amponvu mu Ina Izlaeli nu kuyasonta kuti yaye intunguluzi zya antu. Mu musango uu, intunguluzi zya antu mazimbi, na zimwi zya antu imyanda, na zimwi zya antu amakumi yasano, na zimwi zya antu ikumi.
w02 5/15 ifwa 25 pala. 5
Antu Aololoke Yaya Akayele
Mose nawe kwene wali umuicefye nupya umufuuke. Lino watontanga pa mulandu nu kusakamala aali ni ntazi, Yetulo isivyala, wamupanzileko amano lino wamunenyile ukuti: Apeele imilimo imwi uku onsi amanyikisye imilimo. Mose uvwilile ukupanda amano kwakwe Yetulo pa mulandu wakuti wamanyile vino angakwanisya ukucita. (Kufuma 18:17-26; Mpendwa 12:3) Umuntu umuicefye asisitoka ukupeelako yauze imilimo, nanti ukusakamikwa ukuti nga wapeelako yauze imilimo limwi cilamutalila ukuyatungulula. (Mpendwa 11:16, 17, 26-29) Lelo, akalondesya ukuyazwa ukulunduluka muli ukapepa. (1 Timoti 4:15) Uzye asi ali vino naswe tulinzile ukucita?
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 17:11-13) Walanga kula Mose watumpula makasa yakwe papela, Aina Izlaeli yacimvya mu nkondo. Lelo ndi wawisya makasa yakwe Aina Amaleke iyatandika kucimvya. 12 Lino Mose watonta kutumpula makasa yakwe, Aloni na Huli yaleta iwe kuti aikalepo, nga yaa oili iimilila mu mbali yakwe Mose, umwi kuu nu muze kuu, ala yalemelile makasa yakwe Mose. Yalemelela kufika nu ku kuwa kwi lanzi. 13 Mu musango kwene uu Yoswa acimvya Aina Amaleke.
‘Mutaleka Makasa Inu Yapomponteke Foo’
14 Aloni na Huli yatungilile sana makasa yakwe Mose lino yalwanga ulwi na ina Amaleke. Naswe kwene, tungalola inzila zino tungazwilamo yauze nu kuyakomelezya. Aaweni yano tungazwa? Yayo yonsi ali ni ntazi pa mulandu wa ukoloci, ukulwalilila, ukuzunyiwa kuli ya lupwa yao asi ya kapepa, azukilwa, nanti sile yano yafwilwa atemwikwa yao. Nupya tungakomelezyako na acance akutunkwa ukuyauze ukuti yacite iviipe nanti sile ukuti yalumbuke umu nsi ii ipe. (1 Tesa. 3:1-3; 5:11, 14) Mwalola inzila zino mungalangilamo yauze ukuti mwayatemwa lino muli pa Ng’anda ya Wene, mu mulimo wa kusimikila, alino na lino mukuliila pamwi icakulya nanti sile lino mukulanda nayo pa foni.
(Kufuma 17:14) Lyene Yeova anena Mose ati, “Lemba vintu vii mu lupapulo kuti vikiusiwe, nupya unene Yoswa ukuti ndonona nu kulovya aina Amaleke yonsi pyu.”
it-1 ifwa 406
Mabuku Amuli Baibo
Pa mulandu wakuti vino Mose walemvile vyafumile kuli Leza, vikazanwa muli Baibo, nupya vikaomviwa nu mu kupepa ukusanguluke, tutanga tutwisike ukuti ivyacumi. Mose ataisoolwile umwineco ukuya intunguluzi ya Ina Izlaeli; pano apakutandika wakanyile umulimo uwakuya intunguluzi. (Kufu. 3:10, 11; 4:10-14) Nomba, Leza wamuomvizye nu ku mupeela amaka akucita ivizungusyo icakuti na yasimapepo yakwe Falao aomvyanga amalele izile iyamanya ukuti vino Mose wacisile vyafumile kuli Leza. (Kufu. 4:1-9; 8:16-19) Fwandi Mose ataomvyanga sile amaka yakwe pa kulanda nu kulemba. Pa mulandu wakuti Mose walondelanga amasunde yakwe Leza nupya watungulwilwe nu mupasi wa muzilo, calenzile ukuti avwange nu kulemba amazwi yamwi akazanwa muli Baibo.—Kufu. 17:14.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 17:1-16) Iuvi lyonsi lya Ina Izlaeli ilitenuka ilifuma mu Lwanga lwa Sinai. Lyacitanga pano likala, ilica lifumapo kulingana ni lamulo lyakwe Yeova. Alino iyaya yakuula insakwe ku Lefidimu, lelo kuku kutali amanzi yakumwa. 2 Caleka yailizyanya kuli Mose yati, “Tupele amanzi yakumwa.” Mose avwanga ati, “Uzye pacani cino mukwezya Yeova?” 3 Lelo antu yali nu lusala cuze nga yatwalilila kuilizyanya kuli Mose yati, “Uzye pacani cino watufumizye mu Ejipti? Uzye walondanga kuti utukome nu lusala, sweswe, ana itu, nga ni viteekwa vitu vwile?” 4 Lyene Mose apepa kuli Yeova, apunda ati, “Uzye namacita cani na antu yaa? Yakulonda yantame na mawe.” 5 Lyene Yeova anena Mose ati, “Tola intunguluzi zimwi zya ina Izlaeli, nga mukolelele antu yonsi. Pa kupita usende intuwa ino uumile pa manzi mu Luzi lwa Nailo. 6 Ulanzana njimi pa ciliwe pa Mwamba wa Holebu. Ukuume intuwa pa ciliwe, alino amanzi yalafuma mu ciliwe kuti antu yamwe.” Mose acita wakwe vino Yeova wamunenyile, pa manso ya ntunguluzi zya ina Izlaeli. 7 Cifulo cici yacitemela izina yati Masa na Meliba (Kuli kuti Amezyo nu kuilizyanya) pa mulandu wakuti Aina Izlaeli yailizyanyizye kuli Mose nu kwezya Yeova lino yuzizye yati, “Uzye ali naswe nanti foo?” 8 Lyene Aina Amaleke iyiza yazanza Aina Izlaeli ku Lefidimu. 9 Mose apeela ilamulo kuli Yoswa ati, “Solola aonsi yamwi kuti yace yakalwe na ina Amaleke mutondo. Nemo ndimilila pa mwamba papeela, ale natintumpula intuwa ino Leza wanenyile kusenda.” 10 Alino Yoswa acita wakwe vino Mose wamupeezile ilamulo. Uwanda walondelelapo Yoswa na antu yano wasolwile yapita ku kulwa inkondo na Ina Amaleke. Pa nsita ili yonga kwene, Mose, Aloni nga na Huli yakwela pa mwamba papela. 11 Walanga kula Mose watumpula makasa yakwe papela, Aina Izlaeli yacimvya mu nkondo. Lelo ndi wawisya makasa yakwe Aina Amaleke iyatandika kucimvya. 12 Lino Mose watonta kutumpula makasa yakwe, Aaloni na Huli yaleta iwe kuti aikalepo, nga yaa oili iimilila mu mbali yakwe Mose, umwi kuu nu muze kuu, ala yalemelile makasa yakwe Mose. Yalemelela kufika nu ku kuwa kwi lanzi. 13 Mu musango kwene uu Yoswa acimvya Aina Amaleke. 14 Lyene Yeova anena Mose ati, “Lemba vintu vii mu lupapulo kuti vikiusiwe, nupya unene Yoswa ukuti ndonona nu kulovya Aina Amaleke yonsi pyu.” 15 Lyene Mose akuula kavuwa nu kukatemela izina ati, “Yeova ali luunga lwane.” 16 Avwanga ati, Katusyini papela luunga lwakwe Yeova! Yeova amatwalilila kutulwila inkondo pakasi kitu na Ina Amaleke amanda pe!”
OGASITI 24-30
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 19-20
“Vino Masunde 10 Yamukuma”
(Kufuma 20:3-7) “Mutapepa tuleza tuze suka nene nenga. 4 “Mutaipangila tuluwi mu unkolanya wa cintu icili consi ca mwiyulu nanti camu nsi nanti camu manzi pansi ya musili. 5 Mutafukamila unkolanya wakwe tuleza nanti kutupepa. Pano ne Yeova Leza winu, nsizumilizya kuti mwapepa tuleza tuze, nupya nkavunuka ana pa maifyo yakwe yaisi, kufika ku nkulo yalenga citatu na yakwe cini, zyakwe yao ampata. 6 Lelo nkalanga kutemwa ku nkulo mazimbi zino zyantemwa nu kuyela amasunde yane. 7 “Utalumbula izina lyakwe Yeova Leza wako mu mwata wipe. Pano Nene, ne Yeova Leza wako, ndavunuka ali wensi akalumbula izina lyane mu mwata wipe.
w89 11/15 ifwa 6 pala. 1
Uzye Masunde 10 Yangamwazwa Uli?
Amasunde 4 akutandikilapo yalanda sana pali vino tulinzile ukuombela Yeova. (1) A Leza alinzile ukupepwa sile wenga mpo. (Mateo 4:10) (2) Yakapepa yakwe yatalinzile ukuomvya viluwi. (1 Yoane 5:21) (3) Tulinzile ukuomvya ningo izina lyakwe Leza nupya umu mucinzi. (Yoane 17:26; Loma 10:13) (4) Tulinzile ukulakolezya ivintu vicindame umu umi witu. Na cii cikalenga ukuti twapuuza uku milimo itu.—Ayebulai 4:9, 10.
(Kufuma 20:8-11) “Waiusya uwanda wi Sabata nu kuusunga nu muzilo. 9 Mu manda mutanda waomba imilimo yako yonsi. 10 Lelo uwanda uwalenga cinimbali wene i Sabata kuli ne Yeova Leza wako. Utaomba umulimo mu wanda uu, wewe nanti ana yako aonsi nanti anaci, nanti aomvi yako aonsi nanti anaci, nanti iviteekwa vyako, nanti mwinamasi wino akaikala mu mikalo yako. 11 “Pano Nene, ne Yeova, naumvile insi, iyulu, na yemba, nga na vyonsi vyayamo mu manda mutanda. Lelo pa wanda uwalenga cinimbali, impuuza. Acino ne Yeova napaatwile nu kupolelela uwanda wi Sabata ukuya uwa muzilo.
(Kufuma 20:12-17) “Cindika so na nyoko kuti amanda ya umi wako yavule mu nsi ino ne Yeova Leza wako nkukupeela. 13 “Utakoma. 14 “Utalongozya. 15 “Utaiya. 16 “Utatumpwila umuzo. 17 “Utakumbwa ing’anda ya muzo. Utakumbwa umuci wa muzo, nanti muomvi wakwe umonsi, nanti umomvi wakwe umwanaci, nanti masaye wakwe, nanti punda wakwe, nanti icili consi cino wakwata.
w89 11/15 ifwa 6 mapa. 2-3
Uzye Masunde 10 Yangamwazwa Uli?
(5) Ukuvwila avyazi icintu icicindame icikalenga ukuti amulupwa yaya alemane nupya kukaleta ipaalo lyakwe Yeova. Nupya lii ali “sunde lyankoleelo ilyakwata ulayo” usuma sana! Lisilanda sile ukuti ‘vintu vyonsi vilakuzipila’ lelo likalanda nu kuti ‘amanda yako yalavula umu nsi.’ (Efeso 6:1-3) Pa mulandu wakuti tukwikala “mu manda akusyalikizya,” ukuya ni cuvwila wakwe vino Baibo ikalanda kukalenga acance yakwate isyuko lya kwiza ikala amanda pe.—2 Timoti 3:1; Yoane 11:26.
Ukutemwa antu yanji kulalenga ukuti tutayacitila ivintu iviipe wakwe: (6) uku koma, (7) kulongozya (8) ukwiya na (9) kutumpwila anji. (1 Yoane 3:10-12; Ayebulai 13:4; Efeso 4:28; Mateo 5:37; Mapinda 6:16-19) Nga pali vino tukacita vyene? Isunde (10) ilikalanda pa ku kumbwa, likatwiusyako ukuti Yeova akalonda ukuti vino tukacita vyaya ivilungame mu manso yakwe.—Mapinda 21:2.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 19:5, 6) Ndakai ndi mumanguvwila nu kusunga upangano wane, lyene mumayanga antu yane pakasi ka mitundu yonsi ya antu. Nanti cingaya ukuti insi yonsi iyakwane, lelo mwemo mulaya antu yane asololwe. 6 Mulaya antu akuntumikila wakwe yasimapepo. Mumayanga umutundu wamuzilo. We Mose, yaa ali mazwi yano ulinzile ukunena Aina Izlaeli.”
it-2 ifwa 687 mapa. 1-2
Simapepo
Usimapepo wa Wina Klistu. Yeova walavile Aina Izlaeli ukuti nga yakucita ukulingana na vino yapangine na Yeova ‘yalaya antu alamutumikila wakwe yasimapepo nupya yalaya umutundu wa muzilo.’ (Kufu. 19:6) Lelo, usimapepo wa mu mupanda wakwe Aloni wali nu kutwalilila ukufika lino usimapepo ukalamba uno wimililangako watandika. (Ayeb. 8:4, 5) Wali nu kutwalilila ukufika lino Upangano wi Sunde wata ukuomba alino upangano upya watandika ukuomba. (Ayeb. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Aina Izlaeli aatandikilepo ukupeelwa isyuko lyakuya ya simapepo yakwe Yeova umu Wene Wakwe Leza, lyene pa cisila isyuko lyapeezilwe uku yantu atali Ayuda.—Mili. 10:34, 35; 15:14; Loma 10:21.
Ayuda anono sile ali yano yazumile Klistu, na cii calenzile ukuti uluko lwa Ina Izlaeli lutaya uluko lwakwe ya simapepo nupya utaya umutundu wa muzilo. (Kufu. 19:6) Pa mulandu wakuti Aina Izlaeli yatali ni cisinka, Leza wayacelwilile limwi ukupitila muli kasesema Oseya ukuti: “Pa mulandu wakuntamanya nene. Mwe yasimapepo mwakana ukusambilila vyapali nene, acino nani kwene ndakana ana inu yataya yasimapepo.” (Ose. 4:6) Yesu nawe wanenyile intunguluzi zya Ayuda ukuti: “Isyuko lya kuya mu Wene wakwe Leza lilapokwa kufuma kunomuli nu kupeelwa ku antu yauze, yano alacita milimo ino [Leza] akalonda.” (Mate. 21:43) Nanti ciye vivyo, lino Yesu Klistu wali pano nsi nawe kwene watungululwanga na masunde yakwe Mose nupya wacindike sana usimapepo wakwe Aloni, acino lino wapozizye alwile tembwe wayanenyile ukutii yakapeele umutulo uwalondekwanga kuli ya simapepo.—Mate. 8:4; Mako 1:44; Luka 17:14.
(Kufuma 20:4, 5) “Mutaipangila tuluwi mu unkolanya wa cintu icili consi ca mwiyulu nanti camu nsi nanti camu manzi pansi ya musili. 5 Mutafukamila unkolanya wakwe tuleza nanti kutupepa. Pano ne Yeova Leza winu, nsizumilizya kuti mwapepa tuleza tuze, nupya nkavunuka ana pa maifyo yakwe yaisi, kufika ku nkulo yalenga citatu na yakwe cini, zyakwe yao ampata.”
w04 3/15 ifwa 27 pala. 1
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Kufuma
20:5—U munzila ci muno Yeova ‘wavunukilanga ana pa maifyo yakwe ya isi’ ukufika nu mikulo ya ku nkoleelo? Ndi cakuti umuntu wafika pa musinku wa kuipingwila ivyakucita, akapingulwa ukulingana na vino akucita alino ni miyele yakwe. Nomba ndi cakuti Aina Izlaeli yasoololapo ukulapepa iviluwi yaculanga kufika nu ku mikulo iya ku nkoleelo. Na Ina Izlaeli kwene ali ni cisinka cayatalilanga ukucita ivisuma pa mulandu ni viipe vino amu luko atali ni cisinka kuli Leza yacitanga.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 19:1-19) Pa wanda wakutandika uwa mwezi wakwe citatu ukufuma lino Aina Izlaeli yafumile mu Ejipti, Aina Izlaeli iyafika ku Lwanga lwa Sinai. 2 Lino yatenuka ukufuma ku Lefidimu, iyafika ku Lwanga lwa Sinai, akuno yakuula insakwe pipi nu mwamba uwa kwene. 3 Lyene Mose akwela mwamba ku kuvwanga na Leza. Alino Yeova avwanga kuli Mose pa mwamba ati, “Nena Aina Izlaeli, amu mupanda wakwe Yakobo ukuti 4 mwaweni vino nacisile ku Ina Ejipti. Nupya mwaweni vino namusenzile wakwe vino cipungu akasenda ana yakwe mu maapa, nga imuleta kuno kunondi. 5 Ndakai ndi mumanguvwila nu kusunga upangano wane, lyene mumayanga antu yane pakasi ka mitundu yonsi ya antu. Nanti cingaya ukuti insi yonsi iyakwane, lelo mwemo mulaya antu yane asololwe. 6 Mulaya antu akuntumikila wakwe yasimapepo. Mumayanga umutundu wamuzilo. We Mose, yaa ali mazwi yano ulinzile ukunena Aina Izlaeli.” 7 Caleka Mose aya aama intunguluzi zya ina Izlaeli, nga azinena malamulo yonsi yano Yeova wamunenyile. 8 Lyene antu yonsi yaasuka capamwi yati, “Endi, tumacitanga vyonsi vino Yeova watavwanga.” 9 Lyene Yeova anena Mose ati, “Namaiza kunuli mwi kumbi linyome pakuti antu iize yayuvwile kuno nkulanda nawe, na pakuti lyene yakutaila amanda pe.” Lyene Mose anena Yeova vino antu yaasuka. 10 Alino Yeova anena Mose ati, “Yanga kanene antu ukuti ilelo na mutondo yaisangulule nu kuiteyanyizizya ku mapepo. Yene yalinzile ukufula vyakuzwala vyao. 11 Lyene yaiteyanye pa wanda uwalenga yatatu. Pa wanda kwene uwo, ne Yeova indiika pa Mwamba wa Sinai, lino antu yonsi yakulola. 12 Ukayapangile nande kuzinguluka mwamba kuti yatakaciluke, nga ukayanene ukuti kusi umuntu nanti umwi wakwezya kukwela mwamba nanti kulyata mwisika. Ndi umwi alalyatapo, wene alakomwa. 13 Muntu wiyo alinzile kumutama na mawe nanti kumulasa ni nceto kwaula umwi kumukumya. Muntu wensi nanti iviteekwa kwene vilinzile ukukomwa ndi vyacila nande. Lelo lino intandala yalila, antu yalinzile yatumbele ku mwamba.” 14 Caleka Mose aika pa mwamba anena antu kuisangulula nu kuiteyanyizizya ku mapepo. Alino antu yafula vyakuzwala vyao, nga 15 nupya Mose ayanena kuiteyanya pa wanda uwalenga yatatu, nu kuti pa nsita ii yatalinzile kumanyana pa musanzi. 16 Katondo pa wanda uwalenga yatatu kwali kupangalansya nu kumyansya, nga ni kumbi linyome pa mwamba. Kulila kukulu cuze kwa ntandala kuvwika. Antu yonsi pa nsakwe yazakaza ku ntete. 17 Lyene Mose atungulula antu ukufuma pa nsakwe kuti yalungatane na Leza. Lyene antu yimilila mwisika ya mwamba. 18 Mwamba wa Sinai onsi ala watiuvimbwa ni cunsi pa mulandu wakuti Yeova ala wataika pansi mu moto pa mwamba papela. Icunsi ciya umwiyulu wa cunsi cino cikafuma mwi lungu, nu mwamba onsi iutenta na maka. 19 Ciunda ca ntandala cila cikukulilako. Mose avwanga, nga Leza amwaasuka mu kupangalansya.
OGASITI 31– SEPETEMBA 6
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | KUFUMA 21-22
“Mwalola Umi Wakwe Vino Yeova Akaulola”
(Kufuma 21:20) “Muntu ndi uuma muzya wakwe ni ntuwa, umonsi nanti umwanaci, nga muzya wafwa papo kwene, umuntu wiyo alinzile kuvunukwa.
it-1 ifwa 271
Ukuma
Umusambazi wakweti isambu zyakuma muzya wakwe ndi cakuti umuzya asikumuvwila. Nomba ndi cakuti umuzya wiyo wafwa pa mulandu nu kumwa, musambazi wiyo wapeelwanga umulandu. Ndi cakuti umuzya watwalilila ukuya nu umi pa wanda onga nanti amanda yaili, cali nu kulangilila ukuti umusambazi wakwe atalondanga ukumukoma. Wakweti insambu zyakuma umuzya wakwe pano wali wa “cuma cakwe.” Umuntu atanga atemwe ukunona ivintu vyakwe vyonsi. Nupya ndi cakuti umuzya wafwa pa cisila ca wanda onga nanti amanda aingi, citamanyikwanga ndi cakuti wafwile pa mulandu nu kumwa nanti a vyuze sile ivyalenzile. Fwandi ndi cakuti umuzya wafwa pa cisila ca wanda onga nanti yaili, umusambazi wakwe atali nu kupeelwa umulandu.—Kufu. 21:20, 21.
(Kufuma 21:22, 23, NWT) Antu yamwi aonsi ndi yakulwa, alino yapuma umwanaci ali ni inda icakuti nu mwana wavyalwa, lelo kusi aliwensi uwatacisika, lyene wiyo uwatamupuma alinzile ukulipila iya wa mwanaci wiyo kulingana nu upinguzi wa cilye. 23 Lelo ndi cakuti umwana nanti nyina wafwa, lyene upinguzi ulinzile ukuya, uumi pa uumi,
Uzye Mwacindika Umi Wakwe Vino Leza Waucindika?
16 Umi wa muntu aliwensi wacindama sana kuli Yeova. Nu umi wa kanya kwene wacindama kuli aliwe. Umu Masunde Yakwe Mose, ndi cakuti umwi wacisa umwanaci uwali ni ndilwa ukwaula ukumanya nupya umwanaci wiyo nanti umwana wafwa, Yeova wapeelanga umuntu wiyo umulandu wa kukoma umuntu. Cii capiliulanga ukuti nanti cakuti ataakomiile umuntu wiyo uku mufulo walondekwanga ukulipila pano ala watakoma umuntu. (Welengini Kufuma 21:22, 23.) Kuli Leza, nu mwana kwene atali avyalwe, nawe kwene u muntu uwa umi. Uzye mukwelenganya ukuti akauvwa uli ndi umwi waponya inda? Mukwelenganya ukuti akauvwa uli ukulola kuno ana aingi cuze atali yavyalwe yakukomwa?
(Kufuma 21:28, 29) “Cipambasi ndi watota umuntu nu lupembe, umonsi nanti umwanaci, nga afwa, cipambasi wiyo alinzile kutamwa na mawe mpaka afwe. Ni nyama yakwe cipambasi wiyo mutalya. Lelo umwine wakwe cipambasi wiyo atavunukwa. 29 Lelo cipambasi wiyo ndi wali nu musango wakupuma nga nu mweneco ale yamusoka, lelo wakana kumunyepa, lyene ndi wakoma umuntu ni mpembe, umonsi nanti umwanaci, cipambasi wiyo alinzile kutamwa na mawe mpaka afwe. Nu mwisikulu kwene alinzile ukukomwa.
w10 4/15 ifwa 29 pala. 4
Yeova Akalonda Ukuti Twaya Acingililwe
Masunde yakwe Mose yalandanga vyakucita ndi cakuti inyama yacisa umuntu. Ndi cakuti cipambasi watota umuntu nu lupembe nu kufwa wafwa, umwineco wali nu kukoma cipambasi wiyo pakuti acingilile antu yauze. Vino umwineco wa nyama iyo atali nu kulya nanti ukukazya yauze inyama iyo kuti yalye, camwiipilanga sana. Nomba nga ndi cakuti inyama iyo iyaticisa umuntu ikacisa antu ukufuma na mpiti nu mwineco yamunenapo nomba asiisunga ningo, cayanga uli? Ndi cakuti inyama iliimwi kwene yakoma umuntu, inyama iyo kumwi nu mwineco yali nu kukomwa. Isunde lii lyalenganga yaya atasakamalanga iviteekwa vyao yatandike ukuvisakamala.—Kufu. 21:28, 29.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Kufuma 21:5, 6) Lelo muzya wiyo ndi waivwangila ukuti watemwa umusambazi wakwe, nu muci wakwe nga na ana yakwe nu kuti atakulonda kukululwa, 6 lyene umusambazi wakwe alinzile kumusenda ku ng’anda yakwe Leza. Alino mu ng’anda yakwe Leza, amwimike pa mulyango nga amutulule ikutwi. Lyene mu musango uu, ale waya muzya mpaka lino alafwa.
w10 1/15 ifwa 4 mapa. 4-5
U Mulandu ci Uno Mulinzile Ukuipeelela Kuli Yeova?
4 Cacindamba sana uku Ina Klsitu ukuipeela kuli Leza. Ukucita vii kwacila na pakulanda sile ukuti ulacita vimwi. Nomba, uzye ukuipeela kukatwazwa uli? Pakuti tuvwikisye, lekeni tulande pa visuma ivikacitika ndi cakuti yacuza yakuvwana sana. Pakuti umuntu aipakizya ucuza, alinzile ukucitila cuza wakwe ivisuma. Mukucita vivyo mwaya nu kuipeelesya kulikuti, alinzile ukulayuvwa ukuti umulimo wakwe u kusakamala cuza wakwe. Ucuza usuma sana uwalumbulwa muli Baibo auwa uno Davidi na Yonatani yakweti. Yapangine nu upangano wakuti yalatwalilila ukuya ivyuza. (Welengini 1 Samueli 17:57; 18:1, 3.) Nanti icakuti ndakai citanguka ukukwata ucuza wakwe uno Davidi na Yonatani yakweti, aingi yakakomya ucuza wao ndi cakuti yakuipeelesya, nanti yakwiusya ukuti yakwata imilimo imwi iya kwazwa ya cuza yao.—Mapi. 17:17; 18:24.
5 Isunde lino Leza wapeezile Aina Izlaeli lyalanda pali ucuza uno antu yaipakizyanga sana pa mulandu nu kuipeelesya. Ndi cakuti umuzya akulonda ukuti umusambazi wakwe atwalilile ukumomvya, wali nu kupangana nu musambazi wakwe ukuti alatwalilila ukumuombela. Isunde lyalanzile ukuti: “Lelo muzya wiyo ndi waivwangila ukuti watemwa umusambazi wakwe, nu muci wakwe nga na ana yakwe nu kuti atakulonda kukululwa, lyene umusambazi wakwe alinzile kumusenda ku ng’anda yakwe Leza. Alino mu ng’anda yakwe Leza, amwimike pa mulyango nga amutulule ikutwi. Lyene mu musango uu, ale waya muzya mpaka lino alafwa.”—Kufu. 21:5, 6.
(Kufuma 21:14) Lelo ali wensi ndi wasoka nga nu kukoma umuntu muze ku mufulo, nanti angapukila ku kavuwa kane, mulinzile kumufumya mu kavuwa nu kumukoma.
it-1 ifwa 1143
Lupembe
Amazwi aya pali Kufuma 21:14 yakapiliula ukuti na simapepo kwene wali nu kupeelwa umulandu ndi cakuti wakoma umwi, nanti ukupiliula ukuti, ndi cakuti umuntu wakoma umuze uku mufulo atali nu kucingililwa nanti walema uku mpembe zya kavuwa.—Linganyiniko na 1 Yamw. 2:28-34.
Kuwelenga Baibo
(Kufuma 21:1-21) Yeova anena Mose ati, “Londolwela Aina Izlaeli amasunde yaa. 2 Ndi wakala muzya umonsi Muyebulai, wene ali nu kukutumikila imyaka mutanda. Lelo mu mwaka uwalenga cinimbali wene alinzile kukululwa kwaula kulipila nanti cimwi. 3 Ndi muzya wiyo atakweti umuci lino wamukazile, nomba wiza watwala lyene atalinzile kusenda umuci lino wakululwa. Lelo ndi watwite lino wamukazile, lyene alinzile kusenda umuci lino wakululwa. 4 Musambazi wakwe ndi wamupeezile umwanaci kuti aye umuci, nga ndi wamuvyalila ana aonsi nanti anaci, ale umwanaci na ana yonsi antu ya musambazi. Monsi alinzile ukupita wenga lino wakululwa. 5 Lelo muzya wiyo ndi waivwangila ukuti watemwa umusambazi wakwe, nu muci wakwe nga na ana yakwe nu kuti atakulonda kukululwa, 6 lyene umusambazi wakwe alinzile kumusenda ku ng’anda yakwe Leza. Alino mu ng’anda yakwe Leza, amwimike pa mulyango nga amutulule ikutwi. Lyene mu musango uu, ale waya muzya mpaka lino alafwa. 7 Monsi ndi wakazya umwana wakwe umwanaci ukuya muzya, umwana wiyo atangakululwa wakwe vino azya aonsi yakakululwa. 8 Ndi angamukazya ku muntu wino akulonda kuti aye umuci wakwe, lelo umuntu wiyo atatemilwe mukazyana, lyene isi wa mukazyana alinzile amukale. Musambazi wa mukazyana wiyo atangamukazya ku inamasi, pa mulandu wakuti wene atamusunzile ningo. 9 Monsi ndi wakala muzya umwanaci kuti amupeele ku mwana wakwe umonsi aye umuci wakwe, wene alinzile kumusunga wa mwana wakwe umwanaci. 10 Monsi ndi wapalika, alinzile kutwalilila ukupeela kapundu wakwe cipimo icili conga ca vyakulya ni vyakuzwala, nga ni nsambu zili zimwi kwene, ndi vino wamucitilanga lino atali apalike. 11 Monsi ndi atafikilizye vii vyonsi kunoli, lyene alinzile kumuta aye muntungwa kwaula kumulifya malipilo yamwi. 12 “Wino wensi uuma umuntu umwi nu kumukoma, nawe kwene alinzile ukukomwa. 13 Lelo ndi cacitika sile mu uzanzo, wene atamupanga kumukoma, lyene umuntu wiyo apuukile ku cifulo cino ndamupaatwila, akuno azine. 14 Lelo ali wensi ndi wasoka nga nu kukoma umuntu muze ku mufulo, nanti angapukila ku kavuwa kane, mulinzile kumufumya mu kavuwa nu kumukoma. 15 “Wino wensi uuma isi nanti nyina alinzile ukukomwa. 16 “Wino wensi uwasenda umuntu umwi ku maka kuti akamukazye nanti kuti amucite muzya, wene alinzile ukukomwa. 17 “Wino wensi uwatuka isi nanti nyina alinzile ukukomwa. 18 “Antu ndi yakulwa lyene umwi uwa munoyali watama muze ni iwe nanti wamuma ikofi, lelo atakomile umuntu wiyo, lyene umuntu wino yatama ndi walwala walala pa musanzi, 19 lelo pacisila wakatuka amapita nanti amapitila ku mulinda, umuntu wino watamile muze atalinzile kuvunukwa. Wene alinzile ukulipa wino watamile pa nsita ino wasumba pa musanzi. Nupya alinzile kumusunga mpaka apole. 20 “Muntu ndi uuma muzya wakwe ni ntuwa, umonsi nanti umwanaci, nga muzya afwa papo kwene, umuntu wiyo alinzile kuvunukwa. 21 Lelo ndi muzya wiyo walinda uwanda onga nanti amanda yaili kwaula ukufwa, lyene umusambazi wakwe atalinzile kuvunukwa. Pano lino umusambazi waponzya icuma cakwe, ala caticilingana.