KATAK 8

Kõjparok Ajri ro Nejũm̦

1-3. (1) Ta men ko renana rũtto ro rej aikuj kõjparok ajri ro nejier jãni? (2) Bwe en jab wal̦o̦k jorrããn ñan ajri ro, ta ko jemãer im jineer rejjab aikuj kõm̦m̦ani?

JEN ba bwe ajri eo nejũm̦ ej pojak in etal in jikuul̦ ak elukkuun wõt mijeljel. Kwõnaaj ke kõtl̦o̦k an ajri in utel̦o̦k ñan im̦õn jikuul̦ eo? Ealikkar bwe kwõban kar. Ak kwõnaaj ke lel̦o̦k ñane kein kõjato ko me enaaj bani im jaje etetal kaki? Kwõban kar. Ealikkar bwe kwõnaaj kar kappok an kein kõjato ko me em̦m̦an joñaer ñane im renaaj kõm̦m̦an bwe en jab tutu.

² Waanjoñak in ej jipañ kõj ñan mel̦el̦e unin an kauwõtata el̦aññe ejjab jim̦we wãween ad lale im kõjparok ajri ro nejid. Rũtto ro rej aikuj kõjparok ro nejier jãn menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana, ajri ro renana, im jãn jabdewõt mel̦el̦e ko rejjab jim̦we me rej katak kaki ilo jikin jikuul̦. Jet rũtto ro rejjab kõjparok ajri ro nejier jãn men kein ak rej kõtl̦o̦k wõt bwe ren kõm̦m̦an ekkar ñan kõn̦aan ko aer. Bar jet rũtto ro rej kõjparok ajri ro nejier jãn men kein, bõtab elukkuun l̦e jãn joñan aer lel̦o̦k kien ko ñan er.

³ Emaroñ wal̦o̦k jorrããn ñan ajri ro el̦aññe jemãer im jineer rejjab kõjparok er jãn men ko renana ak rej kõtl̦o̦k wõt aer kõm̦m̦an ekkar ñan kõn̦aan ko aer. Emaroñ bar wal̦o̦k jorrããn ñan ajri ro el̦aññe el̦e jãn joñan an jemãer im jineer lil̦o̦k kien ko ñan er. (Ekklisiastis 7:16, 17) Kõn men in, ta ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani bwe ren jel̦ã kilen kõjparok ajri ro nejier? Ilo katak in, jenaaj lale ewi wãween an rũtto ro maroñ kõjparok ajri ro nejier jãn (1) jabdewõt mel̦el̦e ko rejjab jim̦we me rej katak kaki ilo jikin jikuul̦, (2) ajri ro me enana m̦wilier, im (3) menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana.

WÕN EO KOKÕN̦AAN BWE AJRI RO NEJŨM̦ REN KATAK JÃNE?

4. Ej aikuj ta l̦õmn̦ak eo an Kũrjin ro kõn jikuul̦?

⁴ Kũrjin ro me ewõr nejier rejel̦ã bwe eaorõk ñan an ajri ro nejier jikuul̦. Rejel̦ã bwe ñe ajri ro rej jikuul̦, men in enaaj jipañ er bwe ren katak kilen riit, jeje, im kõm̦m̦ani men ko jet raorõk. Men ko me ajri ro rej ekkatak ilo jikin jikuul̦ remaroñ jipañ er ñe rerũttol̦o̦k bwe ren jel̦ã make kabwe aikuj ko aer meñe epen mour ilo raan kein. Bareinwõt, ñe em̦m̦an an ajri ro ekkatak ilo jikuul̦, enaaj pidodo aer bõk jerbal ko rem̦m̦an.​—Jabõn Kõnnaan 22:29, UBS.

5, 6. Ñe ajri ro rej jikuul̦, wõn ro remaroñ kwal̦o̦k mel̦el̦e ko rebõd ñan er?

⁵ Meñe eaorõk jikuul̦, bõtab jemãn im jinen ajri ro rej aikuj keememej bwe ñe ajri ro nejier rejikuul̦, renaaj pãd ibwiljin ajri ro jet. Elõñ iaan rijikuul̦ rein ejjab em̦m̦an m̦wilier im elukkuun nana kobban lo̦ñier. Ñan waanjoñak, ilo juon high school ilo juon jikin etan Nigeria ilo Africa, ear wõr juon leddik me ekõn bwebwenato ippãn rijikuul̦ ro m̦õttan kõn an armej ro babu ak pãd ippãn doon im kõm̦m̦ani men ko rejekkar. Leddik in ej juon eo me enana m̦wilin kõnke elukkuun lõñ jeran. Rijikuul̦ ro rar itoklimo in roñjaki men ko leddik in ej ba, meñe mel̦el̦e ko an rebõd im rej itok jãn bok nana ko. Jet iaan leddik ro ilo jikuul̦ eo rar po im l̦oore men ko leddik in ear ba. Juon iaan leddik rein ear bõro̦ro im tokãlik ear mej kõn an kar kajjioñ m̦an lo̦jien.

⁶ Ekabũrom̦õjm̦õj bwe mel̦el̦e ko rebõd kõn an ruo armej pãd ippãn doon rejjab baj itok wõt jãn rijikuul̦ ro jet ak rej bar itok jãn rũkaki ro aer. Elõñ rũtto ro rej bwilõñ kõn an rũkaki ro katakin wõt ajri ro kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon, bõtab rejjab katakin er bwe enana l̦õñ. Im rejjab katakin er kõn ta ko remaroñ wal̦o̦k jãn kõm̦m̦an ko aer renana. Juon kõrã me ewõr juon nejin leddik me 12 an iiõ ear ba: “Kõmij mour ilo juon jikin me enañin aolep armej ro ie rej tõmak ilo Anij. Meñe ãindein, ak ilo high school eo, rũkaki ro rej ajej condom ñan rijikuul̦ ro!” Kõrã in kab l̦eo ippãn rar lukkuun inepata ke rar jel̦ã bwe ear wõr l̦addik ro me rar kõkõbaik leddik eo nejier bwe ren babu ak pãd ippãn. Ewi wãween an rũtto ro maroñ kõjparok ajri ro nejier jãn mel̦el̦e ko rebõd kõn an ruo armej pãd ippãn doon?

7. Ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane ñan kõjparok ajri ro nejũm̦ jãn mel̦el̦e ko rebõd kõn an ruo armej pãd ippãn doon?

⁷ Ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane ñan kõjparok ajri ro nejũm̦ jãn mel̦el̦e ko rebõd? Kwõj aikuj bwebwenato ippãer kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon. Ro me ekkartata bwe ren katakin ajri ro nejier kõn men kein ej ro jemãer im jineer. (Jabõn Kõnnaan 5:1, UBS) Ilo elõñ aelõñ ko, elukkuun jekkar ñan m̦anit ñe rũtto ro rej bwebwenato ippãn ajri ro nejier kõn men kein. Ñan waanjoñak, juon em̦m̦aan in Africa me ewõr nejin ear ba: “Elukkuun jekkar ilo m̦antin Africa ñan kõnnaan ippãn ajri ro kõn men kein.” Jet rũtto ro rej ba bwe ejekkar ñan kõnnaan ippãn ajri ro kõn an ruo armej pãd ippãn doon. Etke? Kõnke rej ba bwe enaaj kõm̦m̦an bwe ajri ro ren ilo̦k im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ãinwõt l̦õñ. Ak ta l̦õmn̦ak eo an Anij kõn men in?

L̦ÕMN̦AK EO AN ANIJ KÕN AN RUO ARMEJ BABU AK PÃD IPPÃN DOON

8, 9. Ta mel̦el̦e ko Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon im men ko ãierl̦o̦kwõt?

⁸ Baibõl̦ ej kaalikkar bwe ejjab nana ñan kõnnaan ippãn ro nejid im katakin er kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon. Ilo kar iien ko etto, Anij ear kakien aolep Ri Israel ro, ekoba “ajri” ro bwe ren kweilo̦k ippãn doon ñan roñjake aer riiti kien ko ekar lil̦o̦k ñan er. (Duteronomi 31:10-12; Joshua 8:35, UBS) Elõñ iaan kien ko rar kwal̦o̦k kõn an rippãlele ro babu ak pãd ippãn doon. Ear bar kitibuj mel̦el̦e ko kõn an kõrã ro mejãn allõñ, an to̦o̦rl̦o̦k dãn waan jãn em̦m̦aan ro, l̦õñ, lejãn, an juon em̦m̦aan pãd ippãn bar juon em̦m̦aan, kõpa, im an armej babu ak pãd ippãn menninmour ko. (Livitikõs 15:16, 19, UBS; 18:6, 22, 23, UBS; Duteronomi 22:22) Ãlikin an aolep armej ro roñjake aer riiti kien kein ñan er, ejjel̦o̦k pere bwe ajri ro rar kwal̦o̦k elõñ kajjitõk ko ñan jemãer im jineer kõn men kein. Im rũtto ro renaaj kar aikuj uwaaki kajjitõk kein aer im kõmel̦el̦eik er kaki.

⁹ Ewõr eoon ko ilo jebta 5, 6, im 7 ilo bok in Jabõn Kõnnaan me rej kwal̦o̦k kõn naan in kakapilõk ko jãn rũtto ro ñan ro nejier kõn unin an kauwõtata mour in l̦õñ. Eoon kein rej kaalikkar bwe jet iien epidodo an armej ro reel im po ilo m̦anit in enana. (Jabõn Kõnnaan 5:3, UBS; 6:24, 25, UBS; 7:14-21, UBS) Bõtab, eoon kein rej bar kaalikkar bwe enana l̦õñ im ewõr men ko renana rej wal̦o̦k ãlikin an juon l̦õñ. Rej bar kwal̦o̦k naan in kakapilõk ko me remaroñ jipañ jo̦dikdik ro ñan kõjparok er jãn l̦õñ. (Jabõn Kõnnaan 5:1-14, 21-23, UBS; 6:27-35, UBS; 7:22-27, UBS) Eoon kein rej kwal̦o̦k jorrããn ko remaroñ wal̦o̦k ñan ro rej l̦õñ. Bõtab, rej bar kwal̦o̦k kõn an rippãlele ro me em̦õj aer m̦are m̦õn̦õn̦õ ilo aer babu ak pãd ippãn doon. (Jabõn Kõnnaan 5:15-20, UBS) Men in ej juon waanjoñak em̦m̦an ñan rũtto ro kõn wãween aer maroñ katakin ajri ro nejier kõn men kein.

10. Ñe rũtto ro rej katakin ajri ro nejier kõn an ruo armej pãd ippãn doon, etke men in eban tõllo̦k ajri rein ñan aer l̦õñ?

¹⁰ El̦aññe rũtto ro rej katakin ajri ro nejier kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon, men in enaaj ke kõm̦m̦an bwe ajri ro ren ilo̦k im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ãinwõt l̦õñ? Eban. Baibõl̦ ej ba: “Armej . . . remaroñ mour kõn jel̦ãl̦o̦kjen̦.” (Jabõn Kõnnaan 11:9, UBS) El̦aññe kwõj katakin ajri ro nejũm̦ bwe ren jel̦ã kõn an ruo armej pãd ippãn doon, men in enaaj kõjparok er bwe ren jab po ippãn armej ro renana. Juon em̦m̦aan ear ba: “Jãn ke ajri rã nejũm̦ro rar dik, kõmro kõrã e ippa kar katakin er kõn an ruo armej pãd ippãn doon im tipdiki aolep men kein ñan er. Ilo wãween in, ñe rej roñ an ajri ro jet kõnnaan kõn men kein, ro nejũ rejjab roñjake er kõnke rejel̦ã kadede kõn mel̦el̦e ko rejim̦we.”

11. Ewi wãween an rũtto ro maroñ katakin ajri ro nejier kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon?

¹¹ Ãinwõt ad kar etale ilo katak ko l̦o̦k, rũtto ro rej aikuj jino katakin ajri ro nejier jãn ke rej dik wõt kõn an ruo armej babu ak pãd ippãn doon. Ñe rej katakin ajri ro nejier kõn etan m̦õttan ko ilo ãnbwinnier, ren jab jook in bar katakin er kõn etan m̦õttan ko ilo ãnbwinnier me rettino. Rũtto ro rej aikuj bar katakin er bwe m̦õttan ko ilo ãnbwinnier me rettino relukkuun aorõk. Mel̦el̦ein men in bwe rejjab aikuj kwal̦o̦ki im kõtl̦o̦k bwe jabdewõt armej en jibwi ilo juon wãween ejekkar im kõm̦m̦an kõjak kaki. Ilo an ajri ro rũttol̦o̦k, jemãer im jineer rej aikuj katakin er kõn wãween an juon em̦m̦aan im juon kõrã kõm̦m̦an niñniñ. Rũtto ro rej aikuj bar katakin ajri ro nejier kõn oktak ko me renaaj wal̦o̦k ñan ãnbwinnier ñe renaaj jino jo̦dikdik. Ajri ro rej aikuj jel̦ã kadede kõn men kein m̦okta jãn aer jo̦dikdik. Ãinwõt an kar wal̦o̦k ilo Katak 5, ñe rũtto ro rej katakin ajri ro nejier kõn men kein, men in enaaj jipañ ajri ro ñan kõjparok er jãn rinana ro me rej rape ak ko̦kkure ajri ro.​—Jabõn Kõnnaan 2:10-14.

EDDO EO AN JEMÃN IM JINEN AJRI RO

12. Ta men ko rebõd ajri ro remaroñ katak ilo jikuul̦?

¹² Rũtto ro rej aikuj pojak in jipañ ajri ro nejier bwe ren jab m̦õkaj im tõmak men ko rebõd me rej katak kaki ilo jikuul̦. Ñan waanjoñak, ekkã aer katakin rijikuul̦ ro bwe men ko otemjej ilañ im ilo lal̦ in rar jide im wal̦o̦k, im bwe rej aikuj kautiej aelõñ ko aer. Ejjab men kein wõt ak ebar wõr katak ko jet rej kwal̦o̦ki me rejjab m̦ool im rej n̦ae Baibõl̦. (1 Korint 3:19, UBS; lale Jenesis 1:27; Livitikõs 26:1; Jon 4:24; 17:17.) Elõñ rũkaki ro rej bar katakin rijikuul̦ ro bwe elukkuun aorõk bwe ren etal ñan college im university ko. Ej an armej ro make pepe el̦aññe renaaj etal ñan college ak jaab. Bõtab, ekkar ñan elõñ iaan rũkaki ro, rej ba bwe ro wõt me rej jeraam̦m̦an ilo mour ko aer ej ro me rej college ak university.a—Sam 146:3-6, UBS.

13. Bwe rũtto ro ren maroñ kõjparok ajri ro nejier jãn katak ko rebõd, ta eo rej aikuj kõm̦m̦ane?

¹³ Bwe rũtto ro ren maroñ kõjparok ajri ro nejier jãn katak ko rebõd, rej aikuj m̦okta jel̦ã kõn ta ko ro nejier rej katak kaki ilo jikuul̦. Kõn men in, kom̦ rũtto ro kom̦win kwal̦o̦k ami itoklimo im kõn̦aan jel̦ã kõn ta ko ajri ro nejũmi rej katak kaki ilo jikuul̦. Bwebwenato ippãer ãlikin jikuul̦. Kajjitõk ippãer kõn ta ko rej katak kaki, kilaaj in ta ko em̦m̦antata ippãer, im kilaaj in ta ko epentata ippãer. Lale homework im teej ko aer, im lõta ak kõjjel̦ã ko jãn rũkaki ro aer. Kom̦win bareinwõt kajjioñ jel̦ã kajjien rũkaki ro aer. Im kom̦win kam̦m̦oolol rũkaki ro aer im kaalikkar ñan er bwe kom̦ m̦õn̦õn̦õ in jipañ er.

WÕN RO AJRI RO NEJŨM̦ REJ M̦ÕTTAIKI?

14. Etke eaorõk bwe ajri ro im jo̦dikdik ro me rej karejar ñan Anij ren m̦õttaik ro me em̦m̦an kõm̦m̦an ko aer?

¹⁴ Em̦õj ke am̦ roñ an rũtto ro kajjitõk ippãn ro nejier im ba, “Kwaar katak jãn ia men n̦e?” Ekkã an rũtto ro kwal̦o̦k kajjitõk in ñan ro nejier ñe ajri ro rej ba ak kõm̦m̦ane juon men me enana. Ia eo ajri rein rar katak kõn men kein renana? Enañin aolep iien ej ippãn ajri ro rej aetõl ak m̦õttaik er. Men in ej kaalikkar bwe el̦ap an ro me jej aetõl im m̦õttaik er jelõt kõj, jekdo̦o̦n jete ad iiõ. Rijjilõk Paul ear ba: “Kom̦win jab ãinwõt ri bwebwe. ‘Kobal̦o̦k ippãn rinana ej ko̦kkure m̦wil em̦m̦an.’” (1 Korint 15:33, UBS; Jabõn Kõnnaan 13:20) Elukkuun pidodo an jo̦dikdik ro po ilo kõm̦m̦an ko an ro me rej aetõl er. Ekkã aer jaje ren ta ñe jo̦dikdik ro jet rej kapo er im rejjab kõn̦aan bwe jo̦dikdik ro jet ren dike er. Eñin unin elukkuun aorõk bwe ajri ro im jo̦dikdik ro ren m̦õttaik ro me em̦m̦an kõm̦m̦an ko aer!

15. Ewi wãween an rũtto ro maroñ jipañ ajri ro nejier ñan m̦õttaik ro me em̦m̦an kõm̦m̦an ko aer?

¹⁵ Aolep jemãn im jinen ajri ro rejel̦ã bwe jet iien ajri ro nejier renaaj kõn̦aan m̦õttaik ro me ejjab em̦m̦an kõm̦m̦an ko aer. Eñin unin, rũtto ro rej aikuj jipañ er ñan kããlõt ro me em̦m̦an ñan aer m̦õttaik er. Mel̦el̦ein ke bwe rũtto ro rej aikuj kããlõt wõn ro ajri ro nejier rej aikuj m̦õttaik er? Ejjab. Rũtto ro rej jipañ ajri ro nejier ilo aer katakin er bwe ren make kile kain armej rot ro me em̦m̦an ñan aer m̦õttaik er. Men eo el̦aptata an aorõk ej bwe ren katakin ro nejier ñan m̦õttaik ro me rej yokwe Jeova im rej kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an im̦aan mejãn Jeova. (Mark 12:28-30) Katakin ro nejũm̦ bwe ren yokwe im kwal̦o̦k kautiej ñan armej ro me rejouj, retũriam̦o, reniknik ilo jerbal, im rej kwal̦o̦k m̦ool iien otemjej. Ñe baam̦le n̦e am̦ ej katak ippãn doon, kwõn jipañ ajri ro nejũm̦ ñan l̦õmn̦ak kõn wõn ro ilo Baibõl̦ me rar jouj, niknik ilo jerbal, kwal̦o̦k tũriam̦o, im men ko ãierl̦o̦kwõt. Kwõmaroñ bar jipañ er ñan lale wõn ro ilo eklejia eo me rej ãinwõt armej rein. Kwõn bareinwõt kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ñan ro nejũm̦ kõn wãween am̦ kããlõt ro m̦õttam̦.

16. Ta ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ñan jel̦ã kain ajri rot ro me ro nejier rej m̦õttaik er?

¹⁶ Kwõjel̦ã ke kajjien ro me ajri ro nejũm̦ rej m̦õttaik er? Eaorõk bwe kwõn jel̦ã kajjier im jel̦ã kain armej rot er. Juon wãween bwe kwõn jel̦ã kajjier ej ilo am̦ kajjitõk bwe ren iwõj ñan m̦weo im̦õm̦ bwe kwõn lale kain armej rot er. Kwõmaroñ bar kajjitõk ippãn ro nejũm̦ kõn ta l̦õmn̦ak eo an ajri ro jet kõn ajri rein me rej m̦õttaik er. Em̦ool ke an ajri rein karejar ñan Jeova? El̦aññe ejjab lukkuun m̦ool an ajri rein karejar ñan Jeova, kwõj aikuj jipañ ajri ro nejũm̦ ñan kile ta ko renana remaroñ wal̦o̦k ñe rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im m̦õttaik ajri rein. (Sam 26:4, 5, 9-12, UBS) El̦aññe kwõj kile bwe eoktakl̦o̦k wãween an ajri ro nejũm̦ tõreejab, kõnnaan, l̦õmn̦ak, im ejino nanal̦o̦k m̦wilier, eokwe kwõmaroñ aikuj kõnnaan ippãer kõn ro m̦õttaer. Bõlen unin an wal̦o̦k men kein ñan ajri ro nejũm̦ ej kõnke ejjab em̦m̦an kõm̦m̦an ko an ro me rej aetõl er.​—Lale Jenesis 34:1, 2, UBS.

17, 18. Ta eo rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ane ñan jipañ ajri ro nejier?

¹⁷ Ejabwe ñan baj katakin ajri ro bwe ren jab aetõl ro me enana kõm̦m̦an ko aer. Kwõj aikuj bar jipañ er bwe ren m̦õttaik ro me rem̦m̦an ilo eklejia eo. Juon em̦m̦aan ear ba: “Aolep iien ñe ejekkar bwe l̦addik eo nejũm̦ro en kõm̦m̦ane juon men, kõmro ej kajjioñ pukot wãween ko jet rem̦m̦an me emaroñ kõm̦m̦ani. Ñan waanjoñak, ke jikuul̦ eo an l̦addik eo nejũm̦ro ear kõn̦aan bwe en pãd ilo team in football eo, kõmro kar jinen jijet im bwebwenato ippãn. Kõmro kar kwal̦o̦k bwe unin an jab em̦m̦an ñe epãd ilo team in football eo ej kõnke emaroñ jino m̦õttaik ro ilo team eo. Ãlikin am̦ro kar ba men in, kõmro kar ba bwe emaroñ kõm̦m̦an karõk ippãn jet iaan ajri ro ilo eklejia eo bwe ren football ippãn doon. Ear em̦m̦an ippãn men in.”

¹⁸ Rũtto ro rej aikuj jipañ ajri ro nejier bwe ren m̦õttaik ro rem̦m̦an im bwe ren limo ippãn ro m̦õttaer. Bõtab, elõñ rũtto ro rej kile bwe ejjab aolep menin kam̦õn̦õn̦õ ko rem̦m̦an ñan ro nejier.

IUKKURE IM MENIN KAM̦ÕN̦ÕN̦Õ KO REM̦M̦AN

19. Ta waanjoñak ko ilo Baibõl̦ rej kwal̦o̦k bwe ejjab nana ñan limo?

¹⁹ Baibõl̦ ej ke ba bwe enana ñan limo im m̦õn̦õn̦õ? Ejjab! Baibõl̦ ej ba bwe ewõr “juon iien ettõñ . . . im juon iien eb.”b (Ekklisiastis 3:4) Ilo iien ko etto, armej ro an Anij ilo Israel rar kõm̦m̦ani men ko relimo ãinwõt al, eb, iukkure, im kõm̦m̦an liñña. Jijej Kũraij ear bar kobal̦o̦k ippãn armej ro ilo iien ko rekam̦õn̦õn̦õ. Ñan waanjoñak, ear etal ñan juon iien kõm̦are im ear bar etal ñan juon iien “m̦õñã el̦ap” me Matu Livai ear kõm̦m̦ane ñane. (Luk 5:29, UBS; Jon 2:1, 2, UBS) Men in ej kaalikkar bwe Jijej ear kõn̦aan m̦õn̦õn̦õ ippãn ro jet. Kõn men in, kwõn jab l̦õmn̦ak bwe ej juon men enana ñe ajri ro nejũm̦ rej ettõñ im kõm̦m̦ani men ko relimo!

20. Ta eo jemãn in jinen ajri ro rej aikuj keememej kõn iukkure im menin kam̦õn̦õn̦õ ko?

²⁰ Jeova ej juon Anij in m̦õn̦õn̦õ. (1 Timote 1:11) Kõn men in, baam̦le ko rej aikuj m̦õn̦õn̦õ ilo aer karejar im kabuñ ñan Jeova. (Lale Duteronomi 16:15, UBS.) Ekkã an ajri ro lukkuun emmourur im kõn̦aan wõt iukkure. Eñin unin eaorõk bwe ren iukkure im kõm̦m̦ani men ko relimo. El̦aññe ejim̦we wãween an jemãn im jinen ajri ro kããlõt kain iukkure im menin kam̦õn̦õn̦õ ko ñan ro nejier, ajri ro renaaj m̦õn̦õn̦õ im elõñ men ko renaaj bar katak. Ej an jemãn baam̦le eo eddo ñan kabwe aolep aikuj ko an baam̦le eo. Ej bar an eddo ñan kõm̦m̦an an baam̦le eo an iien ñan kõm̦m̦ani men ko relimo. Bõtab, rej aikuj kõjparok bwe en jab l̦e jãn joñan aer jol̦o̦k iien ko aer ñan iukkure ko im menin kam̦õn̦õn̦õ ko.

21. Etke elõñ iaan menin kam̦õn̦õn̦õ ko ilo raan kein rekauwõtata?

²¹ Baibõl̦ ear kanaan bwe ilo raan ko “ãliktata,” armej ro renaaj “yokwe menin kabuñbũrueer el̦ap jãn aer yokwe Anij.” (2 Timote 3:1-5) Elõñ armej ro ilo raan kein rej kaorõk menin kam̦õn̦õn̦õ ko jãn jabdewõt men. Joñan an lõñ menin kam̦õn̦õn̦õ ko rainin, el̦aññe jejjab kõjparok, men kein remaroñ kõm̦ad kõj jãn ad kõm̦m̦ani men ko raorõkl̦o̦k. Bareinwõt, elõñ iaan menin kam̦õn̦õn̦õ ko rej kwal̦o̦k kõn an armej ro l̦õñ, lãj, kõjerbal uno ko rekkajjoor, im kõm̦m̦ani m̦anit ko jet rekajjõjõ. (Jabõn Kõnnaan 3:31, UBS) Ta ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ñan kõjparok ajri ro nejier jãn menin kam̦õn̦õn̦õ kein me renana?

22. Ta eo rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ane ñan jipañ ajri ro nejier ñan kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we kõn menin kam̦õn̦õn̦õ ko?

²² Rũtto ro rej aikuj kõm̦m̦an kien ñan ajri ro nejier kõn menin kam̦õn̦õn̦õ rot ko emãlim aer kõm̦m̦ani. Bõtab, el̦apl̦o̦k an aorõk bwe rũtto ro ren katakin ajri ro nejier bwe ren make kile oktak eo ikõtaan menin kam̦õn̦õn̦õ ko rem̦m̦an im menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana. Rej aikuj bar katakin er bwe ren jel̦ã ewi joñan aer aikuj jol̦o̦k iien ko aer ñan menin kam̦õn̦õn̦õ ko. Ebõk iien ñan an rũtto ro katakin ajri ro men kein. Ñan waanjoñak, ewõr juon em̦m̦aan me ewõr ruo nejin l̦addik. Em̦m̦aan in ear kile bwe ewõr juon retio station ekããl me ekkã an l̦addik eo nejin erũtto roñjake al ko ie. Juon raan ke ear kattõre wa eo waan, ear roñjake retio station eo me l̦addik eo erũtto nejin ekõn roñjake. L̦ein ear bõjrak im je naan ko ilo jet iaan al ko rar jo̦. Tokãlik, ear jijet ippãn l̦addik ro nejin im kõnnaan ippãer kõn naan ko ear roñ ilo al ko. Ear kajjitõk ippãn l̦addik ro kõn ta l̦õmn̦ak ko aer kõn al ko, im ear lukkuun roñjake uwaak ko aer im kõjerbal Baibõl̦ eo ñan jipañ er. Ãlikin aerjel bwebwenato ippãn doon, l̦addik ro rar make kile bwe enana al ko im rar ba bwe reban bar roñjake retio station eo.

23. Ewi wãween an rũtto ro maroñ kõjparok ajri ro nejier jãn menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana?

²³ Rũtto ro rej aikuj jel̦ã kõn al ko ro nejier rej roñjaki, pija ko rej alwõji, bok ko rej riiti, im mijjin ko rej iukkure kaki. Rej aikuj lale pija ko ilo kilin CD ko im DVD ko ñan lale ñe rekkar ñan ajri ro nejier. Bareinwõt, rej aikuj lukkuun roñjake naan ko ilo al ko ro nejier rej roñjaki. El̦aññe al ko ajri ro nejũm̦ rej roñjaki rej wal̦o̦k ilo kajin ko me kwõjjab mel̦el̦e kaki, kwõmaroñ kajjitõk ippãer bwe ren kõmel̦el̦eik eok kõn ta mel̦el̦ein naan ko ilo al ko. Elõñ rũtto ro rej bwilõñ kõn jet iaan menin kam̦õn̦õn̦õ ko ilo raan kein me kar kõm̦m̦ani ñan ajri. El̦aññe rũtto ro rekõn̦aan kõjparok ajri ro nejier jãn men kein renana, rej aikuj jijet ippãer im bwebwenato kõn unin an kauwõtata menin kam̦õn̦õn̦õ kein. Remaroñ kõjerbal Baibõl̦ eo im bok ko rej pedped ioon Baibõl̦ ñan jipañ er. Ñan waanjoñak, remaroñ etale ippãn doon katak 6 ilo bok eo “Pãd Wõt ilo Yokwe eo an Anij” ak katak ko jet ilo Naan in Keeañ ko.c Jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kõm̦m̦ani kien ko ñan ro nejier kõn menin kam̦õn̦õn̦õ ko rej kããlõti. Im ñe rũtto ro rej kõm̦m̦ani kien kein ñan er, ren jab ukoti. El̦aññe rej kõm̦m̦ane men in, ekkã an wõr tokjãn ko rej wal̦o̦k.​—Matu 5:37; Pilippai 4:5.

24, 25. Ta jet iaan men ko rem̦m̦an im relimo me rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ippãn ro nejier?

²⁴ Ebar wõr juon men me rũtto ro rej aikuj kõm̦m̦ane ñan kõjparok ajri ro nejier jãn menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana. Ta in? Ej ilo aer kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an im relimo ippãn ro nejier. Ñan waanjoñak, elõñ baam̦le ko rej piknik, tutu iar, kããm, iukkure, jam̦bo, lol̦o̦k ro nukwier ak m̦õttaer, im kõm̦m̦ani men ko jet relimo ippãn doon. Jet rej kile bwe ebar limo ñan riit ippãn doon. Ebar wõr baam̦le ko jet me em̦m̦an ippãer kõm̦m̦an kõjak im bwebwenato ippãn doon. Im ebar wõr baam̦le ko me em̦m̦an ippãer kõjañjañ, jiña, amim̦õn̦o, eo̦ñõd, im katak kõn menin kõm̦anm̦an ko an Anij. Ñe ajri ro rej kõm̦m̦ani men kein rem̦m̦an im relimo, men in enaaj kõjparok er jãn menin kam̦õn̦õn̦õ ko renana. Renaaj bareinwõt kile bwe elukkuun lõñ men ko jet rem̦m̦an im relimol̦o̦k remaroñ kõm̦m̦ani, ijello̦kun aer jijet wõt im alwõj.

²⁵ Iien iiãio, kõjota, ak piknik ko rej bar iien ko relimo ñan ajri ro. Eaorõk bwe en wõr rũtto ilo iien rot kein. Im ebar aorõk bwe rũtto ro ren kõjparok bwe en jab kanooj lõñ armej ro rej itok ñan iien kein im en jab lukkuun kattoto aer kõm̦m̦ane. Men in enaaj kõm̦m̦an bwe ajri ro ren limo im emaroñ bar jipañ er bwe en l̦apl̦o̦k aer yokwe im epaake ro ilo eklejia eo.​—Lale Luk 14:13, 14; Jud 12, UBS.

KWÕMAROÑ LO TÕPRAK

26. Ta men eo me enaaj l̦ap an jipañ rũtto ro ñan kõjparok ajri ro nejier jãn men ko renana?

²⁶ Ebwe an pen ñan kõjparok ajri ro jãn men ko renana ilo lal̦ in. Bõtab, ewõr juon men me el̦ap an naaj jipañ eok bwe kwõn lo tõprak ilo am̦ kõjparok ajri ro nejũm̦. Ta in? Yokwe. El̦aññe baam̦le n̦e am̦ ej yokwe im epaake doon, men in enaaj kõm̦m̦an bwe en pidodo ami bwebwenato im kwal̦o̦k bũruomi ñan doon. Men in ej juon wãween em̦m̦an ñan kõjparok ro nejũm̦ jãn men ko renana im armej ro renana. Men eo el̦apl̦o̦k an aorõk ej bwe aolep ro uwaan baam̦le n̦e am̦ ren yokwe Jeova. El̦aññe kom̦ij aolep yokwe Jeova, ajri ro nejũmi renaaj m̦akoko in kõm̦m̦ani men ko renana kõnke rejjab kõn̦aan kabũrom̦õj Anij. El̦aññe rũtto ro rej yokwe Jeova kõn aolepen bũrueer, renaaj kajjioñe ilo aer kwal̦o̦k yokwe, jouj, im jab kõm̦m̦ani kien ko rekanooj pen ñan ro nejier. (Epesõs 5:1; Jemes 3:17) Ñe rũtto ro rej kõm̦m̦ani men kein, ajri ro nejier reban l̦õmn̦ak bwe karejar ñan Jeova ej juon men epen im ejalimo. Ajri rein renaaj make kile bwe ejjel̦o̦k juon wãween mour em̦m̦anl̦o̦k im ekam̦õn̦õn̦õl̦o̦k jãn ñe rej karejar im kabuñ ñan Anij.

27. Ta eo juon baam̦le ej aikuj kõm̦m̦ane bwe ren maroñ “anjo̦ ioon lal̦” ãinwõt kar Jijej?

²⁷ El̦ap an Jeova m̦õn̦õn̦õ ñe baam̦le ko rej kate er ñan m̦õn̦õn̦õ wõt ilo aer karejar ñane im ñe rej kõjparok bwe ren ‘erreo wõt, im ejjel̦o̦k n̦otaer im̦aan mejãn.’ (2 Piter 3:14, UBS; Jabõn Kõnnaan 27:11) Baam̦le ko me rej kõm̦m̦ani men kein rej l̦oore joñak eo an Jijej Kũraij, eo me ear jutak pen n̦ae aolep men ko renana ilo lal̦ in an Setan. Jijej ear tiljek wõt ñan Anij. Eñin unin, m̦okta jãn an kar mej ear ba: “Iar bõk anjo̦ ioon lal̦.” (Jon 16:33) Kom̦win kate wõt kom̦ bwe baam̦le ko ami ren “anjo̦ ioon lal̦” ãinwõt kar Jijej, im bõk mour indeeo!

[Kõmel̦el̦e ko itulal̦]

EWI WÃWEEN AN NAAN IN KAKAPILÕK KEIN JÃN BAIBÕL̦ JIPAÑ . . . EOK ÑAN KÕJPAROK BAAM̦LE N̦E AM̦?

Jel̦ãl̦o̦kjen̦ emaroñ kõjparok armej jãn jorrããn.​—Ekklisiastis 7:12.

“Men ko lal̦ in ej watõki menin mãlõtlõt rej menin bwebwe im̦aan mejãn Anij.”—1 Korint 3:19, UBS.

Jen jab m̦õttaik armej ro renana.—1 Korint 15:33, UBS.

Eaorõk ñan iukkure im kõm̦m̦ani men ko relimo. Bõtab, ej aikuj em̦m̦an joñan ad jol̦o̦k iien ñan men kein.​—Ekklisiastis 3:4.

[Pija eo ilo peij 113]

EAR JAB L̦ÕMN̦AK BWE JEMÃN IM JINEN REDIKE AN LIMO

Jet iien, Paul im lio ippãn etan Lu-Ann rej kõm̦m̦an iien iiãio im bade ilo m̦weo im̦weer ñan ajri ro nejierro. Aolep iien rej karõk bwe en wõr rũtto ilo iien iiãio im bade kein im bwe en jab l̦e jãn joñan an lõñ armej. Ajri ro nejierro rej m̦õn̦õn̦õ ilo iien kein im elõñ tokjãn ko rej bũki.

Lu-Ann ear ba: “Etan l̦addik en̦ nejũ ej Eric im 6 an iiõ. Juon iaan kõrã ro jinen ajri ro ilo kilaaj en̦ an ear kepaake eõ im ba bwe ebũrom̦õj kõn an Eric jijet make iaan im jab kobal̦o̦k ippãn kilaaj en̦ an ñe rej birthday. Bõtab iar ba ñane: ‘Kom̦m̦ool bwe kwõj kwal̦o̦k am̦ kea kõn l̦addik e nejũ. Elukkuun alikkar am̦ jouj. Ak kwõn ba ta, Eric ejjab bũrom̦õj ñe ejjab kobal̦o̦k ippãn ajri in kilaaj en̦ an ñe rej birthday.’ Il̦ak ba men in, kõrã eo ejjab tõmak. Kõn men in iar ba: ‘Eokwe, ñe kwõjjab tõmak, kwõmaroñ etal im make kajjitõk ippãn Eric im lale ta l̦õmn̦ak en̦ an.’ Ke iar etal, kõrã in ear etal im kõnnaan ippãn Eric. Ear kajjitõk ippãn Eric im ba: ‘Kwõbũrom̦õj ke ñe kwõjjab birthday ippãn ajri in kilaaj en̦ am̦?’ Ke ear ba men in, Eric elukkuun bwilõñ im ear ba: ‘Riab in bade men kan̦ kõnke 10 wõt minit in aer bade im jet wõt kabkeek im juon wõt al rej al kake. Kwõj aikuj itok ñan m̦weim̦õ bwe kwõn loe bade kan̦ amim, lukkuun m̦ool in bade!’” Naan kein an l̦addik in rej kaalikkar bwe ear jab bũrom̦õj kõn an jab birthday im ear jab l̦õmn̦ak bwe jemãn im jinen redike an limo!

[Pija eo ilo peij 115]

Ñe baam̦le ko rej kõm̦m̦ani men ko relimo ippãn doon ãinwõt baam̦le in, men in emaroñ jipañ ajri ro ñan epaakel̦o̦k Jeova