“Kom̦win Ko jãn L̦õñ”

1, 2. Ta ko Beleam ear kõm̦m̦ani bwe en maroñ jorrããn armej ro an Jeova?

JUON raan, juon em̦m̦aan ear ilen eo jolo̦k ilo juon jikin me ejel̦ã bwe el̦ap an m̦õñã. L̦ein ekõn̦aan eo̦ñõd wõt jato. Kõn men in, ej kããlõt juon kain mo̦o̦r me ejel̦ã bwe elukkuun em̦m̦an ippãn ek rot in. Ãlikin wõt an jo metol̦o̦k eo eo an, ej kiiõ kõttar. El̦ak ilbõk, em̦õj an kankan eo eo an. Ek rot eo eko̦jek? Eokwe, eko̦jek juon jato. Likao in ej ettõñdikdik kõnke ejel̦ã bwe ejejjet mo̦o̦r eo ear kõjerbale.

² Waanjoñak in ej ãinl̦o̦k wõt men eo ear wal̦o̦k enañin 3,500 iiõ ko remootl̦o̦k. Ear wõr juon em̦m̦aan etan Beleam. Ear kõn̦aan ko̦kkure armej ro an Anij ilo iien eo ke rar pãd ilo Moab, iturinl̦o̦k wõt Ãnen Kallim̦ur eo. Ãinwõt kar ri eo̦ñõd eo ilo waanjoñak eo, Beleam ear kããlõt juon kain mo̦o̦r ilo kõkkar bwe en maroñ tõprak kõn̦aan eo an. Beleam ear ba bwe ear juon ri kanaan an Jeova. Bõtab ilo m̦ool ear juon em̦m̦aan eo enana me rar kõl̦l̦ãiki bwe en ilo̦k im ko̦o̦le Ri Israel ro. Bõtab, Jeova ear kõm̦m̦an bwe Beleam en kajeraam̦m̦an Ri Israel ro. Meñe ãindein, Beleam ear kõn̦aan wõt bõke men eo on̦ean. Kõn men in, ear l̦õmn̦ak in kapo Ri Israel ro bwe ren kõm̦m̦ani m̦anit ko rettoon. Etke? Kõnke ilo wãween in, Anij enaaj make kaje armej ro an. Ta mo̦o̦r eo ilo kõkkar ak men eo Beleam ear kõjerbale ñan aujiidi Ri Israel ro? Ear kõjerbal jiroñ in Moab ro me redeo̦ im rekattoojoj.​—Bõnbõn 22:1-7; 31:15, 16; Revelesõn 2:14.

3. Ta ko rar wal̦o̦k ñan Ri Israel ro jãn wõt men ko Beleam ear kõm̦m̦ani?

³ Ri Israel ro rar ke po ilo aujiid in an Beleam? Aet, elõñ iaaer rar. Bwebwenato in ej kwal̦o̦k bwe elõñ to̦ujin em̦m̦aan in Israel rar po im rar ‘l̦õñ ippãn kõrã in Moab.’ Ejjab baj men in wõt, ak em̦m̦aan rein rar jino aer kabuñ ñan Beal, anij eo ekajjõjõ an Ri Moab ro. Wãween aer kar kabuñ ñan anij in ej ilo an em̦m̦aan im kõrã ro babu ak pãd ippãn doon. Kõn wõt men in, ear mej 24,000 Ri Israel ro. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe rar lukkuun epaake Ãnen Kallim̦ur eo ak ewal̦o̦k jorrããn in el̦ap ñan er!​—Bõnbõn 25:1-9.

4. Ta eo ear tõll̦o̦k elõñ to̦ujin Ri Israel ro bwe ren l̦õñ?

⁴ Ta eo ear tõll̦o̦k armej rein bwe ren kõm̦m̦ani men kein renana? Eokwe, elõñ iaaer rar jino oktakl̦o̦k jãn Jeova im ear jino an nana bũrueer. Rar make kattol̦o̦k er jãn Anij eo me ear lo̦mo̦o̦ren er jãn Ri Ijipt ro, eo ear naajdik er ke rar pãd ilo ãne jem̦aden, im tõl er im kõjparok er ilo ial̦ eo aer ñan Ãnen Kallim̦ur eo. (Hibru 3:12, UBS) Elõñ iiõ ko tokãlik, rijjelõk Paul ear jeje kõn men in im ba: “Jen jab l̦õñ, ãinwõt jet iaaer rar l̦õñ, im mej ilo juon raan roñoul im jilu to̦ujin.”a​—1 Korint 10:8.

5, 6. Etke ej menin aikuj bwe jen jel̦ã kõn men ko rar wal̦o̦k ñan Ri Israel ro ke rar pãd ilo Moab?

⁵ Rainin, armej ro an Anij rej pojak in del̦o̦ñe juon ãnen kallim̦ur em̦m̦anl̦o̦k. Kõn men in, elõñ men ko jemaroñ katak jãn bwebwenato in an Ri Israel ro ilo bok in Bõnbõn. (1 Korint 10:11, UBS) Ñan waanjoñak, armej ro ilo lal̦ in rainin rej ãinwõt Ri Moab ro bõtab relukkuun nanal̦o̦k wõt. El̦ap an obrak lal̦ in kõn mour in l̦õñ im mour ko rettoon. Bareinwõt, kajjojo iiõ elõñ to̦ujin Kũrjin ro rej ilo̦k jãn Anij kõn wõt aer l̦õñ. Eñin ejja aujiid eo wõt me Ri Israel ro rar po ie. (2 Korint 2:11, UBS) Jet armej ilo raan kein rej ãinwõt Zimrai. Eñin ej em̦m̦aan eo eutiej bũruon me ear bõktok juon kõrã in Midian ñan m̦weo im̦õn im̦aan mejãn Ri Israel ro wõj. Armej rein me rej ãinwõt Zimrai rej pãd ibwiljin armej ro an Anij, im jet iaaer em̦õj aer peptaij. Ãinwõt kar Zimrai, rej kajeeded m̦anit kein aer renana ibwiljin ro ilo eklejia eo.​—Bõnbõn 25:6, 14; Jud 4.

⁶ Rainin, ej ãinwõt ñe jej pãd ilo ãnen Moab. Jelukkuun epaakel̦o̦k ãnen kallim̦ur eo ak jukjuk im pãd eo ekããl. Kwõj ke tõmak bwe m̦õttan wõt jidik kwõnaaj tõparl̦o̦k jukjuk im pãd in ekããl me eto am̦ kõttare? El̦aññe aet, eokwe kwõn kate eok joñan wõt am̦ maroñ bwe kwõn pãd wõt ilo yokwe eo an Anij ilo am̦ pokake kien eo me ej ba: “Kom̦win ko jãn l̦õñ.”​—1 Korint 6:18, UBS.

TA IN L̦ÕÑ?

7. Ilo Baibõl̦, ta mel̦el̦ein naan in “l̦õñ”?

⁷ Ilo Baibõl̦, ta mel̦el̦ein naan in “l̦õñ”? Eokwe, men ko jej pojak in kõnnaan kaki kiiõ remaroñ kajjookok im jab ekkar ñan m̦anit kein ad. Bõtab, jej aikuj lukkuun tipdiki mel̦el̦e kein, kõnke aolep ren maroñ kõjparok er jãn men ko me Anij ej diki. Ke rar je Baibõl̦ eo ilo kajin Grik, rar kõjerbale naan in phauni-a (por·neiʹa). Ilo kajin M̦ajel̦, ekkã ad ba “l̦õñ.” Naan in ilo kajin Grik ej jitõñl̦o̦k ñan ri pãlele ro me rej bar ellolo ak lejãn, im m̦aan im kõrã ro me rej wiakake ãnbwinnier. Ej bar kitibuj ro me rejjañin m̦are bõtab rej babu ak pãd ippãn doon, im ñe rej kõjerbale lo̦ñier ak lo̦kwaer ñan aer pãd ippãn bar juon. Ej bar jitõñl̦o̦k ñan jabdewõt armej eo me ej iukkure kake m̦õttan ko ilo ãnbwinnin juon eo me ejjab pãleen. Naan in ej bar kitibuj em̦m̦aan ro me rej kõm̦m̦ani jabdewõt iaan men kein ippãn em̦m̦aan ro. Ej bar jitõñl̦o̦k ñan kõrã ro me rej bar kõm̦m̦ani men kein ippãn kõrã ro. Naan in ej bar kitibuj armej ro me rej babu ippãn menin mour ko ak iukkure kõn m̦õttan ko ilo ãnbwinnin menin mour kein.b

8. Ta ko remaroñ wal̦o̦k ñan ro rej l̦õñ?

⁸ Elukkuun alikkar mel̦el̦e ko ilo eoon ko jãn Baibõl̦ eo. Ro me rej l̦õñ rejjab maroñ uwaan eklejia eo im reban bõk jeraam̦m̦an eo ñan mour indeeo. (1 Korint 6:9; Revelesõn 22:15) Ebar wõr jorrããn ko jet renaaj wal̦o̦k ñan armej rein. Ñan waanjoñak, ilo an armej in l̦õñ, ej kaalikkar bwe ejjab kaorõke mour eo an make. Enaaj dikl̦o̦k an ro jet lõke e im emaroñ kõm̦m̦an bwe en jepel jãn eo pãleen. Armej in enaaj bareinwõt lukkuun jook im nana an mour kõnke ejel̦ã bwe ebõd men eo ear kõm̦m̦ane. Kobal̦o̦k ippãn men kein, emaroñ bõro̦ro meñe ejjab kõn̦aan, emaroñ bõk nañinmej ko rekauwõtata im jujen wõt mej. (Galetia 6:7, 8, UBS) Ejerata wõt armej eo ej kõm̦m̦ani men ko renana me renaaj bõktok jorrããn im apañ ñan mour eo an. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe elõñ armej ro rejjab l̦õmn̦ak l̦o̦k im̦aan m̦okta jãn aer kõm̦m̦ani men ko renana. Rejjab l̦õmn̦ak kõn jorrããn kein me ekkã aer itok jãn aer lali kab roñjaki men ko rettoon.

JUON MEN ME EMAROÑ TÕLL̦O̦K ÑAN L̦ÕÑ

9. Jet armej rej l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k jorrããn ñe rej alwõji pija ko rettoon, riiti bok ko rettoon, im kõjerbali talboon ko ak cell phone ko ñan aer kwal̦o̦k im roñjaki naan ko rettoon. M̦ool ke bwe ejjel̦o̦k jorrããn ilo men kein? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁹ Ilo elõñ aelõñ ko ipel̦aakin lal̦ in, elukkuun lõñ pija ko rettoon im renana im bar bok ko rettoon me rej kairuj kõn̦aan ko an armej ro bwe ren kõn̦aan babu ak pãd ippãn ro jet. Ebar wõr armej ro im rej kõjerbale talboon ak cell phone ko nejier ñan kwal̦o̦k im roñjaki naan ko rettoon me rej kairuj kõn̦aan ko aer. Men kein rej kitibuj pija in kõrã ak em̦m̦aan ro me rekeelwaan im rej kajjioñ kareel ro jet. Ej bareinwõt kitibuj pija ko me rej kwal̦o̦k an ruo armej ak elõñl̦o̦k babu ak pãd ippãn doon im kõm̦m̦ani m̦anit ko jet me relukkuun ettoon im kajjõjõ. Ia ko armej ro rej bõki men kein jãni? Eokwe, rej bõki jãn im̦õn wia ko, rej roñjaki ilo al ko, rej alwõji ilo tipi, im eobrak Internet eo kõn men kein rettoon. Jet armej rej ba bwe ejjel̦o̦k jorrããn ñe rej alwõje, riiti, ak roñjake men kein. M̦ool ke bwe ejjel̦o̦k jorrããn ilo men kein? Ejjab! Ro me rej lali im roñjake men kein ekkã aer erom kain armej ro me aolep iien rej iukkure kake m̦õttan ko ilo ãnbwinnier. Ekkã an l̦apl̦o̦k wõt an armej rein kwal̦o̦k “m̦õm̦ ko rekajjookok.” Innem, m̦õm̦ kein rej kõm̦m̦an bwe en lukkuun l̦e jãn joñan an armej ro kõn̦aan babu ak pãd ippãn ro jet. Ej bar kõm̦m̦an bwe en wal̦o̦k kõn̦aan ko me relukkuun jekkar. Men kein ekkã aer bar kõm̦m̦an bwe ri pãlele ro ren jab m̦õn̦õn̦õ ippãn doon im rej jepel.c (Rom 1:24-27, UBS; Epesõs 4:19, UBS) Jet armej elukkuun l̦e jãn joñan aer kõn̦aan babu ak pãd ippãn ro jet. Juon eo ej katak kõn armej rot in ej ba bwe men in rej iioone ej ãinwõt nañinmej in kenjer. Ej ba bwe kõn̦aan in aer enaaj “l̦apl̦o̦k wõt im ajeededl̦o̦k wõt.” Ej bar ba: “Kõn̦aan in ekkã an jab jako, im elukkuun pen ñan an armej ro bõjrak jãne.”

10. Ewi wãween jemaroñ jerbale naan in kakapilõk eo ilo Jemes 1:14, 15? (Jouj im lale bo̦o̦k eo, “Wãween Aõ Kar Maroñ Karreoik Mour eo Aõ.”)

¹⁰ L̦õmn̦ak m̦õk kõn naan ko ilo Jemes 1:14, 15 (UBS). Ej ba: “Kapo ñan juon armej ej itok jãn kõn̦aan ko an renana rej kejebwãbweki im aujiidi. Innem kõn̦aan kein renana rej keotak jerawiwi, im ñe jerawiwi ej ekkeke im l̦ap ej keotak mej.” El̦aññe juon kõn̦aan enana ejiktok ilo l̦õmn̦ak ko am̦, kwõn m̦õkaj im jol̦o̦ke! Ñan waanjoñak, ñe kwõj Internet ak alwõj tipi im em̦õkaj an jirilo̦k im wal̦o̦k juon pija ettoon, kwõn m̦õkaj im bõk mejam̦. Kwõn kajju kune computer eo ak ukote channel eo. Kwõn kate eok ilo jabdewõt wãween ko ñan jol̦o̦ke kõn̦aan ko renana m̦okta jãn aer l̦apl̦o̦k wõt im tõl eok ñan kõm̦m̦ani men ko renana!​—Matu 5:29, 30.

11. Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane ñan kaalikkar bwe jej lõke Jeova ñe jej kate kõj ñan jol̦o̦k kõn̦aan ko renana?

¹¹ El̦apl̦o̦k an Anij jel̦ã kajjied jãn kõj make. Eñin unin Ej ba ñan kõj: “Innem kom̦ij aikuj in jul̦o̦ki kõn̦aan ko an lal̦ in im rej jerbal ilo kom̦, ãinwõt men kein: kijoñ, nana m̦wilin, l̦õñ, m̦õm̦ an kanniõk, im an̦okn̦ak. Kõnke an̦okn̦ak ej m̦õttan kabuñ ñan ekjab.” (Kolosse 3:5, UBS) Ejjab pidodo ñan kõm̦m̦ane men in. Bõtab, jouj im keememej bwe Jemeduij ilañ el̦ap an meanwõd im yokwe kõj. Kwõmaroñ kajjitõk ippãn bwe en jipañ eok. (Sam 68:19, UBS) Kõn men in, el̦aññe ejiktok kõn̦aan ko rejekkar ilo l̦õmn̦ak ko am̦, kwõn m̦õkaj im kajjitõk ippãn Anij bwe en jipañ eok. Jar ñane bwe en lewõj “maroñ eo ekanooj l̦ap” ñan jipañ eok im kajjioñ ukot l̦õmn̦ak eo am̦ bwe kwõn l̦õmn̦ak kõn men ko jet.​—2 Korint 4:7; 1 Korint 9:27, UBS; jouj im lale bo̦o̦k eo etan “Ta ko Imaroñ Kõm̦m̦ani bwe In Maroñ Bõjrak jãn Juon M̦anit Ettoon?”

12. (1) Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ eo ba ‘bũruod’? (2) Etke eaorõk bwe jen kõjparok bũruod?

¹² Em̦m̦aan eo emãlõtlõt etan Solomon ear ba: “Kwõn kanooj kõjparok bũruom̦ el̦ap jãn men otemjej, bwe jãn e ej wal̦o̦k men ko men in mour.” (Jabõn Kõnnaan 4:23) Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ eo ba ‘bũruod?’ Eokwe, men ko ilo ‘bũruod’ rej kwal̦o̦k kõn kõj make, im rej kwal̦o̦k kain armej rot kõj im̦aan mejãn Anij. Meñe jemaroñ kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an im̦aan mejãn armej ro, bõtab Anij ej lale wõt men ko me rej pãd ilo bũruod. Innem, ej etale bũruod ñan lale el̦aññe ekkar bwe jen mour indeeo ak jaab. Kwõj ke kile joñan aorõkin ad aikuj kõjparok bũruod? Ilo iien ko etto, juon em̦m̦aan eo etiljek etan Job ear kõm̦m̦ane juon bujen ak kallim̦ur ippãn make bwe en jab kalimjek jiroñ ro im mejkaiie kake er. (Job 31:1, UBS) Joñak in an Job elukkuun em̦m̦an im jemaroñ katak jãne! Juon ri jeje sam ear bar kwal̦o̦k ejja l̦õmn̦ak in wõt ke ear jar im ba ñan Anij: “Kwõn kejeor meja jãn men ko ejjel̦o̦k tokjãer.”​—Sam 119:37, UBS.

LIKJAB EO AN DAINA

13. (1) Wõn in Daina? (2) Etke ear jab jim̦we jokãlõt eo an kõn ro m̦õttan?

¹³ Ãinwõt ad kar etale ilo Katak 3, ro m̦õttad remaroñ ukot kõj bwe jen kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ak men ko renana. (Jabõn Kõnnaan 13:20; 1 Korint 15:33) Jen kiiõ lale waanjoñak eo an Daina, jiroñ eo nejin Jekõb. (Jenesis 34:1) Meñe em̦m̦an an kar jinen im jemen katakini im lale ilo an kar dik im rũttol̦o̦k, bõtab Daina ear kõm̦m̦ane juon pepe ebõd. Ear jino an jerãik jiroñ in Kenean ro. Armej in Kenean rar ãinwõt kar Ri Moab ro. Ri Kenean ro rar lukkuun buñbuñ kõn an l̦ap aer l̦õñ im ettoon wãween aer mour. (Livitikõs 18:6-25) Ilo bwebwenato in, ear wõr juon em̦m̦aan etan Shikem. L̦ein ear utiejtata ilo nukũn eo an jemen. Em̦m̦aan ro wõj ilo Kenean, ekoba Shikem, rar l̦õmn̦ak bwe Daina ej juon kõrã eo me epojak im ekõn̦aan babu ak pãd ippãn em̦m̦aan ro.​—Jenesis 34:18, 19.

14. Kõn wõt an kar Daina jerãik ro renana, ta jorrããn ko rar wal̦o̦k?

¹⁴ Ke Daina ear loe Shikem, emaroñ kar ejjel̦o̦k an l̦õmn̦ak in babu ak pãd ippãn. Bõtab, ejjab kar wãween drein an Shikem l̦õmn̦ak. Ear kõm̦m̦ane juon men me Ri Kenean ro wõj ren kar bar kõm̦m̦ane el̦aññe ejiktok aer kõn̦aan babu ak pãd ippãn juon armej. Meñe Daina emaroñ kar kajjioñ kabõjrak l̦ein, ak bwebwenato in ej ba bwe l̦ein ear jab bõjrak. Ear bõke Daina im ko̦kkure. Tokãlik, Shikem ear jino yokwe Daina. Meñe ear jino yokwe Daina, bõtab em̦õj an kadede kar kõm̦m̦ane juon men enana ñan e. (Jenesis 34:1-4) Men in me ear wal̦o̦k ñan Daina ear bar jelõt ro jet. Kõn wõt an kar jerãik ro renana, ear wal̦o̦k jet men ko me rar kajook aolep ro ilo baam̦le eo an im kananaik etaer.​—Jenesis 34:7, 25-​31; Galetia 6:7, 8, UBS.

15, 16. Ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani bwe jen maroñ bõk mãlõtlõt im jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool jãn Anij? (Jouj im bar lale bo̦o̦k eo, “Kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ Kake Eoon Kein.”)

¹⁵ El̦aññe Daina ear katak jãn bõd eo an, ear katak ãlikin an wal̦o̦k juon jorrããn el̦ap ñan e. Ro me rej yokwe im pokake Jeova rejjab kõttar an wal̦o̦k juon jorrããn innem rej kab jel̦ã ta eo ren kõm̦m̦ane. Armej rein rej roñjake Anij im rej ‘etetal wõt ippãn ro remãlõtlõt.’ (Jabõn Kõnnaan 13:20) Kõn men in, remel̦el̦e bwe rej aikuj ilo̦k wõt ilo ‘ial̦ eo em̦m̦an’ im rej kõjparok er jãn men ko me renaaj bõktok jorrããn im jerata ñan er.​—Jabõn Kõnnaan 2:6-9; Sam 1:1-3.

¹⁶ El̦aññe jabdewõt armej ekõn̦aan bõk mãlõtlõt im jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool jãn Anij, ej aikuj niknik ilo an jar ñan Anij. Ej aikuj bar niknik ilo an katak Baibõl̦ im bok ko jet jãn ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt. (Matu 24:45; Jemes 1:5, UBS) Bareinwõt, armej in ej aikuj kõttãik bũruon make. Eaorõk men in kõnke ñe juon armej ej m̦õn̦õn̦õ in pokake naan in tõl ko jãn Baibõl̦, men in ej kaalikkar bwe ettã bũruon. (2 Kiiñ 22:18, 19) Ñan waanjoñak, Baibõl̦ eo ej ba bwe bũruon armej ejel̦ã m̦õn im ekauwõtata. Emaroñ pidodo an juon Kũrjin kajju ba bwe ej errã ilo men in. (Jeremaia 17:9) Bõtab, juon iien armej in emaroñ kõm̦m̦ane juon men me ejjab jim̦we. Ñe ewal̦o̦k men in, enaaj ke kõttãik bũruon make im roñjake ro jet ñe rej kajjioñ in jipañe im kajim̦we?

17. Jouj im kwal̦o̦k waanjoñak eo kõn em̦m̦aan eo im jiroñ eo nejin. Ewi wãween em̦m̦aan in emaroñ jipañ jiroñ in nejin?

¹⁷ Jen bar lale juon waanjoñak. Juon em̦m̦aan ejjab kõtl̦o̦k bwe jiroñ eo nejin en ilo̦k ippãn juon likao me ej Kũrjin. Etke? Kõnke ejjel̦o̦k armej renaaj etal ippãerl̦o̦k im ejjab kõn̦aan bwe erro en makel̦o̦k iaerro. Jiroñ eo emaroñ ba: “L̦a baba, etke kwõjjab lõke eõ? Ejjel̦o̦k men en̦ enana kõm naaj kõm̦m̦ane!” Jiroñ in emaroñ yokwe Jeova im ejjab kõn̦aan kõm̦m̦ani jabdewõt men ko renana. Bõtab, ilo an kõnnaan rot in, ej ke kaalikkar bwe ej ‘etetal ilo mãlõtlõt’? Ej ke kajjioñ “ko jãn l̦õñ”? Ak ilo an kõnnaan rot in, ej ke kaalikkar bwe el̦ap an “lõke bũruon” make? Ta am̦ baj l̦õmn̦ak? (Jabõn Kõnnaan 28:26) Bõlen ebar wõr eoon ko jet kwõjel̦ã me remaroñ jipañ em̦m̦aan eo ilo an kajjioñ in jipañ im kõmel̦el̦eik jiroñ eo nejin.​—Jouj im lale Jabõn Kõnnaan 22:3; Matu 6:13; 26:41.

JOSEP EAR KO JÃN L̦ÕÑ

18, 19. (1) Ta apañ eo Josep ear iioone? (2) Ewi wãween an kar Josep kõm̦adm̦õde apañ eo?

¹⁸ Josep, jatin Daina, ear juon likao eo me ear yokwe Anij im ear ko jãn l̦õñ. (Jenesis 30:20-24) Ke ear dik wõt, Josep ear loe an wal̦o̦k jorrããn ko jãn wõt an kar lio jein kõm̦m̦ani pepe ko rejjab jim̦we. Elõñ iiõ ko tokãlik, Josep ear mour ilo Ijipt ãinwõt juon ri kam̦akoko. Aolep raan lio pãleen irooj eo an ear kajjioñ in kareel e bwe en babu ak pãd ippãn. Bõtab, Josep ear katak jãn men eo lio jein ear kõm̦m̦ane im ear kõn̦aan pãd wõt ilo yokwe eo an Anij. Kõnke Josep ear juon ri kam̦akoko, ejjel̦o̦k an maroñ ñan kam̦õje jãn jerbal ko an. Kõn men in, aolep raan ear aikuj kate im peran wõt. Im aolep iien ke lio ippãn Potipar ear itok im kajjioñ kareel e, Josep ear kajju ba “jaab” ñan e. Ãliktata, ear aikuj ko jãn lio.​—Jenesis 39:7-​12.

¹⁹ Baj l̦õmn̦ak m̦õk: El̦aññe Josep ear kõn̦aan kõrã in ak el̦aññe ekkã an l̦õmn̦ake an babu ak pãd ippãn juon kõrã, enaaj ke kar tiljek wõt ñan Anij? Bõlen eban kar. Josep ear jab bõk l̦õmn̦ak rot kein. Naan ko an ñan lio pãleen Potipar rej kaalikkar bwe ear kaorõk wõt jem̦jerã eo an ippãn Jeova. Ear ba ñan lio im ba: “[Aõ karo] ear jab dãpij jabdewõt jãn eõ, a kwe wõt, bwe kwe pãleen. Innem ekõjkan aõ maroñ kõm̦m̦an nana in el̦ap, im jerawiwi ñan Anij?”​—Jenesis 39:8, 9.

20. Ewi wãween an kar Jeova kajeraam̦m̦an Josep?

²⁰ Joñan in Jeova ear lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke ear loe an Josep tiljek wõt ñan e kajjojo raan, meñe likao in ear ettol̦o̦k jãn baam̦le eo an. (Jabõn Kõnnaan 27:11) Tokãlik, Jeova ear kõm̦m̦an bwe Josep en rõl̦o̦k jãn jikin kalbuuj. Ear bareinwõt kõm̦m̦an bwe Josep en erom komja im eo ej bõk eddon m̦õñã ko ilo aelõñ in Ijipt! (Jenesis 41:39-​49) Men in ej kam̦ool naan ko ilo bok in Sam 97:10, me ej ba: “O kom̦ ri yokwe Jeova, kom̦win kũtõtõkake nana; Ej kõjparok mour an ro rem̦m̦an An; Ej kõtl̦o̦k er jãn pein ro ri jerawiwi”!

21. Ewi wãween an kar juon likao in Africa kwal̦o̦k an peran ñan kõm̦m̦ane wõt men eo ejim̦we?

²¹ Rainin, elõñ ri karejar ro an Anij rej kam̦ool bwe rej “dike nana im yokwe em̦m̦an.” (Amos 5:15) Ñan waanjoñak, juon iaan likao ro jãn doulul in ad ilo Africa ej keememej bwe juon iien, juon iaan leddik ro ilo kilaj eo an ear ba bwe enaaj babu ak pãd ippãn el̦aññe likao in enaaj jipañ e ilo juon teej. Likao in ej ba, “Iar kajju ba ñan e bwe iban kõm̦m̦ane men in. Ilo aõ kar tiljek wõt ñan Jeova, iar kwal̦o̦k bwe ijjab kõn̦aan kattoone eõ make im el̦ap aõ kaorõke mour eo aõ.” Bõlen emaroñ po kõn̦aan ko an armej ro ñe rej kõm̦m̦ane juon jerawiwi. Bõtab men kein “rej ñan jidik wõt iien,” im ekkã aer bõktok el̦ap jorrããn im jerata ko. (Hibru 11:25) Bareinwõt, elukkuun ejjel̦o̦k tokjãn m̦õn̦õn̦õ kein kõnke rejjab joñan wõt m̦õn̦õn̦õ eo jej bõke el̦aññe jej pokake wõt Jeova. M̦õn̦õn̦õ in jãn Jeova ej ñan indeeo.​—Jabõn Kõnnaan 10:22.

KÕTL̦O̦K BWE ANIJ IN TŨRIAM̦O EN JIPAÑ EOK

22, 23. (1) Anij emaroñ ke bar m̦õn̦õn̦õ ippãn juon eo im ear kõm̦m̦ane juon jerawiwi el̦ap? Etke? (2) El̦aññe juon armej ear kõm̦m̦ane juon jerawiwi, wõn ro remaroñ jipañ armej in?

²² Kõnke jejjab weeppãn, jet iien epidodo ad l̦oore kõn̦aan ko ad renana im epen ad kõm̦m̦ani men ko rejim̦we im̦aan mejãn Anij. (Rom 7:21-25) El̦ap an Jeova mel̦el̦e kõn men in im ej “keememej bwe kõj bũñalñal.” (Sam 103:14, UBS) Bõtab, jet iien Kũrjin ro rej kõm̦m̦ani jerawiwi ko rel̦l̦ap. Mel̦el̦ein ke men in bwe Anij eban bar m̦õn̦õn̦õ ippãn armej rein? Ejjab! Ãinwõt kar Kiiñ Devid, armej rein remaroñ lo leen kõm̦m̦an kein aer renana. Bõtab, aolep iien Anij epojak im ej “kõn̦aan jol̦o̦k bõd” ko an armej ro me em̦ool bũrueer im rej “kwal̦o̦k jerawiwi ko” aer.​—Sam 86:5; Jemes 5:16; Jabõn Kõnnaan 28:13.

²³ Anij ear bar letok ñan ro ilowaan eklejia eo juon “menin letok.” Ta in? Anij ear letok em̦m̦aan ro me rej lale eklejia eo. Em̦m̦aan rein aolep rej m̦õn̦õn̦õ in jipañ kõj. (Epesõs 4:8, 12, UBS; Jemes 5:14, 15) Mejãnkajjik eo aer ej bwe ren jipañ juon eo me ear jerawiwi bwe en bar jepl̦aak im epaake Anij ãinwõt kar m̦okta. Rekõn̦aan jipañ armej in bwe en “jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦” bwe en jab bar kõm̦m̦ane ejja jerawiwi eo an kar m̦okta.​—Jabõn Kõnnaan 15:32.

“JIBADEK JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦”

24, 25. (1) Ewi wãween an likao eo ilo bok in Jabõn Kõnnaan 7:6-​23 kaalikkar bwe ear juon “ri jajel̦o̦kjen̦”? (2) Ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani bwe jen maroñ “jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦”?

²⁴ Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k kõn ruo kain armej ro. Kein kajuon, ej “ro ri jajel̦o̦kjen̦.” Kein karuo, ej armej ro me rej “jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦.” (Jabõn Kõnnaan 7:7) Kõnke rejjab lukkuun epaake Anij im ejjab kanooj l̦ap aer imminene ilo jerbal ko an Anij, ro me ‘rejajel̦o̦kjen̦’ rejjab jel̦ã kilen kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we. Ãinwõt likao eo ilo bok in Jabõn Kõnnaan 7:6-23, enaaj pidodo an armej rein ilo̦k im kõm̦m̦ani jerawiwi ko rel̦l̦ap. Ak ta kõn ro me rej “jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦”? Eokwe, armej rein rej lukkuun etale bũrueer make ilo aer niknik ilo jar im ilo aer katak Baibõl̦. Meñe armej rein rejjab weeppãn, bõtab rej kate er joñan wõt aer maroñ bwe Anij en m̦õn̦õn̦õ kõn l̦õmn̦ak ko aer, kõn̦aan ko aer, eñjake ko aer, im mejãnkajjik ko aer. Armej rein rej kaalikkar bwe rekõn̦aan m̦õn̦õn̦õ im rej ‘yokwe mour eo aer.’ Kõn aer kate er, rej lo el̦ap tõprak ilo mour ko aer.​—Jabõn Kõnnaan 19:8.

²⁵ Jouj im kajjitõk ippam̦ make: ‘Ij ke lukkuun tõmak bwe kien ko im naan in kakapilõk ko an Anij rejim̦we? Ij ke tõmak bwe el̦aññe inaaj pokake Anij, inaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ?’ (Sam 19:7-​10; Aiseia 48:17, 18) El̦aññe kwõj pere jidik kien ko im naan in kakapilõk ko an Anij, eokwe kwõn m̦õkaj im kajim̦we l̦õmn̦ak in am̦. Kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn jorrããn ko remaroñ wal̦o̦k ñan kwe el̦aññe kwõjjab pokake kien ko an Anij. Bareinwõt, “kwõn edjoñ im lo bwe Jeova ejouj.” Ewi wãween kwõmaroñ kõm̦m̦ane men in? Eokwe ej ilo am̦ jerbali men ko kwõj katak kaki. Bareinwõt ilo am̦ kobrak l̦õmn̦ak ko am̦ kõn men ko rem̦m̦an, rem̦ool, rejim̦we, rerreo, rej kabuñbõro, kab men ko me rej bõktok nõbar ñan Anij. (Sam 34:8; Pilippai 4:8, 9, UBS) Ilo am̦ naaj kõm̦m̦ane men in, yokwe eo am̦ ñan Anij enaaj l̦apl̦o̦k wõt. Bareinwõt, enaaj l̦apl̦o̦k am̦ yokwe E im kaorõki men ko me rem̦m̦an im raorõk ippãn, im enaaj l̦apl̦o̦k am̦ dike men ko ej diki. Jab mel̦o̦kl̦o̦k bwebwenato eo kõn Josep. Meñe ear jab weeppãn, bõtab ear maroñ “ko jãn l̦õñ.” Etke ear maroñ kõm̦m̦ane men in? Kõnke ear kõn̦aan kabuñbũruon Anij. Kõn̦aan in an ear itok wõt jãn an kar kõtl̦o̦k bwe Jeova en kajim̦we im katakini ium̦win elõñ iiõ ko. Jej kõjatdikdik bwe kwõnaaj ãinwõt Josep.​—Aiseia 64:8.

26. Ta men eo eaorõk im jenaaj etale ilo Katak 10 im 11?

²⁶ Ri Kõm̦anm̦an eo ad ear jab kõm̦anm̦an m̦õttan ko ilo ãnbwinnid bwe jen iukkure kaki ak kõjerbali ekkar ñan kõn̦aan ko ad make. Anij ear kõm̦anm̦an m̦õttan ãnbwinnin l̦eo im lio bwe ren maroñ neji ãlikin aerro m̦are. Ear bar kõm̦anm̦an m̦õttan ãnbwinnier ilo juon wãween me rein remaroñ kwal̦o̦k aerro yokwe ñan doon im m̦õn̦õn̦õ ippãn doon. (Jabõn Kõnnaan 5:18, UBS) Jenaaj etale l̦õmn̦ak eo an Anij kõn pãlele ilo Katak 10 im 11.