Kwo Bojak Ke Ñõn Ran Eo An Jehovah?
“Ran eo elap an Jehovah ebaktok. Ebaktok, im ewor juõn ekaiuriur elap kake.”—ZEPHANIAH 1:14.
1. Ewi wãwen an Jeje ko kwalok kin ran eo an Jehovah?
“RAN EO elap im kamijak” an Jehovah ejjabto enaj itok ion jukjuk im bed in enana. Jeje ko rej kwalok kin ran eo an Jehovah einwõt juõn eo ñõn tarinae, emarok, illu, inebata, iñtan, ekkil, im jebeplok. Ak, enaj wor ro renaj ellã im mour, bwe “jabdewõt eo ej kir etan Jehovah enaj ellã im mour.” (Joel 2:30-32; Amos 5:18-20) Aet, Anij enaj jolok ri kijirat ro an im lomoren armij ro an.
2. Etke ej aikwij wor juõn ad eñjake in ekaiuriur kin ran eo an Jehovah?
2 Ri kanan ro an Anij rar likit juõn lemnak in ekaiuriur ñõn ran eo an Jehovah. Ñõn wanjoñok, Zephaniah ear je: “Ran eo elap an Jehovah ebaktok. Ebaktok, im ewor juõn ekaiuriur elap kake.” (Zephaniah 1:14) Wãwen eo elaplok an menin ekaiuriur rainin kinke Ri Irenwõne eo Elap an Anij, Kiiñ eo Jesus Christ, ej bojak in ‘kañõrñõre an jãji ion ibin im uwemanlok im jeban, kin mol im inemõn im wãnik.’ (Psalm 45:3, 4) Kwo bojak ke ñõn ran en?
Ear Lap Kõtmene Ko Ibbeir
3. Ta kõtmene ko ear wor ibben jet ian Christian in ri Tessalonika ro, im kin ta un ko ruo rar bwid kaki?
3 Elõñ ear wor kõtmene ko kar jab jejjet kitieir ikijen ran eo an Jehovah. Jet Christian ro jinoin ilo Tessalonika rar ba, ‘ran in Iroij ej itok kiõkiõ!’ (2 Tessalonika 2:2) Ak ear wor ruo unleplep ko kin unin an kar jab mottok. Ilo an kwalok juõn iair, ri jilek Paul ear ba: “Ñe rej ba, Ainemõn im ejelok unin am lelñoñ eokwe eiriñ naj kokkure ir.” (1 Tessalonika 5:1-6) Ilo ien in “ien jemlokin,” kij make jej kõtar wõt an jejjet kitien nan kein. (Daniel 12:4) Ri Tessalonika ro ear bareinwõt jabwe bar juõn line in kamol kin ran eo an Jehovah bwe emwij an mottok, bwe Paul ear jiroñ ir: “Bwe mokta jen ran eo, e naj itok buñ eo.” (2 Tessalonika 2:3) Ke Paul ear je nan kein (enañin iturenlok 51 C.E.), “buñ jen tõmak” jen mour in Christian eo emol ear jab dedelok an ejak. Rainin, jej loe ilo likieo in an ebbõl ilo Christendom. Meñe ear jab jejjet kitien kõtmene ko air, ri kabit ro retiljek ilo Tessalonika, ro rar etal wõt ilo air karejar ñõn Anij ilo tiljek ñõn mij, rar etal im bõk juõn jinekjej ilõñ. (Revelation 2:10) Kij bareinwõt jenaj bõk jinekjej elañe jej bed wõt im tiljek ke jej kõtar ran eo an Jehovah.
4. (a) Ta eo rej kõkkar ibben ran eo an Jehovah bwe ej einlok wõt ilo 2 Tessalonika 2:1, 2? (b) Ta lemnak ko ear wor ibben ro kar naetair Church Father ikijen roltok eo an Christ im wãwen ko rej kobalok ibben?
4 Bible eo ej karõklok “ran eo elap an Jehovah” ibben “bed eo an ad Iroij Jesus Christ.” (2 Tessalonika 2:1, 2) Ro rar naetair Church Fathers ear wor elõñ kajjo kain lemnak ko kin jeblaktok eo an Christ, bed eo an, im Thousand Yiõ Iroij eo an. (Revelation 20:4) Ilo ebeben eo kein karuo C.E., Papias jen Hierapolis ear bõk kõtmene ko kin an kimuur lõl in ilo Thousand Yiõ Iroij eo an Christ. Justin Martyr ear elijinmen an konono kin an Jesus bed im kar kõtmene kin kajeblak eo an Jerusalem bwe en jea eo an Ailiñ eo An. Irenæus in Lyons, France ear katakin bwe elikin an kar jako jukjuk im bed eo an ri Rome, Jesus enaj kar waloktok im alikar ñõn mejen armij, liebe Satan, im iroij ilo Jerusalem eo ilõl.
5. Ta eo jet ri katak ro ak scholar rar ba kake kin “Roltok eo Kein Karuo” an Christ im Thousand Yiõ in Iroij eo an?
5 Ri bwebwenato eo Philip Schaff ear lo bwe “tõmak eo elap an kabwilõñlõñ” ilo tõre eo moktalok jen Council eo an Nicaea ilo 325 C.E. kar “tõmak eo kin iroij eo ealikar ñõn mejen armij an Jesus ilo aibujuij ion lõl ibben saint ro rar jerkakbiji iumin juõn thousand yiõ ko, mokta jen jerkakbiji eo an armij im ekajet eo.” A Dictionary of the Bible, eo James Hastings ear kõmmõne, ej ba: “Tertullian, Irenæus, im Hippolytus rej bukõt wõt juõn Itok eo emõkaj [an Jesus Christ]; ak ibben Alexandrine Father ro jej deloñlok ilo juõn lemnak eo ekãl. . . . Kin an Augustine kile Thousand Yiõ Iroij eo ibben tõre eo an Church militant, Itok eo Kein Karuo emwij an tortorliklok ñõn juõn ien eo elap kõtan ilo ien ko rej itok.”
Ran eo an Jehovah im Bed eo An Jesus
6. Etke jejjab aikwij bõk jemlok in bwe ran eo an Jehovah ej ettolok wõt?
6 Bwid ko in lemnak ear tellok ñõn inebata ko, ak jen jab lemnak bwe ran eo an Jehovah ej ettolok wõt. Bed eo an Jesus im jejjab lo kin mejed, eo ej bed ilo Jeje ko, ededelok an ijjino. Imõniaroñroñ eo im book ko jet an Ri Kennan ro an Jehovah ekkã air letok menin kamol jen Jeje ko bwe bed eo an Christ ear ijjino ilo yiõ eo 1914.a Inem, ta eo Jesus ear ba kake kin bed eo an?
7. (a) Ta jet wãwen ko kin kakõllan an Jesus bed im jemlokin jukjuk im bed in? (b) Ewi wãwen ad maroñ bõk lomor?
7 Bed eo an Jesus ear erom juõn unin konono moktalok wõt jidik jen an kar mij. Elikin air roñjake an konono kin jebeplok eo an temple eo ilo Jerusalem, ri jilek ro an Peter, James, John, im Andrew rar kajitõk: “Ñãt men kein re naj walok? im ta eo kakõllõn Am naj bed im lokõn lõl?” (Matthew 24:1-3; Mark 13:3, 4) Ilo uak, Jesus ear kanan kin tarinae ko, ñitta ko, makitkit lõl ko, im men ko jet rej “kakõllan ” bed eo an im jemlokin jukjuk im bed in. Ear bareinwõt ba: “Eo e naj kijenmij ñõn jemlokõn, e in e naj mour.” (Matthew 24:13) Jenaj mour elañe jej kijenmij ilo tiljek ñõn jemlokin mour in ad kiõ ak ñõn jemlokin jukjuk im bed in enana.
8. Mokta jen jemlokin jukjuk im bed eo an ri Jew ro, ta eo enaj kar tõbrak, im ta eo rej kõmmõne kake rainin?
8 Mokta jen jemlokin, men eo eaorõktata mõttan kakõllan bed eo an Jesus enaj jejjet kitien. Ikijen menin, ear ba: “Im naj kwalok gospel in an ailiñ in lõñ i aolepen lõl kin men in kennan ñõn ailiñ otemjelok; ilo ien eo e naj itok jemlokõn.” (Matthew 24:14) Mokta jen an kar ri Rome kajebeplok Jerusalem im jukjuk im bed eo an ri Jew ro ear jemlok ilo 70 C.E., Paul ear maroñ ba bwe news eo emõn kar “emwij kwalok e ñõn ro otemjej rej ber iomin lõñ.” (Kolosse 1:23) Bõtab, rainin, juõn jerbal in kwalok nan eo elaplok an jeeded Ri Kennan ro an Jehovah rej kõmõne “iaolepen lõl.” Ilo jejjo yiõ ko rej motlok, Anij ear kabellok ial eo ñõn juõn jerbal in kennan elaplok ñõn kwalok kake ilo Eastern Europe. Kin jikin jeje book ko im jikin jerbal ko jet ibelakin lõl, dolul eo an Jehovah ej bojak kin jerbal ko relaplok, meñe ilo “territory ko rejañin jerbal ie.” (Rome 15:22, 23) Buruõm ej kibel ke yuk ñõn am kõmmõn joñan wõt am maroñ in lelok juõn kennan mokta jen an itok jemlokin? Elañe eindein, Anij e maroñ kakajurlok yuk ñõn an wor ibbam juõn jinekjej eo kwoj bõk kwunam ie ilo jerbal eo ebed iman.—Pilippai 4:13; 2 Timothy 4:17.
9. Ta point eo Jesus ear kõmmõne, einwõt an mwij je ilo Matthew 24:36?
9 Jerbal in kwalok nan eo an Ailiñ eo kar kanan kake im wãwen ko jet in kakõllan bed eo an Jesus ej jejjet kitieir kiõ. Kin menin, jemlok eo ej ebak kin jukjuk im bed in. Emol, Jesus ear ba: “A ran eo im auõ eo ejelok juõn e jela kake, im jab enjel ro i lõñ, jab Nejin, a Jema wõt.” (Matthew 24:4-14, 36) Ak kanan eo an Jesus emaroñ jibañ kij bwe jen bojak ñõn “ran eo im auõ eo.”
Ir Rar Bojak
10. Ewi wãwen ad jela bwe jemaroñ bed wõt im mimij ilo jitõb?
10 Ñõn ellã im mour jen ran eo elap an Jehovah, jej aikwij mimij wõt ilo jitõb im jutak bin kin kabuñ eo emol. (1 Korint 16:13) Jejela bwe kijenmij rot in emaroñ, bwe juõn family eo ear tõmak ilo Anij ear kõmmõn eindein im ellã im mour jen Ibwijleplep eo ear torelok armij ro renana ilo 2370 B.C.E. Ilo an keiri tõre eo ibben bed eo an, Jesus ear ba: “Im einwõt ran ko an Noa, e naj ein drein an Nejin armij itok. Bwe einwõt ilo ran ko mokta jen ibij liplip eo, r’ar mõña im irak, r’ar belele im lelok bwe ren belele, ñõn ran eo Noa e ar dreloñ iloan wa eo; im re jaje ñõn ter eo ibij liplip ej itok, im bõklok ir otemjej, e naj ein drein an Nejin armij itok.”—Matthew 24:37-39.
11. Ta ial eo Noah ear jibadõke meñe ear lap kowadoñ ilo ran eo an?
11 Einwõt kij, Noah im family eo an rar mour ilo juõn lõl in kowadoñ. Enjel kiblia “ro nejin Anij eo emol” rar oktak ñõn mour in armij im bõk beleir kõrã ro ikijen wõn kar wor ro nejier im rar jemen ajiri in inea, Nephilim, ro elap an nana etair—ri kalelñoñ armij im kõmmõn menin an laplok kowadoñ. (Genesis 6:1, 2, 4; 1 Peter 3:19, 20) Bõtab, “Noah ear etetal iben Anij” ilo tõmak. Ear “dru wãnik im e jime ilo ebeben eo an”—ebeben eo enana ilo ran ko an. (Genesis 6:9-11) Kin jar im atartar ion Anij, jemaroñ kõmmõn ejja einwõt ilo lõl in kowadoñ in enana ke jej kõtar ran eo an Jehovah.
12. (a) Ijellokin an kalek wa eo, bar ta jerbal eo Noah ear kõmmõne? (b) Ewi wãwen armij rar emmakit ñõn an Noah kwalok nan, im kin ta tokjen ko ñõn ir?
12 Noah rej jela kake einwõt ri jekjek wa eo kar kajerbale ñõn lomoren mour ilo ien Ibwijleplep eo. Ear bareinwõt juõn “dri kwalok ekwojarjar,” ak armij ro ilo ien ko an “rar jab eoroñ” ennan eo an lelok in Anij. Rar mõñã im idak, belele, wor air family, im etal wõt ilo wãwen mour ko air mae ien Ibwijleplep eo ej torelok ir otemjej. (2 Peter 2:5; Genesis 6:14) Rar jab kõnan roñ kin konono emõn im mwil emõn, einwõt ro rainin ilo ebeben in enana ej kil lojilñin jen men eo Ri Kennan ro an Jehovah rej ba kake kin “ukwelok ñõn Anij,” tõmak ilo Christ, wãnik, im ekajet eo ej itok.” (Jerbal 20:20, 21; 24:24, 25) Ejelok lokbuk in oran armij ro rar mour ion lõl ke Noah ear keañ kin ennan eo an Anij. Ak juõn men jej jela kake, oran armij ro ion lõl ear eietlok ilo 2370 B.C.E.! Ibwijleplep eo ear torelok ro renana, im likit ro wõt rar bojak ñõn emmakit eo an Anij—Noah im ro jet jiljilimjuõn ilo family eo an.—Genesis 7:19-23; 2 Peter 3:5, 6.
13. Ilo kien ekajet ta eo Noah ear liki, im ewi wãwen ear jerbal ilo burukuk ibben men in?
13 Anij ear jab kajelaik Noah elõñ yiõ ko lok iman kin jejjet in ran im awa eo ñõn Ibwijleplep eo. Bõtab, ke Noah ear 480 yiõ dettan, Jehovah ear kakien: “Aõ jitõb e jamin kowe armij in drio, bwe ej kõniek wõt: a ran ko an re naj jibuki roñoul yiõ ko.” (Genesis 6:3) Noah ear likit aolepen an liki ilo kien ekajet in ekwojarjar. Elikin an tõbar 500 yiõ dettan, ear “erom jemen, Shem, Ham im Japheth,” im manit eo an ran ko ej bwe lõmaro nejin ren kar 50 ñõn 60 yiõ dettair mokta jen air belele. Ke kar jiroñ Noah bwe en jek wa eo ñõn lomor jen Ibwijleplep eo, lõmaro nejin im limaro beleir alikar rar jibañ e ilo jibadbad eo. Ekkal eo an wa eo ear kõmmõn ilo ejja ien eo wõt ibben jerbal eo an Noah einwõt “juõn dri kwalok nan,” im kõmmõn an boub iumin enañin 40 ñõn 50 yiõ ko mokta jen Ibwijleplep eo. (Genesis 5:32; 6:13-22) Ilo aolepen yiõ kein, e im family eo an rar jerbal ilo tõmak. Jen bareinwõt kalikar ad tõmak ke jej kwalok kin news eo emõn im kõtar ran eo an Jehovah.—Hebrew 11:7.
14. Ta eo Jehovah ear jiroñ Noah kake, im etke?
14 Ke ej ebak an dedelok wa eo, Noah emaroñ kar lemnak bwe Ibwijleplep eo ear ebaktok, meñe ear jab jela kin lukkun ien eo enaj kar walok. Jehovah tokelik ear jiroñ e: “Bwe matõn jiljilimjuõn ran, im I naj kowut ion lõl iomin eñoul ran im eñoul boñ.” (Genesis 7:4) Menin ear lelok ñõn Noah im family eo an ebwe ien ñõn air bõklok aolep menin mour ko kajjo kain ñõn loan wa eo im ir make rar bar deloñlok ie mokta jen an ijjino Ibwijleplep eo. Jejjab aikwij jela kin ran im awa eo ñõn an ijjino jebeplok eo an jukjuk im bed in; lomor eo an menin mour ko rar jab kabbe kij kake, im armij ro renaj ellã im mour ededelok air deloñlok ñõn loan wan kõkkar eo, paradise eo ilo jitõb an armij ro an Anij.
“Mimij Wõt”
15. (a) Ilo nan ko am make, ewi wãwen am naj kar kameleleik nan ko an Jesus jej loi ilo Matthew 24:40-44? (b) Ilo ad jab jela kin lukkun jejjet in ien eo Jesus enaj itok in jerbale idenwõne eo an Anij ta eo menin ej jelete?
15 Ikijen bed eo an, Jesus ear kamelele: “Ien eo ruo armij re naj ber [jerbal] ilo jikin kallip: naj bõk juõn im likit juõn; Ruo kõra re naj irir [grain ñõn bilawa] kin kein irir: naj bõk juõn im likit juõn. Inem komin ekil; bwe kom jaje ilo ran õt Iroij e naj itok. A komin jela men in, elañe ãtõk in mweo ear jela ilo mmij õt dri kwot ej itok, e naj kar ekil, im jamin kar kõtlok bwe en rupe imõn. Kin men in komin bareinwõt pojõk, bwe ilo auõ komij jab lemnok kake, Nejin armij ej itok.” (Matthew 24:40-44; Luke 17:34, 35) Ilo ad jab jela kin lukkun jejjet in ien eo Jesus enaj itok ñõn an jerbale idenwõne eo an Anij men in ej kõmmõn menin ad ekkil wõt im letok ñõn kij ien emõn ran otemjej ñõn kamol ad karejar ñõn Jehovah ilo lemnak ko ejelok kibbon ie.
16. Ta eo enaj walok ñõn kajjojo armij eo emwij “likit” ir im ñõn ro emwij “bõk ir”?
16 Kajjojo armij ro emwij “likit” ir ñõn jakolok ibben ri nana ro renaj koba ro juõn ien emwij kar kameram ir ak rej kõtlok air jakolok ilo juõn wãwen mour in kibbon. Jen ibwiljin ro emwij “bõk ir,” ro rej lukkun tiljek ñõn Jehovah im mol air kamolol kin menin letok ko an ilo jitõb ikijen “dri korijer eo e tiljek im meletlet.” (Matthew 24:45-47) Lok ñõn jemlokin, jen karejar ñõn Anij kin “yokwe jen buru erreo im bõklikit emõn im tõmak emol.”—1 Timothy 1:5.
Jerbal ko Rekwojarjar Reaorõk
17. (a) Ta eo kar kanan kake ilo 2 Peter 3:10? (b) Ta jet ian kõmmõn ko im jerbal ko rej rejañ kaki ilo 2 Peter 3:11?
17 Ri jilek Peter ear je: “Ran in Iroij e naj itok einwõt dri kwot, im ilo e lõñ ko re naj jokolok kin ñõrñõr elap, im men ko ilo e re naj unlok kin bwil elap, im lõl kab men in kõmõn ko ilo e, naj kanuij tili ir.” (2 Peter 3:10) Lõñ ko rej kõkkar kaki im lõl rejamin ellã jen okmãnãn in kijeek in illu eo an Anij. Inem Peter ej kobaiktok: “Inem, bwe naj ein drein an men kein otemjej unlok, ta men eo komin wõjake ilo kõmõn wãnik im kabuñ rokwojarjar!” (2 Peter 3:11) Ibwiljin kõmmõn im jerbal kein ej ekkeini bed ilo ien kwelok ko an Christian, kõmmõn emõn ñõn ro jet, im bõk kwunad ilo jerbal in kwalok nan eo kin news eo emõn.—Matthew 24:14; Hebrew 10:24, 25; 13:16.
18. Elañe jej ejake juõn kobalok ibben lõl in, ta eo jej aikwij kõmmõne?
18 “Kõmõn wãnik im kabuñ rokwojarjar” rej aikwiji ad ‘jab lipjinjin kin lõl in.’ (James 1:27) Ak ta elañe jej ejake juõn kobalok ibben lõl in? Bõlen rej kaal lok kij ñõn loan juõn jikin eo ekauatata iman mejen Anij ilo ad jibadõk kamõnõnõ eo etton ak ilo ad roñjake kajañjañ im al ko rej kalaplok jitibõn lõl in. (2 Korint 6:14-18) Elañe wãwen eo in, jen bukõt jibañ eo an Anij ilo ad jar bwe jen jab jakolok ibben lõl in ak bwe jen bõk juõn jutak emõn iman mejen Nejin armij. (Luke 21:34-36; 1 John 2:15-17) Elañe emwij ad kõmmõne juõn wujleplok ñõn Anij, emol jenaj kõnan kõmmõn joñan wõt ad maroñ ñõn kalek im debij wõt juõn kõtan eo eokmãnãn ibben im bojak ñõn ran eo elap im kamijak an Jehovah.
19. Etke jar ko relõñ in ri keañ ro an Ailiñ eo remaroñ kõtmene ñõn ellã im mour manlok jen jemlokin jukjuk im bed in kiõ enana?
19 An kar Noah im family eo an liki Anij rar ellã im mour jen Ibwijleplep eo ear kokkure lõl eo etto. Armij ro rar wãnik rar ellã im mour jen jemlokin jukjuk im bed eo an ri Jew ro ilo 70 C.E. Ñõn wanjoñok, ri jilek John ear boub wõt ilo jerbal eo an Anij ilo yiõ ko 96-98 C.E., ke ear je book in Revelation, bwebwenato in Gospel eo an, im jilu letter in kakõrmol ko. Ian thousand ro rar bõk tõmak eo emol ilo Pentecost eo ilo 33 C.E., elõñ remaroñ kar ellã im mour jen jemlokin jukjuk im bed eo an ri Jew ro. (Jerbal 1:15; 2:41, 47; 4:4) Rainin jar ko relõñ in ri keañ ro an Ailiñ eo remaroñ kejatdikdik ñõn air ellã im mour manlok wõt jen jemlokin jukjuk im bed in kiõ enana.
20. Etke jej aikwij ‘dri kwalok ro rekwojarjar’ rej kijejeto?
20 Kin lomor eo ebed imad ñõn loan lõl eo ekãl, jen ‘ri keañ ro rewãnik’ rej kijejeto.’ Ej juõn jerammõn elap ñõn karejar ñõn Anij ilo ran kein eliktata! Im ej juõn lõñliñ ñõn tel armij ro ñõn “wa” eo ilo ran kein, paradise eo ilo jitõb armij ro an Anij rej lõñliñ kake! Million ro rej bed ie kiõ ren bed wõt im tiljek, mimij wõt ilo jitõb, im bojak ñõn ran eo elap an Jehovah. Ak ta eo enaj jibañ kij otemjej bed wõt im mimij?
[Kamelele eo itulal]
a Lale katak 10 im 11 in book eo Knowledge That Leads to Everlasting Life, jeje in Watchtower Bible im Tract Society in New York, Inc.
Ewi Wãwen Am Naj Kar Uak?
◻ Ta kõtmene ko ear wor ibben jet kin ran eo an Jehovah im an Christ bed?
◻ Etke jemaroñ ba bwe Noah im family eo an rar bojak ñõn Ibwijleplep eo?
◻ Ta eo enaj walok ñõn ro rej “mimij wõt” im ñõn ro rejjab?
◻ Etke kõmmõn ko rekwojarjar reaorõk, elaptata ke jej ebakelok ran eo elap an Jehovah?