“Likit Buruõm Ion” Temple Eo An Anij!
“Nejin armij, . . . likit buruõm ion aolepen men eo Ij kwalok ñan yuk . . . Kennan kin aolepen men eo kwoj loe ñan imõn Israel.”—EZEKIEL 40:4, New World Translation.
1. Ilo wãwen et eo armij ro an Anij emwij kãlet ir rar lo ir make ilo 593 B.C.E.?
YIÕ eo kar 593 B.C.E., yiõ eo kein ka14 in an Israel kar diojlok im kamakoko. Ñan ri Jew ro rar jokwe ilo Babylon, enen lãmoren eo air rar yokwe emaroñ kar einwõt lukkun ettolok. Ke elõñ wõt iair ilo ien eo eliktata rar lo Jerusalem, ear urur kin kijeek, worwor eo ie ekajur ear bedakilkil, moko ie ear utiej burueir kaki rar jorrãn. Temple eo an Jehovah—me juõn ien kar aibujuij eo an jikin kwelok eo, juõn iolaplap ñan kabuñ eo erreo ilo aolepen lal—ear diklok ñan tibdikdik in dekã. Ijo elap in kamakoko eo an Israel ej bed wõt iman. Enaj kar 56 yiõ ko mokta jen kar kallimur eo ñan kõtlok.—Jeremiah 29:10, NW.
2. Etke ememlokjen ko kin temple eo an Anij ilo Jerusalem ear kaburomõj Ezekiel?
2 Emaroñ kar kaburomõjmõj ñan ri kanan eo etiljek Ezekiel ñan an lemnak kin temple eo an Anij ejorrãn buki mail ettolok, ijo ejelok armij ie, jikin kakkidudu kidu awia. (Jeremiah 9:11, NW) Leo jemen make, Buzi, ear jerbal einwõt juõn priest ijo. (Ezekiel 1:3, NW) Ezekiel enaj kar lañliñ kin ejja jerammõn eo wõt, ak rar bõklok ñan loan kamakoko ibben iroij eo an Jerusalem ilo 617 B.C.E., ke ear dik wõt. Kiõ ke enañin 50 yiõ dettan, Ezekiel bõlen ear jelã bwe ejamin bar maroñ lo Jerusalem ak bõk kunan ilo bar kalek temple eo ie. Inem baj kalmenlokjen, ewi joñan kar melelen menin ñan Ezekiel ñan bõk juõn vision in juõn temple aibujuij!
3. (a) Ta kar un eo kin vision eo an Ezekiel kin temple eo? (b) Ta men ko emen relap ilo vision eo?
3 Vision in elap jetñakin, ear kane ratimjuõn jebta ko ilo book in Ezekiel, lelok ñan ri Judea ro rar kamakoko kin juõn kallimur in kakajurlok tõmak. Kabuñ eo erreo enaj kar bar jeblak! Ilo ebeben ko jen ien eo, meñe laltak ñan ran kein ad, vision in ej juõn unjen kõketak ñan ro rej yokwe Jehovah. Ewi wãwen an eindein? Jen etale ta kar melelen vision in kanan eo an Ezekiel ñan ri Israel ro rar bed ilo kamakoko. Ewõr emen men ko relap ie: temple eo, jerbal in priest, iroij eo, im ene eo.
Temple eo Rar Bar Kaleke
4. Ia eo rej bõklok Ezekiel ñane ilo jinoin vision eo an, ta eo ej loe ijo, im wõn eo ear tellok e ilo ial eo lok?
4 Moktata, rej bõktok Ezekiel ñan “juõn tol ekanuij utiej.” Lok ñan turõk in ion tol eo juõn temple laplap, einwõt juõn jikin kwelok emwij worwore. Juõn enjel, eo “baotokin ear einwõt baotokin kõpa,” im ej bõklok ri kanan eo ion juõn ial eo ekanuij let etal ielok kin kallimur ko. (Ezekiel 40:2, 3, NW) Ke vision eo ej etal wõt, Ezekiel ej lukkun kejbãrok an debij enjel eo im joñe kejam ko jilu eierwõt juõn in temple eo ibben worwor ko rej kõjabi, juõn melan itunabõj, im juõn melan ituloa, room in mõñã, juõn lokatok, im temple in katok eo ibben room ko ie Ekwojarjar im Lap air Kwojarjar.
5. (a) Ta menin kamol eo Jehovah ej lelok ñan Ezekiel? (b) Ta ko kar “ubõn king ro air” im rar aikwij kamakiti jen temple eo, im etke ear lap tokjen menin?
5 Inem, Jehovah make ej waloktok ilo vision. Ej deloñe temple eo im kamol ñan Ezekiel bwe E naj jokwe ijo. Ak ej kir ñan juõn karreo ñan mweo Imõn, ke ej ba: “Kiõ ren kamakit lũñ eo air im katoanlok eban king ro air jen ña, im I naj lukkun jokwe ibwiljiir ñan indio.” (Ezekiel 43:2-4, 7, 9, NW) Ob kein “ubõn king ro air” alikar rej jitõñlok ñan ekjap ko. Iroij in jumae ro an Jerusalem im armij ro rar katton temple eo an Anij kin ekjap ko im, kõmman king jeni. (Keidi Amos 5:26, NW.) Ekjap kein rar jab anij wan ko remour ak king ro, men kein rar mij, menin etton ko ilo mejen Jehovah. Rar aikwij joloke.—Leviticus 26:30; Jeremiah 16:18, NW.
6. Ta eo joñok eo an temple eo ear kalikar aorõkin?
6 Ta kar un eo ilo mõttan vision in? Ear kamol ñan ro rar bed ilo kamakoko kin dedelok in kajeblak kabuñ eo erreo ilo temple eo an Anij. Bareinwõt, joñe temple eo ear lelok juõn menin jortoklik eo ekwojarjar bwe vision eo ear lukkun mol an jejjet kitien. (Keidi Jeremiah 31:39, 40; Zechariah 2:2-8, NW.) Ekjap ko otemjej renaj kar joloke. Jehovah enaj bar juõn alen kajerammõn mweo imõn.
Jerbal in Priest im Iroij eo
7. Ta melele eo rej lelok ikijen ri Livai ro im priest ro?
7 Jerbal in priest eo ear aikwij bar karreo, ak kametaltõl. Ri Livai ro rar aikwij bõk kauwe kin air lelok ir make ñan ekjap, ke lõmaro nejin priest eo Zadok rar nebar ir im nawõnãir kin air debij wõt air erreoa Ak, kumi kein jimor enaj kar wõr jikiir ilo jerbal in kalek mweo imõn Anij—menin ear bedbed, ion ejelok bere, tiljek eo air einwõt kajjojo armij. Bareinwõt, Jehovah ear kõmman karõk: “Im armij ro aõ rej aikwij katak kin oktak eo ikõtan juõn men ekwojarjar im juõn men eo ej katton kwojarjar; im oktak eo ikõtan men eo ejjab erreo im men eo erreo rej aikwij kõmman bwe ren jelã.” (Ezekiel 44:10-16, 23, NW.) Inem jerbal in priest eo ear aikwij bar jeblak, im kijenmij in tiljek eo an priest ro naj kar nawõnãn.
8. (a) Wõn ro kar iroij in Israel eo etto? (b) Ilo wãwen et ko kar iroij eo ilo vision eo an Ezekiel ear boub ilo kabuñ eo erreo?
8 Vision eo ej bar jitõñlok ñan juõn eo kar naetan iroij. Jen ran ko an Moses, ailiñ eo ear wõr iroij ro an. Nan in Hebrew eo kin iroij, na·siʼʹ, emaroñ kar jitõñlok ñan juõn bõran jemen im jinen ajiri ro ilo mweo, juõn bwij, ak meñe juõn ailiñ. Ilo vision eo an Ezekiel, iroij ro an Israel einwõt juõn jar in armij rar kauwe ir kin air jibed armij ro im rejañ ir bwe ren jab kalijeklok im ren jimwe. Meñe ejjab mõttan jar in priest eo, iroij eo ej boub ilo juõn wãwen eo eutiej ilo kabuñ eo erreo. Ej deloñ im diojlok ilo melan eo itunabõj ibben bwij ko rejjab bwijjin priest, jijet ilo ettõñak eo ilo Kejam eo Iturear, im lelok jet ian menin katok ko ñan armij ro bwe ren katok kaki. (Ezekiel 44:2, 3; 45:8-12, 17, NW.) Vision eo ear kamol ñan armij ro an Ezekiel bwe ailiñ eo emwij bar kajeblaktok enaj jerammõn kin ri tel ro remõn, maan ro renaj rejetak jerbal in priest eo ilo karõk armij ro an Anij im joñok emõn ilo wãwen ko ilo jitõb.
Ene eo
9. (a) Ewi wãwen kar ajeje eneo, ak wõn eo ejamin kar bõk juõn jolet? (b) Ta kar kakunana eo ekwojarjar, im ta eo ear bed ie?
9 Eliktata, vision eo an Ezekiel ear kobaik juõn etale eo kin ene in Israel. Renaj kar ajeje kin juõn mõttan ñan kajjojo bwij. Iroij eo bareinwõt. enaj kar bar wõr juõn an jolet. Bõtab, priest ro rejamin kar, bwe Jehovah ear ba, “Ña ij air jolet.” (Ezekiel 44:10, 28; Bõnbõn 18:20, NW.) Vision eo ear kwalok bwe mõttan eo an iroij eo ilo ene eo enaj kar bed ilo jabõn ko jimor ilo juõn jikin eo einjuõn naetan kakunana (jabawõt) eo ekwojarjar. Ijin kar juõn mõttan in ene eo joñan aetokin im debakbak in wõt juõn (square) im kar ajeje ñan jilu weto ko—tulañin ñan ri Livai ro rej ukwelok, im tuiolap ñan priest ro, im tulal ñan jikin kwelok eo im ene eo ekouwa leen. Temple eo an Jehovah enaj kar bed ilo weto eo an priest ro, ilo tuiolap in jikin eo naetan kakunana.—Ezekiel 45:1-7, NW.
10. Ta kar melelen kanan eo kin ajeje eneo ñan ri Judea ro retiljek rar bed ilo kamakoko?
10 Aolepen menin ej aikwij kar kõketak ro rar bed ilo kamakoko! Emwij kar kamol ñan kajjojo family kin an naj wõr juõn air jolet ilo ene eo. (Keidi Micah 4:4, NW.) Kabuñ eo erreo enaj kar bed ilo juõn jikin eutiej ituiolap in ijo. Im lale ilo vision eo an Ezekiel bwe iroij eo, einwõt priest ro, enaj kar jokwe ilo ene eo armij ro rar jabawõt kake. (Ezekiel 45:16, NW) Inem ene eo emwij kajeblake, armij ro rar aikwij jabawõt ñan jerbal eo an ro Jehovah ear jitõñ ir bwe ren tel, im rejetak ir ilo an karejar ibben ial in tel eo air. Ilo men otemjej, ene in kar juõn picture in dolul, karejar im jokane.
11, 12. (a) Ewi wãwen an Jehovah kamol ilo kanan ñan armij ro an bwe enaj kajerammõn enen kabijuknen eo air ñe enaj bar jeblak? (b) Wijki ko itõrerein river eo ta eo menin ear pijaiki?
11 Jehovah en kar kajerammõn ke ene eo eneir? Kanan eo ej uak kajitõk in kin juõn picture eo ej kõmãnãn buru. Juõn lwe in den ej tortok jen temple eo, im ej debakbaklok ke ej etal wõt, im oktak im juõn ae in den ke ej tõbarlok Lomalo in Mij. Im ej kemour den ko remij, im juõn jikin iik ej ejaak ion juõn tõrerein barijet. Ilo tõrerein river ko elõñ wijki ko rej kalle leiir ilo aolepen juõn yiõ, im lelok ũnen mõñã im kemour.—Ezekiel 47:1-12, NW.
12 Ñan ri kamakoko ro, kallimur in ear elijinmen im ear kamole moktalok jen kanan ko kin jeblaklok eo rar lukkun kõnan. Elõñlok jen juõn alen, kakõrmol in ri kanan ro an Jehovah rar kwalok kin juõn jeblak, bar karmije Israel ilo kajin Paradise. Ijoko rar madeñeoñlok im bar jeblaktok im mour kar juõn ennan in kanan eo elijinmen an walok. (Isaiah 35:1, 6, 7; 51:3; Ezekiel 36:35; 37:1-14, NW.) Inem armij ro rar maroñ kõtmene bwe jerammõn ko in mour eo letok in Jehovah enaj kar toor einwõt juõn river jen temple eo emwij bar kajeblake. Kin menin, juõn ailiñ eo ear mij ilo jitõb enaj bar mour. Armij ro rar jeblak naj kar kajerammõn ir kin maan ro remõn ilo jitõb—maan ro einwõt rewãnik im bin einwõt wijki ko itõrerein river ko ilo vision eo, maan ro renaj kar tel ilo bar kalek juõn ene eo ear jorrãn. Isaiah bareinwõt ear jeje kin “wijki ko relap in wãnik” ro renaj “kalek jikin ko etto air kar bed im jeebeplok.”—Isaiah 61:3, 4, NW.
Ñããt eo Ej Jejjet Kitien Vision eo?
13. (a) Ilo wãwen et eo Jehovah ear kajerammõn armij ro an rar bar jeblak kin “wijki ko relap in kwojarjar”? (b) Ewi wãwen an kar kanan eo kin Lomalo in Mij jejjet kitien?
13 Ri kamakoko ro rar jeblak rar ellotan ke? Rar jab! Bwen ri kamakoko ro rar jeblaklok ñan enen lãmoren eo air ilo 537 B.C.E. Tokelik, iumin tel eo an “wijki ko relap in wãnik”—einwõt scribe Ezra, ri kanan ro Haggai im Zechariah, im Priest eo Eutiej Joshua—jikin ko etto air kar bed im jeebeplok rar bar kaleki. Iroij ro, ñan wanjoñok Nehemiah im Zerubbabel, rar iroij ilo ene eo ilo emõn im jimwe. Temple eo an Jehovah rar bar kajeblake, im menin letok ko an ñan mour—jerammõn ko kin mour kin kallimur eo an—rar bar toor mantak. (Deuteronomy 30:19; Isaiah 48:17-20, NW.) Juõn jerammõn kar jelãlokjen. Jerbal in priest eo ear bar jeblak ñan jerbal eo an, im priest ro rar katakin armij ro ilo Kien eo. (Malachi 2:7, NW) Tokjen menin, armij ro rar bar mour ilo jitõb im bar oktak im ri karejar ro retiljek an Jehovah, einwõt an Lomalo in Mij eo pijaiki air kemour ir im kwalok juõn jikin iik elõñ iik ie.
14. Etke ear aikwij wõr juõn jejjet in kitien an ellãlok kanan eo an Ezekiel jen men eo ear walok elikin an ri Jew ro jeblak jen air kamakoko ilo Babylon?
14 Men ko dekein ear jejjet kitieir ilo vision eo an Ezekiel ke? Jab; ewõr juõn men eo elaplok rej kwaloke. Baj lemnak: Temple eo Ezekiel ear loe ear jab lukkun ekkal einwõt air kwalok kake. Emol, ri Jew ro rar lukkun lemnak kin vision eo im meñe jerbale jet ian tibdik ko ie.b Bõtab, vision eo kin temple eo einwõt juõn men eo eyu ear kanuij lap ñan an kon ion Tol Moriah, ijo temple eo mokta ear bed ie. Bareinwõt, temple eo an Ezekiel ear jab bed ilo jikin kwelok eo ak ilo juõn kõtan eo ettolok ion juõn weto ejenolok, ak temple eo kein karuo rar kalek na ijo temple eo mokta ej bõk jikin ear jutak ie, ilo jikin kwelok eo ilo Jerusalem. (Ezra 1:1, 2) Bareinwõt, ejelok river ear tortok jen temple eo ilo Jerusalem. Inem Israel eo etto ear lo wõt juõn kitien eo edik in kanan eo an Ezekiel. Menin ej kalikar bwe ej aikwij wõr juõn kitien eo elaplok ilo jitõb in vision in.
15. (a) Ñããt eo temple eo an Jehovah ilo jitõb ear jino jerbal? (b) Ta eo ej kalikar bwe vision eo an Ezekiel ear jab jejjet kitien ilo ien eo Christ ear mour ion lal?
15 Ealikar, jej aikwij bukõt jejjet in kitien eo elap in vision eo an Ezekiel ilo temple eo elap ilo jitõb an Jehovah, eo eaetok an ri jilek Paul konono kake ilo book in Hebrew ko. Temple in ear jino jerbal ilo ien eo ke Jesus ear ekkabit einwõt Priest eo Elap an temple in ilo 29 C.E. Ak vision eo an Ezekiel ear jejjet ke kitien ilo ran ko an Jesus? Alikar ear jab. Jesus, einwõt Priest eo Elap, ear kajejjet kitien itok eo an kanan eo kin Ran in Kõlajrak eo ikijen baptais eo an, katok in mij eo an, im an deloñ ñan loan ijo Kwojarjar Otem Kwojarjar, ilo lañ make. (Hebrews 9:24, NW.) Ak, ekaitoklimo, bwe vision eo an Ezekiel ejjab kwalok ñan jidik kin priest eo elap ak Ran in Kõlajrak eo. Inem einwõt ejjab einlok wõt bwe vision in ear jitõñlok ñan ebeben eo kein kajuõn C.E. Inem, ñan tõre et eo ej jerbal ñane?
16. Vision eo an Ezekiel ej kakememej kij kin bar kanan et eo juõn, im ewi wãwen an menin jibañ kij melele kin ien eo elap an jejjet kitien vision eo an Ezekiel?
16 Ñan juõn uak, jen rolliklok ñan vision eo make. Ezekiel ear je: “Ilo vision eo an Anij ear bõktok iõ ñan ene eo enen Israel im tokelik kajijet iõ ion juõn tol ekanuij in utiej, im ion ear wõr juõn men eo einwõt ekkal in juõn jikin kwelok lok ñan turõk.” (Ezekiel 40:2, NW.) Karõk eo kin vision in, “tol eo ekanuij in utiej,” ej kakememej kij kin Micah 4:1 (NW): “Ej aikwij ilo mõttan eo in ran ko eliktata bwe tol in mweo imõn Jehovah enaj oktak im jutak im bin ilañin jabõn tol ko, im naj leliñlok ilañin tol ko redik; im armij ro rej ibweptok ñane.” Ñããt eo ear jejjet kitien kanan in? Micah 4:5 ej kwalok bwe menin ej ijjino ke ailiñ ko rej kabuñ wõt ñan anij wan ko. Ilo mol, ilo ien kein ad make, “mõttan eo eliktata an ran ko,” bwe kabuñ eo erreo emwij leliñtak, kajeblak ñan ijo jikin ejimwe ilo mour ko an ro ri karejaran Anij.
17. Ewi wãwen an kanan eo ilo Malachi 3:1-5 (NW) jibañ kij beek ñããt eo temple eo ilo vision eo an Ezekiel rar karreoiki?
17 Ta eo ear kõmman bwe jeblak in en maroñ? Kememej, men eo elaptata tokjen ilo vision eo an Ezekiel, Jehovah ej itok ñan temple eo im akwelap bwe mweo imõn en erreo jen ekjap. Ñããt eo temple eo an Anij ilo jitõb ear karreo? Ilo Malachi 3:1-5 (NW), Jehovah ej kennan lok iman kin juõn ien eo ñe e naj “itok ñan temple eo An” im “ri keañ eo an bujen eo,” Jesus Christ ej itok ibben tok. Un eo? “E naj einwõt kijeek an juõn ri kametaltõl im einwõt unokan karreo eo ekajur an ri kwalkol.” Kametaltõl in ear ijjino ilo ien tarinae eo kein kajuõn an lal in. Tokjen eo? Jehovah ear jokwe ilo mweo imõn im kajerammõn ene in jitõb eo an armij ro an jen 1919 im wõnmanlok. (Isaiah 66:8, NW.) Inem, jemaroñ kajemlok bwe kanan in temple eo an Ezekiel ej lo juõn jejjet in kitien eo elap tokjen ilo ien eo ien ran ko eliktata.
18. Ñããt eo eliktata temple eo ilo vision eo enaj jejjet kitien?
18 Einwõt kanan in jeblak ko jet, vision eo an Ezekiel enaj bar wõr an jejjet kitien, eo eliktata, ilo Paradise. Ilo ien eo wõt armij ro ejimwe burueir renaj bõk likieo in tokjen ko ilo karõk in temple eo an Anij. Inem Christ enaj jerbale aorõk in katok in binmour eo an, ilo kobalok ibben jerbal in priest eo ilañ an 144,000. Armij ro otemjej rej bokake im kõttãik ir ñan iroij eo an Christ naj leliñtak ir ñan wãppen. (Revelation 20:5, 6, NW.) Bõtab, Paradise ejjab maroñ ien eo elap ñan an jejjet kitien vision eo an Ezekiel. Etke ejjab?
Vision eo ej Jitõñtok ñan Ran Kein Ad Make
19, 20. Etke jejjet in kitien eo elap an vision eo ej aikwij walok rainin im jab ilo Paradise?
19 Ezekiel ear lo juõn temple eo ear aikwij karreo jen ekjap im lũñ ilo jitõb. (Ezekiel 43:7-9, NW) Emol menin ejjab maroñ jerbal ñan kabuñ eo an Jehovah ilo Paradise. Bareinwõt, priest ro ilo vision eo rej pijaik jar in priest in ri kabit ro rej bed wõt ion lal, ejjab elikin air jerkakbiji ilañ ak ilo ien thousand yiõ ko. Etke? Lale bwe priest ro rej pijaik ir einwõt ri jerbal ilo melaj eo ituloa. Melele ko ilo Imõniaroñroñ ko lok iman rar kwalok bwe melaj in ej pijaiki jutak eo ilo jitõb einjuõn an priest ro ri jibañ an Christ ke rej bed wõt ion lal.c Lale bareinwõt bwe vision eo ej kalikar jab wãppen eo an priest ro. Rej jiroñ ir bwe ren lelok menin katok ko air kin jerawiwi ko air make. Rej kakkõl ir kin kauwatata eo kin oktak im etton—ilo jitõb im mour erreo. Inem rejjab pijaiki jerkakbiji eo an ri kabit ro, ri jilek Paul ear jeje kake ir: “Im jilil e naj jõñ, im ro remij re naj jerkakbiji re jab wabõnbõn.” (1 Dri Korint 15:52; Ezekiel 44:21, 22, 25, 27, NW) Priest ro ilo vision eo rej koba ibben don im jerbal ñan armij ro. Menin ejamin eindein ilo Paradise, ñe jar in priest eo enaj bed ilo lañ. Kin menin, vision eo ej letok juõn picture emõn kin wãwen eo jerbal in ekkabit eo ej ebaklok ibben “jar eo elap” ion lal rainin.—Revelation 7:9; Ezekiel 42:14, NW.
20 Kin menin vision eo an Ezekiel kin temple eo ej kalikar lok iman kin men eo emõn karreo eo ilo jitõb ej jelete im kajejjet kitien rainin. Ak ta melelen menin ñan yuk? Menin ejjab baj menin kabwokbwok wõt. Vision in elap ijo ej jerbale kin kabuñ eo am make jen ran ñan ran kin Anij eo wõt emol, Jehovah. Ilo katak in ad tok juõn, jenaj lale ewi wãwen.
[Kamelele ko itulal]
a Menin emaroñ kar jelet Ezekiel make, bwe rej ba e make ear family in priest eo an Zadok.
b Ñan wanjoñok, Mishnah eo etto ej ba bwe ilo temple eo ear bar jeblak, lokatok eo, aor ko ruo an temple eo, im jikin kõmat eo rar kaleki ñan kamol vision eo an Ezekiel.
c Lale The Watchtower, July 1, 1996, peij 16; December 1, 1972, peij 718.
Kwoj Kememej Ke?
◻ Ta eo kar jinoin an jejjet kitien vision eo an Ezekiel kin temple eo im jerbal in priest eo ie?
◻ Ewi wãwen an vision eo an Ezekiel kin kar ajeje eneo lo juõn kitien eo ear jejjet ilo jinoin?
◻ Ilo jeblak eo an Israel eo etto, wõn ro rar boub einwõt iroij ro retiljek im wõn ro rar jerbal einwõt “wijki ko relap in kwojarjar”?
◻ Etke vision eo an Ezekiel kin temple eo ej aikwij lo jejjet in kitien eo elap ilo ran kein eliktata?