“Bukot Jeova Im An Kajur”
“Bwe mejen Jeova rej etõrlok im etõrtok ilo aolepen lõl, im mõke kwalok Ekajur in jibõñ ro burueir re wãppen ñõn E.”—2 KRONIKEL 16:9.
1. Ta in kajur eo, im ewi wãwen an armij ro maroñ kajerbale?
KAJUR emaroñ lõñ melele ko, einwõt bõk eddo eo, iroij ion, ak kareel armij ro jet; maroñ eo ñan jerbal im lo tõbrak; kajur ilo enbwin; ak kõtõbrak juõn men ilo lemnak im mour erreo. Ejjab emõn record eo an armij ro kijen wãwen air jerbale kajur eo air. Lord Acton, juõn ri lale bwebwenato eo an armij, ke ear konono kin kajur eo ilo pein ri utiej ro ilo politic, ear ba: “Kajur ej kajorrãn im kajur otem kajur ej kokkure ñan maat joñan.” Bwebwenato ko ilo ran kein rej obrak kin wanjoñok ko rej kwalok kin mol eo an nan ko an Lord Acton. Ilo ebeben eo kein ka 20, elaplok an juõn armij “maroñ ion bar juõn bwe en kejorran e” jen mokta. (Ekklisiastis 8:9) Iroij ro renana rar jab kajerbal kajur eo an ilo jimwe im rar mõn elõñ million. Ñe ejelok yokwe, meletlet, im ekajet jimwe kajur eo ej kauwatata.
2. Kamelele kin ewi wãwen an kadkad ko jet rekwojarjar jelet wãwen an Jehovah kajerbal kajur eo an.
2 Einjuõn jen armij ro, Anij ej kajerbal kajur eo an ñan kõmman emõn ien otemjej. “Bwe mejen Jeova rej etõrlok im etõrtok ilo aolepen lõl, im mõke kwalok Ekajur in jibõñ ro burueir re wãppen ñõn E.” (2 Kronikel 16:9) Jehovah ej kajerbal kajur eo an ilo juõn wãwen emõn. Meanwõd ej kabõjrak Anij jen an ekajete ri nana ro ilo mõkaj bwe en wõr ien ñan air ukwelok. Yokwe ej kamakit e bwe al en romaktok ion armij otemjej—ro rewãnik im ro rejjab wãnik. Ekajet jimwe enaj kamakit e bwe ilo ien jemlokin enaj kajerbal an kajur eo ejelok joñan ñan kokkure eo ej unin an armij ro mij, Satan Devil eo.—Matu 5:44, 45; Dri Hibru 2:14; 2 Piter 3:9.
3. Etke kajur bõtata eo an Anij ej juõn un emõn ñan ad liki e?
3 Kajur eo elap an Jemed ilañ ej juõn un emõn ñan ad liki—ilo kallimur ko an im kejbãrok eo an jimor. Juõn ajiri eo ej jibwe pein jemen ejjab inebata ibwiljin ri ruwamaejet ro, kinke ej jelã bwe jemen ejamin kõtlok bwe en bed ilo jorrãn. Eindein, Jemed ilañ, eo ej “kajur potata, ñõn lomor,” enaj kejbãrok kij jen jabdewõt jorrãn elañe jej etetal ibben. (Aiseia 63:1; Micah 6:8, New World Translation) Im einwõt juõn Jemen emõn, Jehovah ej kajejjet kitien kallimur ko an ien otemjej. Kajur bõtata eo an ej kamol bwe nan eo an ‘e jamin jeblaktok ñõn [ibben] im ejelok tokjen.’—Aiseia 55:11; Taitõs 1:2.
4, 5. (a) Ta ear walok ke King Asa ear liki Jehovah kin aolepen buruen? (b) Ta eo emaroñ walok elañe jej atartar ion armij ñan namejelan abañ ko ad?
4 Etke elap an aorõk ad jek ilo buruõd bwe jen jab meloklok kin kejbãrok eo jen Jemed ilañ? Kinke jemaroñ boub kin elõñ men ko im meloklok kin ia eo jokane eo ad emol ej itok jen e? Jemaroñ lo men in ilo wanjoñok eo an King Asa, juõn emaan eo ear liki Jehovah. Ilo ien iroij eo an Asa, juõn jar in tarinae eo ekajur ej juõn million orair jen Ethiopia rar nitbwili Judah. Ke ear kile bwe oran ri kijirãt ro an kar lõñlok jen e, Asa ear jar: “O Jeova, ejelok dri jibõñ a Kwe wõt, ikõtan eo e kajur im eo ejelok an kajur: Kwon jibõñ kim, O Jeova amuij Anij: bwe kimuij liki yuk, im ilo etõm kim ar iten jumae jar in elap. O Jeova, Kwe amuij Anij: armij ren jab bõk anjo jen Kwe.” (2 Kronikel 14:11) Jehovah ear uake jar eo an Asa bwe en bõk anjo eo elap.
5 Bõtab, elikin elõñ yiõ in jerbal ilo tiljek, liki eo an Asa kin Jehovah ear jenliklik. Ñan bõprae juõn ien tarinae nae ailiñ in Israel itueañin, ear kabukõt jibañ jen ailiñ in Syria. (2 Kronikel 16:1-3) Meñe an wiaiki buruen King in Syria eo Ben-hadad ear kabõjrak Israel jen an kabañ Judah, bujen eo Asa ear kõmmane ibben Syria ear kwalok bwe ear jab liki Jehovah. Hanani ri kanan eo ear kajitõkin e ilo alikar: “Ro dri Itiopia im dri Libia re jab juõn jar in tarinae elap, im ibeir e kanuij lõñ jariot im ro dri uwe ion ors ke? Mekarta, kin am liki Jeova E ar ketõk ir na ilo peõm.” (2 Kronikel 16:7, 8) Mekarta, Asa ear karmijeteik nan in kaje eo. (2 Kronikel 16:9-12) Ñe jej jelmae abañ ko, jejjab atartar ion wãwen an armij ro namejelan abañ ko. Jen men in, jekõnan liki Anij, bwe liki kajur eo an armij enaj tellok ñan buromõj.—Sam Ko 146:3-5.
Bukõt Kajur eo Jehovah Ej Letoke
6. Etke jej aikwij “kabukot Jeova im kajur eo An”?
6 Jehovah emaroñ kakajur ri karejar ro an im kejbãrok ir. Bible eo ej rejañ kij ñan “bukot Jeova im An kajur.” (Sam Ko 105:4) Etke? Kinke ñe jej kõmman men ko kin kajur eo an Anij, kajur eo ad enaj jibañ, jab kajorrãn, ro jet. Ejelok bar juõn joñok emõnlok jen joñok eo an Jesus Christ jemaroñ loe tokjen men in, bwe ear kõmman elõñ men in kabwilõñlõñ ko ilo “kajur [eo] an Iroij.” (Luk 5:17) Jesus emaroñ kar ajelok mour eo an bwe en mweie, buñbuñ, ak juõn king ekajur otem kajur. (Luk 4:5-7) Jen men in, ear kajerbal kajur eo Anij ear lelok ñan e ñan kibel im katakin, ñan jibañ im kejmour armij. (Mark 7:37; Jon 7:46) Juõn wanjoñok elap an emõn ñan kij!
7. Ta kadkad eo eaorõk jej kaddek ilo buruõd ñe jej kõmman men ko ilo kajur eo an Anij jen kajur eo ad make?
7 Bareinwõt, ñe jej kõmman men ko ilo “kajur eo Anij ej letok,” enaj jibañ kij bwe jen kiblie. (1 Piter 4:11) Armij ro rej bukõt kajur ñan ir make rej wãlok. Juõn wanjoñok kar King in Assyria eo Esar-haddon, eo ewãlok im ear ba: “Ij kajur, Ij kajur otem kajur, Ña, ij buñbuñ, Ij inea.” Ilo einjuõn, Jehovah ear “kãlet men in mõjino ko an lõl bwe En kajok men ko rebin.” Inem, elañe juõn ri Christian emol ej jua, ej jua kin Jehovah, bwe ej jelã bwe men eo ear kõmmane ear jab kõmmane kin kajur eo an make. ‘Kõtaik [kij] iomin pein Anij ekajur’ enaj kautiej kij ilo wãwen eo emol.—1 Dri Korint 1:26-31; 1 Piter 5:6.
8. Ta eo jej aikwij kõmmane mokta ñan bõk kajur eo an Jehovah?
8 Ewi wãwen jej bõk kajur eo an Anij? Moktata, jej aikwij kajitõk kake ilo jar. Jesus ear kallimure ri kalor ro an bwe Jemen en kar lelok jitõb kwojarjar ñan ro rej kajitõk kake. (Luk 11:10-13) Lemnak kin wãwen an men in kakajur ri kalor ro an Christ ke rar kãlet in bokake Anij jen ri tel ro an kabuñ ko rar kaiñ ir bwe ren bõjrak ilo air kennan kin Jesus. Ke rar jar kin jibañ eo an Jehovah, ear uake jar ko air, im jitõb kwojarjar eo ear kakajur ir bwe ren wõnmanlok wõt ilo air kwalok nan kin news eo emõn ilo beran.—Jerbal 4:19, 20, 29-31, 33.
9. Kwalok wãwen eo kein ka ruo ñan bõk kajur eo ilo jitõb, im kwalok juõn wanjoñok ilo Bible kin wãwen an maroñ lo tõbrak kin men eo.
9 Kein ka ruo, jemaroñ bõk kajur jen Bible eo. (Dri Hibru 4:12) Kajur eo an Nan in Anij ear alikar ilo ran ko an King Josiah. Meñe emwij an king in ri Judea in jolok ekjap ko an ri pagan jen ene eo, ke rar lo ilo lanwõtwõt Kien Jehovah ilo temple eo men in ear kamakit e bwe en kalaplok program in karreoik temple eo.a Elikin an Josiah make reade Kien eo ñan armij ro, aolepen ri ailiñ eo rar kõmman juõn bujen ibben Jehovah, im ilo kijejeto jinoe bar juõn program nae kabuñ ñan ekjap ko. Tõbrak eo ear walok jen jerbal eo an Josiah kar eñin bwe iumin “ran ko an otemjej rar jab illok jen air lore Jeova.”—2 Kronikel 34:33.
10. Ta wãwen eo kein ka jilu ñan bõk kajur jen Jehovah, im etke men in ej aorõk?
10 Kein ka jilu, jej bõk kajur jen Jehovah ilo kwelok ko an Christian. Paul ear rejañ ri Christian ro bwe en keini air bed ilo kwelok ko ñan “kõkãtok dron ñõn yokwe im [kõmman] jerbal ko remõn” im rejañ don. (Dri Hibru 10:24, 25) Ke Peter ear diojlok jen kalbuj eo ilo juõn wãwen ekabwilõñlõñ, ear kõnan kwelok ibben ro jein im jatin, inem ear kajju lok ñan mweo imõn jinen Jon Mark, ijo “elõñ [rar] kwelok ie im jar.” (Jerbal 12:12) Emol, ir aolep rar maroñ bed wõt ilo moko imwiir im jar. Ak rar kãlet in jar ibben don im rejañ don ilo ien abañ. Iturinlok jemlokin ial eo an eaetok im kauwatata an Paul ñan Rome, ear wõnmae jet ian ro jein im jatin ilo jitõb ilo Puteoli im tokelik ibben ro jet rar etal in iione. Kar ewi lemnak eo an? “Ke Paul e ar lo ir, ej kamolol Anij im e beranlok.” (Jerbal 28:13-15) Ear kajurlok kin an bar bed ibben ri Christian ro mõttan. Kij bareinwõt jemaroñ bõk kajur ilo ad kobalok ibben ri Christian ro mõttad. Toan wõt ad bed ilo anemkwoj im maroñ kamao ibben don, jejjab kõnan kamakelok iad im etetal ion ial eo eaidik eo ej tellok ñan mour.—Jabõn Kennan Ko 18:1; Matu 7:14.
11. Kwalok jet ien ko ñe jej lukkun aikwiji “maroñ eo e kanuij lap.”
11 Ilo ad keini in jar, katak kin Nan in Anij, im kamao ibben ri tõmak ro mõttad, jenaj “bin ilo Iroij, im ilo kajur in maroñ eo An.” (Dri Epesõs 6:10) Ejelok bere bwe kij aolep jej aikwij “bin ilo Iroij.” Jet rej eñtan kin nañinmij ko rej kamõjnoik enbwin, ro jet rej eñtan kin rittolok ak ejako beleir. (Sam Ko 41:3) Ibben ro jet rej kijenmij kin jumae eo an ro beleir rejjab tõmak. Jemen im jinen ajiri ro, elaptata ro ejelok mõttair, remaroñ lo bwe jerbal ilo full-time ilo juõn jikin jerbal ñan kabwe aikwij ko an juõn family ej juõn eddo elap. Jodikdik ro rej Christian rej aikwiji kajur in ñan bin wõt ilo tõmak ñe rej wõnmae melejoñ ko jen jodikdik ro mõttair im ba jaab ñan un ko rejõkkar im mour etton. Ejelok juõn ej aikwij ãliklik in kajitõkin Jehovah bwe en lelok “maroñ eo e kanuij lap” jen e bwe ren kijenmij iumin kain aitwerõk rot kein.—2 Dri Korint 4:7.
“Lelok Kajur ñõn Eo Ej Barõk”
12. Ewi wãwen an Jehovah wõnake kij ilo jerbal eo an Christian?
12 Bareinwõt, Jehovah ej kakajur ro ri karejaran ñe rej kajejjet kitien jerbal eo air. Jej konono ilo nan in kanan eo an Isaiah: “Ej lelok kajur ñõn eo ej barõk; im ñõn eo ejelok an maroñ, Ej korlok kajur. . . . Ro rej kõtare Jeova re naj kõkal air kajur; re naj jeblãliñlok kin peir einwõt igõl ko; re naj etõr im jab mõk.” (Aiseia 40:29-31) Ri jilek Paul ear make bõk kajur ñan kõmman jerbal eo an. Kin men in, ear wõr tõbrak jen jerbal eo an. Ñan ri Christian ro ilo Thessalonica, ear je: “Gospel eo am e ar jab iwij ñõn kom ilo nan wõt, a bareinwõt ilo kajur im ilo Jitõb Kwojarjar.” (1 Dri Tessalonika 1:5) Jerbal in kwalok nan im katakin armij kar wõr kajur ñan kõmman oktak ko relap ilo mour ko an ro rar roñjake e.
13. Ta eo ear kakajur Jeremiah bwe en kijenmij meñe ewõr jumae?
13 Ñe jej jelmae juõn jitõb in jalimo ilo juõn jikin—juõn jikin ekkã ad kwalok nan ie iumin elõñ yiõ ko im eiet armij ro rej itoklimo ijo—emaroñ kabwer kij. Jeremiah ear ebwer ilo ejja wãwen dein kin an jelmae jumae, kajirere, im jitõb in jalimo. “Ijamin bar konono kin [Anij], im Ijamin bar konono kin etan,” ear ba ñan emake. Ak ear jab maroñ ikõñ wõt. Ennan eo an “ear einwõt juõn kijeek eurur ilo di ko [diin].” (Jeremiah 20:9, NW) Ta eo ear kakajur e ke ear jelmae aolepen abañ kein? “Jehovah eo ej kajur bõtata ear bed ibba,” Jeremiah ear ba. (Jeremiah 20:11, NW) Kamolol eo an Jeremiah kin aorõkin ennan eo an im jerbal eo Anij ear lelok ñan e rar kamakite bwe en uake nan in rejañ eo an Jehovah.
Kajur eo ñan Kõmetak im Kajur eo ñan Kejmour
14. (a) Ewi joñan kajurin loõn armij? (b) Kwalok wanjoñok ko kin wãwen an loõn armij maroñ kõmman jorrãn.
14 Jab aolep kajur eo ad ej itok jen Anij. Ñan wanjoñok, loõd, ewõr an kajur ñan kõmetak im kejmour. “Mij im mour, rejro ilo maroñ in lo,” Solomon ear kakkõl kake. (Jabõn Kennan Ko 18:21) Tõbrakin nan ko an Satan ilo bwebwenato eo ekadu ibben Eve ej kwalok kin joñan an lap jorrãn emaroñ walok jen nan ko. (Jenesis 3:1-5; Jemes 3:5) Kij bareinwõt jemaroñ kõmman elap jorrãn kin loõd. Nan ko rej kajookok kin joñan an kilep juõn ledik emaroñ kamakit e ñan bõk nañinmij in anorexia. Ñan an juõn armij baj elijinmen im ruruwe juõn armij men in emaroñ kokkure jimjera eo ibbeir eo ear bed jen jemaan. Aet, jej aikwij jelã kilen kajerbal loõd.
15. Ewi wãwen ad maroñ kajerbal loõd ñan kalek im kejmour armij?
15 Bõtab, loõn armij emaroñ kalek im kajorrãn armij. Jabõn kennan in Bible eo ej ba: “Eor e jamõr an konono, einwõt wã ko an juõn jãji: a loen dri meletlet, ej mour emõn.” (Jabõn Kennan Ko 12:18) Ri meletlet ro rej Christian rej kajerbal loir ñan kainemõn ro reburomõj im liãjlol. Nan in kainemõn ko remaroñ rejañ jodikdik ro rej tarinaek melejoñ ko jen jodikdik ro mõttair. Juõn lo emeletlet emaroñ kalikare ñan ro jeid im jatid reritto bwe jej lukkun aikwiji im yokwe ir. Nan in joij ko remaroñ kõmanmõnlok ran ko an ro renañinmij. Elaptata, jemaroñ kajerbal loõd ñan kwalok juõn ennan ekajur kin Ailiñ eo ñan aolep ro rekõnan roñjake. Kwalok nan kin Nan in Anij ej bed ilo kajur eo ad elañe buruõd ekõnan kõmmane. Bible eo ej ba: “Kwon jab drebij emõn jen ro rej aikwij, ñe ej ilo maroñ in peõm bwe kwon kõmõne.”—Jabõn Kennan Ko 3:27.
Kajerbal Kajur Eo ilo Jimwe
16, 17. Ñe rej kajerbal maroñ in tel eo air Anij ear lelok ñan ir, ewi wãwen an elder ro, jemen im jinen ajiri ro, im ri belele ro maroñ kajeoñe Jehovah?
16 Meñe ej kajur bõtata, Jehovah ej iroij ion congregation eo ilo yokwe. (1 Jon 4:8) Ilo air kajeoñe e, elder ro rej Christian rej lale bwij eo bwijin Anij ilo yokwe—im kajerbal, jab le jen joñan, maroñ eo air. Emol, bwe jet ien overseer ro rej aikwij “kajime, im enoik, im kowe kin meanwõr otemjej im katakin.” (2 Timote 4:2) Inem elder ro rej aikwij keini air kalmenlokjen kin nan ko ri jilek Peter ear jeje lok ñan ro rar tel congregation eo: “Komin s̃eperd bwijin Anij ej ber ibemi, im lale e, jab ilo makoko a kin ami kõnan, ekar ñõn ankil an Anij; jab kin wõnan dala, a kin ami yokwe; im kõmõn jab iroij ion men eo emwij likite na ibemi, a komin mõke joñok ñõn bwij eo.”—1 Piter 5:2, 3; 1 Dri Tessalonika 2:7, 8.
17 Jemen im jinen ajiri ro im lõmaro bareinwõt ewõr air maroñ jen Jehovah, im ren kar kajerbal kajur in air ñan jibañ, wõnake, im kejbãrok. (Dri Epesõs 5:22, 28-30; 6:4) Joñok eo an Jesus ej kwalok bwe jemaroñ kajerbal maroñ eo ad ilo juõn wãwen ebolemen im yokwe. Elañe jej jokkin wõt juõn im ekkeini ilo ad kajimwe ajiri ro, rejjab buromõj. (Dri Kolosse 3:21) Mare ko renaj kajurlok ñe lõmaro rej Christian rej kajerbal maroñ in tel eo air ilo yokwe im limaro beleir rej lukkun kautiej ro bõrair im jab ellã jen joñan an Anij kamaroñ ir im iroij ion bõrair ak jibadõk kõnan ko air make.—Dri Epesõs 5:28, 33; 1 Piter 3:7.
18. (a) Ewi wãwen ad maroñ kajeoñe joñok eo an Jehovah im karumijlok illu eo ad? (b) Ta kadkad eo ri tel ro rej aikwij kaddekloke ilo buruen ro rej wõnaki?
18 Ro ewõr maroñ in tel ilo family eo im ilo congregation eo rej aikwij lukkun lale bwe ren rumij ilo air illu, bwe illu ej kamijak im jab kwalok yokwe. Ri kanan Nahum ear ba: “Jehovah ej rumij an illu im elap an kajur.” (Nahum 1:3, NW; Dri Kolosse 3:19) Karumijlok ad illu ej juõn kakõlle eo kakõllan kajur, ak kwalok ad illu ej juõn kakõllan mõjno. (Jabõn Kennan Ko 16:32) Ilo family eo im congregation eo jimor, mejenkajjik eo ad ej ñan kaddeklok yokwe—yokwe Jehovah, yokwe don, im yokwe kien ko rejimwe. Yokwe ej kien lukluk eo ekajurtata im un eo elaptata unin ad kõmman men eo ejimwe.—1 Dri Korint 13:8, 13; Dri Kolosse 3:14.
19. Ta nan in kainemõn eo Jehovah ej letok ñan kij, im ewi wãwen ad maroñ uak?
19 Ñan jelã Jehovah ej melelen ad kile kajur eo an. Ilo Isaiah, Jehovah ear ba: “Kwar jab jela ke? kwar jab roñ ke? Anij eo ej ñõn in drio, Jeova, dri kõmõnmõn jabõn ko jabõn lõl, E jab kijelok, im E jab mõk; ejelok e maroñ kabukot jelalokjen eo An.” (Aiseia 40:28) Kajur eo an Jehovah ejaje maat. Elañe jej atartar ion im jab iod make, ejamin illok jen kij. Ej kallimure kij: “Kwon jab mijõk, bwe Ña ibõm; kwon jab lelñoñ, bwe Ña am Anij; I naj kakajur yuk, aet, I naj jibõñ yuk; aet I naj baur yuk kin pein anbijmaroñõn wãnik eo Aõ.” (Aiseia 41:10) En kar ewi uak eo ad kin wãwen an wõnake kij ilo yokwe? Einwõt Jesus, kajerbal kajur eo ad ien otemjej ñan jibañ im kalek armij. Jej aikwij kajerbal loõd ñan kejmour im jab kajorrãn armij. Im jej aikwij ekkõl wõt ilo jitõb ien otemjej, im kajurlok wõt ilo kajur eo an Ri Kõmanmõn eo ad Elap, Jehovah Anij.—1 Dri Korint 16:13.
[Kamelele eo itulal]
a Alikar, ri Jew ro rar lo copy eo kein ka juõn in Kien ko an Moses, eo rar likiti ilo temple eo elõñ ebeben ko lok iman.
Kwomaroñ Ke Kamelele?
• Ewi wãwen an Jehovah kajerbal kajur eo an?
• Ilo wãwen et ko jemaroñ bõk kajur eo an Jehovah?
• Ewi wãwen ad aikwij kajerbal lo ko loõd?
• Ewi wãwen an maroñ in tel eo Anij ear letoke maroñ juõn jerammõn ibbed?
[Pija ilo page 12]
Jesus ear kajerbal kajur eo an Jehovah ñan jibañ ro jet
[Pija ilo page 14]
Ewõr kajur ibbed ñan kwalok nan kin Nan in Anij elañe ej bed ilo buruõd ñan kõmman men in