Kwomaroñ Lo Tõbrak Jekdon Wãwen eo Rar Katakin Yuk
NICHOLAS kar wõr juõn jitõb in jumae ibben jen wõt ke ear dik.a Tokelik, eñjake in e idaptõk iloan ear tel e bwe en bõk uno in kadõk ko im idak den in kadõk ko. Nicholas ear kamelele: “Jema ear juõn ri kadõk, im ear lap an kaeñtan lio jeiõ im jatiõ im ña.”
Iman mejen armij, jemen im jinen Malinda rar bõk kautiej einwõt ro uan ri kabuñ ro ilo bukwon eo airro. Ak rar bareinwõt lukkun boub ilo juõn kabuñ wan. “Jet ian mantin kabuñ ko air rar kajorrãn iõ im kokkure jitõb eo aõ einwõt juõn ajiri,” Malinda ear liãjlol kake, eo ej jilñul jimma an yiõ kiõ. Ear kobatok im ba: “Eñjake in ejelok kejatdikdik ibba im ejelok tokjen mour eo aõ ear ejaak ilo ña im men in ear jelet iõ toan wõt aõ kememeje.”
Wõn emaroñ karmijete mol eo bwe kowadoñ, jorrãn, jemen im jinen ajiri ro rej jerwane ro nejiir, im men ko eierlok wõt rar kokkure ien rittolok ajiri an elõñ armij? Kinejnej ko rej walok jen rittolok eo an juõn ajiri ejelok mõnõnõ ie remaroñ mũlal. Ak kain jorrãn rot kein rej aikwij ke kokkure ñan indio maroñ eo an juõn armij ñan bõk mol eo jen Nan in Anij im lo juõn joñan mõnõnõ? Jekdon kar wãwen air katak im rittolok, Nicholas im Malinda rar maroñ ke lo tõbrak einwõt armij ro retiljek? Lale mokta ri Judea eo King Josiah.
Juõn Joñok ilo Bible eo
Josiah ear iroij ion Judah iumin 31 yiõ ko ilo ebeben eo kein kajiljilimjuõn B.C.E. (659-629 B.C.E.) Ilo ien an Josiah jijet ion throne eo, elikin an armij ro mõn e jemen, wãwen Judah kar lukkun nana. Judah im Jerusalem rar obrak kin ri kabuñ ro an Baal im ro rar kallimur ñan anij eo elap in Ammon, Malcam. Bwirõk ro an Judea rar einwõt “kidu lion ko rerorror,” im ri ekajet ro “kidu wolf ko ilo boñ,” Zephaniah, ri kanan an Anij ear ba ilo ien eo. Kin men in, kowadoñ im mõnmõn armij rej kobrak ene eo. Elõñ rar ba ilo burueir: “Jehovah ejamin kõmman emõn, im ejamin kõmman nana.”—Zephaniah 1:3–2:3; 3:1-5.
Josiah kar kain iroij rot eo? Ri jeje Bible eo Ezra ear je: “[Josiah] e ar kõmõn men eo ejime iman mejen Jeova im e ar etetal ilo ial ko an Devid jemen, im jab jeorlok ñõn anbijmaroñõn ak anmiñin.” (2 Kronikel 34:1, 2) Alikar, Josiah ear kõmman men eo ejimwe iman mejen Anij. Ak mour in family eo an kar kain rot?
Rittotak eo Ewõr Yokwe Ie ak Rittotak eo Elap Lej Ie?
Ke Josiah ear lotak ilo 667 B.C.E., Amon, eo jemen, kar joñoul jiljino an yiõ wõt, im jimman eo Manasseh ear iroij ion Judah. Manasseh kar juõn ian king ro renana tata im rar iroij ion Judah. Ilo an ejaak lokatok ko ñan Baal, “e ar kõmõn elõñ nana iman mejen Jeova.” Ear katoke ro nejin ilo kijeek, kõmman anijnij, bõk jibañ jen dimon ro, kõmman jerbal ko an jitõb ro renana, im katorlok bõtõktõk in armij ro ejelok rueir ñan joñan eo elap. Bareinwõt Manasseh ear jeke ekjap in alal eo ekwojarjar im kadeloñe iloan mweo imõn Jehovah. Ear kareel Judah im Jerusalem ñan “kõmõn nana elap jen ailiñ ko Jeova e ar kokkure ir iman ro nejin Israel.”—2 Kronikel 33:1-9.
Joñan an kar lap an nana Manasseh, Jehovah ear kõtlok bwe ren liãbe kin tomere im ãñinlok e ñan Babylon, juõn ian jikin kwelok ko reutiej iumin ailiñ in Assyria. Ke ear bed ilo kamakoko Manasseh ear ukwelok, kõttãik emake, im eowore Jehovah bwe en jolok bwid eo an. Anij ear roñjake jar eo an im kajeblak e ñan jerbal einwõt king ilo Jerusalem. Manasseh ear kõmman elõñ oktak ko im kar wõr juõn joñan tõbrak.—2 Kronikel 33:10-17.
Ewi wãwen an kar nana inem tokelik ukwelok eo an Manasseh jelet Amon eo nejin? Ear kanuij nana. Ke Manasseh ear ukwelok im kate wõt ñan jolok men ko renana ear make bõktok ion ailiñ eo, Amon ear jab uak ilo emõn. Ke ear jolete throne eo ke ear 22 an yiõ, Amon “e ar kõmõn nana iman mejen Jeova, einwõt Menessa jemen.” Jen an kõttãik e iman mejen Jehovah, “e ar kalaplok wõt an bwir.” (2 Kronikel 33:21-23) Josiah ear jiljino wõt an yiõ ke Amon ear erom king in Judah. Josiah ear lo juõn ien enana ke ear juõn ajiri!
Ien iroij eo enana an Amon ear jemlok elikin ruo yiõ ko ke ri karejar ro an rar karõk ilo ittino ñan mõn e ñan mij. Bõtab, armij ro an ene eo, rar mõn ri jumae ro nae Amon im kõmman bwe Josiah, nejin en king.—2 Kronikel 33:24, 25.
Meñe ekar wõr wãwen ko renana ilo ien ko ke ear dik wõt, Josiah ear ijjino kõmman men eo ejimwe iman mejen Jehovah. Joñan an kar lo tõbrak ke ear iroij bwe Bible eo ej ba: “Ejelok kiñ einwõt, mokta jen e, eo e ar oktõk ñõn Jeova kin aolepen buruen, im aolepen an kajur,ekar ñõn aolepen kien Moses; im elikin, ejelok e ar walok einwõt.”—2 King Ro 23:19-25.
Josiah ear juõn wanjoñok in kakajur elap ñan ro rar aikwij kijenmij wõt ilo ien ajiri! Ta eo jemaroñ katak kake jen wanjoñok in an? Ta eo ear jibañ Josiah ñan kãlet ial eo ejimwe im bed wõt ion?
Kwon Katakin Yuk ñan Jelã Kajjen Jehovah
Juõn men in kareelel emõn, ilo yiõ ko jinoin mour eo an Josiah kar walok jen Manasseh, jimman eo ear ukwelok. Bible eo ejjab kalikar kin ewi joñan airro kamao ibben don, im kar ewi dettan Josiah ke Manasseh ear kajimwe ial ko an. Kinke kõtan ko an family an ri Jew ro rar ebake don, Manasseh ear kajeoñ in lomoren jibwin jen kareelel ko renana ibelakin ilo an likit ilo buruen jibwin juõn eñjake in kautiej Anij eo emol, Jehovah, im nan eo an. Jabdewõt ine ko inen mol eo me Manasseh ear kaddek ilo buruen Josiah, bõlen kobaik ibben mwil ko remõn, rar maroñ jebar leiir tokelik. Ilo yiõ eo kein karalitok in an jijet ion throne eo an Judah, Josiah eo ear 15 an yiõ ear kate wõt e ñan jelã kajjen im kõmanman ankil an Jehovah.—2 Kronikel 34:1-3.
Wãwen eo wõt kar bed ibben jet armij ñan jelã kin men ko lor jitõb kar itok jen juõn nukin, ak jeran, ak ri iturin. Bõtab, elañe rar kõtlok, ine ko rar jeori renaj kar jebar leen ko remõn tokelik. Malinda, eo emwij kamelele kake ilo jinoin katak in, kar wõr juõn ri turin eo eritto ear keini an bõklok magazine kein Imõniaroñroñ im Awake! ñan mweo imõn. Ilo an kememej e ilo yokwe, ear ba: “Men eo elap aõ kememeje eo ri turuõ kar ikijen an jab kememe ran in holiday ko. Men in kar men eo eaorõk ibba kinke Halloween im holiday ko jet kar ien ko jema im jinõ rar kautieji ilo kabuñ eo airro.” Joñoul yiõ ko tokelik, ke juõn jeran ear kir Malinda ñan etal ñan juõn kwelok an Christian ilo Kingdom Hall eo an Ri Kennan ro an Jehovah, ear kememeje eo ri turin im ear mõnõnõ in etal ñan e. Men eo ear jibañ e bwe en bukõt mol eo.
Kwon Kõttãik Buruõm Iman Mejen Anij
Iroij eo an Josiah ear obrak kin elõñ oktak in kabuñ ko ilo enen Judah. Elikin an bed ilo juõn tarinae iumin jiljino yiõ nae kabuñ ñan ekjap im ñan karreoik enen Judah, Josiah ear jino kõkãl mweo imõn Jehovah. Ke rar bed ilo jerbal in, Priest eo Elap Hilkiah ear lo juõn men elap an aorõk! Ear lo jeje ko moktata in “buk in kien” an Jehovah. Ilo liki Hilkiah ear lelok ñan secretary eo Shaphan men in ekabwilõñlõñ ear loe im ear tilmaake lok ñan king eo kin ta eo ear walok. Kain tõbrak kein rar kamõnõnõik ke Josiah eo ear 25 an yiõ?—2 Kronikel 34:3-18.
“Ke kiñ eo e ar roñjake nan ko in kien,” Ezra ear je, “e ar kekel nuknuk ko an.” Men in kar juõn eñjake in buromõj jen buruen kinke ear kile bwe ro jimman rar jab kejbãrok aolep kien ko an Anij. Emol juõn kakõllan ettã buru! Ilo mõkaj king eo ear kajutak juõn kumi eo ewõr lalem maan ro uan bwe ren kajitõkin Jehovah ikijen kõrã in ri kanan eo Huldah. Kumi in rar jeblak im bõktok report eo einwõt in: ‘Jerata enaj itok kinke rar jab bokake Kien eo an Jehovah. Ak kinke kwe, King Josiah, kwar kõttãik buruõm, kwonaj mij ilo ainemõn im jamin lo jerata eo.’ (2 Kronikel 34:19-28) Jehovah ear buñburuen kake lemnak eo an Josiah.
Jekdon kar kain wãwen eo jaar rittotak ie mokta, kij bareinwõt jemaroñ kõttãik kij iman mejen Anij eo emol, Jehovah, im kwalok juõn lemnak in kautiej ñan e im Nan eo an, Bible eo. Nicholas, eo emwij kamelele kaki ilo jinoin katak in, ear kõmman men in. Ej ba: “Meñe mour eo aõ mokta ear lukkun obrak kin abañ kin aõ bõk uno in kadõk in im idak den in kadõk le jen joñan, Iar itoklimo kin Bible im kijoror in bõk juõn un emõn unin aõ mour. Tokelik, Iar lo Ri Kennan ro an Jehovah, rar ukõt wãwen mour eo aõ, im Iar bõk mol eo.” Aet, jemaroñ bõk juõn lemnak in ettã buru iman mejen Anij im kin Nan eo an jekdon kain mour rot eo ibelakid.
Lo Tokjen Jen Karõk eo an Jehovah
Josiah ear lap an kautiej ri kanan ro an Jehovah bareinwõt. Ear jab kajitõk lok nan kõrã in ri kanan eo Huldah wõt ak ear bareinwõt lukkun reel kin ri kanan ro jet ilo ran eo an. Ñan wanjoñok, Jeremiah im Zephaniah jimor rar boub wõt ilo air keañ kake nan in ekajet ko nae kabuñ ñan ekjap ko ilo Judah. Ear lap an Josiah lujur kin an lolorjake ennan eo air ke ear tarinaiki kabuñ wan!—Jeremiah 1:1, 2, New World Translation; 3:6-10, NW; Zephaniah 1:1-6, NW.
“Master” eo, Jesus Christ, ear jitõñ juõn jar in ri kalor ro emwij jitõñ ir—“dri korijer e tiljek im meletlet”—ñan lelok mõñã ko ilo jitõb ilo ien eo ejejjet. (Matu 24:45-47) Ikijen book ko rej bedbed ion Bible im karõk ko an congregation, kumi in ri karejar eo ej jitõñlok ñan tokjen ko jen ad bokake nan in kakabilek ko an Bible im lelok nan in jibañ ko rekeie ñan jerbale ilo mour eo ad ran otemjej. Ej juõn men ekkar bwe jen jerbale karõk eo an Jehovah ñan jibañ kij anjo ion jabdewõt lemnak enana! Jen ke ekar ajiri, Nicholas ear lukkun dike reutiej. Meñe ear katak kin mol eo an Nan in Anij, mõjno in an ear kabõjrak e jen an karejar ñan Jehovah kin aolepen buruen. Ñan an ukõt lemnak eo an ear jab juõn men ebidodo ñan an kõmmane. Ak, tokelik, ear tõbrak. Ewi wãwen? “Kin jibañ eo jen ruo elder ro rejoij,” Nicholas ear kamelele, “Iar kwalok abañ eo aõ im jino jerbale nan in kakabilek eo an Bible rar letok ilo yokwe.” Kobatok ibben men in ear ba: “Meñe emaroñ wõr lotan jet ien, I maroñ debij wõt aõ jitõb in jumae bwe en jab walok.”
Bareinwõt Malinda ej bukõt nan in kakabilek ko an elder ro ñe ej kõmman bebe ko raorõk ilo mour eo an. Ñan kijenmij kin eñjake in ebwer im ejelok kejatdikdik eo ear walok ilo jinoin yiõ in mour ko an ke ear dik wõt, men eo ear loe im elap tokjen ibben ej katak ko ilo magazine in Imõniaroñroñ im Awake! Ej ba: “Jet ien ilo juõn katak ewõr juõn paragraph ak juõn nan—baj juõn wõt men edik im enno—ej tõbar buruõ. Enañin ratimjuõn yiõ ko remotlok, Iar jino in kakone katak ko ilo juõn notebook bwe en mõkaj aõ kwaloki.” Rainin, notebook ko an jilu reobrak kin 400 jima katak ko!
Jaab, armij rejjab aikwij bed einwõt armij ro rejorrãn jen juõn mour in family eo enana. Kin jibañ eo an Jehovah remaroñ lo tõbrak ilo jitõb. Einwõt ñe juõn eo ej itok jen juõn family emõn ejjab melelen enaj tiljek wõt, eindein juõn ien enana ke ear ajiri ejjab melelen ejjab maroñ erom juõn armij emijak-Anij.
Elikin air lo book in Kien eo ke rar kõkãle temple eo, Josiah ‘ear kõmman juõn bujen ibben Jehovah ñan lor Jehovah im bokake e kin aolepen buruen im aolepen an.’ (2 Kronikel 34:31) Mae ien ear mij ear jab ilok jen kallimur eo an. Malinda im Nicholas rar bareinwõt likit ilo burueir bwe ren tiljek ñan Jehovah Anij im lo tõbrak einwõt armij ro retiljek. Kwe bareinwõt kwon beek ilo buruõm ñan bed wõt ebak ñan Anij im karejar ñan e ilo tiljek. Kwomaroñ lo tõbrak, kinke Jehovah ej kallimur: “Kwon jab mijõk bwe Ña ibõm; kwon jab lelñoñ, bwe Ña am Anij; I naj kakajur yuk, aet, I naj jibõñ yuk; aet I naj baur yuk kin pein anbijmaroñõn wãnik eo Aõ.”—Aiseia 41:10, 13.
[Kamelele eo itulal]
a Emwij ukõt jet ian ãt ko etan armij.
[Pija]
Meñe ear lo nana ke ear dik, Josiah ear bukõt kilen ñan jelã kajjen Jehovah im lo tõbrak ilo mour eo an
[Pija]
Elder ro remaroñ jibañ yuk ñan anjo ion juõn kadkad eo emũlal ilo buruõm
[Pija]
“Imõniaroñroñ” im “Awake!” remaroñ jibañ yuk ñan bedwõt ilo tiljek