Ewi Lemnak eo Aõ kin Mõttan ko Redik Rej Itok Jen Bõtõktõk im Kilen Kamadmõdi Nañinmij ko Me Rej Kitibuj Air Kajerbal Bõtõktõkiõ Make?

Kejbãrok

Ewi Lemnak eo Aõ kin Mõttan ko Redik Rej Itok Jen Bõtõktõk im Kilen Kamadmõdi Nañinmij ko Me Rej Kitibuj Air Kajerbal Bõtõktõkiõ Make?

Bible eo ej kakien Ri Christian ro ñan air “kejbãrok ir jen . . . bõtõktõk.” (Jerbal 15:20) Kin men in, Ri Kennan ro an Jehovah rejjab bõk eyu in bõtõktõk ak mõttan ko relap in bõtõktõk—melelen red blood cells (jeel ko ilo bõtõktõk me rej bõkto-bõktak oxygen im jolok carbon dioxide), white blood cells (jeel ko me rej kokkure kij ko rekauwatata), platelets (rej kõmman an mekak bõtõktõk ñe ewõr juõn kinej bwe en jab torlok bõtõktõk), im plasma (den eo ej bõkto-bõktak jeel ko im men ko jet ñan mõttan ko ilo enbwin eo). Rejjab bareinwõt lelok bõtõktõkiir ñan an ro jet kajerbale ak kejbãroke ñan air naj bar bõke ilo ekeir ak kajerbale tokelik.—Liv. 17:13, 14; Jerb. 15:28, 29.

Ta in blood fraction ko (mõttan ko redik rej itok jen bõtõktõk), im etke ad kajerbale ej juõn men me kajjojo Ri Christian ej aikwij make bebe kake?

Blood fraction ko rej mõttan ko redik rej itok jen bõtõktõk me rej bõki ikijen air kejebeli jen don. Ñan wanjoñok, plasma, juõn ian mõttan ko emen relap ilo bõtõktõk, remaroñ kejebele ilo men kein: den, enañin 91 percent; protein ko, einwõt albumin ko, globulin ko, im fibrinogen, enañin 7 percent; men ko jet einwõt nutrient ko, hormone ko, gas ko, vitamin ko, im kobij ko ilo bõtõktõk, im electrolyte ko, enañin 1.5 percent.

Kien eo ñan kejbãrok kij jen bõtõktõk ej kobaik ke mõttan kein redik rej itok jen bõtõktõk? Kimij jab maroñ lukkun ba aet ak jab. Bible eo ejjab letok nan in tel ko ilo tibdikin kin mõttan ko redik rej itok jen bõtõktõk.a Emol, elõñ mõttan ko redik rej bõki jen bõtõktõk ko kar liloki ñan air kajerbali ilo kilen doctor. Kajjojo Ri Christian ej aikwij bebe elañe enaj bõk ak jab bõk mõttan kein redik rej kajerbali ilo kilen doctor.

Ñe kwoj kõmman bebe ko, lemnak kin kajitõk kein: Ij jelã ke bwe elañe ij makoko in bõk aolep mõttan ko redik rej itok jen bõtõktõk ej melelen bwe ijjab maroñ bõk jet uno ko, einwõt ko me rej kejbãrok enbwinid jen kij ko rej kõmman nañinmij ak rej jibañ ñan kõmman mekak ilo bõtõktõk bwe en bõjrak an torlok? I maroñ ke kameleleik juõn doctor kin etke ij bõk ak jab bõk jet kain mõttan ko redik rej itok jen bõtõktõk?

Etke jet kõl ko ikijen wãwen kajerbal bõtõktõkiõ ilo jet kilen doctor ej juõn men ij aikwij make bebe kake?

Meñe Ri Christian ro rejjab lelok bõtõktõkiir ñan ro jet ak kejbãroke ñan air bar kajeblake ilo enbwiniir, jet kilen doctor ak test ko me rej kitibuj air kajerbal bõtõktõkin juõn armij ejjab alikar elañe rej jumae nan in kakabilek ko ilo Bible ak jab. Kin men in, kajjojo armij ej aikwij kõmman juõn bebe ñan an bõk ak jab bõk jet kain kilen doctor ko me rej kajerbal bõtõktõkin make.

Ñe kwoj kõmman bebe rot kein, kajitõkin yuk make kin kajitõk kein: Elañe rej kõmman bwe bõtõktõkiõ en torlok ilikin enbwiniõ im emaroñ bõjrak an toor iumin jet ien, bõklikit eo aõ enaj kamelim iõ ke ñan watõk bõtõktõk in einwõt mõttan wõt enbwiniõ, im kin men in ijjab aikwij “lutõklok e ion brij”? (Dut. 12:23, 24) Bõklikit eo aõ me emwij katakin kin Bible eo enaj abõnõnõ ke elañe ilo juõn kilen doctor rej bõk bõtõktõkiõ, kõmman oktak ko iloan, inem bar kajeblake ilo enbwiniõ? Ij jelã ke bwe elañe ij makoko in bõk aolep kilen doctor ko me rej kajerbal bõtõktõkiõ ej melelen bwe inaj bareinwõt makoko in bõk kein kamadmõd ko einwõt dialysis (kein liklik) ak air kajerbal juõn heart/lung machine (juõn machine eo ej bõk jikin menono eo im ãrin iumin jidik wõt ien, ke ej bõk bõtõktõkõm, likit oxygen iloan, inem bar kajeblake ilo enbwinõm)? Iar jar ke ñan Anij ñan bõk tel mokta jen aõ kõmman juõn bebe?b

Ta bebe ko aõ make?

Lale peba in kajitõk ko ruo ilo peij kein tok. Peba in Kajitõk 1 ej kõlajrak jet mõttan ko redik rej bõki jen bõtõktõk im wãwen eo ekkã air kajerbali ilo uno ko. Kakõlleik jokãlet eo am elañe kwonaj bõk ak jab bõk air kajerbal mõttan kein redik. Peba in Kajitõk 2 ej kõlajrak jet kilen doctor ko me ekkã air kajerbal bõtõktõkõm. Kakõlleik jokãlet eo am elañe kwonaj bõk ak jab bõk kilen doctor kein. Peba in kajitõk kein rejjab legal document ko (peba in kamelele me kien ej kile), ak kwomaroñ kajerbal uak ko am ilo peba in kajitõk kein ñan jibañ yuk kanne DPA (durable power of attorney) card eo.

Bebe eo en am make, im en jab wawa ion bõklikit eo an bar juõn armij. Bareinwõt, ejelok juõn en kõrraate bebe ko an bar juõn Ri Christian. Ilo men kein, “jabrewõt armij e naj mõke inek” eddo ko an.—Gal. 6:4, 5.

[Kõmel̦el̦e ko itulal̦]

a Jemaroñ lo melele ko kin katak in ilo June 15, 2004, magazine in The Watchtower (Imõniaroñroñ), peij 29-31.

b Jemaroñ lo melele ko kin katak in ilo October 15, 2000, magazine in The Watchtower (Imõniaroñroñ), peij 30-1, im ilo Transfusion Alternatives—Documentary Series (Jokãlet ko Jet Ijellokin Bõk Bõtõktõk—Program in Kamelele Ko)—Ilo DVD.

[Jaat eo ilo peij 5]

PEBA IN KAJITÕK 1

EJJAB EKKAR ÑAN CHRISTIAN RO

BÕTÕKTÕK EO EYU

PLASMA

RED CELL KO

WHITE CELL KO

PLATELET KO

BEBE EO AM MAKE

PLASMA—MÕTTAN KO REDIK REJ ITOK JEN BÕTÕKTÕK

• ALBUMIN—ENAÑIN 4% IN PLASMA

Juõn protein rej kajenolok im bõke jen plasma. Jet kain albumin rej bareinwõt loi ilo men in eddek ko, ilo mõñã ko einwõt milk im lep ko, im ilo milk eo an juõn jinen ej kaninnin nejin. Albumin ko rej itok jen bõtõktõk jet ien rej kajerbale ilo volume expander ko (juõn uno ñan kalaplok joñan bõtõktõk) ñan kamadmõde armij ro edik bõtõktõkiir kin air kar iion juõn jorrãn elap im ro elap an kar bwil enbwiniir. Enañin 25 percent in iõk in uno in ej kõmman jen albumin. Jidik wõt rej kajerbale ñan kõmman uno ko jet, ekoba jet iõk in erythropoietin (EPO).