Kal̦apl̦o̦k Am̦ Bõk Tokjãn jãn Men ko Kwõj Riiti ilo Baibõl̦

1. Ta eo ej kaalikkar bwe Naanin Anij ear aorõk ippãn Jesus?

BAJ pijaikl̦o̦k m̦õk am̦ roñjake an Jesus katakin. Ear juon eo me ear kiili im lukkuun jel̦ã kobban Naanin Anij, joñan ekkã an kar ãlijtok eoon ko jãn Jeje ko Rekkwõjarjar! Ilo m̦ool, ilo iien eo ãlikin wõt an kar Jesus peptaij im m̦okta wõt jãn an kar mej, ear ãlijtok eoon ko jãn Naanin Anij.b (Dut. 8:3; Sam 31:5; Luk 4:4; 23:46) Im ilo jilu jimattan iiõ ko ãlikin an kar peptaij l̦o̦k ñan iien eo ear jako ilo mej, ekkã an kar Jesus riit im ãlijtok Naanin Anij ekoba kõmel̦el̦eiki ke ear pãd ilo̦bwilej.—Matu 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk 4:16-20.

2. Ilo an kar rũttol̦o̦k, ta eo ear jipañ Jesus ñan lukkuun jel̦ã kobban Naanin Anij? (Lale pija eo ilo kilin bok in.)

² Ilo elõñ iiõ ko m̦okta jãn an kar jino jerbalin kwal̦o̦k naan eo an, ekkã an kar Jesus riiti im roñjake Naanin Anij. Ilo m̦weo im̦õn, ejjel̦o̦k pere bwe Jesus ear roñ an Meri im Josep ãlijtok Naanin Anij ilo aer bwebwenato kajjojo raan ãinwõt juon baam̦le.c (Dut. 6:6, 7) Jemaroñ lõke bwe Jesus ear etal ñan im̦õn kabuñ eo aolep Jabõt ippãn baam̦le eo an. (Luk 4:16) Ke ear pãd ijo, emaroñ kar lukkuun roñjake ke kar riiti Naanin Anij. Tokãlik, Jesus ear katak kilen make riiti Jeje ko Rekkwõjarjar. Tokjãn men in, Jesus ear jab baj lukkuun jel̦ã wõt kobban Naanin Anij, ak ear bareinwõt yokwe naan ko ie im ear kõtl̦o̦k bwe ren jelõt kõm̦m̦an ko an. Ñan waanjoñak, keememej ta eo ear wal̦o̦k ilo tampel̦ eo ke Jesus ear 12 wõt an iiõ. Ri-kaki ro me rar lukkuun jel̦ã kobban Kien Moses, rar “lukkuun bwilõñ kõn uwaak ko an [Jesus] im kõn joñan an l̦ap an mel̦el̦e.”—Luk 2:46, 47, 52.

3. Ta ko jenaaj etali ilo katak in?

³ Kõj bareinwõt jemaroñ jel̦ã kobban Baibõl̦ eo im yokwe Naanin Anij ñe jej keini ad riiti. Bõtab ewi wãween jemaroñ kal̦apl̦o̦k ad bõk tokjãn jãn men ko jej riiti? Jemaroñ katak jãn men ko Jesus ear ba ñan ro rar lukkuun jel̦ã kõn Kien Moses, rein rar kitibuj skraib ro, Parisi ro, im Saddusi ro. Ekkã an kar ri-tõlin kabuñ rein riiti Naanin Anij, bõtab rar likjab in bõk tokjãn jãn men ko rar riiti. Jesus ear kaalikkar jilu men ko em̦m̦aan rein ren kar kõm̦m̦ani bwe ren maroñ kal̦apl̦o̦k aer bõk tokjãn jãn Naanin Anij. Naan ko an Jesus ñan er renaaj jipañ kõj ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k ad (1) mel̦el̦e men ko jej riiti, (2) pukot boin ko raorõk, im (3) kõtl̦o̦k an Naanin Anij l̦ame kõj.

MEL̦EL̦E MEN KO KWÕJ RIITI

4. Ta eo Luk 10:25-29 ej katakin kõj kõn ad riiti Naanin Anij?

⁴ Jekõn̦aan jel̦ã mel̦el̦ein ta ko jej riiti ilo Naanin Anij. Kõnke el̦aññe jejjab, jemaroñ jab lukkuun bõk tokjãn jãn men ko jej riiti. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn iien eo Jesus ear bwebwenato ippãn “juon em̦m̦aan etijem̦l̦o̦k kõn Kien eo.” (Riit Luk 10:25-29.) Ke em̦m̦aan eo ear kajjitõk ippãn Jesus kõn ta eo ej aikuj kõm̦m̦ane bwe en maroñ bõk mour indeeo, Jesus ear jipañe ñan lo uwaak eo jãn Naanin Anij, ear kajjitõk ippãn: “Ta eo jeje ko rej ba ilo Kien eo? Ta mel̦el̦e eo am̦ jãn am̦ kar riiti?” Ejim̦we an kar em̦m̦aan eo uwaak ke ear ãlijtok jãn Jeje ko kõn yokwe Anij im yokwe ro ri-turin. (Liv. 19:18; Dut. 6:5) Bõtab l̦õmn̦ak kõn ta eo ear ba tokãlik: “Wõn ri-turũ?” Em̦m̦aan eo ear kwal̦o̦k bwe ear jab jel̦ã mel̦el̦ein men ko ear riiti. Kõn men in, ear jaje kilen jerbale eoon kein ilo wãween eo ejim̦we ilo mour eo an.

5. Ñe jej jar im bõk ad iien ñe jej riit, ewi wãween an men in maroñ jipañ kõj ñan kal̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e men ko jej riiti?

⁵ Jemaroñ kal̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e Naanin Anij ikijjeen ad ejaake imminene ko rem̦m̦an ñe jej riit. Erkein ej jet kõl ko me remaroñ jipañ eok. Jar m̦okta jãn am̦ jino riit. Jej aikuji jipañ eo an Jeova ñan mel̦el̦e Naan ko an, kõn men in jemaroñ kajjitõk ippãn kõn jetõb kwõjarjar eo an ñan jipañ kõj bwe jen jab m̦ad ilo ad riit. Innem bõk am̦ iien ñe kwõj riit. Men in enaaj jipañ eok ñan mel̦el̦e men ko kwõj riiti. Emaroñ bar juon menin jipañ ñe kwõj kwal̦o̦k ainikiõm̦ ilo am̦ riit ak ñan l̦oore Baibõl̦ eo am̦ ilo am̦ roñjake rekoot in eoon ko jãn Baibõl̦. Ñe kwõj roñjake rekoot in eoon ko im loi naan ko ilo Baibõl̦ eo am̦, men in emaroñ jipañ eok ñan mel̦el̦e, keememej, im kal̦apl̦o̦k am̦ katak jãn men ko kwõj riiti ilo Naanin Anij. (Jos. 1:8) Ñe em̦õj am̦ riit, bar jar bwe kwõn kam̦m̦oolol Jeova kõn menin letok eo an, Baibõl̦ eo, im ñan kajjitõk bwe en jipañ eok ñan jerbale men ko kwaar riiti.

6. Etke emaroñ jipañ ñe kwõj kwal̦o̦k kajjitõk im je jet naan ko ñe kwõj riit? (Bar lale pija eo.)

⁶ Erkein ej bar ruo kõl me remaroñ jipañ eok ñan kal̦apl̦o̦k am̦ mel̦el̦e kõn Baibõl̦ eo. Kwal̦o̦k kajjitõk ko ñe kwõj riit. Ñe kwõj riiti juon bwebwenato ilo Baibõl̦, kajjitõk ippam̦ make: ‘Wõn ro el̦ap an bwebwenato in kwal̦o̦k kake? Wõn in ej kõnono? Wõn eo armej in ej kõnono ñane, im etke? Ia eo im ñããt eo men in ej wal̦o̦k?’ Kajjitõk rot kein renaaj jipañ eok ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ im mel̦el̦e kõn boin ko rel̦l̦ap ilo bwebwenato eo. Bareinwõt je jet naan ko ilo am̦ riit. Ñe kwõj jeiki men ko em̦õj am̦ riiti, el̦apl̦o̦k am̦ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kake im men in ej jipañ eok ñan kal̦apl̦o̦k am̦ mel̦el̦e kõn men ko kwõj riiti. Am̦ jeje ej bareinwõt jipañ eok ñan keememej men ko kwõj riiti. Kwõmaroñ je jet kajjitõk ko, mel̦el̦e ko kwaar loi jãn am̦ kar kõm̦m̦an research, boin ko rel̦l̦ap ilo tukadu, wãween am̦ maroñ kõjerbale eoon ko kwaar riiti, ak wãween am̦ eñjake kõn men ko kwaar riiti. Kwõmaroñ lo bwe am̦ je men kein emaroñ jipañ eok ñan watõk Naanin Anij ãinwõt juon ennaan jãn e ñan kwe.

7. Ta kadkad eo jej aikuji ñe jej riit Baibõl̦, im etke? (Matu 24:15)

⁷ Jesus ear kwal̦o̦k kõn juon kadkad aorõk me jej aikuji bwe jen maroñ mel̦el̦e ta ko jej riiti ilo Naanin Anij—men in ej lol̦o̦kjen̦. (Riit Matu 24:15.) Ta in lol̦o̦kjen̦? Ej maroñ eo ñan loe im jel̦ã wãween an juon mel̦el̦e ekkejell̦o̦k ippãn bar juon mel̦el̦e im wãween an oktak jãn bar juon mel̦el̦e, im ñan kile men ko me rejjab lukkuun alikkar. Kobal̦o̦k ippãn men in, ãinwõt an kar Jesus ba, jej aikuj lol̦o̦kjen̦ bwe jen maroñ kile m̦akũtkũt ko rej wal̦o̦k me rej kajejjet kũtien kanaan ko ilo Baibõl̦. Jej bareinwõt aikuji kadkad in bwe jen maroñ lukkuun bõk tokjãn jãn aolep men ko jej riiti ilo Baibõl̦.

8. Ewi wãween jemaroñ riit Baibõl̦ kõn lol̦o̦kjen̦?

⁸ Jeova ej lel̦o̦k lol̦o̦kjen̦ ñan ri-karejar ro an. Kõn men in, jar ñane im kajjitõk ippãn bwe en jipañ eok ejaake kadkad in. (JK. 2:6) Ewi wãween am̦ maroñ jerbale jar eo am̦? Lukkuun etale men ko kwõj riiti, im lale ewi wãween an ekkejell̦o̦k ippãn men ko jet em̦õj am̦ jel̦ã kaki. Ñan bõk kein jipañ, lale bokin katak ko ad, ãinwõt Bok in Jipañ Ri Kõnnaan ro an Jeova ñan Kappok Mel̦el̦e. Kein katak kein renaaj jipañ eok ñan jel̦a mel̦el̦ein eoon ko ilo Baibõl̦ im ñan lale wãween ko kwõmaroñ jerbali eoon kein ilo mour eo am̦. (Hib. 5:14) Ilo am̦ riit kõn lol̦o̦kjen̦, enaaj l̦apl̦o̦k am̦ mel̦el̦e Baibõl̦ eo.

PUKOT BOIN KO RAORÕK

9. Ta katak eo eaorõk ilo Naanin Anij me Saddusi ro rar kõjekdo̦o̦ne?

⁹ Saddusi ro rar lukkuun jel̦ã kobban bok ko l̦alem jinointata ilo Jeje ko jãn kajin Hibru, bõtab rar kõjekdo̦o̦ne katak ko raorõk ilo bok kein. Ñan waanjoñak, lale wãween an kar Jesus uwaak ke Saddusi ro rar jum̦aiki im kajitũkini kõn jerkakpeje eo. Ear kajjitõk ippãer: “Ta kom̦ij jañin riiti men eo Moses ear je kõn an Anij kar kõnono ñane jãn wõjke eo eurur ke? Anij ear kõnono kõn ro remej me renaaj bar mour ke ear ba: ‘Ña ij Anij eo an Ebream, Aisak, im Jekob.’” (Mark 12:18, 26) Meñe elõñ alen an kar Saddusi ro riiti eoon kein, ak kajjitõk eo an Jesus ear kaalikkar bwe rar kõjekdo̦o̦ne juon katak eaorõk ilo Naanin Anij—katak eo kõn jerkakpeje.—Mark 12:27; Luk 20:38.d

10. Ta ko jej aikuj lukkuun l̦õmn̦ak kaki ñe jej riit?

¹⁰ Ta eo jemaroñ katak? Jej katak bwe jekõn̦aan lukkuun l̦õmn̦ak kõn aolep men ko me jemaroñ katak jãn juon eoon ak juon bwebwenato ilo Baibõl̦. Jejjab kõn̦aan mel̦el̦e wõt katak ko repidodo ak jekõn̦aan bareinwõt mel̦el̦e kõn katak im naanin kakapilõk ko rem̦wilal̦ me emaroñ jab pidodo ad loi.

11. Ekkejell̦o̦k ippãn 2 Timote 3:16, 17, ewi wãween kwõmaroñ loe boin ko raorõk jãn Baibõl̦ eo?

¹¹ Ewi wãween kwõmaroñ loe boin ko raorõk ñe kwõj riiti Baibõl̦ eo? L̦õmn̦ak kõn ta eo 2 Timote 3:16, 17 ej ba. (Riit.) Eoon in ej ba bwe “aolep Jeje ko . . . ewõr tokjãer” ñan (1) katakin, (2) kauwe, (3) kajim̦we, im (4) kammineneik kõj. Kwõmaroñ bar bõk tokjãn jãn wãween kein emãn ñe kwõj riiti bok ko ilo Baibõl̦ me ejeja am̦ kõjerbali. Etale bwebwenato eo ñan lale ta eo ej katakin eok kõn Jeova, karõk eo an, im naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦. L̦õmn̦ak kõn wãween an Baibõl̦ eo maroñ jipañ kauweik eok. Kwõmaroñ bõk tokjãn jãn men in ikijjeen am̦ lale wãween an eoon ko maroñ jipañ eok ñan kile im jum̦aik kõn̦aan ak l̦õmn̦ak ko rebõd, im ñan dãpij wõt am̦ tiljek ñan Jeova. Etale wãween am̦ maroñ kõjerbal eoon ko ñan kajim̦we l̦õmn̦ak ko rebõd, bõlen juon l̦õmn̦ak me kwaar roñ an juon armej ba ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Im pukot wãween ko me eoon ko remaroñ kammineneik eok ñan bõk l̦õmn̦ak eo an Jeova. Ñe kwõj keememej wõt wãween kein emãn, kwõnaaj loe boin ko raorõk me renaaj jipañ eok ñan kal̦apl̦o̦k am̦ bõk tokjãn jãn men ko kwõj riiti ilo Baibõl̦.

KÕTL̦O̦K AN MEN KO KWÕJ RIITI L̦AME EOK

12. Etke Jesus ear kajitũkin Parisi ro “Ta kom̦ar jab riit?”

¹² Jesus ear bareinwõt kwal̦o̦k kajjitõk eo “Ta kom̦ar jab riit?” ñan kaalikkar bwe ear bõd an Parisi ro l̦õmn̦ak kõn Naanin Anij. (Matu 12:1-7)e Ilo iien eo, Parisi ro rar ba bwe ri-kal̦oor ro an Jesus rar rupe kien eo kõn raanin Jabõt. Ke Jesus ear uwaake er, ear kwal̦o̦k ruo waanjoñak jãn Naanin Anij ekoba ãlijtok juon eoon jãn bokin Hoseia ñan kwal̦o̦k bwe Parisi ro rar jab mel̦el̦e kõn unin kar kõm̦m̦ane kien eo kõn raanin Jabõt im bwe rar likjab in kwal̦o̦k tũriam̦o. Etke men ko me em̦m̦aan rein rar riiti ilo Naanin Anij rar jab l̦ame er? Kõnke rar riit ñan pukot likjab ko ippãn ro jet im kõn juon jitũbõn utiej bõro. Kõn aer ãindein, men in ear bõbraik er jãn aer mel̦el̦e kõn men ko rej riiti.—Matu 23:23; Jon 5:39, 40.

13. Kain l̦õmn̦ak rot eo jej aikuj bõke ñe jej riiti Baibõl̦ eo, im etke?

¹³ Jej katak jãn naan ko an Jesus bwe jej aikuj bõk l̦õmn̦ak ko rejim̦we ñe jej riiti Baibõl̦ eo. Ijello̦kun ad ãinwõt Parisi ro, jej aikuj juon eo ettã bũruon im em̦õn̦õn̦õ in katak. Jej aikuj, “ilo ineem̦m̦an, . . . bõk naan eo kar kalibwini” ilo kõj. (Jem. 1:21) El̦aññe jej juon eo eineem̦m̦an, jenaaj kõtl̦o̦k bwe Naanin Anij en ukot kain armej rot kõj. El̦aññe jekõn̦aan bwe men ko jej katak ilo Baibõl̦ kõn tũriam̦o, jouj, im yokwe ren l̦ame kõj, jej aikuj kõjparok kõj jãn ad pukot likjab ko ippãn ro jet im jãn an utiej bũruod.

14. Ewi wãween ad maroñ jel̦ã el̦aññe jej kõtl̦o̦k an Baibõl̦ eo l̦ame kõj? (Bar lale pija ko.)

¹⁴ Wãween ad kõm̦m̦an ñan ro jet emaroñ kaalikkar el̦aññe jej kõtl̦o̦k bwe Naanin Anij en l̦ame kõj. Parisi ro rar jab kõtl̦o̦k bwe Naanin Anij en jelõt im tõpar bũrueer, kõn men in rar “liaakel̦o̦k ro ejjel̦o̦k rueer.” (Matu 12:7) Ãindeinl̦o̦k wõt, wãween ad watõk im kõm̦m̦an ñan ro jet ej kaalikkar el̦aññe em̦õj ad kõtl̦o̦k bwe Naanin Anij en l̦ame kõj. Ñan waanjoñak, ekkã ad ke kwal̦o̦k kõn men ko rem̦m̦an jej loi ippãn ro jet, ak el̦ap wõt ke ad kwal̦o̦k kõn likjab ko aer? Jej ke juon eo ejel̦ã kwal̦o̦k tũriam̦o im epojakin jeorl̦o̦k an ro jet bõd, ak jej ke juon eo me eitok wõt bwe en kõrraat im dãpij an illu? Ad etale kõj make ilo wãween in emaroñ kaalikkar el̦aññe jej kõtl̦o̦k an men ko jej riiti l̦ame l̦õmn̦ak, eñjake, im kõm̦m̦an ko ad.—1 Tim. 4:12, 15; Hib. 4:12.

AD RIIT NAANIN ANIJ EJ TÕLL̦O̦K KÕJ ÑAN AD M̦ÕN̦ÕN̦Õ

15. Ewi wãween an kar Jesus eñjake kõn Naanin Anij?

¹⁵ Jesus ear yokwe Naanin Anij, im naan ko ilo Sam 40:8 rar kanaan kõn wãween an nãj Jesus eñjake kõn Naanin Anij. Ej ba: “I lañlõñ in kõm̦anm̦an ankilaam̦, O aõ Anij, aet kiõm̦ ej pãd ilowaan bũruõ.” Tokjãn men in, Jesus ear m̦õn̦õn̦õ im lo el̦ap tõprak ilo an karejar ñan Jeova. Kõj bareinwõt jemaroñ m̦õn̦õn̦õ im lo el̦ap tõprak el̦aññe jej kate kõj ñan kõm̦m̦an bwe Naanin Anij en pãd ilo bũruod.—Sam 1:1-3.

16. Ta ko kwõnaaj kõm̦m̦ani ñan kal̦apl̦o̦k am̦ bõk tokjãn jãn am̦ riiti Naanin Anij? (Lale bo̦o̦k eo etan “Naan ko an Jesus Remaroñ Jipañ Eok ñan Mel̦el̦e Men ko Kwõj Riiti.”)

¹⁶ Ekkejell̦o̦k ippãn naan ko an Jesus im joñak eo an, jen kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween ad riiti Baibõl̦ eo. Jemaroñ kal̦apl̦o̦k ad mel̦el̦e eoon ko ikijjeen ad jar, bõk ad iien ñe jej riit, kwal̦o̦k kajjitõk ko, im je jet naan ko. Jemaroñ kõjerbal lol̦o̦kjen̦ ilo ad lukkuun etale men ko jej riiti ikijjeen ad bõk jipañ jãn bok ko ad me rej pedped ioon Baibõl̦. Jemaroñ kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kilen kõjerbale Baibõl̦ eo, ekoba eoon ko ejjab lukkuun l̦ap ad kõjerbali ikijjeen ad pukot boin ko raorõk ilo eoon kein. Im jemaroñ kõtl̦o̦k bwe Naanin Anij en l̦ame kõj ikijjeen ad dãpij wõt l̦õmn̦ak ko rejim̦we ñe jej riit. Ñe jej jerbali aolepen men kein, enaaj l̦apl̦o̦k ad bõk tokjãn jãn ad riit Baibõl̦ im jenaaj epaakel̦o̦k wõt Jeova.—Sam 119:17, 18, UBS; Jem. 4:8.