Животна приказна

Јехова дава ‚сила која ја надминува нормалната‘

РАСКАЖАЛА ХЕЛЕН МАРКС

Беше еден спарен летен ден во 1986 година. Јас бев единствената што чекаше на еден од најтивките аеродроми во Европа. Тоа беше во Тирана, главниот град на Албанија, која се прогласи за „прва атеистичка држава во светот“.

СО ИЗМЕШАНИ чувства на несигурност и вознемиреност, гледав додека еден вооружен службеник почна да ми го претресува багажот. Ако направев или кажев нешто што ќе го натераше да се посомнева, резултатот можеше да биде да ме истераат од државата, а луѓето што ме чекаа надвор да завршат во затвор или во работнички камп. За среќа, можев да го охрабрам службеникот да биде попријателски расположен така што му понудив гума за џвакање и колачиња. Но, како јас, жена во средината на своите 60-ти години, се најдов во ваква ситуација? Зошто би го оставила својот удобен живот и би ризикувала да се обидувам да ги унапредувам интересите на Царството во едно од последните упоришта на маркс-ленинизмот?

Болежливо девојче со многу прашања

Две години откако сум се родила, во 1920, во Иерапетра (Крит), татко ми умрел од пневмонија. Мајка ми била сиромашна и неписмена. Јас бев најмалото од четирите деца, и бидејќи страдав од жолтица, бев бледа и болежлива. Соседите ѝ предложиле на мајка ми своето внимание и ограничени средства да ги посвети на трите поздрави деца и мене да ме остави да умрам. Среќна сум што не го послушала тој совет.

За да се осигура дека душата на татко ми ќе почива на небото, мајка ми често одеше на гробишта, обично користејќи ги услугите на еден православен свештеник. Но, тие услуги не беа баш евтини. Сѐ уште се сеќавам на еден многу студен божиќен ден, кога таа се врати од гробишта, влечејќи ме мене со себе. Штотуку му ги дадовме последните пари на свештеникот. Откако нам децата ни зготви за јадење малку зеленчук, мајка ми се повлече во другата соба, со празен стомак и со образи натопени со солзи од очај. По некое време собрав храброст да појдам кај свештеникот и да го прашам зошто татко ми умрел и зошто мојата сиромашна мајка мора да му плаќа на свештеникот. Тој одговори со срамежлив шепот: „Бог го зеде. Така е тоа. Ќе пребродите“.

Ми беше тешко да го усогласам неговиот одговор со Господовата молитва, која ја научив на училиште. Сѐ уште се сеќавам на нејзините прекрасни и смисловни уводни зборови: „Татко наш, кој си на небесата, нека се свети името твое. Нека дојде царството твое. Нека биде волјата твоја, како на небото така и на земјата“ (Матеј 6:9, 10). Ако Бог мислел да се врши неговата волја на Земјата, зошто мораме да страдаме толку многу?

За малку ќе го добиев одговорот на тоа прашање кога, во 1929, Емануел Лионудакис, полновремен проповедник на Јеховините сведоци, дојде кај нас дома.a Кога мајка ми го праша што сака, тој не рече ни збор, туку ѝ врачи картичка со сведоштво. Таа ми ја даде картичката да ја прочитам. Бидејќи имав само девет години, малку можев да сфатам. Мислејќи дека проповедникот што нѐ посети е нем, мајка ми му одговори: „Кутриот! Ти не можеш да зборуваш, јас не можам да читам“. Потоа љубезно му ја покажа вратата.

По неколку години го најдов одговорот. Брат ми, Емануел Патеракис, од истиот полновремен министер ја доби брошурата Where Are the Dead? (Каде се мртвите?), издадена од Јеховините сведоци.b Откако ја прочитав, ми олесна кога дознав дека Бог не е тој што го зел татко ми. Сфатив дека смртта е последица од човечката несовршеност и дека татко ми чека воскресение за живот на рајската Земја.

„Оваа книга ве уништи!“

Библиската вистина ни ги отвори очите. Најдовме една стара Библија што му припаѓала на татко ми и почнавме да ја проучуваме, честопати на светлина од свеќа околу огништето. Бидејќи бев единствената девојка во тоа место што покажуваше интерес за Библијата, не бев вклучена во активностите на малата локална група Сведоци. Извесно време сериозно верував — иако неисправно — дека оваа религија е само за мажи.

Одушевеноста на брат ми за делото на проповедање ми беше извор на инспирација. Не потраја долго и полицијата почна да покажува интерес за нашето семејство, редовно посетувајќи нѐ во секое време од денот и ноќта за да го бара Емануел и да бара литература. Живо се сеќавам кога дојде еден свештеник со цел да нѐ убеди да ѝ се вратиме на црквата. Кога Емануел му покажа од Библијата дека Божјето име е Јехова, свештеникот ја грабна Библијата, замавна заканувачки со неа пред лицето на брат ми и извика: „Оваа книга ве уништи!“

Во 1940 година, кога одби да служи војска, Емануел беше уапсен и испратен на албанскиот фронт. Изгубивме контакт со него и помисливме дека умрел. Меѓутоа, по две години, неочекувано добивме од него писмо, кое го имаше испратено од затвор. Беше жив и здрав! Еден од стиховите што ги имаше цитирано во тоа писмо неизбришливо ми се врежа во умот: „Зашто очите Господови ја гледаат целата земја, за да им помагаат на оние, чие што срце наполно Му е предадено Нему“ (2. Летописи 16:9, СП). Колку само ни беше потребно такво охрабрување!

Од затворот Емануел беше во состојба да замоли некои браќа да ме посетат. Веднаш беа организирани тајни христијански состаноци на една фарма надвор од градот. Не ни знаевме дека нѐ набљудуваат! Една недела нѐ опколија вооружени полицајци. Нѐ ставија во еден отворен камион и парадираа со нас низ градот. Сѐ уште можам да чујам како луѓето нѐ исмејуваат и се подбиваат со нас, но Јехова преку својот дух ни даде внатрешен мир.

Бевме преместени во еден друг град, каде што нѐ фрлија во многу мрачни и валкани ќелии. Тоалетот во мојата ќелија беше една отворена кофа што ја празнеа еднаш на ден. Бев осудена на осум месеци затвор затоа што ме сметаа за „учител“ на групата. Меѓутоа, еден брат што беше затворен таму уреди неговиот адвокат да го преземе нашиот случај, и тој можеше да издејствува наше ослободување.

Нов живот

Кога беше ослободен од затвор, Емануел почна да ги посетува собранијата во Атина како патувачки надгледник. Во 1947 се преселив таму. Најпосле, запознав една голема група Сведоци — не само мажи, туку и жени и деца. Конечно, во јули 1947 можев да го симболизирам моето предание на Јехова со крштавање во вода. Честопати сонував да станам мисионер и почнав да посетувам вечерно училиште за да научам англиски. Во 1950 станав пионер. Мајка ми се пресели кај мене, па и таа ја прифати библиската вистина. Остана Јеховин сведок сѐ до својата смрт, 34 години потоа.

Истата година го запознав Џон Маркс (Маркопулос), многу почитуван, духовен брат од Соединетите Држави. Џон беше роден во јужна Албанија, и откако имигрирал во Соединетите Држави станал Јеховин сведок. Во 1950 тој беше во Грција обидувајќи се да добие виза за Албанија — тогаш затворена земја под најстрогиот облик на комунизмот. Иако Џон го немаше видено своето семејство уште од 1936, не му беше дозволено да влезе во Албанија. Бев трогната од неговата огнена ревност за Јеховината служба и од неговата длабока љубов кон братството. Се венчавме на 3 април 1953. Тогаш се преселив во нашиот нов дом во Њу Џерси (САД).

За да се издржуваме додека бевме полновремени проповедници, Џон и јас имавме еден мал бизнис на брегот на Њу Џерси — подготвувавме појадок за рибарите. Работевме само во текот на летните месеци, од зори па сѐ до 9.00 наутро. Одржувајќи го животот едноставен и нашите приоритети сосредоточени на духовните активности, можевме поголемиот дел од времето да го минуваме во делото на проповедање. Низ годините бевме замолувани да се селиме во различни градови каде што имаше голема потреба од проповедници. Таму, со Јеховина помош, им помагавме на заинтересираните, основавме собранија и помагавме во изградбата на Сали на Царството.

Помагање на нашите браќа кои имаа потреба

Меѓутоа, ни се отвори еден возбудлив изглед. Одговорните браќа сакаа да воспостават комуникација со сохристијаните што живееја во балканските земји каде што нашите активности беа забранети. Со години Јеховините сведоци во тие земји беа отсечени од меѓународното братство, добивајќи малку или никаква духовна храна, и се соочуваа со сурово противење. Повеќето од нив беа под постојан надзор, а многумина беа во затвор или во работнички кампови. Итно им беа потребни библиски публикации, водство и охрабрување. На пример, една шифрирана порака што ја добивме од Албанија гласеше: „Молете го Господ за нас. Одат од куќа до куќа и конфискуваат литература. Не ни дозволуваат да проучуваме. Тројца се в затвор“.

Затоа, во ноември 1960 тргнавме на едно шестмесечно патување да посетиме некои од тие земји. Беше очигледно дека ни е потребна ‚сила која ја надминува нормалната‘, од Бог дадена храброст, смелост и остроумност за да ја извршиме својата мисија (2. Коринќаните 4:7). Прва наша дестинација беше Албанија. Купивме кола во Париз и тргнавме. Кога стигнавме во Рим, само Џон можеше да добие виза за Албанија. Јас морав да продолжам за Атина, каде што го чекав.

Џон влезе во Албанија при крајот на февруари 1961 и таму остана до крајот на март. Во Тирана лично се сретнал со 30 браќа. Колку само биле возбудени кога ја добиле литературата и охрабрувањето што им беа многу потребни! Немале посета однадвор 24 години.

Џон беше трогнат од интегритетот и истрајноста на тие браќа. Дозна дека многумина ја имале изгубено својата работа и биле затворени затоа што не учествувале во активностите на комунистичката држава. Особено беше трогнат кога двајца браќа, во своите 80-ти години, му дале донација од околу 100 долари за делото на проповедање. Со години ги штеделе од своите мизерни државни пензии.

Последен ден од престојот на Џон во Албанија беше 30 март, 1961 — датумот на Меморијалот на Исусовата смрт. Џон го одржал говорот за Меморијалот пред 37 присутни. На крајот од говорот, браќата брзо го изнеле Џон на задната врата и го одвезле до пристаништето Драч, каде што се качил на еден турски трговски брод што пловел кон Пиреј (Грција).

Бев среќна што се врати здрав и жив. Сега можевме да продолжиме со останатиот дел од нашето ризично патешествие. Патот нѐ одведе низ три други балкански земји каде што нашето дело беше забрането — ризична авантура, со оглед на тоа што носевме библиска литература, машини за чукање и други работи. Имавме предност да запознаеме некои многу лојални браќа и сестри, кои беа спремни да си ги ризикуваат работните места, слободата, па дури и животите за Јехова. Нивната ревност и вистинска љубов беа извор на инспирација. Бевме импресионирани и од тоа што Јехова даваше ‚сила која ја надминува нормалната‘.

Откако успешно го завршивме патувањето, се вративме во Соединетите Држави. Во годините потоа, продолживме да користиме различни начини во обидот да испратиме литература во Албанија и да добиваме извештаи за активностите на нашите браќа.

Често на патувања, во опасности

Годините поминуваа, и смртта на Џон во 1981, кога имаше 76 години, ме остави сама. Внука ми, Евангелија, и нејзиниот сопруг, Џорџ Орфанидис, љубезно ме зедоа кај нив и оттогаш ми даваат драгоцена емоционална и практична поддршка. И самите беа сведоци на Јеховината поддршка додека служеа под забрана во Судан.c

На крајот беше направен нов обид да се комуницира со нашите браќа во Албанија. Со оглед на тоа што роднините на мојот сопруг живееја таму, ме прашаа дали ќе бидам спремна да отпатувам во таа земја. Секако дека бев спремна!

По месеци постојани напори, во мај 1986 можев да добијам виза од албанската амбасада во Атина. Членовите на дипломатскиот персонал остро ме предупредија дека ако нешто тргне наопаку, да не очекувам помош од надворешниот свет. Кога му пристапив на еден службеник во патничка агенција за да купам авионска карта за Албанија, тој беше шокиран. Не дозволувајќи стравот да ме запре, наскоро се најдов на единствениот седмичен авион од Атина за Тирана. Во истиот авион се наоѓаа само уште тројца многу стари Албанци; биле во Грција од медицински причини.

Веднаш штом авионот слета, бев внесена во една празна барака што служеше како царинска канцеларија. Брат му и сестра му на мојот сопруг, иако не беа Јеховини сведоци, беа спремни да ми помогнат да воспоставам контакт со неколку локални браќа. Според законот, тие мораа да го информираат управникот на општината за моето пристигнување. Како резултат на тоа, полицијата многу добро ме набљудуваше. Затоа, моите роднини ми предложија да останам кај нив дома, а тие да ги побараат двајцата браќа што живееја во Тирана и да ги доведат кај мене.

Во тоа време она што знаевме беше дека во цела Албанија има само девет предадени браќа. Годините на забрана, прогонство и силен надзор ги беа направиле многу претпазливи. Лицата им беа избраздени со длабоки брчки. Откако ја придобив довербата на двајцата браќа, нивното прво прашање беше: „Каде се Стражарските кули?“ Со години имале само два примерока од постари книги — немаа дури ни Библија.

Надолго раскажуваа за суровите мерки што режимот ги имал преземено против нив. Го спомнаа случајот со еден драг брат што бил одлучен да остане политички неутрален на некои претстојни избори. Со оглед на тоа што државата контролирала сѐ, тоа значело дека неговото семејство нема да добие никаква храна. Сите негови деца што биле во брак и нивните семејства би биле испратени в затвор, иако немале врска со неговите религиозни верувања. Беше кажано дека ноќта пред изборите, членовите на семејството од страв го убиле овој брат, го фрлиле неговото тело во бунар и подоцна тврделе дека тој се уплашил и се самоубил.

Сиромаштијата на тие сохристијани беше нешто што го кине срцето. Сепак, кога се обидов да им дадам по една банкнота од 20 долари, тие одбија со зборовите: „Сакаме само духовна храна“. Тие драги браќа со децении живееја под еден тоталитарен режим кој успешно ги имаше индоктринирано повеќето луѓе од населението да станат атеисти. Но, нивната вера и решеност беа исто толку силни како и кај Сведоците на други места. Јеховината способност да дава ‚сила која ја надминува нормалната‘, дури и под најтешки околности, навистина ми остави впечаток во времето кога ја напуштив Албанија, по две седмици.

Исто така, имав предност да ја посетам Албанија во 1989 и повторно во 1991. Како што слободата и религијата во таа земја постепено процветуваа, бројот на обожаватели на Јехова брзо се зголемуваше. Грстот предадени христијани што ги имаше во 1986 прерасна на над 2.200 активни објавители. Меѓу нив беше Мелпо, сестрата на мојот сопруг. Може ли да има некакво сомневање дека Јеховиниот благослов беше врз таа верна група?

Со Јеховината моќ, исполнет живот

Кога ќе погледнам наназад, уверена сум дека нашиот труд — на Џон и мојот — не беше залуден. Ние ја употребивме нашата младешка сила на најкорисниот можен начин. Нашата кариера во полновремената служба беше посмисловна од која и да е друга кариера по која можевме да се стремиме. Се радувам заради многуте драги поединци на кои им помогнавме да ја дознаат библиската вистина. Сега, кога сум во напредната старост, можам со цело срце да ги охрабрам помладите да ‚си спомнуваат за својот Создател во деновите на својата младост‘ (Проповедник 12:1).

И покрај тоа што имам 81 година, сѐ уште можам да служам како полновремен објавител на добрата вест. Станувам рано и им сведочам на луѓето на автобуските станици, на паркиралиштата, на улиците, во продавниците или во парковите. Проблемите на староста сега ми го отежнуваат животот, но моите љубезни духовни браќа и сестри — моето големо духовно семејство — како и семејството на внука ми, ми даваат вистинска поддршка. Пред сѐ, научив дека „силата која ја надминува нормалната [е] од Бог, а не од нас“ (2. Коринќаните 4:7).

[Фусноти]

[Слика на страница 25]

Горе: Џон (сосема лево), јас (во средина), со брат ми Емануел од мојата лева страна и мајка ми од неговата лева страна, со група Бетелити во Атина, 1950

[Слика на страница 25]

Лево: Со Џон на нашата работа на брегот на Њу Џерси, 1956

[Слика на страница 26]

Обласен конгрес во Тирана, 1995

[Слика на страница 26]

Бетелски комплекс, Тирана. Завршен во 1996

[Слика на страница 26]

Со внука ми Евангелија Орфанидис (десно) и нејзиниот сопруг Џорџ

[Слика на страница 26]

Горе: статија од „Стражарска кула“ од 1940, тајно преведена на албански