ബൈബിൾ—ദൈവ​ത്തിൽനി​ന്നുള്ള സന്ദേശം

യഹോ​വ​യു​ടെ നിശ്വസ്‌ത വചനമായ ബൈബിൾ അല്ലെങ്കിൽ വിശുദ്ധ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ എക്കാല​ത്തെ​യും മഹത്തായ പുസ്‌ത​ക​മാ​യി തിരി​ച്ച​റി​യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഇതിനു കാരണം അതിന്റെ കാലപ്പ​ഴക്കം, മൊത്ത​ത്തി​ലുള്ള പ്രചാരം, മൊഴി​മാ​റ്റം ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന ഭാഷക​ളു​ടെ എണ്ണം, സാഹി​ത്യ​ത്തി​ലെ ഒരു ഉത്തമസൃ​ഷ്ടി എന്ന നിലയി​ലുള്ള അതിന്റെ മാഹാ​ത്മ്യം, മുഴു​മ​നു​ഷ്യ​വർഗ​വും അതിനു കൽപ്പി​ക്കുന്ന വലിയ പ്രാധാ​ന്യം എന്നിവ​യാണ്‌. മറ്റെല്ലാ പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും വ്യത്യ​സ്‌ത​മായ അത്‌ ഒന്നി​ന്റെ​യും അനുക​ര​ണമല്ല. തനതായ ഗുണവി​ശേ​ഷങ്ങൾ പ്രകടി​പ്പി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ അത്‌ അതിന്റെ നിരു​പ​മ​നായ ഗ്രന്ഥകർത്താ​വി​നു മഹത്ത്വം കരേറ്റു​ന്നു. അനേകം ശത്രു​ക്ക​ളു​ടെ വെറുപ്പു സമ്പാദി​ച്ച​തി​നാൽ മറ്റൊരു പുസ്‌ത​ക​വും അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത​വി​ധം വന്യമായ എതിർപ്പു​കൾ നേരി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്നു​വെ​ന്ന​തും അതിനെ വ്യതി​രി​ക്ത​മാ​ക്കു​ന്നു.

ലത്തീൻ ഭാഷയി​ലൂ​ടെ വരുന്ന “ബൈബിൾ” എന്ന പദം, “ചെറു​പു​സ്‌ത​കങ്ങൾ” എന്നർഥ​മുള്ള ബിബ്ലിയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിൽനിന്ന്‌ എടുത്ത​താണ്‌. ഈ ശേഖരം ആശയവി​നി​യമം നടത്തുന്ന ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ലിഖി​ത​മൊ​ഴി​ക​ളാണ്‌. അതായത്‌ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ വചനമാണ്‌. ‘യഹോ​വ​യു​ടെ വായിൽനി​ന്നു പുറ​പ്പെ​ടുന്ന വചനം’ (ആവർത്ത​ന​പു​സ്‌തകം 8:3), ‘യഹോവ കല്‌പി​ച്ചി​ട്ടുള്ള വചനങ്ങൾ’ (യോശുവ 24:27), ‘യഹോ​വ​യു​ടെ കല്‌പ​നകൾ’ (എസ്രാ 7:11), “യഹോ​വ​യു​ടെ ന്യായ​പ്ര​മാ​ണം,” “യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷ്യം,” “യഹോ​വ​യു​ടെ ആജ്ഞകൾ” (സങ്കീർത്തനം 19:7, 8), “യഹോ​വ​യു​ടെ അരുള​പ്പാ​ടു” (യെശയ്യാ​വു 38:4), ‘ദൈവ​ത്തി​ന്റെ വായിൽകൂ​ടി വരുന്ന വചനം’ (മത്തായി 4:4), ‘കർത്താ​വി​ന്റെ വചനം’ (1 തെസ്സ​ലൊ​നീ​ക്യർ 4:15) എന്നീ പദപ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും ഇതു മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന​താണ്‌. ഈ രേഖകളെ കൂടെ​ക്കൂ​ടെ “ദൈവ​ത്തി​ന്റെ” വിശുദ്ധ “അരുള​പ്പാ​ടു​കൾ” ആയിട്ടാണ്‌ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.—റോമർ 3:2; പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 7:38; എബ്രായർ 5:12; 1 പത്രൊസ്‌ 4:11.

ബൈബി​ളി​ന്റെ ഉള്ളടക്കം

ഉള്ളടക്ക​ത്തിൽ ഈ സർവോ​ത്തമ ഗ്രന്ഥം ഭൂതകാ​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു വെളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു, വർത്തമാ​ന​കാ​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു, ഭാവി​കാ​ലം മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യു​ക​യും ചെയ്യുന്നു. ആരംഭ​ത്തിൽതന്നെ അവസാ​ന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അറിയാ​വുന്ന ഒരുവനു മാത്രം ചെയ്യാൻ സാധി​ക്കുന്ന സംഗതി​യാ​ണിത്‌. (യെശയ്യാ​വു 46:10) ആകാശ​ത്തി​ന്റെ​യും ഭൂമി​യു​ടെ​യും സൃഷ്ടി​പ്പി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറഞ്ഞു​കൊണ്ട്‌ ആരംഭി​ക്കുന്ന ബൈബിൾ തുടർന്ന്‌ ഭൂമിയെ മനുഷ്യ​വാ​സ​ത്തി​നാ​യി ഒരുക്കുന്ന സംഭവ​ങ്ങ​ളു​ടെ വിസ്‌ത​രി​ച്ചുള്ള ഒരു വിവരണം നൽകുന്നു. അതിനു​ശേഷം മനു​ഷ്യോ​ത്‌പത്തി—ഒരു ജീവദാ​താ​വിൽനി​ന്നു മാത്രം ജീവൻ ഉത്ഭവി​ക്കുന്ന വിധം—സംബന്ധിച്ച യഥാർഥ ശാസ്‌ത്രീയ വിശദീ​ക​രണം നൽകുന്നു—ഇപ്പോൾ ഗ്രന്ഥകർത്താ​വി​ന്റെ സ്ഥാനത്തുള്ള സ്രഷ്ടാ​വി​നു മാത്രം വിശദീ​ക​രി​ക്കാൻ സാധി​ക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ. (ഉല്‌പത്തി 1:26-28; 2:7) എന്തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ആളുകൾ മരിക്കു​ന്ന​തെ​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിവര​ണ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ബൈബി​ളിൽ ആദി​യോ​ടന്തം നിറഞ്ഞു​നിൽക്കുന്ന അതിന്റെ സുപ്ര​ധാന പ്രതി​പാ​ദ്യ​വി​ഷ​യ​വും അവതരി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. വാഗ്‌ദത്ത സന്തതി​യായ ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ കീഴി​ലുള്ള യഹോ​വ​യു​ടെ രാജ്യം മുഖേന സാധ്യ​മാ​കുന്ന അവന്റെ പരമാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ സംസ്ഥാ​പ​ന​വും ഭൂമി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള അവന്റെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തി​ന്റെ ആത്യന്തിക നിവൃ​ത്തി​യും ഉൾപ്പെ​ടുന്ന ഈ പ്രതി​പാ​ദ്യ​വി​ഷയം ‘സ്‌ത്രീ​യു​ടെ സന്തതി’യെക്കു​റി​ച്ചു പറയുന്ന ആദ്യ പ്രവച​ന​ത്തിൽ സംക്ഷേ​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. (ഉല്‌പത്തി 3:15) “സന്തതി”യെക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഈ പ്രവച​ന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ വീണ്ടും സൂചി​പ്പി​ച്ചത്‌ 2,000-ത്തിലേറെ വർഷത്തി​നു ശേഷം ദൈവം അബ്രാ​ഹാ​മി​നോട്‌ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞ​പ്പോ​ഴാണ്‌: “നിന്റെ സന്തതി മുഖാ​ന്തരം ഭൂമി​യി​ലുള്ള സകലജാ​തി​ക​ളും അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ടും.” (ഉല്‌പത്തി 22:18) 800 വർഷം പിന്നി​ട്ട​ശേഷം അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്റെ പിൻഗാ​മി​യായ ദാവീദ്‌ രാജാ​വു​മാ​യി വീണ്ടും വാഗ്‌ദാ​നം പുതുക്കി. കാലം കടന്നു​പോ​കവേ യഹോ​വ​യു​ടെ പ്രവാ​ച​ക​ന്മാർ പ്രതീ​ക്ഷ​യു​ടെ ഈ തീനാളം പ്രഭാ​പൂർണ​മാ​യി അണയാതെ സൂക്ഷിച്ചു. (2 ശമൂവേൽ 7:12, 16; യെശയ്യാ​വു 9:6, 7) ദാവീ​ദിന്‌ 1,000-ത്തിലേറെ വർഷം കഴിഞ്ഞും ഏദെനി​ലെ ആദ്യത്തെ പ്രവച​ന​ത്തിന്‌ 4,000 വർഷത്തി​നു ശേഷവും വാഗ്‌ദത്ത സന്തതി​യായ യേശു​ക്രി​സ്‌തു പ്രത്യ​ക്ഷ​പ്പെട്ടു—“അവന്റെ പിതാ​വായ ദാവീ​ദി​ന്റെ സിംഹാ​സന”ത്തിന്റെ നിയമ​പ്ര​കാ​ര​മുള്ള അവകാശി. (ലൂക്കൊസ്‌ 1:31-33; ഗലാത്യർ 3:16) “സർപ്പ”ത്തിന്റെ ഭൗമസ​ന്ത​തി​യാൽ മരണത്തിൽ ചതയ്‌ക്ക​പ്പെട്ട ഈ “അത്യു​ന്ന​തന്റെ പുത്രൻ” ആദാമി​ന്റെ സന്തതി​കൾക്കു നഷ്ടപ്പെട്ട ജീവന്റെ അവകാശം വീണ്ടെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള മറുവില പ്രദാനം ചെയ്യു​ക​വഴി മനുഷ്യ​വർഗ​ത്തി​നു നിത്യ​ജീ​വൻ ലഭിക്കാ​നുള്ള ഒരേ​യൊ​രു മാർഗം തുറന്നു​കൊ​ടു​ത്തു. അതിനു​ശേഷം അവൻ ഉയർത്ത​പ്പെട്ടു. “പിശാ​ചും സാത്താ​നും എന്ന മഹാസർപ്പ​മായ പഴയ പാമ്പിനെ” താഴെ ഭൂമി​യി​ലേക്കു വലി​ച്ചെ​റി​യു​ന്ന​തി​നും ഒടുക്കം എന്നെ​ന്നേ​ക്കു​മാ​യി നശിപ്പി​ച്ചു കളയു​ന്ന​തി​നു​മുള്ള നിയമിത സമയം വരുന്ന​തു​വരെ അവൻ അവിടെ കാത്തി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ ഉല്‌പ​ത്തി​യിൽ അവതരി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ബൈബി​ളി​ന്റെ ശേഷിച്ച ഭാഗങ്ങ​ളി​ലു​ട​നീ​ളം വികസി​പ്പി​ക്കു​ക​യും വിപു​ല​മാ​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌ത ആ നിരു​പ​മ​മായ പ്രതി​പാ​ദ്യ​വി​ഷയം, വെളി​പ്പാ​ടി​ലെ അവസാ​നത്തെ അധ്യാ​യ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ഒരു പ്രൗഢ​മായ പരിസ​മാ​പ്‌തി​യി​ലെ​ത്തു​ന്നു—യഹോ​വ​യു​ടെ മഹത്തായ ഉദ്ദേശ്യം അവന്റെ രാജ്യം മുഖേന സ്ഥാപി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു പ്രതി​പാ​ദി​ക്കു​ക​വഴി.—വെളി​പ്പാ​ടു 11:15; 12:1-12, 17; 19:11-16; 20:1-3, 7-10; 21:1-5; 22:3-5.

വിവര​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു ഭണ്ഡാര​ഗൃ​ഹം

66 ചെറു​പു​സ്‌ത​ക​ങ്ങ​ള​ട​ങ്ങുന്ന ഈ ഗ്രന്ഥശാ​ല​യിൽ, രാജ്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും യഹോ​വ​യു​ടെ നാമ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​മുള്ള മുഖ്യ​പ്ര​തി​പാ​ദ്യ​വി​ഷയം മറ്റനേകം വിഷയ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിവര​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ഇഴചേർത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. കൃഷി, വാസ്‌തു​വി​ദ്യ, ജ്യോ​തി​ശ്ശാ​സ്‌ത്രം, രസതന്ത്രം, വാണി​ജ്യം, എൻജി​നീ​യ​റിങ്‌, മാനവ​സം​സ്‌കാ​ര​ശാ​സ്‌ത്രം, ഭരണത​ന്ത്രം, ശുചി​ത്വം, സംഗീതം, കവിത, ഭാഷാ​ശാ​സ്‌ത്രം, യുദ്ധത​ന്ത്രം തുടങ്ങി വിജ്ഞാ​ന​ത്തി​ന്റെ വ്യത്യസ്‌ത മണ്ഡലങ്ങ​ളിൽ അതു സ്‌പർശി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും അവയെ​ല്ലാം മുഖ്യ​പ്ര​തി​പാ​ദ്യ​വി​ഷയം വികസി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ സന്ദർഭ​വ​ശാൽ മാത്രം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​താണ്‌. അല്ലാതെ ഉപന്യാ​സ​മെന്ന നിലയി​ലല്ല. എന്തൊ​ക്കെ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും, പുരാ​വ​സ്‌തു ഗവേഷ​കർക്കും പുരാ​ലി​ഖിത പഠിതാ​ക്കൾക്കും ആവശ്യ​മായ വസ്‌തു​ത​ക​ളു​ടെ ഒരു ഭണ്ഡാരം​തന്നെ അതിലുണ്ട്‌.

ചരി​ത്ര​ത്തെ സത്യം​സ​ത്യ​മാ​യി അവതരി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ഭൂതകാ​ല​ത്തി​ന്റെ ആഴങ്ങളി​ലേക്ക്‌ ഇറങ്ങി​ച്ചെ​ല്ലു​ക​യും ചെയ്യുന്ന ഒരു കൃതി​യെന്ന നിലയിൽ ബൈബിൾ മറ്റെല്ലാ പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളെ​യും കടത്തി​വെ​ട്ടു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, പ്രവച​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ മേഖല​യി​ലാണ്‌ അത്‌ ഏറ്റവും മൂല്യ​വ​ത്താ​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. നിത്യ​ത​യു​ടെ രാജാ​വി​നു മാത്രം വെളി​പ്പെ​ടു​ത്താൻ സാധി​ക്കുന്ന രീതി​യിൽ അത്‌ കൃത്യ​ത​യോ​ടെ ഭാവി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യു​ന്നു. നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യുള്ള ലോക​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ ഒന്നിനു പുറകേ ഒന്നായുള്ള പ്രയാ​ണ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌—വർത്തമാ​ന​കാ​ലത്തെ പ്രസ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഉദയവും വിനാ​ശ​വും​പോ​ലും—ബൈബി​ളി​ലെ ദൂരവ്യാ​പ​ക​മായ പ്രവച​നങ്ങൾ പ്രാവ​ച​നി​ക​മാ​യി കൂട്ടി​യി​ണ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

ദൈവ​ത്തി​ന്റെ സത്യവ​ചനം വളരെ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മായ ഒരു രീതി​യിൽ മനുഷ്യ​നെ അജ്ഞതയിൽനി​ന്നും അന്ധവി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും മനുഷ്യ തത്ത്വശാ​സ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും മനുഷ്യ​രു​ടെ അർഥമി​ല്ലാത്ത ആചാര​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും സ്വത​ന്ത്ര​മാ​ക്കു​ന്നു. (യോഹ​ന്നാൻ 8:32) ‘ദൈവ​ത്തി​ന്റെ വചനം ജീവനും ചൈത​ന്യ​വു​മു​ള്ള​താണ്‌.’ (എബ്രായർ 4:12) ബൈബി​ളി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ നാം യഹോ​വ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അറിയു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല, ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മറുവി​ല​യാ​ഗം മൂലം ലഭിക്കുന്ന അത്ഭുത​ക​ര​മായ പ്രയോ​ജ​ന​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അറിയു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല, ദൈവ​ത്തി​ന്റെ നീതി​യുള്ള രാജ്യ​ത്തിൽ അല്ലെങ്കിൽ അതിൻകീ​ഴിൽ ലഭിക്കുന്ന നിത്യ​ജീ​വൻ പ്രാപി​ക്കാൻ എന്തെല്ലാം ചെയ്യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും അറിയു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല.

ബൈബിൾ മറ്റു വിധങ്ങ​ളി​ലും ഏറ്റവും പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മായ പുസ്‌ത​ക​മാണ്‌. കാരണം അത്‌, ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾക്ക്‌ ഇപ്പോൾ എങ്ങനെ ജീവി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന​തി​നും എങ്ങനെ തങ്ങളുടെ ശുശ്രൂഷ നിവർത്തി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന​തി​നും ഈ ദൈവ​പ്രി​യ​മി​ല്ലാത്ത, ഉല്ലാസ​പ്രി​യ​മായ വ്യവസ്ഥി​തി​യെ എങ്ങനെ അതിജീ​വി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന​തി​നു​മുള്ള നല്ല ബുദ്ധ്യു​പ​ദേശം നൽകുന്നു. തങ്ങളുടെ മനസ്സിനെ ലൗകിക ചിന്താ​ഗ​തി​യിൽനിന്ന്‌ അകറ്റി നിർത്തി​ക്കൊണ്ട്‌ “ഈ ലോക​ത്തി​ന്നു അനുരൂ​പ​മാ​കാ​തെ” ജീവി​ക്ക​ണ​മെന്ന്‌ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളോട്‌ ആവശ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. “ക്രിസ്‌തു​യേ​ശു​വി​ലുള്ള ഭാവ”മായ താഴ്‌മ​യു​ടെ അതേ മനോ​ഭാ​വം നട്ടുവ​ളർത്തി​ക്കൊ​ണ്ടും പഴയ വ്യക്തി​ത്വം ഉരിഞ്ഞു​ക​ളഞ്ഞ്‌ പുതി​യതു ധരിച്ചു​കൊ​ണ്ടു​മാണ്‌ അവർക്കി​തു ചെയ്യാൻ സാധി​ക്കു​ന്നത്‌. (റോമർ 12:2; ഫിലി​പ്പി​യർ 2:5-8; എഫെസ്യർ 4:23, 24; കൊ​ലൊ​സ്സ്യർ 3:5-10) ആത്മാവി​ന്റെ ഫലങ്ങളായ “സ്‌നേഹം, സന്തോഷം, സമാധാ​നം, ദീർഘക്ഷമ, ദയ, പരോ​പ​കാ​രം, വിശ്വ​സ്‌തത, സൌമ്യത, ഇന്ദ്രി​യ​ജയം” തുടങ്ങി​യവ—ഇവയെ സംബന്ധിച്ച്‌ ബൈബി​ളി​ലു​ട​നീ​ളം വളരെ​യേറെ എഴുത​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു—പ്രകട​മാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാണ്‌ ഇതി​ന്റെ​യർഥം.—ഗലാത്യർ 5:22, 23; കൊ​ലൊ​സ്സ്യർ 3:12-14.

അതു​കൊണ്ട്‌, നാം ഈ 20-ാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ “ഇരുണ്ട സ്ഥലത്തു പ്രകാ​ശി​ക്കുന്ന വിളക്കു​പോ​ലെ അതിനെ [ബൈബി​ളി​നെ] കരുതി​ക്കൊ”ള്ളുന്നതി​നു പരി​ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു. (2 പത്രൊസ്‌ 1:19; സങ്കീർത്തനം 119:105) കാരണം, “യഹോ​വ​യു​ടെ ന്യായ​പ്ര​മാ​ണ​ത്തിൽ സന്തോഷി”ക്കുകയും വായി​ക്കുന്ന സംഗതി​കൾ പ്രവൃ​ത്തി​പ​ഥ​ത്തിൽ കൊണ്ടു​വ​രു​ക​യും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തി​യാണ്‌ അഭിവൃ​ദ്ധി പ്രാപി​ക്കു​ക​യും സന്തുഷ്ട​നാ​യി​രി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യു​ന്നത്‌.—സങ്കീർത്തനം 1:1, 2; യോശുവ 1:8.