Zĩ-likri

Tõnd sã n bao n bãng a Zeezi, d na n tall a Zeezi tagsgã buudu, la d maand wa yẽ. D sã n modgd n bãngd a Zeezi tagsg la d rɩkd a togs-n-taare, tõnd ne yẽ zoodã na n maneg n paasame. La wãn to la d tõe n dɩk a togs-n-taare? Wala makre, sẽn da pak a Zeezi n yɩɩd yaa a sõng nebã lakae, pa a maan sẽn noom-a bal ye. (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3) Woto kɩtame t’a ra sakd n mongd a menga, la a kõt nebã sugri. A ra pa basd tɩ nebã sẽn yet bũmb ning a zugã kɩt t’a sũur yik tao-tao ye. (Zã 1:46, 47) A ra pa basd me tɩ nebã kongrã kɩt t’a tags tɩ b pa tol n tõe wa toeem ye. (1 Tɩm. 1:12-14) A Zeezi yeelame: “Yãmb sã n nong taaba, nebã fãa na n bãngame tɩ yãmb yaa mam karen-biisi.” (Zã 13:35) Bɩ d sok d meng yaa: “Rẽ yĩnga, mam dɩkda a Zeezi togs-n-taar n maand m sẽn tõe fãa sẽn na yɩl tɩ laafɩ kell n zĩnd maam ne m tẽed-n-taasã sʋk bɩ?” w20.04 24 s. 11

Baa ne dũni ning pʋgẽ d sẽn be wã sẽn pid ne neb sẽn kãnegd a Zeova la b sãamd a yʋʋrã, y tõeeme n sɩd kɩt t’a yʋʋrã paam waoogre, la y wilg nebã t’a Zeova yaa sõngo, tɩrga, maan-neer la nonglem soaba. Y tõe n sõnga nebã tɩ b bãng tɩ yaa a Zeova sẽn dɩt a naamã to-to wã bal n sɩd zemse, la tɩ yaa yẽ bal n tõe n kɩt tɩ bõn-naandsã fãa paam laafɩ la sũ-noogo. (Yɩɩn. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) D sã n wa zãmsd d taabã Biiblã sẽn sɩd yetã, d nong n gomda Wẽnnaam naam sẽn ka to wã yelle, n yetẽ t’a Zeova bal n tar sor n na n yɩ yĩngr la tẽng Naaba. Woto sɩd zemsame. Yaa sɩd tɩ d segd n sõng-b lame tɩ b bãng Wẽnnaam noyã. La d sẽn dat n tɩ yɩɩdã yaa d sõng nebã tɩ b wa nong d Ba a Zeova, la b maan sɩd ne-a. Dẽnd d segd n sõng-b lame tɩ b bãng a Zeova zʋg-sõma wã neere, la d wilg-b a Zeova sẽn sɩd yaa Wẽnnaam ning buudã. (Eza. 63:7) D sã n zãmsd nebã woto, d na n sõng-b lame tɩ b nong a Zeova la b sak-a, b sẽn dat n maan sɩd ne-a wã yĩnga. w20.06 6 s. 16; 7 s. 19

B sẽn naan ninsaal kalkõtã to-to wã yaa yel-solemde. Y sẽn da wa n be y ma pʋgẽ wã, y kalkõtã bɩʋʋngã pa yɩ yaar ye. Bũmb fãa ra sigla sõma, tɩ minit fãa bɩ kalkõt selill-paal bãmb tusa wat n paasdẽ. Bãngdbã geelame n mik tɩ kalkõt selill-dãmb b sẽn boond tɩ neron-dãmb na maan bãmb milyaar koabg n be kãsem kalkõt pʋgẽ. Tõnd kalkõtã yaa selill-kãensã fãa sẽn naag taabã, t’a zɩslmã zems kɩlo la pʋɩ-sʋka. Bũmb a ye kalkõtã sẽn sõngd tõnd tɩ maane yaa goamã. Yaa y bãng tɩ y sã n yeel gom-bil fãa, y kalkõtã kɩtdame tɩ sẽn ta nem-gĩin koabg sẽn be yãmb zɩlemdẽ wã, y koko-raoogẽ wã, y no-bɩmsẽ wã, y yeerẽ wã la y yãoogẽ wã naagd taab n tʋmdẽ. Nem-gĩin-kãens segd n naaga taab n tʋm wakat takɩ pʋgẽ, sẽn na yɩl tɩ gom-biisã tall võore. Ninsaal sẽn tõe n gomã wɛɛngẽ, yʋʋmd 2019 wã pʋgẽ, bãngdb n wilg tɩ bi-pɛɛlg tõe n bãnga gom-bil võore. Woto kell n zemsa ne bãngdb wʋsg sẽn tagsde. Ninsaal rogdame n tõe n bãng buud-goam n welge, la a zãms buud-gomde. Yaa vẽeneg tɩ tõnd a ninsaalbã sẽn tõe n gomã yaa Wẽnd kũuni. w20.05 22-23 s. a 8-9

Baa ne a Abrahaam sẽn da tar nuura vɩɩm Uur tẽngẽ wã, a sakame n yi n bas tẽngã. Bõe yĩnga? Bala a ra gũuda “galʋ-tẽng sẽn tar yẽbgr meng-mengã.” (Ebre. 11:8-10, 16) Galʋ-tẽngã a Abrahaam sẽn da gũudã yaa Wẽnnaam Rĩungã. Yaa a Zeezi Kirist n paas kiris-neb 144000 sẽn paam vʋʋsem sõng zaeebã n naag taab n yaa Rĩungã. A Poll yeelame tɩ Rĩungã yaa “Wẽnnaam ning sẽn vɩ wã galʋ-tẽnga, rat n yeel tɩ saasẽ Zerizalɛmmã.” (Ebre. 12:22; Vẽn. 5:8-10; 14:1) A Zeezi yeela a karen-biisã tɩ b pʋʋs n kos tɩ Wẽnnaam Rĩungã wa, sẽn na yɩl tɩ Wẽnnaam raabã maan tẽngã zugu, wa sẽn maand saasẽ wã. (Mat. 6:10) Rẽ yĩnga, a Abrahaam ra mii b sẽn da na n wa sigl Wẽnnaam Rĩungã to-to wã bɩ? Ayo! Kaoosa yʋʋm wʋsg tɩ Rĩungã yɛl ra ket n yaa ‘yel-soalgdg sẽn yaa sõngo.’ (Efɛ. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) La a Abrahaam ra mii vẽeneg t’a yagensã kẽer na n wa yɩɩ rĩm-dãmba. Bala a Zeova mengã n pʋlm-a tɩ na n yɩɩ woto.—Sɩng. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 s. a 2-4

D segd n zãgsa sɩdã kɩɩsdb sẽn zãmsd nebã bũmb ninsã. Hal kiris-neb tigingã luglg tɛka, a Sʋɩtãan makdame n na n tũnug ne bɛlgdb wʋsg n na n wa ne sãmbs kiris-nebã sũyẽ. Rẽ kɩtame tɩ d segd n bao n bãng sɩdã ne ziri wã n bake. D bɛɛbã tõe n tũnuga ne ẽntɛrnetã la rezo sosiyo rãmbã, n na n bao n kɩt tɩ d ra le kɩs a Zeova sɩda, la d ra le nong d tẽed-n-taasã me ye. Tẽegd-y wakat fãa tɩ yaa a Sʋɩtãan n wat ne ziri a woto, la y ra sak n tẽ rẽ ye. (1 Zã 4:1, 6; Vẽn. 12:9) D sã n dat t’a Sʋɩtãan ra tõog n koms d tẽebã, yaa tɩlɛ tɩ d maneg n kɩs a Zeezi sɩda, la d maneg n kɩs sɩd me ne tʋʋmd ning a sẽn tar Wẽnnaam daabã pidsg pʋgẽ wã. D segd n maneg n kɩsa sɩd me ne tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã a Zeova sẽn tũnugd ne n wilgd a siglgã sor rũndã-rũndã wã. (Mat. 24:45-47) Yaa d sẽn na n zãmsd Wẽnnaam Gomdã wakat fãa la d na n maneg n kɩs sɩda. Woto, d tẽebã na n yɩɩ wa tɩɩg sẽn kɩ yẽg sõma. Tʋm-tʋmd a Poll togsa bũmb sẽn wõnd woto, rũndã daar vɛrse wã pʋgẽ. w20.07 23-24 s. 11-12

Ninsaalbã sẽn pa zems zãngã yĩnga, d fãa nong n tikda d ninã sẽn ne wã bal n kaood d taabã bʋʋdo. (Zã 7:24) La d pa tõe n ges ned woto bal n bãng-a sõma ye. Baa logtor sẽn tar minim sõma pa tõe n ges bãad woto bal n bãng bũmb fãa a bãagã zug ye. A sã n dat n bãng bãas nins sẽn da nams-a pindã, a yĩnsã sẽn yaa to-to, pa rẽ bɩ bũmb a taaba, a segd n deng n kelga bãadã neere. Logtorã tõe n kɩtame meng t’a maan radio, t’a paam n ges a yĩngã pʋgẽ. Sã n pa rẽ, logtorã pa na n bãng n tɩp-a sõma ye. Tõnd me pa tõe n ges d tẽed-n-taag woto bal n bãng bũmb fãa a zug ye. D pa segd n ges-a zugẽ-zugẽ bal ye. D segd n bao n bãnga a sẽn sɩd yaa ned ningã. Tõnd pa tõe n bãng sẽn be ned sũurẽ ye. La d tõe n maana d sẽn tõe fãa n dɩk a Zeova togs-n-taare. A kelgda sẽn tũud-b yẽ wã. A geta b yɛlã sẽn yaa to-to wã, la bũmb nins fãa sẽn namsd-bã. Sẽn paase, a kʋmd-b lame. w20.04 14-15 s. a 1-3

Yaa tɩlɛ tɩ d bɩɩs sik-m-menga, bala wuk-m-mens rãmbã pa tar ‘yam-sõng’ ye. B yaa zab-zabdba, la rat-m-ye rãmba. B tagsa wã la b tʋʋm-tʋmdɩ wã wae n kẽesda bãmb mensã la neb a taabã toog pʋgẽ. B sã n pa toeem b tagsa wã, a Sʋɩtãan tõe n tũnuga ne rẽ n lud b yamã. (2 Kor. 4:4; 11:3) La sik-m-meng soab yẽ tara yam-sõngo. A pa tagsd t’a sãoo a taabã ye. A sakd n deegame t’a taabã yɩɩda yẽ zĩis wʋsg pʋgẽ. (Fili. 2:3) A miime tɩ “Wẽnnaam kisa waoog-m-menga, la b kõta sik-m-mens rãmbã b barkã.” (1 Pɩy. 5:5) Sẽn tar-b yam-sõngã pa rat t’a Zeova yɩ b bɛ ye. Sẽn na yɩl n kell n yɩ sik-m-mens rãmba, d segd n tũu Biiblã saglg ning sẽn yet tɩ d ‘yeeg nin-kʋdgã ne a tʋʋmã, la d yeelg nin-paalgã.’ Woto baooda modgr wʋsgo. D segd n bao n bãnga a Zeezi mak-sõngã neere, la d maan d sẽn tõe tɛk n dɩk a togs-n-taare.—Kol. 3:9, 10; 1 Pɩy. 2:21. w20.07 7 s. a 16-17

D sẽn paam n be a Zeova tigingã pʋgẽ wã yaa zu-zẽkr tɛkẽ! Tõnd tara sũ-noog la bãan meng-menga, d sẽn naag d tẽed-n-taasã n tũud a Zeova a tigingã pʋgẽ wã. Yãmb tʋʋmd yaa bõe tigingã pʋgẽ? Tʋm-tʋmd a Poll rɩka tigingã n mak ne ninsaal yĩngã. A leb n maka tigingã nebã ne ninsaal yĩngã wila. (Rom. 12:4-8; 1 Kor. 12:12-27; Efɛ. 4:16) Bũmb a ye a Poll makrã sẽn sõngd tõnd tɩ d bãnge, yaa tɩ tõnd ned kam fãa tara yõod a Zeova nin-buiidã sẽn yaa wa zak a ye nebã sʋka. A Poll sɩnga a makrã, n yeele: “Yaa wa yĩngã sẽn tar wil wʋsgo, tɩ wilã fãa tʋʋm yaa toor-toorã. Woto me, baa tõnd sẽn yaa wʋsgã d yaa yĩng a yembr Kirist pʋgẽ, la tõnd ned kam fãa yaa a to willi.” (Rom. 12:4, 5) A Poll da rat n yeelame tɩ bõe? Ned fãa tʋʋmd yaa toor tigingã pʋgẽ, la ned kam fãa tara yõodo. w20.08 20 s. a 1-2; 21 s. a 4

Roagdba, wãn to la y tõe n dɩk a Zeova togs-n-taar sik-m-mengã wɛɛngẽ? Sã n zemsame fãa, bɩ y mi n sok y kambã n ges tʋʋmd ning wɛɛngẽ, wãn to la b na n tʋme, tɩ sã n mik tɩ zemsame bɩ y tũ b sẽn na n yeelã. A Zeova leb n kõo tõnd mak-sõng sũ-marã wɛɛngẽ. Baa ned sẽn tũud-a sã n baood n na n bãng a yam-yãkr ning võore, a maanda sũ-mar ne a soaba. A Zeova sẽn wa n yãk yam n na n sãam Sodom ne Gomoorã, t’a Abrahaam togs a tagsg rẽ wɛɛngẽ wã, a maaga a yĩng n kelg-a. (Sɩng. 18:22-33) Tẽeg-y-yã a Zeova manesem sẽn yɩ to-to me ne a Abrahaam pagã a Saara. A Saara laame, a Zeova sẽn pʋlem t’a na n dɩka pʋg baa ne a yʋʋmã sẽn vẽsgã. La a Zeova pa yik a sũur ne-a ye. (Sɩng. 18:10-14) A pʋd n waooga a Saara menga. Yam-bʋg la roagdbã la kãsem-dãmbã tõe n dɩk a Zeova mak-sõngã pʋgẽ? Y sẽn get neb nins yellã sã n wa rat n bãng yɛl kẽer võore, y manesem yaa wãna? Y yɩta tao-tao n na n bao n wilg tɩ y yam-yãkrã yaa sõma bɩ? Bɩ y baoodame n na n wʋm b tagsgã võore? Sãmbg kae tɩ zak-soben-dãmbã la kãsem-dãmbã sã n dɩkd a Zeova togs-n-taare, nafda zagsã rãmb la tigingã nebã. w20.08 10 s. a 7-9

Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Poll nengẽ? Tõnd sẽn wa n sɩng a Zeova tũubu, n naagd a nin-buiidã, tõe tɩ d ra sakda nana-nana tɩ b sõngd tõndo, bala d mikame tɩ d yaa wa kamb sɩdã wɛɛngẽ, n segd n bao n bãng bũmb wʋsgo. (1 Kor. 3:1, 2) La yaa wãn to masã? D sã n tũuda a Zeova sẽn na maan yʋʋm wʋsgo, n tar minim sõma, d tõeeme n wa pa le rat n sak tɩ ned sõng-do, sẽn tɩ yɩɩd fãa sã n yaa ned sẽn pa kaoos sɩdã pʋgẽ wa tõndo. La a Zeova nong n tũnugda ne d saam-biisã la d saam-bi-pogsã n kengd d raoodo. (Rom. 1:11, 12) Yaa tɩlɛ tɩ d sak rẽ, d sã n dat n paamd pãng ning a Zeova sẽn kõtã. Pa ned yãoog pãnga, a sẽn karem n ta zĩig ninga, a tarem, wall a sẽn yaa buud ning ned yĩng la a na n tõog n maan bũmb ye. Yaa a soab sã n tall sik-m-menga, la a teeg a Zeova. Bɩ d fãa kell n modg 1) n teegd a Zeova, 2) n dɩkd yam Biiblã kibay pʋsẽ, la 3) d sakd d tẽed-n-taasã sõngre. Rẽ, baa d sã n wa getẽ tɩ d ka pãng baa-baa, a Zeova na n kõ-d-la pãnga. w20.07 14 s. a 2; 19 s. 18-19

Bũmb sẽn tõe n yɩ toog ne-d tɩ d tall sũ-mare, yaa d sã n wa rat n moon d neb nins sẽn pa tũud a Zeova wã. Koɛɛg soaba 3:7 saglgã tõe n sõng-d lame. Be, b yetame: “Sĩndim wakat beeme, la goam wakat me beeme.” D manesem sõngã tõe n kɩtame tɩ d buudã neb rat n kelg-do. La d sã n paam segb fãa, bɩ d gom a Zeova yell ne-ba. (1 Pɩy. 3:1, 2) D sã n wa moond koɛɛgã ne yẽesem la d zãmsd nebã Biiblã, d segd n talla sũ-mar ne nebã fãa, d zakã rãmb me sẽn naage. Wẽn-sakdb sẽn zĩnd pĩnd-wẽndẽ la rũndã-rũndã mak-sõngã tõe n zãmsa tõnd sũ-mare. A Habakuk ra rata ne a sũur fãa tɩ wẽnemã sa, la a kell n talla sũ-mare. A yeelame: “Mam na n gũume n ges.” (Hab. 2:1) Tʋm-tʋmd a Poll yeelame t’a rata ne a sũur fãa n “baas” a tʋʋmdã. La baa ne rẽ, a talla sũ-mar n kell n “moon Wẽnnaam barkã koe-noogã sõma.”—Tʋʋ. 20:24. w20.09 11-12 s. 12-14

Yaa a Zeova bal n yɩɩd a Zeezi ne pãnga, la baa ne rẽ a Zeezi zɩ n tags t’a tara yõod tɩ loog ye. Sẽn tũud-b a Zeova ne sik-m-mengã nonga b tẽed-n-taasã, tɩ sɩd wilgdẽ tɩ b yaa kiris-neb hakɩɩka. (Luk 9:48; Zã 13:35) La y sã n wa getẽ tɩ yell n be tigingã pʋgẽ, tɩ yaa wa kãsem-dãmbã pa welgd-a wa sẽn segdã, bõe la y segd n maane? Ra yẽgm-y ye. Tall-y sik-m-meng n kell n teel sẽn lʋɩt-b taoorã. (Ebre. 13:17) Sẽn na yɩl n tõog n maan woto, sok-y y meng yaa: ‘Rẽ yĩnga, mam sẽn tagsd tɩ bũmb ning yaa yellã, sɩd yaa yell b sẽn tog n welg bɩ? Yaa masã la b segd n welg-a bɩ? Yaa maam n segd n welg-a bɩ? Rẽ yĩnga, m baoodame n na n kɩt tɩ zems-n-taar zĩnd bɩ, bɩ m datame n wilg tɩ ma-me pa zaalem?’ Ned sã n yaa sik-m-meng soaba, a Zeova nanda rẽ n yɩɩd a sẽn na n tar minim bɩ tõogo. Zems-n-taar sã n be neb sʋka, rẽ tara yõod ne a Zeova n yɩɩd b sẽn na n tʋm tʋʋmd tɩ yɩ sõma bala. Bɩ y maan y sẽn tõe fãa n tũ a Zeova ne sik-m-menga. Rẽ na n sõngame tɩ tigingã neb zems-n-taar paase.—Efɛ. 4:2, 3. w20.07 4-5 s. a 9-11

A Zeezi wilgame t’a sũur noomame, pagb nins sẽn da yaa wẽn-sakdbã “sẽn da yãkd b paoong n sõngd” yẽ wã. (Luk 8:1-3) A sõng-b lame me tɩ b bãng bũmb wʋsg Wẽnnaam daabã wɛɛngẽ. Wala makre, a yeel-b lame tɩ nebã na n kʋʋ yẽ, la t’a na n vʋʋgame. (Luk 24:5-8) A sõnga pʋg-kãensã wa a sẽn da sõng a tʋm-tʋmdbã, sẽn na yɩl tɩ b tõog toogo, yɛl nins sẽn da watã yĩnga. (Mark 9:30-32; 10:32-34) Sẽn paase, b sẽn wa n yõk a Zeezi wã, baa ne tʋm-tʋmdbã sẽn zoe n bas-a wã, pagb nins sẽn da sõng-a wã kẽer kell n yalsa a sɛɛgẽ, t’a ra be ra-lukã zugu. (Mat. 26:56; Mark 15:40, 41) Pagb sẽn yaa wẽn-sakdb n yɩ pipi n maan kaset ne a vʋʋgrã. A tʋma pʋg-kãensã tɩ b tɩ togs tʋm-tʋmdbã tɩ yẽ vʋʋgame. (Mat. 28:5, 9, 10) Yʋʋmd 33 Pãntekotã daarã, pagb tog n da naaga karen-biis nins sẽn paam vʋʋsem sõng zaeebã, la b fãa me sɩnga buud-goam toɛy-toɛy goama, n gomd “Wẽnnaam bõn-kãsemsã yelle.”—Tʋʋ. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 s. 11-12

D sẽn sõngd nebã sẽn na yɩl tɩ b wa lebg a Zeezi karen-biisã yaa tʋʋmd sẽn fãagd yõyã. Bõe yĩng tɩ d yet woto? A Zeezi sẽn kõ noor ning sẽn be Matiye 28:19, 20 wã, a yeelame: “Bɩ y kẽng n tɩ sõng buud fãa neb tɩ b lebg mam karen-biisi, n lis bãmb.” Lisgã yõod yaa bõe? Ned sã n dat n wa paam fãagre, yaa tɩlɛ t’a reeg lisgu. Sẽn dat n deeg-a lisga segd n sak n deegame tɩ yaa a Zeezi sẽn ki tɩ yɩ maoongã la a vʋʋgã, n kɩt tɩ d tõe n wa paam fãagrã. Rẽ n so tɩ tʋm-tʋmd a Pɩyɛɛr yeel kiris-nebã yaa: “Koomã lisg . . . fãagda yãmb masã a Zeezi Kirist vʋʋgrã maasem yĩnga.” (1 Pɩy. 3:21) Dẽnd Biibl karen-biig sã n deeg lisgu, a tõe n saagame n wa paam fãagre. Sẽn na yɩl n sõng ned t’a wa lebg a Zeezi karen-biiga, d segd n paama “zãmsg minim.” (2 Tɩm. 4:1, 2) Bõe yĩnga? Bala a Zeezi kõo noor n yeele: “Bɩ y kẽng n tɩ sõng buud fãa neb tɩ b lebg mam karen-biisi, n lis bãmb.” Tʋm-tʋmd a Poll yeelame tɩ d “wɩng” ne tʋʋmdã, tɩ woto la d na n ‘fãag d meng la d fãag neb nins sẽn kelgd tõndã.’ w20.10 14 s. a 1-2

Tʋm-tʋmd a Pɩyɛɛr zãmsa koɛɛgã moonego, n da nong rẽ wa a sẽn da nong zĩmã yõgbã. Ne a Zeova sõngre, a Pɩyɛɛr wa n bãnga tʋʋmdã sẽn tʋmd to-to wã sõma. (Tʋʋ. 2:14, 41) Sẽn tɩ yɩɩd fãa, yaa d sẽn nong a Zeova wã yĩng la d sẽn moond koɛɛgã. D sã n nong a Zeova, na n kɩtame tɩ d gomd a yell ne nebã, baa d sã n tagsdame tɩ d pa tar minim. A Zeezi sẽn wa n bool a Pɩyɛɛr t’a wa lebg a karen-biigã, a yeela a Pɩyɛɛr yaa: “Da le maan dabeem ye.” (Luk 5:8-11) A Pɩyɛɛr da pa maand yɩɩr ne bũmb ning sẽn da tõe n wa maane, a sã n sak n lebg a Zeezi karen-biig ye. A sẽn yã t’a Zeezi maana yel-solemd tɩ b paam zĩm wʋsgã ling-a lame, hal t’a pʋd n tags t’a pa zems ne a yɩ a Zeezi tʋmd-n-taag ye. Yãmb me sã n tags bũmb nins fãa y sẽn segd n maan n tõog n lebg Kiristã karen-biigã yelle, y tõe n maanda yɩɩre. Sã n yaa woto bɩ y maneg n nong a Zeova ne a Zeezi la nebã, tɩ na n sõng-y lame tɩ y sak n lebg koe-moonda.—Mat. 22:37, 39; Zã 14:15. w20.09 3 s. a 4-5

D kẽesda d sẽkã, d pãngã la d tarmã koɛɛgã mooneg pʋgẽ, n baood neb nins sẽn “zems ne vɩɩm sẽn ka sɛtã,” hal tɩ d sũy noomẽ. (Tʋʋ. 13:48) D sã n sɩd maand woto, d rɩkda a Zeezi naoore. A yeelame: “Mam dɩɩb yaa m maan sẽn tʋm-a maamã raabo, la m baas b tʋʋmdã.” (Zã 4:34; 17:4) Tõnd me sũurã raab la woto. D ratame n baas tʋʋmd ning b sẽn kõ-dã. (Zã 20:21) D leb n datame tɩ sẽn bas-b koɛɛgã moonegã, la neb a taabã fãa kell n tõog toog tʋʋm-kãngã pʋgẽ ne tõndo. (Mat. 24:13) Yɩl n tõog n tʋm tʋʋmd ning a Zeezi sẽn kõ-dã pa nana ye. La d pa d yembr n tʋmd tʋʋmdã ye. A Zeezi yeelame t’a na n zĩnda ne-do. D sẽn sõngd nebã tɩ b lebgd a Zeezi karen-biisã yĩnga, d yaa “Wẽnnaam tʋmd-n-taase,” la “Kirist karen-biisi.” (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17) Dẽnd d na n tõoga tʋʋmdã. D sẽn paam n moond koɛɛgã la d sõngd neb a taab me tɩ b tõe n maan rẽ wã yaa zu-zẽkre, la sũ-noog n kõ-do.—Fili. 4:13. w20.11 7 s. 19-20

Naoor wʋsgo, roagdbã sẽn yãkd yam n maand bũmb ninsã tõe n wa nafa b kambã hal n kaoose, wall wã-ba. Roagdbã sã n pa bãng n yãk yam, tõe n namsa b kambã. La b sã n bãngd n yãkd yam, tõe n sõnga b kambã tɩ b wa paam sũ-noogo. La kambã me segd n bãngd n yãkda yam. Yam-yãkr sẽn yaa sõma n tɩ yɩɩd yaa f sẽn na n sak n tũ d saasẽ Ba a Zeova sẽn nong-d wʋsgã. (Yɩɩn. 73:28) A Zeezi roagdbã ra rata ne b sũy fãa n sõng b kambã tɩ b tũ a Zeova. B sẽn yãk yam n maan bũmb ninsã wilgdame tɩ yaa woto la b ra rat n tɩ yɩɩda. (Luk 2:40, 41, 52) A Zeezi me bãng n yãk yam, tɩ sõng-a t’a maan a Zeova raabã. (Mat. 4:1-10) A Zeezi wa n bɩɩme, n yaa nin-sõngo, wẽn-sakda, la raood soaba. Roagdb nins fãa sẽn yaa wẽn-zoɛtbã ratame tɩ b kambã wa lebg woto, tɩ zẽkd b zug la kõt-b sũ-noogo. w20.10 26 s. a 1-2

Tags-y n ges-y saam-bi-poak yʋʋm sẽn vẽsg sẽn tagsd a pĩnd vɩɩmã sẽn da yaa noogã yelle. La baa ne a sẽn tar zu-loees wʋsg masã wã, a ket n maanda a sẽn tõe fãa n tũud a Zeova. (1 Kor. 15:58) Daar fãa a mamsda a yamẽ yẽ ne a zakã rãmb la a zo-rãmbã sẽn be ne taab dũni-paalgã pʋgẽ. Tags-y n ges-y saam-pi-poak a to sẽn tẽeg t’a tẽed-n-taag n maan-a bũmb tɩ sãam a sũur wʋsgo. La a yãka yam n pa na n ket n tagsd rẽ yell ye. (Kol. 3:13) Tags-y n ges-y saam-biig sẽn ket n tẽr a sẽn da tudg n maan yɛl kẽer pĩndã tɩ pa sõma. La sẽn pak-a n tɩ yɩɩd masã yaa a we n modg n kell n maand sɩd ne a Zeova. (Yɩɩn. 51:12) Yaa bõe la nin-kãensã a tãabã maan tɩ wõnd taaba? B fãa tẽega bũmb sẽn da maan pĩndã yelle, la b ra pa tagsd rẽ yell wakat fãa ye. B pʋd n gesa b taoore, n tagsd beoogã yelle. Bõe yĩng tɩ tar yõod tɩ d ‘get d taoore,’ n tagsd beoogã yelle? Ned sã n kẽnd la a get a poorẽ, a pa tõe n kẽn tɩrg ye. Yaa woto me a Zeova tũubã wɛɛngẽ. D sã n ket n tagsd bũmb nins sẽn loogã, wall bũmb nins d sẽn maan pĩndã yell wakat fãa, d pa tõe n tũ a Zeova ne d sũur fãa ye.—Luk 9:62. w20.11 24 s. a 1-3

A Goliat sẽn da yaa sodaag sẽn yaa gãndaoogã ra geta a Davɩɩd wa ned sẽn ka pãnga. A sẽn yã a Davɩɩdã, a paoog-a lame. Sɩd me, a Goliat ra yaa bed-kẽeng n yɩɩd a Davɩɩde, n leb n da tar zab-teedo, la a mi zabr sõma n yɩɩd-a. A Davɩɩd yẽ ra yaa bi-bɩɩg sẽn pa tar minim zabr pʋgẽ, la a leb n da pa tar zab-teed woto ye. Ra wõnda a Davɩɩd ka pãnga, la a yaool n da tara pãnga. A teega a Zeova t’a kõ-a pãnga, hal t’a tõog a bɛ wã. (1 Sãm. 17:41-45, 50) A Davɩɩd ra segd n maoo ne zu-loɛɛg a to sẽn da tõe n kɩt t’a tags t’a ka pãng ye. A Davɩɩd ra sakda a Sayulli, soab ning a Zeova sẽn yãk t’a yaa Israyɛll rĩmã. Sɩngrẽ wã, rĩm a Sayull ra waoogda a Davɩɩde. La wuk-m-mengã wa n kɩtame t’a Sayull maand sũ-kiir ne a Davɩɩde. A Sayull namsa a Davɩɩd wʋsgo, hal n mak n na n kʋ-a. (1 Sãm. 18:6-9, 29; 19:9-11) Baa ne kɛgr ning rĩm a Sayull sẽn maan a Davɩɩdã, a Davɩɩd ra ket n waoogd-a lame, bala a ra yaa rĩm ning a Zeova sẽn yãkã. (1 Sãm. 24:7) A pʋd n teega a Zeova, n kos-a pãng sẽn na yɩl n tõog toog yellã pʋgẽ.—Yɩɩn. 18:1, 2. w20.07 17 s. 11-13

Bãngr-gomd ning sẽn gomd rɩtg rĩmã la goabg rĩmã zoe n pidsa zãng la bala. Dẽnd d tõe n basa d yam t’a na n pids n baasame. D sã n dat n wʋm Dãniyɛll sak 11 bãngr-gomdã võor sõma, d segd n ninga d yamẽ tɩ yaa rĩm-dãmb la goosneema-rãmb sẽn soog wall sẽn nams Wẽnnaam nin-buiidã yell bal la b gomda. B sã n dɩk Wẽnnaam nin-buiidã sõor n mak ne dũniyã gill neb sõore, b pa zem baa fʋɩ ye. La baa ne rẽ, goosneema-kãens baoome n na n weoog Wẽnnaam nin-buiidã. Bõe yĩnga? Bala, a Sʋɩtãan ne a dũniyã raab yaa b menes neb nins sẽn tũud a Zeova ne a Zeezi wã. (Sɩng. 3:15; Vẽn. 11:7; 12:17) Sẽn paase, Dãniyɛll sebrã bãngr-gomdã ne Biiblã bãngr-goam a taabã pa segd n kɩɩs taab ye. Sɩd me, d sã n dat n wʋm a Dãniyɛll bãngr-gomdã võor sõma, yaa tɩlɛ tɩ d ges Biiblã zĩis a taaba. w20.05 2 s. a 1-2

Rũndã-rũndã, neb wʋsg tara b tagsg ne bũmb ning sẽn maand ned a kũum poorã. La bõe la Biiblã yeta? Ned sã n ki, a yĩngã põogdame. La sẽn naan-a yĩngr la tẽngã tõe n vʋʋga nin-kãnga, n kõ-a yĩng sẽn zems ne-a. (Sɩng. 1:1; 2:7) Tʋm-tʋmd a Poll rɩka makr n wilg tɩ pa tɩlɛ tɩ Wẽnnaam vʋʋg ned ne yĩng ning a sẽn da tar pĩndã ye. Tags-y “bõn-buud” bɩ ka-beell yelle. B sã n bʋd ka-beelle, a bundame n yi, n wa bɩ n lebg kaafo. A sẽn bul n yi wã ne a sẽn da ket n yaa bõn-buud sẽn yaa kɩdgã pa yembr ye. A Poll rɩka makr a woto n na n wilg tɩ d Naandã tõe n kɩtame tɩ ned paam yĩnga, n ‘lebg wa Wẽnnaam sẽn datã.’ A Poll paasame me tɩ “saasẽ bõn-naands beeme, tɩ tẽng zug bõn-naands me beẽ.” A gomdã võor yaa bõe? Rat n yeelame tɩ yĩn-nems n be tẽngã zugu, la saasẽ wã yaa yĩns wa malɛgsã rẽndã n be beenẽ.—1 Kor. 15:36-41. w20.12 9-10 s. a 7-9

Tõnd fãa ratame n vɩ ne bãan tɩ yell kaẽ ye. Ned baa a ye pa rat n maand yɩɩr ye. La wakat ninga, d tõe n wa maanda yɩɩre, hal n sok sokr ning rĩm a Davɩɩd sẽn da sok tɩ be rũndã daar vɛrse wã pʋgẽ wã. Bũmb wʋsg n tõe n wa kɩt tɩ d maand yɩɩre, la d pa tõe n gɩdg bõn-kãens ye. Wala makre, d pa tõe tɩ rɩɩbã, futã la rotã ligd ra paas yʋʋmd fãa ye. D leb n pa tõe n gɩdg d tʋmd-n-taasã wall d karen-bi-taasã tɩ b ra bao n na n kɩt tɩ d tʋm pʋ-lik tʋʋma, bɩ n yo ye. D pa tõe me n gɩdg nebã tɩ b ra tʋm nen-kɛglem tʋʋm d sakã pʋgẽ ye. Yel-kãensã fãa sẽn maandã yaa dũni-kãngã nebã wʋsg tagsg sẽn pa zems ne Biiblã noyã yĩnga. A Sʋɩtãan sẽn yaa dũni-kãngã wẽnnaamã miime tɩ neb kẽer na n basame, tɩ “yɩɩr ne dũni-kãngã yɛlã” kɩt tɩ b bas a Zeova tũubu. (Mat. 13:22; 1 Zã 5:19) Dẽnd dũni-kãngã sẽn pid ne yɛl sẽn wat ne yɩɩrã pa ling tõnd ye. w21.01 2 s. a 1, 3

Tʋm-tʋmd a Zã leb n keoog-d lame tɩ d ra kisg d tẽed-n-taasã ye. D sã n pa tũ a saglgã, tõe n yɩɩ sabab t’a Sʋɩtãan tõog-do. (1 Zã 2:11) A buud paama neb kẽer pipi kiris-nebã wakatã saabẽ. A Sʋɩtãan ra maanda a sẽn tõe fãa n na n kɩt tɩ Wẽnnaam nin-buiidã kisg taaba, la b welg taaba. A Zã sẽn wa n gʋlsd a lɛta-rãmbã, rẽ tɩ rap sẽn tar a Sʋɩtãan yamã buud n soos n kẽ tigingã pʋgẽ. Wala makre, a Dioterfɛs ra bee tiging a ye pʋgẽ, n da wat ne welgr hal tɩ pa nana ye. (3 Zã 9, 10) A ra pa nand neb nins siglgã taoor lʋɩtb sullã sẽn da tʋmd tɩ b kẽnd n kaagd tigimsã ye. A pʋd makame n na n dig neb nins sẽn da maand yẽ sẽn da kis b rãmbã sãandã n yiis tigingã pʋgẽ. Tɩtaam tek woto! Rũndã-rũndã, a Sʋɩtãan ket n maanda a sẽn tõe fãa n na n welg Wẽnnaam nin-buiidã. Bɩ d ra tol n bas tɩ kisgrã sẽn wat ne welgrã zĩnd d sʋk ye. w21.01 11 s. 14

Dũni gill pipi zabrã sasa, Alemayn goosneemã ne Gãrãnd Bertayn goosneemã namsa Wẽnnaam nin-buiidã, b sẽn zãgs tɩ b kõn kẽes b toog zabrẽ wã yĩnga. Etazĩni goosneemã yõga saam-biis nins sẽn da lʋɩt koɛɛgã mooneg taoorã n page. Namsg a woto pidsa bãngr-gomd ning sẽn be Vẽnegr 11:7-10. Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1930 wã, sẽn tɩ yɩɩd fãa dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa, rɩtg rĩmã namsa Wẽnnaam nin-buiidã ne wẽnem wʋsgo. Nazi-rãmbã sẽn wa n deeg naamã Alemayn tẽngẽ wã, a Hitlɛɛr ne a poorẽ dãmbã yiisa noor n gɩdg koe-moonegã. Rɩtg rĩm-kãng kʋʋ a Zeova Kaset rãmbã sẽn zẽk n ta bãmb kobse, la b tall bãmb tusa n kẽng kã de kõnsãntrasiyõ rãmbẽ. Yel-kãensã yɩɩ wa a Dãniyɛll sẽn da pĩnd n togsã. Rɩtg rĩmã gɩdga Wẽnnaam nin-buiidã tɩ b ra moon a yʋʋrã ye. A sẽn maan woto wã, a rẽgma “zĩ-sõngã” la a “gɩdg tɩ b ra leb n maan daar fãa maoongã” ye. (Dãn. 11:30b, 31a) B taoor soab a Hitlɛɛr pʋd n wẽename t’a na n kʋʋ Wẽnnaam nin-buiidã tɩ b menem Alemayn tẽngã. w20.05 6 s. 12-13

D sã n wilgdẽ tɩ d nonga taab wʋsgo, sõngdame tɩ wags-n-taar yam ra zĩnd tigingã pʋgẽ ye. D tẽeg t’a Zonatã pa mak n na n gees ne a Davɩɩde, n get-a wa a wags-n-taag naamã wɛɛngẽ ye. (1 Sãm. 20:42) Tõnd fãa tõe n dɩka a Zonatã togs-n-taare. D ra maand sũ-kĩir ne d saam-biisã, b minimã la b tõodã yĩng ye. D pʋd n segd n ‘sika d menga, n tagsdẽ tɩ d taabã yɩɩda tõndo.’ (Fili. 2:3) Ning-y y yamẽ tɩ tigingã ned fãa tara a sẽn tõe n maan n sõnge. D sã n tar sik-m-menga, d na n geta d tẽed-n-taasã zʋg-sõma wã n yɩɩda, tɩ b mak-sõngã me naf tõndo. (1 Kor. 12:21-25) D sã n wilg d taabã tɩ d nong-b-la wʋsgo, kɩtdame tɩ zems-n-taar ning sẽn be Wẽnnaam nin-buiidã sʋkã pãng paasdẽ. D wilgdame tɩ d sɩd yaa a Zeezi karen-biisi, la woto kɩtdame tɩ sũ-tɩrs rãmbã wat tũudum hakɩɩkã pʋgẽ. La sẽn yɩɩd fãa, d waoogda a Zeova sẽn yaa d “Ba sẽn tar nimbãan-zoeer wʋsgo, la belsg fãa Wẽnnaamã.”—2 Kor. 1:3. w21.01 24 s. 14; 25 s. 16

Rũndã-rũndã, tõnd sẽn yaa a Zeova nin-buiidã, nebã mi n paoogda tõnd la b yaand tõndo, n yetẽ tɩ d pa tar yam, la tɩ d ka pãng ye. Bõe yĩnga? Bala, d pa sakd n maand wa dũniyã neb ye. D modgdame n na n yɩ sik-m-mens rãmba, sũ-bʋgsem dãmb la sakdba. La dũniyã neb yẽ kilsda tɩta-rãmbã, wuk-m-mens rãmbã la tõatbã. Sẽn paase, tẽng baa a yembr pʋgẽ, d pa kẽesd d toog politikã yɛlẽ, d pa kẽed sodaarã me. D yaa toor zãng ne dũniyã nebã. Rẽ kɩtame tɩ b getẽ tɩ tõnd paa poorẽ. (Rom. 12:2) Baa ne dũniyã nebã tagsg sẽn yaa a soab tõnd zugu, a Zeova tũnugda ne tõnd n maand bõn-kãsemse. A kɩtame tɩ b moond koɛɛgã zĩis fãa, hal t’a buud ra zɩ n zĩnd ye. Rũndã-rũndã, a Zeova nin-buiidã n lebgd sɛb n tɩ yɩɩda, n kõt nebã seb-kãense, la b sõngd neb milyõ-rãmb ne Biiblã maasem tɩ b vɩɩmã lebgd sõma n paasdẽ. Yaa a Zeova la d segd n pẽg bõn-kãensã fãa yĩnga. A tũnugda ne neb sẽn wõnd b ka pãnga, n tʋmd tʋʋm-kãsems a woto. w20.07 15 s. a 5-6

A Zeezi sakda a Zeova, la sãmbg kae tɩ pa a sẽn pa tar yam bɩ minim yĩng ye. Rẽnda ned yɩ yam-kãseng soaba, n tõog n zãms neb bũmb nana-nana la vẽeneg wa a Zeezi sẽn maanã. (Zã 7:45, 46) A Zeova miime t’a Zeezi tara minim hal tɩ seke, tɩ rẽ kɩt t’a sak t’a Zeezi naag-a n tʋme, a sẽn wa n naand bũmb nins sẽn be saasẽ la tẽngã zugã. (Yel. 8:30; Ebre. 1:2-4) A Zeezi vʋʋgrã tɛka, a Zeova kõ-a-la ‘noor t’a na n ges bũmb fãa yell saasẽ la tẽngã zugu.’ (Mat. 28:18) Baa ne a Zeezi sẽn tar minim wʋsgã, a ket n kota a Zeova sõngre. Bõe yĩnga? Bala a nonga a Ba wã. Pʋg-sɩdbã segd n tẽegame t’a Zeova sẽn naan pag t’a segd n sulg a meng n sak a sɩdã, pa pagã yõod sẽn pa ta a sɩdã yĩng ye. A Zeova mengã wilga rẽ vẽenega, a sẽn yãk pagb n naag rap tɩ b na n tɩ naag a Zeezi n dɩ naam saasẽ wã. (Gal. 3:26-29) A Zeova sẽn kõ a Bi-riblã zu-sobendã, a wilg-a lame t’a kɩs-a-la sɩda. Woto me, rao sẽn tar yam na n kõta a pagã sor t’a tõe n yãk yam n maand bũmb kẽere. w21.02 11 s. 13-14

Wẽnnaam Gomdã yaa wa nin-gɛtga, n tõe n sõng-d tɩ d bãng bũmb nins sẽn dat manegr d vɩɩmã pʋgẽ, n demse. (Zak 1:23-25) Wala makre, d sã n wa zãms Wẽnnaam Gomdã, d tõe n bãngame tɩ d segd n yõka d menga, n da yikd d sũur tao-tao ye. Ne a Zeova sõngre, d bãngda d sẽn tõe n tall sũ-bʋgsem to-to ne nebã, wall d sã n wa maood ne yɛl sẽn tõe n yik d sũuri. Masã d tõogd n tagsa sõma, n bãng n yãk yam n maan sẽn segde. (Zak 3:13) Ad sɩd tara yõod tɩ d bãng Biiblã sẽn yetã sõma!Wakat ninga, yaa d sã n wa tugd bal la d rɩkd yam. Bũmb d sẽn tõe n maan n paam yam, yaa d sẽn na n dɩk yam neb a taabã sẽn maan tɩ yaa sõma, la b tudgrã pʋgẽ. Rẽ n so t’a Zak sagend tõnd tɩ d rɩk yam neb kẽer kibay sẽn be Biiblã pʋgẽ, wala makre, a Abrahaam, a Rahaab, a Zoob la a Eli. (Zak 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Wẽn-sakdb kãensã tõog n maoo ne zu-loeese, sẽn da tõe n kɩt tɩ b sũ-noogã sa. B sẽn tõog toogã yaa mak-sõngo, sẽn wilgd tɩ ne a Zeova sõngre, tõnd me tõe n maana woto. w21.02 29-30 s. 12-13

Biibl zãmsg sasa, sẽn tɩ yɩɩd fãa, yaa karen-saambã n segd n sõng karen-biigã t’a wʋm Wẽnnaam Gomdã võor sõma. Karen-saambã sã n yeel tɩ y wa yãag-a, bɩ y ning y yamẽ tɩ y yaa a tũud-n-taaga. Yãmb tʋʋmd yaa y sõng-a. (Koɛ. 4:9, 10) Zãmsgã sasa, bõe la y tõe n maan takɩ n sõnge? Segl-y y meng zãmsgã yĩnga. Pipi, kos-y karen-saambã t’a togs yãmb bũmb kẽer karen-biigã zugu. Y tõe n sok-a lame yaa: “Bõe la fo mi karen-biigã zugu? Bõe yell la f na n tɩ gom ne-a? Bõe la fo rat t’a bãng zãmsgã sasa? Fo nee bũmb mam sẽn tõe n yeel bɩ n maane, bɩ m sẽn pa segd n yeel wall n maan bɩ? Bõe la m tõe n maan n sõng karen-biigã t’a ket n wɩngd ne zãmsgã?” Yaa vẽeneg tɩ karen-saambã pa na n togs yãmb yɛl kẽer karen-biigã zug y sẽn pa segd n bãng ye. La a sẽn na n togs yãmb bũmb ning karen-biigã zugã tõe n sõng-y lame. Saam-bi-poak a ye sẽn yaa misioneer t’a yʋʋr boondẽ t’a Zoy nong n sɩd maanda woto ne neb nins sẽn yãagd-a t’a tɩ zãmsd neb Biiblã. A yeelame: “Woto sõngda sẽn yãag-a maamã t’a tʋll n sõng karen-biigã, la a bãng a sẽn na n yeel bũmb ning zãmsgã sasa.” w21.03 9 s. a 5-6

D sẽn tũud Wẽnnaam noyã yĩng kɩtame tɩ nebã kis tõndo. Wẽnnaam noyã sẽn yaa tɩrsã yaa toor fasɩ ne dũniyã nebã rẽndã. Rũndã-rũndã, neb wʋsg saka raglem tʋʋm buud toor-toorã. Yaool n yaa rẽ poorẽ la Wẽnnaam sẽn sãam Sodom la Gomoorã. (Ziid 7) Tõnd sẽn tũud Wẽnnaam noyã, n pa sakd n tʋmd tʋʋm-kãensã wã, neb wʋsg yaanda tõndo, n yetẽ tɩ d yaa neb sẽn yaa dem-dem. (1 Pɩy. 4:3, 4) Bõe n tõe n sõng-d tɩ d tõog toogo, nebã sã n wa kis tõnd la b tʋʋd tõndo? D segd n talla tẽeb hakɩɩk t’a Zeova na n sõng-d lame. Wa gãongo, d tẽebã tõe n koka “wẽng soabã pɛɛmã fãa sẽn wit bugmã.” (Efɛ. 6:16) La tẽebã bal pa sek ye. Nonglmã me yaa tɩlɛ. Bõe yĩnga? Bala, nonglem pa “yikd a sũur ye.” A tõogda toog bũmb fãa pʋgẽ, baa yaa yɛl sẽn wat ne sũ-sãamse. (1 Kor. 13:4-7, 13) Tõnd sẽn nong a Zeova la d tẽed-n-taasã, la d sẽn nong baa d bɛɛbã tõe n sõng-d lame tɩ d tõog toogo, b sã n wa kis tõndo. w21.03 20-21 s. a 3-4

Wakat ninga, d tõe n yãka yam n pa na n maan bũmb kẽere, tɩ wilg tɩ d nonga d tẽed-n-taasã. Wala makre, d pa segd n yɩ tao-tao n yik d sũuri, b sẽn yeel bũmb ningã yĩng ye. D tẽeg yell a ye sẽn maane, a Zeezi kũumã sẽn wa n kolgã. A yeela a karen-biisã tɩ b sã n dat n paam vɩɩm, yaa tɩlɛ tɩ b wãb a yĩn-nemsã la b yũ a zɩɩmã. (Zã 6:53-57) Gom-kãngã sãama a karen-biisã sũyã, tɩ b wʋsg bas a tũubu. La a zo-rãmb hakɩɩkã, a Zã sẽn naage, pa raag-a n bas ye. B kell n paa ne-a. Yaa sɩd tɩ b ra pa wʋmd a Zeezi gomdã võor sõma ye. Pʋd n ling-b lame. La b pa tags t’a sẽn yeel bũmb ningã yaa wẽnga, tɩ kɩt tɩ b sũy sãam ye. B kɩs-a-la sɩda, n miẽ t’a sẽn yeelã yaa sɩda. (Zã 6:60, 66-69) Woto wilgdame tɩ d pa segd n yɩ tao-tao n sãam d sũuri, d zoa sẽn yeel bũmb ning yĩng ye. D pʋd n segd n basame t’a bilg-d a gomdã võore.—Yel. 18:13. w21.01 11 s. 13