Zãmsgã kõom Yaang tũudmã pʋsẽ
“Wakat fãa mam tagsame tɩ sɩɩg pa kiidã ra yaa sɩd neba fãa sẽn sak ãndũniyã gill zugu. Rẽ n so tɩ sɩd ling maam m sẽn bãng tɩ neb kẽer sẽn tar bãngr sõma sẽn yit Yaang la Nin-taoor (Occident) kɩɩsa tẽeb kãngã ne yẽesem. Masã mam sʋkda m meng pa-kiid halhaalã tagsg sẽn wa Ẽndu rãmbã yamẽ to-to.”—INIVƐRSITE KAREN-BIIG B SẼN WUB ẼNDUISMÃ PƲGẼ.
1. Bõe yĩng tɩ ninsaal pa kiidã zãmsg piuugr la a yelgr tũudum toɛ-toɛ pʋsẽ wã bãngr tar yõod ne tõndo?
WÃN-WÃN la tagsg ning sẽn yaa tɩ ninsaal tara sɩɩg sẽn pa kiidã kẽ Ẽnduismã la Yaang tũudum a taabã pʋsẽ? Sʋkrã tara yõod ne b rãmb nins sẽn be Nin-taoorã, sẽn tõe n ka mi tũudum kãensã sõma wã menga, bala tẽebã tara pãn-tusdg ned kam fãa sẽn get beoog-daarã tõ-to wã zugu. Ninsaal pa kiidã zãmsg sẽn yaa bũmb sẽn be tũudum wʋsg sẽn yɩɩd pʋsẽ rũndã-rũndã wã yĩngã, bãng tagsgã sẽn piuug to-to tõe n sɩd kɩtame tɩ d tall võor wʋmb la yẽsg sẽn yaa sõma n yɩɩda.
2. Bõe yĩng tɩ Ẽnd yɩ tũudmã pãn-tusdg Azi pʋgẽ wã yẽgr sẽn yaa kãsenga?
2 A Ninian Smart, sẽn yaa tũudum zãmsg profesɛɛr n be Lancaster Inivɛrsite Gãrãnd Bertayn pʋgẽ wã yeelame: “Tũudmã pãn-tusdg nif zĩig sẽn yaa kãseng n yɩɩd Azi yɩɩ Ẽnde. Rẽ ka Ẽnd mengã sẽn wa ne tũudum wʋsg sẽn yaa Ẽnduismã, Budismã, Zainismã, Sikismã, la sẽn paasã bal ye, la yaa bãmb sʋkã a ye, sẽn yaa Budismã, sẽn wa n tall pãn-tusdg kãseng Azi Yaangã tõr la bal buud minim zugã yĩnga.” Buud minim toɛ-toɛ sẽn paam pãn-tusdg ne manesem a woto “ket n geta Ẽnd wala b tẽeb ba-yiri,” woto la Ẽndu bãngd a Nikhilananda yeel-yã. La wãn to masã la zãms-kãngã sẽn yaa pa-kiid halhaalã kẽ Ẽnd la Azi babs a taabã pʋsẽ?
Ẽnduismã zãmsg sẽn tɩ loe ne rog-n-yɩlengã
3. Sã n yaa ne kʋdemd yel-gɛt a ye, ne ãnd tũnugr la tõe tɩ sɩɩs yĩn-toeengã zãmsg kẽ Ẽnde?
3 Yʋʋm kob-gĩnd a yoob soab S.D.T.W., wakat ning a Pythagore ne a poorẽ dãmbã sẽn da gomd n teend sɩɩs yĩn-toeengã zãmsgã, Ẽndu yam dãmb sẽn da vɩ Indus la Gange kʋɩlsã sɛɛgẽ ra bɩɩsda tagsg kãng me. Tẽeb kãngã sẽn puk wakat yɛng “Gerɛs zãmaanẽ wã la Ẽndã ka tõe n yɩ segb yaar bal ye,” woto la kʋdemd yel-gɛt a Arnold Toynbee yeta. A Toynbee wilga woto: “[Pãn-tusdg] yẽg-yɛng tõe n yaa bu-yeebds sẽn yaa Eraziẽ rãmbã, sẽn yik n kẽng Ẽndã, Azi Goabg ne Nin-taoor sʋkã, Mogr Sablgã rɩtg noorẽ rasempʋɩɩg babgã, la Balkã rãmbã ne Anatoli babs nins sẽn gũbg ne koom la balã (péninsules), yʋʋm kob-gĩn a 8 ne a 7 soabã sẽn deng Kiristã.” Yaa vẽeneg tɩ bu-kẽndsã sẽn yaa Eraziẽ rãmbã zɩɩ yĩn-toeengã zãmsg n kẽ Ẽnde.
4. Bõe yĩng tɩ sɩɩs yĩn-toeengã zãmsg tall yamleoog ne Ẽndu yam dãmbã?
4 Ẽnduismã ra sɩnga Ẽnd pĩnd-pĩnd n yɩɩd woto, Aryɛn rãmbã waoong sẽn pẽneg yʋʋmd 1 500 S.D.T.W. maasem yĩnga. Hal sɩngrẽ wã menga, Ẽnduismã ra tara tẽeb ning sẽn yaa tɩ sɩɩgã ra yaa toor ne yĩngã, la tɩ sɩɩgã ra ket n vɩɩ kũum poorã. Rẽ n so tɩ Ẽndu rãmbã ra maand yaab rãmb baleng la b rɩgend rɩɩb b kiidbã sɩɩs yĩng tɩ b rɩ wã. Yʋʋm kob-gĩn loogr poore, wakat ning sɩɩs yĩn-toeengã zãmsg sẽn ta Ẽndã, a ra tog n talla yamleoog ne Ẽndu yam dãmbã sẽn da maood ne zu-loɛɛg sẽn pak zĩig fãa sẽn tɩ loe ne wẽngã la namsgã ninsaalbã sʋkã. Ẽndu yam dãmbã lagma rẽ ne bũmb ning b sẽn boond tɩ Karma tõogã, pãn-tusdg la biisã tõogo, n bɩɩs rog-n-yɩlengã zãmsgo, tɩ ne woto bɩ zʋg sõma la zʋg wẽns vɩɩm a ye pʋgẽ paam keoor bɩ sɩbgr vɩɩm ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.
5. Sã n yaa ne Ẽnduismã, sɩɩgã bõn-datl sẽn yaa kãseng n yɩɩdã yaa bõe?
5 La tagsg a to n tall pãn-tusdg Ẽnduismã zãmsg zug sɩɩgã wɛɛngẽ. Encyclopædia of Religion and Ethics yeelame: “Wõnda yaa sɩd tɩ wakat ning meng b sẽn maan yĩn-toeengã la karma wã zãmsgã, bɩ pĩnd n yɩɩd woto mengã, tagsg a to . . . n da paamd pãng zug bãngdb sul-bil sʋk Ẽnd Rɩtgã pʋgẽ: ra yaa Brahman-Âtman [a Brahman sẽn yɩɩd-a fãa la sẽn be wakat fãa wã, sẽn yaa yel-sɩd sẽn yaa kãseng n yɩɩdã] filozofi.” B lagma tags-kãngã ne rog-n-yɩlengã zãmsg sẽn na yɩl n bãng n togs Ẽndu rãmbã bõn-datl sẽn yaa kãseng n yɩɩdã: paam-m-meng ne yĩn-toeengã yel-gilgdem sẽn na yɩl n yɩ yembr ne yel-sɩd sẽn yaa kãseng n yɩɩdã. Ẽndu rãmbã tẽedame tɩ f tõogda rẽ, f sã n maood n talld manesem sẽn sakd nebã sʋka la f tar Ẽndu bãngr sẽn yaa zalle.
6, 7. Rũndã-rũndã Ẽnduismã tẽeb yaa bõe ne Laasrã?
6 Woto, Ẽndu yam dãmbã kɩtame tɩ sɩɩs yĩn-toeengã zãmsg lebg rog-n-yɩlengã zãmsgo, n lagm-a ne Karma tõogã la Brahman tagsgã. A Octavio Paz, Piri Nobɛll paamd sẽn yaa poɛt la pĩnd Megsik ãmbasadɛɛr sẽn zĩnd Ẽndã, gʋlsame: “Ẽnduismã sẽn da yelgdã wakate, yɩɩ woto me ne tagsg ning . . . sẽn yaa Brahmanismã, Budismã, la Azi tũudum a taabã yẽgrã: lebs-n-vɩɩmd bõn-zẽng pʋgẽ, sẽn yaa sɩɩsã yĩn-toeeng belem sẽn pʋgd taab pʋsẽ wã.”
7 Rog-n-yɩlengã zãmsg yaa rũndã-rũndã Ẽnduismã zeng-raoogo. Ẽndu filozof a Nikhilananda yeelame: “Pa-kiid halhaalã paoong sẽn pa neb a wãn bal b sẽn yãk rẽnda, la a yaa zu-noog ned kam fãa sẽn dog ne wã yaa bũmb Ẽndu sõng fãa sẽn kɩs sɩd ne.”
Rog-n-yɩlmã yel-gilgdem Budismã pʋgẽ
8 B lugla Budismã Ẽnd sẽn pẽneg yʋʋmd 500 S.D.T.W. Sã n yaa ne Budist rãmbã rog-n-miki, Ẽnd na-biig yʋʋr sẽn da boond t’a Siddhârtha Gautama, b sẽn da wa n boond t’a Buda wã n lugl Budismã, a sẽn paam vẽnegr poore. A sẽn yi Ẽnduismã pʋgẽ wã yĩngã, zĩis kẽere a zãmsgã wõnda Ẽnduismã rẽnda. Sã n yaa ne Budismã, belmã yaa wakat fãa rog-n-yɩlem la kũum yel-gilgdem, la wala Ẽnduismã pʋgẽ, ned kam fãa yasr a rũndã-rũndã vɩɩm pʋgẽ bee ne a pĩnd vɩɩmã tʋʋma.
8-10. a) Wãn to la Budismã bilgd belmã võore? b) Wãn to la Budist bãngd wilg rog-n-yɩlmã võore?
9 La Budismã ka wilgd belmã võor wala ned sɩɩg sẽn ket n vɩ kũum poor ye. A Arnold Toynbee yeelame tɩ “sã n yaa ne a [Buda], ninsaal sɩɩgã yaa yam-tagsg halhaal dãmb bala, sẽn pʋgd taab n ka loe ne taaba, sẽn loogd tao-tao, tʋlsmã bal sẽn sog-b ne taaba.” Baasg zãnga, a Buda ra tẽedame tɩ bũmbu, sẽn yaa yam-tagsg halhaal bɩ pãng buudu, n yit vɩɩm a yembr n tɩ kẽ a to pʋgẽ. Dr. Walpola Rahula sẽn yaa Budist rãmbã bãngd wilgda woto:
10 “Ned ka bũmb n zʋʋg yĩng la yam-tagsg pãens sẽn kalem taab ye. B sẽn boond tɩ kũumã yaa yĩngã sẽn na n ka le tʋmd baa bilf menga. Pãens kãens fãa lagemda ne yĩngã sẽn ka le tʋmdã n yals bɩ? Budismã yetame tɩ ‘Ayo.’ Raabã, yãkr tõogã, tʋlsmã, tʋll ne f sũur fãa n ket n beẽ wã, ket n vɩ wã, rogd n yɩlemdẽ wã, yaa pãn-kẽeng sẽn kɩtd tɩ vɩɩm dãmb tõya, belem tõya, la dũniyã tõr ket n kẽngd taoor menga. Rẽ yaa pãng ning sẽn yaa kãseng n yɩɩd dũniyã pʋgẽ menga. Sã n yaa ne Budismã, pãn-kãng ka yalsd ne yĩngã sẽn ka le tʋmdã, sẽn yaa kũumã ye, la a ket n pukda a meng yagr a to pʋgẽ, tɩ rẽ wat ne belem a to b sẽn boond tɩ rog-n-yɩlma.”
11. Budist rãmbã tagsg yaa bõe ne Laasrã?
11 Budist rãmbã tagsg ne Laasrã la woto: Belem kaoosda wakat sẽn-kõn-sa, sã n ka nedã n ta baasg bõn-datlã sẽn yaa Nirvana wã, sẽn yaa paam-m-meng ne rog-n-yɩlma yel-gilgdmã. Nirvana wã ka halhaal sẽn yaa wakat sẽn-kõn-sa sũ-noog sẽn pid zãngã, a leb n ka yembr yɩɩb ne yel-sɩd sẽn yaa kãseng n yɩɩdã me. Yaa belem kaalem halhaal bala, sẽn yaa “zĩig kũum sẽn kaẽ” sẽn zʋʋg ned belmã. Grand dictionnaire encyclopédique Larousse wilgda “Nirvana” võor wala ‘dũni kãngã tʋlsem fãa kiisgu, sẽn yiisd ninsaal a namsgã pʋgẽ, belgrã, la zɩɩlmã pʋgẽ.’ Walla tɩ b bao pa-kiid halhaalã, b raoonda budist rãmbã tɩ b zʋʋg-a ne b sẽn na n tõog n paam Nirvana wã.
12-14. Wãn to la Budism buud toɛ-toɛ puk pa-kiid halhaalã zãmsgo?
12 A sẽn yelg n ta zĩis toɛ-toɛ Azi wã, Budismã toeema a zãmsgã sẽn na yɩl n zems ne babgã tẽebo. Wala makre, Mahâyâna budismã, a soab ning buud sẽn wɛ Sɩn la Zapõ n yɩɩdã, tẽeda yĩngr bodhisattva rãmb bɩ beoog-daar Buda rãmba. Bodhisattva rãmbã viigda b Nirvana kõom sẽn na yɩl n dog n yɩlem naoor ka tɛka, sẽn na yɩl n sõgen neb a taabã la b sõng-b tɩ b paam-a. Woto ned tõe n yãkame n na n kẽng taoor ne rog-n-yɩlmã yel-gilgdem, ba a Nirvana wã taab poore.
13 Remsg a to sẽn tall pãn-tusdg sẽn yaa zall Sɩn la Zapõ yaa Tẽn-yɩlemd Nin-taoor sẽnẽ wã a Buddha Amitâbha, bɩ a Amida, sẽn sɩngã. B rãmb nins sẽn pʋʋsd ne a Buda yʋʋrã ne tẽebã lebsd n doga Tẽn-yɩlemdã bɩ arzãn pʋgẽ, zĩig ning yɛlã sẽn tõe n tall n kẽng baasg vẽnegrẽ wã nana n yɩɩdã. Zãms-kãngã waa ne bõe? Porfesɛɛr Smart, b sẽn gom a soab yell zugẽ wã, togsdame: “Wala b sẽn tõe n gũ wã, arzãna rasãnd b sẽn bilg Mahâyâna gʋlsg kẽer pʋsẽ ne pãngã wa n ledga Nirvana wã zãma wã tagsg pʋgẽ wala bõn-datl sẽn yaa kãseng n yɩɩdã.”
14 Tibe Budismã rɩka b tẽngã tẽeb n wa paase. Wala makre, Tibe sẽn ki-bã sebr bilgda ned baasg sẽn yaa to-to sʋkend halhaalã pʋgẽ sẽn deng a lebs n dogã. B yeelame tɩ b buiida sẽn ki-bã ne yel-sɩd sẽn yaa kãseng n yɩɩdã vẽenem sẽn yãgdã, la b rãmb nins sẽn ka tõe vẽenemã ka paamd paam-m-meng ye, la b lebsd n dogame. Vẽenega, Budismã nens toɛ-toɛ pukda tagsg ning sẽn yaa pa-kiid halhaalã.
Yaab rãmbã baleng Zapõ Sinto wã pʋgẽ
15-17. a) Wãn-wãn to la yaab rãmbã vʋʋsem dãmb baleng paam pãng Sinto wã pʋgẽ? b) Wãn to la tẽeb ne sɩɩg pa kiidã yaa zãms-kãseng Sinto wã pʋgẽ?
15 Tũudum ra bee Zapõ sẽn deng Budismã waoong be yʋʋm kob-gĩnd a yoob soab T.W. Ra yaa tũudum sẽn ka yʋʋre, la a ra tara tẽeb sẽn lagem ne nin-buiidã vɩɩm manesem noy la minundu. La ne Budismã waoongo, b yãame tɩ ra yaa tɩlae tɩ b maan welgr Zapõ tũudmã la tũudum zẽngã sʋka. Yaa rẽ n so tɩ boolg ning sẽn yaa “Sinto” wã, võor sẽn yaa “wẽnnaam dãmbã sorã” wa beẽ.
16 Sinto halaalã tẽeb yaa bõe Laasrã wɛɛngẽ? Ne mui wã koob bãadẽ wã waoongo, Kodansha Encyclopedia of Japan togsdame tɩ “bãadã koob ra baooda zãma sẽn sigl sõma la sẽn vigl kãn-kãe, la b wa n maaname tɩ koob yel-maandɩ, sẽn tall yõod wʋsg kaoosg zugẽ Sinto tũudmã pʋgẽ wã, beẽ.” Sẽn ki-bã sɩɩs zoees yĩng kɩtame tɩ pĩnd nin-kãensã tags n maan yel-maandɩ sẽn na n bʋgl-ba. Rẽ wa n lebga yaab rãmb vʋʋsem dãmb balengo.
17 Sã n yaa ne Sinto tẽebã, “sẽn ki-a wã” sɩɩg ket n tara a nedemdã la a rẽgma kũumã yĩnga. Kiidã neb sã n maan tẽegr yel-maandɩ, sɩɩgã paamda yɩlgr sẽn sek a na yiis wẽng buud fãa, la a paam zʋgd sẽn pukd bãan la maan-neere. Tar-n-tarẽ, yaabã vʋʋsem zẽkdame n ta wẽn-yaab bɩ gũud yasrẽ. A sẽn naag ne Budismã n beẽ wã yĩngã, Sinto wã saka budismã zãmsg kẽere, arzãna zãmsg sẽn paase. Dẽ, d yãame tɩ tẽeb ne pa-kiid halhaal yaa zãms-kãseng Sinto wã pʋgẽ.
Pa-kiid halhaalã Taoismã pʋgẽ, yaab rãmbã baleng Kõnfisianismã pʋgẽ
18. Taoist rãmbã tagsg yaa bõe ne pa-kiid halhaalã?
18 Taoismã yaa a Lao-tseu, b sẽn yeel t’a vɩɩmda Sɩn yʋʋm kob-gĩnd a yoob soab S.D.T.W., n lugl-a. Bõn-datlã vɩɩmã pʋgẽ, sã n yaa ne Taoismã, yaa zems ninsaal tʋʋmã ne Tao, sẽn yaa bũmb nins fãa sẽn gũbg ninsaalã sore. B tõe n kʋmsa Taoismã tagsg ne pa-kiid halhaalã woto: Tao yaa ãndũniyã sor-wilgr noore. Tao ka sɩngre a ka saabo. Ned sã n vɩ tɩ zems ne Tao, a kẽesda a meng a pʋgẽ n lebgd ned sẽn vɩ wakat sẽn-kõn-sa.
19-21. Taoist rãmbã tagsa waa ne modg-bʋse?
19 B sẽn makd n na n yɩ yembr ne bũmb nins sẽn gũbg ninsaalã, sẽn yɩɩd fãa Taoist rãmbã wa n wilga ratem ne a sẽn be wakat fãa la a zemsd a meng ne toeemsã. B tagsame tɩ tõe tɩ ned sã n vɩɩmd tɩ zems ne Tao, bɩ bũmb nins sẽn gũbg ninsaalã sore, ne manesem buud bɩ a to a tõogd n bãnga bũmb nins sẽn gũbg ninsaalã yel-solgdse, tɩ wẽng yĩngã wɛɛngẽ, bãaga, bɩ kũum meng ka le tar a tʋʋmd ye.
20 Taoist rãmbã sɩngame n maand bʋgsgo, vʋʋsg maanego, la rɩ-tũusgu, b sẽn tagsd tɩ tõe n kɩtame tɩ yĩngã pãng komsg la a kũumã kaoos waoongã. Pa kaoos tɩ b sɩng n yelgd solem-kɩbay sẽn tɩ loe ne nin-pa-kiids sẽn da tõe n yɩg sawatẽ, n vẽnegd b mens la b menemd b yam, la sẽn da vɩ baleng tãensẽ bɩ ko-sʋk tẽns sẽn zãrẽ yʋʋm ka tɛka, n vɩ ne meenem la ne yel-solem tɩɩs biisi. Sɩn kʋdemdã togsdame tɩ yʋʋmd 219 S.D.T.W. pʋgẽ, ãmperɛɛr Qin sẽn ya a Shi Huangdi wã tʋma batayo sull ne komdibli la kompugli 3 000 tɩ b tɩ bao n yã Peng Lai sẽn yaa ko-sʋk tẽng sẽn yaa solemd balã, sẽn yaa nin-pa-kiidsã yirã, sẽn na yɩl n tall pa-kiid halhaalã mood n wa. Ka ned n yet ye, b ka lebg n wa ne tɩɩm ning sẽn kõt vɩɩm sẽn-kõn-sa wã ye.
21 Vɩɩm sẽn-kõn-sa wã baoob tusa Taoist rãmbã tɩ b maan pa-kiid halhaal tɩ-biis ne alsimi (alchimie) tũnugri. Sã n yaa ne Taoist rãmbã tagsgo, yaa yin ne yang (yãang la raoog) sẽn yaa lebend ne taabã pãens sã n lagem taab n wat ne vɩɩm. Rẽ n so, tɩ b sẽn yẽneg namdã (sẽn yaa soblgã, bɩ yin) ne merkiirã (sẽn pɩndã, bɩ yang), alsimist rãmbã ra maanda togs-n-taar ne bũmb nins sẽn gũbg ninsaalã la b tags tɩ rẽ sẽn wat ne a soabã ra na n yɩɩ tɩ-vendem sẽn kõt pa-kiid halhaale.
22. Budismã pãn-tusdg Sɩn tũudmã vɩɩm zug waa ne bõe?
22 Yʋʋm kob-gĩnd a yopoe soaba T.W. tɩ Budismã ra kẽe Sɩn tũudmã vɩɩm pʋgẽ. A biisã ra yaa gẽdeng sẽn tar Budismã, tɩɩm saoogã, la yaab rãmbã baleng zãmsgo. Porfesɛɛr a Smart yeta woto: “Budismã ne Taoismã b yiib fãa waa ne siglg la tagsa Laasrã tẽeb wɛɛngẽ sẽn da paoog pĩnd Sɩn yaab rãmbã baleng pʋgẽ wã.”
23 A Kõnfisius, sẽn yɩ Sɩn yam soab a to sẽn yɩ kãseng yʋʋm kob-gĩnd a yoob soab S.D.T.W., a soab ning filozofi sẽn lebg Kõnfisianismã yẽbgrã, ka gom Laasrã zug wʋsg ye. Walla tɩ yɩ woto, a gom n tadga vɩɩm manesem sõmblem la manesem sẽn sakd neb sʋk yõod zugu. La a ra talla yel-manesem sẽn wilgd t’a sakda yaab rãmbã baleng la a gom wʋsg n tadg yel-maandɩ wã la tũudum kibs rãmbã sẽn tɩ loe ne yaab rãmb sẽn ki wã vʋʋsem dãmb maaneg zutu.
Yaang tũudum a taaba
24. Bõe la Zainismã zãmsd sɩɩgã wɛɛngẽ?
24 B lugla Zainismã Ẽnd yʋʋm kob-gĩnd a yoob soab S.D.T.W. pʋgẽ. A lugendã sẽn yaa a Mahâvîra wã zãmsame tɩ bõn-vɩɩlɩ wã fãa tara sɩɩs sẽn vɩ wakat fãa la tɩ sɩɩsã fãagr ne Karma wã yembd tõeeme, ne kɩɩs f meng raabã la kibl-m-meng sẽn yaa kãseng wʋsgo, la ra saag n tʋm nen-kɛglem ne bõn-naandg ba a yembr bala. Zainist rãmbã ket n tara tẽeb kãensã hal tɩ ta rũndã.
25, 26. Ẽndu rãmbã tẽeb zãms-bʋs n be Sikismã pʋgẽ me?
25 Ẽnd le yaa Sikismã sẽn yaa tũudum sẽn tar neb milyõ 19 wã sɩngr zĩiga. Tũudum kãngã sɩnga yʋʋm kob-gĩnd 16 soabã pʋgẽ, wakat ning Guru a Nânak sẽn dɩk sard n na n lagem bũmb nins sẽn yaa sõma n yɩɩd Ẽnduismã la Lɩslaamdã pʋsẽ n maan tũudum yɛngã. Sikismã saka Ẽndu tẽeb zãmsg nins sẽn yaa sɩɩg pa kiidã, rog-n-yɩlengã, la Karma wã.
26 Vẽenega, tẽeb ning sẽn yaa tɩ vɩɩm ket n bee yĩngã kũum poorã yaa yẽbgr zãmsg Yaang tũudum wʋsg sẽn yɩɩd pʋsẽ. La yaa wãn to masã ne Dũni kiris-nedemdã, Zidaismã, la Lɩslaamdã?
23. A Kõnfisius tagsg ra yaa bõe ne yaab rãmbã balengo?
[Kart, seb-neng 10]
AZI SÃNTRALL
KASHEMIRE
TIBE
SƖN
KOORE
ZAPÕ
Benarɛ
ẼNDE
Bodhgayâ
MYANMAR
TAILÃNDE
SRI LÃNKA
KÃMBODZE
ZAVA
YƲƲM KOB-GĨND A 3 SOAB S.D.T.W.
YƲƲM KOB-YENDẼ S.D.T.W.
YƲƲM KOB-YENDẼ T.W.
YƲƲM KOB-GĨND A 4 SOAB T.W.
YƲƲM KOB-GĨND A 6 SOAB T.W.
YƲƲM KOB-GĨND A 7 SOAB T.W.
Budismã talla pãn-tusdg Azi yaangã tõr zugu
[Foto, seb-neng 9]
Rog-n-yɩlengã yaa Ẽnduismã zeng-raoogo
[Foto, seb-neng 11]
A sã n vɩ tɩ zems ne bũmb nins sẽn gũbg ninsaalã, Taoist makdame n na n lebg wakat sẽn-kõn-sa neda
[Foto, seb-neng 12]
A Kõnfisius talla yel-manesem sẽn puk a sakr ne yaab rãmbã balengo