Il-​Birra—L-​Istorja tax-​Xarba Lewn id-​Deheb

Minn kittieb għal Stenbaħ! fir-​Repubblika Ċeka

X’INHI taʼ spiss ix-​xewqa taʼ raġel li jkollu ħafna għatx? F’ħafna pajjiżi, kemm jekk dan ikun ħaddiem jew negozjant, x’aktarx jixtieq tazza mix-​xarba favorita tiegħu lewn id-​deheb. Forsi jibda jimmaġina r-​ragħwa bajda u rikka li titlaʼ fil-​wiċċ u t-​togħma morra li hi tant delizzjuża. U mbagħad jgħid lilu nnifsu, ‘Nagħti kollox għal tazza birra kiesħa!’

Il-birra ilha teżisti kważi daqs l-​ umanità nfisha. Ilha popolari millennji sħaħ, u f’ħafna postijiet saret parti integrali mill-​kultura lokali. B’dispjaċir, il-​birra saret sors taʼ problemi għal dawk li jixorbuha żżejjed, speċjalment f’xi pajjiżi Ewropej. Madankollu, jekk tintuża bil-​moderazzjoni, il-​kwalitajiet distintivi u t-​togħma tagħha jagħmluha xi ħaġa li tieħu pjaċir tixrobha. Ejja neżaminaw l-​istorja taʼ din ix-​xarba popolari.

Kemm Ilhom Jagħmluha?

Bħalma jindikaw it-​twavel kunejformi li nstabu fit-​territorju tas-​Sumeri tal-​qedem fil-​Mesopotamja, il-​birra kienet tinstab hemmhekk sa mit-​tielet millennju Q.E.K. Matul l-​istess perijodu, din ix-​xarba kienet tinsab ukoll fuq l-​imwejjed tal-​Babiloniżi u l-​Eġizzjani. F’Babilonja, fejn kienu magħrufa 19-il tip differenti taʼ birra, kien hemm saħansitra regoli dwar kif jagħmlu l-​birra fil-​Kodiċi taʼ Ħammurabi. Per eżempju, dawn ir-​regoli stipulaw il-​prezz tal-​birra, u kwalunkwe ksur taʼ dawn ir-​regoli kien jiġi kastigat bil-​mewt. Fl-​Eġittu tal-​qedem, kien hemm ħafna li kienu jagħmlu l-​birra, u din kienet xarba favorita. Permezz taʼ tħaffir arkeoloġiku fl-​Eġittu sabu l-​eqdem riċetta bil-​miktub taʼ kif issir il-​birra.

Eventwalment, it-​teknoloġija taʼ kif issir il-​birra waslet fl-​Ewropa. Xi studjużi Rumani fil-​bidu taʼ l-​Era Komuni semmew li ċ-​Ċelti, il-​Ġermaniżi, u tribujiet oħra kienu jħobbuha l-​birra. Il-​Vikingi kienu jemmnu li anki ġo Valħalla​—li skond il-​mitoloġija Nordika kienet is-​sala fejn kienu jmorru l-​gwerriera qalbiena wara l-​mewt​—it-​tazzi taʼ l-​irġiel kienu jfuru bil-​birra.

Fl-Ewropa, matul il-​Medju Evu, il-​birra kienet issir fil-​monasterji. Patrijiet Ewropej tejbu t-​teknoloġija tal-​proċess billi bdew jużaw il-​ħops, pjanta li minnha kienu jieħdu l-​weraq biex il-​birra ma taqtax. L-​industrijalizzazzjoni fis-​seklu 19 introduċiet il-​preparazzjoni tal-​birra permezz taʼ makkinarju apposta, u dan kien pass sinifikanti fl-​istorja taʼ din ix-​xarba popolari. Imbagħad seħħew skoperti xjentifiċi importanti ħafna.

Louis Pasteur, spiżjar u mikrobijologu Franċiż, sab li l-​ħmira li tikkaġuna l-​fermentazzjoni tal-​birra kien fiha organiżmi ħajjin. Din is-​sejba għamlitha possibbli biex ikun hemm iktar kontroll eżatt fuq il-​bidla miz-​zokkor għall-​alkoħol. Emil Christian Hansen, botaniku Daniż, sar wieħed mill-​iktar nies importanti fl-​istorja tal-​birra. Qattaʼ ħajtu kollha jagħmel ir-​riċerka u jikklassifika l-​ispeċi differenti tal-​ħmira. Fost affarijiet oħra, ir-​riċerka tiegħu kellha x’taqsam maʼ l-​iżvilupp taʼ varjetà taʼ ħmira għall-​birra li kienet pura. B’dan il-​mod, Hansen letteralment biddel għalkollox l-​industrija tal-​birra.

Imma hija daqshekk taʼ sfida li tagħmel il-​birra? Forsi diffiċli temminha, imma hekk hu. Ejja nikkunsidraw fuq fuq is-​sigriet taʼ tazza birra mill-​aqwa.

Qabel Ma Tasal fit-​Tazza Tiegħek

Il-​mod kif issir il-​birra nbidel mhux ħażin matul is-​sekli u anki llum jistaʼ jvarja minn birrerija għal oħra. Però, in ġenerali, kważi l-​birer kollha fihom erbaʼ ingredjenti prinċipali: ix-​xgħir, il-​ħops, l-​ilma, u l-​ħmira. Il-​proċess sħiħ jistaʼ jitqassam f’erbaʼ partijiet: it-​tħejjija tal-​malt, il-​preparazzjoni tal-​wort, il-​fermentazzjoni, u l-​maturazzjoni.

It-Tħejjija tal-​malt. Matul din il-​parti tal-​proċess, jagħżlu x-​xgħir, jiżnuh, u jnaqquh. Wara jħalluh imxarrab fl-​ilma​—dan bilfors irid isir biex ix-​xgħir jinbet. Biex jinbet, ix-​xgħir jieħu minn ħamsa sa sebat ijiem f’temperatura taʼ madwar 14-il grad Celsius. Il-​prodott finali wara dan il-​proċess huwa l-​malt aħdar, li jdaħħluh fi fran speċjali biex inixxfuh. L-​ilma fil-​malt aħdar jonqos għal bejn tnejn u ħamsa fil-​mija biex il-​malt ma jkomplix jinbet. Wara li jnixxfuh, ineħħu n-​nebbieta mill-​malt, u mbagħad jitħnuh. Issa lest għall-​pass li jmiss.

Il-preparazzjoni tal-​wort. Il-​malt mitħun jitħallat bl-​ilma sabiex jipproduċi għaġna li mbagħad isaħħnuha bil-​mod il-​mod. F’ċerti temperaturi l-​enzimi jibdew ibiddlu l-​lamtu f’zokkor. Dan idum iktar minn erbaʼ sigħat u jipproduċi l-​wort, li mbagħad jiġi filtrat biex ineħħulu l-​impuritajiet. Imbagħad jibda l-​proċess tat-​togħlija li jwaqqaf l-​attività taʼ l-​enzimi. Waqt it-​togħlija jżidu l-​ħops mal-​wort sabiex jagħtuh it-​togħma morra tipika tal-​birra. Wara li jkun ilu jagħli għal xi sagħtejn, il-​wort jitħalla jiksaħ sat-​temperatura meħtieġa.

Il-fermentazzjoni. Din x’aktarx hi l-​iktar parti importanti fil-​proċess tal-​birra. Permezz tal-​ħmira, iz-​zokkor li jinsab fil-​wort jinbidel f’alkoħol u gass dijossidu karboniku. Iż-​żmien li jitħalla jiffermenta, li ma jkunx iktar minn ġimgħa, u t-​temperatura tal-​proċess jiddependu fuq it-​tip taʼ birra​—ale jew lager —li tkun qed tiġi prodotta. Imbagħad dik li jsejħulha birra ħadra jitfgħuha fi btieti biex jaħżnuha sabiex timmatura.

Il-maturazzjoni. Matul din il-​parti tal-​proċess, il-​birra tikseb it-​togħma u r-​riħa tipika tagħha; il-​gass li jkun ifforma jġiegħel ukoll il-​birra tfexfex. Il-​birra timmatura tul perijodu li jistaʼ jvarja minn tliet ġimgħat sa ftit xhur, skond it-​tip taʼ birra. Finalment, jitfgħu l-​birra lesta ġo btieti jew fliexken u tkun lesta biex tintbagħat fid-​destinazzjoni finali tagħha​—forsi eventwalment tasal fuq il-​mejda tiegħek! Imma liema tip taʼ birra tixtieq idduq?

Hemm Ħafna Tipi taʼ Birra

Il-​fatt hu li l-​birer jistgħu jkunu differenti mhux ħażin minn xulxin. Tistaʼ tixrob birra li hi ċara jew skura, ħelwa jew morra, kif ukoll birra magħmula mix-​xgħir jew mill-​qamħ. It-​togħma tal-​birra tiddependi minn ħafna fatturi, inkluż il-​kwalità taʼ l-​ilma li jintuża, it-​tip taʼ malt, it-​teknoloġija li tintuża, u t-​tipi taʼ ħmira li jintużaw fil-​proċess.

Waħda mill-​iktar birer magħrufa hija l-​pilsner (jew pils), lager klassika taʼ lewn ċar. Din il-​kwalità taʼ birra ssir minn mijiet taʼ birreriji madwar id-​dinja. Madankollu, il-​pilsner awtentika ssir biss fil-​belt taʼ Plzeň, jew Pilsen, li tinsab fir-​Repubblika Ċeka. Is-​sigriet taʼ kif issir ma qigħedx biss fit-​teknoloġija imma fil-​materja prima li tintuża​—ilma ħafif, malt taʼ l-​aqwa kwalità, u l-​ħmira addattata.​—Ara lkaxxa li hawn.

Kwalità eċċellenti oħra taʼ birra hija l-​birra weiss, birra magħmula mill-​qamħ li hi popolari speċjalment fil-​Ġermanja. L-​ispeċjalitajiet fil-​Britannja huma l-​porter u l-​istout. Il-​porter hija birra qawwija li tiffermenta fil-​wiċċ u ssir minn malt inkaljat, li jagħti dik id-​dehra skura u rikka lil din ix-​xarba. Il-​porter l-​ewwel bdiet issir f’Londra fis-​seklu 18. L-​istout, birra skura u tqila​—li saret famuża fl-​Irlanda u fid-​dinja mill-​familja Guinness​—hija varjazzjoni tal-​porter tradizzjonali. Tistaʼ tixrob is-​sweet stout Ingliża, li s-​soltu jkun fiha l-​lattosju (iz-zokkor tal-​ħalib), jew id-​dry stout Irlandiża, li hi morra u għandha livell għoli t’alkoħol.

Fattur importanti ieħor għal ħafna li jħobbu l-​birra hu l-​mod kif jixorbuha, jekk tkunx fil-​flixkun jew fil-​bott jew dirett mill-​bittija. L-​Amerikani jħobbu jixorbu l-​birra kiesħa silġ. Oħrajn jippreferuha li tkun taʼ temperatura normali jew ftit kiesħa u servuta direttament mill-​btieti li jinżammu fil-​kantina tal-​ħanut tax-​xorb.

Tassew, hawn ħafna tipi taʼ birra. Jekk tixrobha bil-​moderazzjoni, tistaʼ tgawdi xi benefiċċji għal saħħtek. Fil-​fatt, fiha diversi vitamini u minerali importanti, bħal riboflavin, folic acid, kromju, u żingu. Skond xi awtoritajiet, jekk tinxtorob bil-​moderazzjoni, il-​birra tistaʼ tevitalek il-​mard tal-​qalb u tal-​ġilda. Jekk tagħmel għażla tajba mid-​ditti u t-​tipi li hawn fis-​suq, u jekk tużaha b’mod bilanċjat, tistaʼ tgawdi din ix-​xarba delizzjuża u rifreskanti. Għalhekk, meta terġaʼ toqgħod bil-​qiegħda u quddiemek ikollok ix-​xarba lewn id-​deheb b’ragħwa bajda fil-​wiċċ, ftakar fl-​istorja interessanti tagħha!

[Kaxxa/Stampa f’paġna 20]

L-​Atturi Prinċipali

Fl-​antik, numru kbir taʼ nies tas-​sengħa kellhom x’jaqsmu mal-​produzzjoni tal-​birra. Hawnhekk hawn xi ftit minnhom.

◼ Dak li jipproduċi l-​malt​—l-​ewwel attur fid-​dramm taʼ kif issir il-​birra. Hu kien inkarigat jipproduċi l-​malt mix-​xgħir jew mill-​qamħ. Hu kien jieħu ħsieb li ż-​żrieragħ jinbtu u kien inixxef il-​malt aħdar. Kellu responsabbiltà kbira fuq spallejh, ladarba t-​togħma tal-​birra kienet tiddependi ħafna mill-​kwalità tal-​malt.

◼ Dak li jagħmel il-​wort (jidher hawn fuq)​—ir-​raġel inkarigat mit-​togħlija. L-​ewwel, kien iħallat il-​malt mitħun maʼ l-​ilma, u mbagħad waqt it-​togħlija, kien iżid il-​ħops. Il-​prodott finali taʼ xogħlu kien il-​wort.

◼ Dak li jieħu ħsieb il-​fermentazzjoni​—speċjalista b’esperjenza li kien jieħu ħsieb il-​fermentazzjoni tal-​birra fil-​bramel u l-​maturazzjoni tagħha fil-​kantina. Wara, hu kien jitfaʼ l-​birra lesta fi bramel iżgħar.

[Sors]

S laskavým svolením Pivovarského muzea v Plzni

[Kaxxa/Stampi f’paġna 22]

Pilsner​—L-​Iktar Birra Oriġinali li Tiġi Imitata

Il-​produzzjoni tagħha bdiet fis-​sena 1295. Wenceslas II, is-​sultan tal-​Bohemja, stabbilixxa l-​belt taʼ Plzeň, u ftit wara dan, hu ta l-​permess lil 260 ċittadin taʼ Plzeň biex jibdew jagħmlu l-​birra. Għall-​ewwel iċ-​ċittadini kienu jagħmlu l-​birra fi djarhom u fi kwantitajiet żgħar biss, imma iktar tard ifformaw għaqdiet u bnew birreriji. Madankollu, maż-​żmien l-​ekonomija u l-​kultura fil-​Bohemja bdew jonqsu, u dan effettwa l-​produzzjoni tal-​birra. Billi injoraw it-​teknoloġija stabbilita u komplew jużaw ir-​riċetti tagħhom stess, dawk li pproduċew il-​birra spiss għamlu birra li ma kinitx tajba u li ma kienx jistħoqqilha tissejjaħ birra.

F’dak iż-​żmien kienu jsiru żewġ tipi taʼ birra fl-​Ewropa. Speċjalment fil-​Bohemja kienet issir il-​birra li tiffermenta fil-​wiċċ, filwaqt li fil-​Bavarja kienet popolari birra li tiffermenta minn taħt u li kienet taʼ kwalità ferm aħjar. Kien hemm baħar jaqsam bejn il-​lager tal-​Bavarja u l-​birra taʼ Plzeň.

Fl-​1839 seħħet bidla sinifikanti. Madwar 200 miċ-​ċittadini taʼ Plzeň iddeċidew li jagħmlu xi ħaġa dwar is-​sitwazzjoni. Huma fformaw il-​Birrerija taʼ Burgess, fejn kellha ssir biss birra li tiffermenta minn taħt, bħal dik li kienu jagħmlu fil-​Bavarja. Josef Groll mill-​Bavarja, li kien famuż għall-​produzzjoni tal-​birra, mar jgħinhom. Hu mill-​ewwel beda jipproduċi birra tipika tal-​Bavarja. Ir-​riżultat kien differenti ħafna​—imma ħafna aħjar milli kien qed jistenna. L-​esperjenza taʼ Groll flimkien mal-​materja prima lokali taʼ l-​aqwa kwalità għenet biex tipproduċi birra li malajr saret popolari. Għala? Minħabba t-​togħma, il-​kulur, u r-​riħa unika tagħha. Madankollu, il-​fama tal-​birra taʼ Plzeň kellha wkoll l-​iżvantaġġi. Ħafna minn dawk li kienu jagħmlu l-​birra u li xtaqu jibbenefikaw minn dan l-​iżvilupp bdew isejħu l-​prodott tagħhom pilsner. B’hekk, il-​pilsner saret mhux biss famuża imma wkoll l-​iktar xarba lewn id-​deheb li tiġi imitata.

[Stampi]

Josef Groll

Torri taʼ l-​ilma taʼ birrerija f’Plzeň

[Sors]

S laskavým svolením Pivovarského muzea v Plzni

[Mappa f’paġna 20]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-​test, ara pubblikazzjoni)

Plzeň

[Stampa f’paġna 20, 21]

Mudell Eġizzjan li juri l-​preparazzjoni tal-​ħobż u l-​birra

[Sors]

Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali - Museo Egizio - Torino

[Stampi f’paġna 23]

Ħops, malt, u birrerija