‘F’Perikli fil-​Baħar’

FID-​DALMA tal-​lejl, bastiment tal-​qlugħ li kien qed iġorr 276 ruħ joqrob lejn gżira fil-​Mediterran. L-​ekwipaġġ u l-​passiġġieri huma għajjenin wara 14-il jum jitqallbu ’l hemm u ’l hawn fil-​maltemp. Malli maż-​żerniq jaraw bajja, huma jipprovaw itellgħu l-​ġifen l-​art. Imma l-​pruwa teħel tant li ma tistaʼ tinqalaʼ b’xejn, u l-​mewġ ifarrak il-​poppa f’elf biċċa. Dawk kollha li kien hemm abbord jabbandunaw il-​ġifen u jirnexxilhom jaslu sax-​xtut taʼ Malta bl-​għawm jew billi jżommu maʼ xi twavel jew affarijiet oħrajn. Kesħin silġ u għajjenin mejta, jitħabtu biex joħorġu mill-​ħalel qawwijin. Fost il-​passiġġieri hemm l-​appostlu Kristjan Pawlu. Qiegħed jittieħed lejn Ruma biex jgħaddi ġuri.—Atti 27:27-44.

Għal Pawlu, in-​nawfraġju fil-​gżira taʼ Malta ma kienx l-​ewwel episodju li pperikolalu ħajtu waqt li kien qed ibaħħar. Ftit snin qabel, kiteb: “Tliet darbiet rajt l-​għarqa; għaddejt lejl u jum f’nofs taʼ baħar.” Hu żied li kien għadda minn “perikli fil-​baħar.” (2 Korintin 11:25-27) L-​ivvjaġġar bil-​baħar kien għen lil Pawlu jwettaq l-​irwol mogħti lilu minn Alla bħala “appostlu tal-​ġnus.”—Rumani 11:13, Saydon.

Imma fil-​fatt kemm kien estensiv l-​ivvjaġġar bil-​baħar fl-​ewwel seklu? Liema sehem kellu f’li tinfirex il-​Kristjanità? Kemm kien perikoluż? Liema tip taʼ bastimenti kienu jintużaw? U l-​passiġġieri liema tip taʼ akkomodazzjoni kien ikollhom?

Għala Ruma Kienet Teħtieġ il-​Kummerċ Marittimu

Ir-​Rumani kienu jsejħu ’l-Mediterran Mare Nostrum​—Il-​Baħar Tagħna. Kienet ħaġa vitali għal Ruma li jkollha kontroll fuq ir-​rotot tan-​navigazzjoni, u dan mhux biss għal raġunijiet militari. Ħafna bliet taʼ l-​Imperu Ruman kienu portijiet jew inkella kienu moqdijin minnhom. Per eżempju, Ruma kellha l-​port tagħha f’Ostja, belt fil-​qrib, filwaqt li Korintu kienet tuża l-​port taʼ Lekew u taʼ Kenkri, u Antjokja tas-​Sirja kienet moqdija mill-​port taʼ Selewċja. Konnessjonijiet marittimi tajbin bejn dawn il-​portijiet kienu jassiguraw komunikazzjoni fi żmien qasir maʼ bliet ewlenin u għamluha iktar faċli li l-​provinċji Rumani jkollhom amministrazzjoni effettiva.

Ruma kienet tiddependi wkoll fuq l-​industrija marittima għall-​provvista taʼ l-​ikel tagħha. Billi kellha popolazzjoni taʼ madwar miljun ruħ, Ruma kienet teħtieġ kwantità enormi taʼ qamħ​—bejn 250,000 u 400,000 tunnellata fis-​sena. Minn fejn kien jiġi dak il-​qamħ kollu? Ġużeppi Flavju jikkwota lil Erodi Agrippa II, li rrimarka li l-​Afrika taʼ fuq kienet titmaʼ lil Ruma għal tmien xhur mis-​sena, filwaqt li l-​Eġittu kien jibgħat biżżejjed qamħ biex jipprovdi għall-​belt għall-​erbaʼ xhur l-​oħrajn. Eluf taʼ bastimenti li jbaħħru fit-​tul kienu involuti f’li jissupplixxu l-​qamħ lil din il-​belt.

Il-​kummerċ marittimu, li kien dejjem qed jiżdied, kien jissupplixxi kull tip taʼ merkanzija, minħabba li r-​Rumani kienu jħobbuh ħafna l-​lussu. Il-​minerali, il-​ġebel, u l-​irħam kienu jintbagħtu bil-​baħar minn Ċipru, mill-​Greċja, u mill-​Eġittu, u l-​injam żmarrat kien jinġieb mil-​Libanu. L-​inbid kien jiġi minn Żmirna, il-​ġewż minn Damasku, u t-​tamar mill-​Palestina. L-​ingwenti u l-​lastku kienu jitgħabbew miċ-​Ċiliċja, is-​suf minn Miletu u Laodiċija, it-​tessuti mis-​Sirja u l-​Libanu, u l-​porpra minn Tir u Sidon. Iż-​żebgħa kienet tintbagħat minn Tijatira u l-​ħġieġ minn Lixandra u minn Sidon. Il-​ħarir, il-​qoton, l-​avorju, u l-​ħwawar kienu jimportawhom miċ-​Ċina u mill-​Indja.

X’jistaʼ jingħad dwar il-​bastiment li għereq f’Malta b’Pawlu abbord? Kien bastiment tal-​qamħ, “ġifen minn taʼ Lixandra li kien sejjer l-​Italja.” (Atti 27:6; ara n-​nota taʼ taħt fin-​NW) Il-​flotot tal-​qamħ kienu propjetà privata taʼ sidien Griegi, Feniċi, u Sirjani u kienu kkmandati u armati minnhom. Madankollu, il-​bastimenti kienu mikrijin mill-​Istat. “L-​istess bħal fil-​każ tal-​ġbir tat-​taxxi,” jgħid l-​istorjografu William M. Ramsay, “il-​gvern kien isibha iktar faċli li jagħti x-​xogħol lill-​kuntratturi milli jorganizza hu stess is-​sistema enormi taʼ nies u tagħmir meħtiġin għal dan is-​servizz hekk importanti.”

Pawlu temm il-​vjaġġ tiegħu lejn Ruma fuq bastiment li kellu x-​xbieha tad-​“Dijoskuri.” Dan ukoll kien bastiment taʼ Lixandra. Waqaf f’Putijoli, fil-​Golf taʼ Napli, il-​port fejn normalment il-​flotot tal-​qamħ kienu jħottu. (Atti 28:11-13) Minn Putijoli​—Pozzuoli tal-​lum—​it-tagħbija kienet tinġarr fuq l-​art jew inkella tiġi ttrasportata fuq bastimenti iżgħar li kienu jbaħħru mal-​kosta lejn it-​tramuntana u mbagħad mix-​Xmara Tiber, ’il fuq lejn il-​qalba taʼ Ruma.

Passiġġieri fuq Bastimenti tat-​Tagħbija?

Pawlu u s-​suldati li kienu jgħassuh għala vvjaġġaw fuq bastiment tat-​tagħbija? Biex inwieġbu din il-​mistoqsija, irridu nkunu nafu x’kien ifisser li tivvjaġġa bil-​baħar bħala passiġġier dak iż-​żmien.

Fl-ewwel seklu E.K., ma kinux jeżistu vapuri tal-​passiġġieri. Il-​vapuri li kienu jintużaw biex jivvjaġġaw fuqhom kienu vapuri tal-​merkanzija. U kull tip taʼ nies​—inkluż uffiċjali taʼ l-​Istat, nies intellettwali, predikaturi, sħaħar, pitturi, atleti, merkanti, turisti, u pellegrini—​x’aktarx li vvjaġġaw fuqhom.

M’għandniex xi ngħidu, kien hemm bastimenti żgħar li kienu jittrasportaw il-​passiġġieri u t-​tagħbija mal-​kosta tal-​pajjiż. Pawlu għandu mnejn uża xi bastiment bħal dan biex minn Troas ‘imur il-​Maċedonja.’ Għandu mnejn ivvjaġġa fuq iġfna żgħar biex imur Ateni u lura f’iktar minn okkażjoni waħda. Pawlu x’aktarx uża bastimenti żgħar ukoll fil-​vjaġġ li għamel iktar tard minn Troas għal Patara, mill-​gżejjer taʼ maġenb il-​kosta taʼ l-​Asja Minuri. (Atti 16:8-11; 17:14, 15; 20:1-6, 13-15; 21:1) L-​użu taʼ iġfna żgħar bħal dawn kien jiffranka ħafna ħin, imma dawn ma setgħux joħorġu ’l barra ħafna mill-​art. Għalhekk, il-​bastimenti li ħadu lil Pawlu sa Ċipru u mbagħad sal-​Pamfilja, u dawk li vvjaġġa fuqhom minn Efesu sa Ċesarija u minn Patara sa Tir bilfors li kienu akbar mhux ħażin. (Atti 13:4, 13; 18:21, 22; 21:1-3) Il-​ġifen li Pawlu kien fuqu meta esperjenza n-​nawfraġju f’Malta x’aktarx li wkoll kien ikkunsidrat bħala wieħed kbir. Kemm setgħu kienu kbar bastimenti bħal dawn?

Sorsi letterarji wasslu biex wieħed studjuż jgħid: “L-​iżgħar bastiment li l-​antiki ġeneralment kienu jsibuh utli kien ikun taʼ xi 70 jew 80 tunnellata. Daqs li kien popolari ħafna, għall-​inqas fil-​perijodu Ellenistiku, kien dak taʼ 130 tunnellata. Bastiment taʼ 250 tunnellata, għalkemm kien komuni, żgur li kien akbar min-​normal. Fi żmien ir-​Rumani, il-​bastimenti li kienu jintużaw fis-​servizz taʼ trasport imperjali kienu jerġaʼ akbar, billi l-​ammont ippreferut li jiflaħ jgħabbi bastiment kien taʼ 340 tunnellata. L-​akbar bastimenti li kienu jbaħħru kienu jaslu sa 1,300 tunnellata, possibbilment xi ftit akbar.” Skond deskrizzjoni li nkitbet fit-​tieni seklu E.K., il-​bastiment tal-​qamħ Isis, li kien bastiment taʼ Lixandra, kien twil iktar minn 55 metru, kien wiesaʼ madwar 14-il metru, kellu stiva fonda madwar 13-il metru, u probabbilment kien jistaʼ jġorr ’il fuq minn elf tunnellata qamħ u forsi xi ftit mijiet taʼ passiġġieri.

X’tip taʼ akkomodazzjoni kien ikollhom dawk li jkunu qegħdin jivvjaġġaw fuq bastiment tal-​qamħ? Ladarba l-​bastimenti kienu primarjament għat-​tagħbija, l-​akkomodazzjoni tal-​passiġġieri kienet xi ħaġa sekondarja. Ma kienu jipprovdulhom ebda ikel jew servizzi, ħlief ilma. Kienu jorqdu fuq il-​gverta tal-​bastiment, forsi taħt speċi taʼ kamp li kienu jarmawh bil-​lejl u jżarmawh kull fil-​għodu. Għalkemm jistaʼ jkun li dawk li jivvjaġġaw kienu jitħallew jużaw il-​kċina tal-​bastiment biex isajru, kien ikollhom jaħsbu huma għal dak kollu li kienu jeħtieġu biex isajru, jieklu, jinħaslu, u jorqdu—​minn borom u twaġen sa lożor u kutri.

L-​Ivvjaġġar bil-​Baħar​—Kemm Kien Perikoluż?

Billi ma kellhomx strumenti​—lanqas saħansitra boxxla—​il-baħħara taʼ l-​ewwel seklu kienu joqogħdu biss fuq dak li kienu jaraw. Għalhekk, l-​ivvjaġġar kien l-​inqas perikoluż meta l-​viżibilità kienet tkun l-​aħjar​—ġeneralment mill-​aħħar ġimgħa taʼ Mejju sa nofs Settembru. Matul ix-​xahrejn taʼ qabel u wara dak il-​perijodu, in-​negozjanti forsi kienu jieħdu ċans u jbaħħru. Imma matul ix-​xitwa, biċ-​ċpar u s-​sħab li kien ikun hemm, la l-​art, la x-​xemx bi nhar, u lanqas l-​istilel bil-​lejl ma kienu jkunu jidhru. In-​navigazzjoni kienet ikkunsidrata wieqfa (bil-Latin, mare clausum) mill-​11 taʼ Novembru sa l-​10 taʼ Marzu, ħlief f’każi taʼ bżonn assolut jew t’urġenza. Dawk li kienu jivvjaġġaw tard fl-​istaġun kienu jissograw li jkollhom jgħaddu x-​xitwa f’port barrani.—Atti 27:12; 28:11.

Minkejja l-​fatt li kien perikoluż u kien isir biss fl-​istaġun tiegħu, kien l-​ivvjaġġar bil-​baħar iktar vantaġġuż minn dak fuq l-​art? Iva, tabilħaqq! L-​ivvjaġġar bil-​baħar kien inqas taʼ strapazz, orħos, u kien jieħu inqas żmien. Meta r-​riħ kien ikun favorevoli, bastiment forsi setaʼ jkopri distanza taʼ xi 150 kilometru kuljum. Ir-​rata normali taʼ vjaġġ twil bil-​mixi kienet minn 25 sa 30 kilometru kuljum.

Il-veloċità fuq il-​baħar kienet tiddependi tistaʼ tgħid għalkollox fuq ir-​riħ. Il-​vjaġġ mill-​Eġittu sa l-​Italja kien ġlieda kontinwa kontra r-​riħ faċċata, anki fl-​aqwa taʼ l-​istaġun taʼ l-​ivvjaġġar bil-​baħar. L-​iqsar rotta normalment kienet minn Rodi jew Mira jew xi port ieħor fil-​kosta taʼ Liċja, fl-​Asja Minuri. F’okkażjoni minnhom, wara li ltaqaʼ mal-​maltemp u tilef ir-​rotta, il-​bastiment tal-​qamħ Isis ankra f’Pirew 70 jum wara li salpa minn Lixandra. Kieku r-​riħ mill-​majjistral baqaʼ jonfoħ minn wara, il-​vjaġġ lura mill-​Italja probabbilment setaʼ jsir f’20 jew 25 ġurnata. Kieku l-​vjaġġ sar fuq l-​art, l-​istess vjaġġ ’l hemm jew ’l hawn kien jieħu 150 ġurnata f’temp tajjeb.

L-​Aħbar Tajba Mxerrda lejn Xtut ’il Bogħod

Evidentement, Pawlu kien konxju tal-​perikli taʼ l-​ivvjaġġar bil-​baħar barra mill-​istaġun. Hu saħansitra wissa kontra l-​ivvjaġġar bil-​baħar fl-​aħħar taʼ Settembru jew il-​bidu t’Ottubru, meta qal: “Ħbieb, qiegħed nara li s-​safra se tkun taʼ ħsara u telf kbir, mhux biss għat-​tagħbija u l-​ġifen, imma għal ħajjitna wkoll.” (Atti 27:9, 10) Madankollu, iċ-​ċenturjun inkarigat injora dan il-​kliem, u dan irriżulta fin-​nawfraġju f’Malta.

Sa tmiem il-​karriera missjunarja tiegħu, Pawlu esperjenza nawfraġju mill-​inqas erbaʼ darbiet. (Atti 27:41-44; 2 Korintin 11:25) Madankollu, il-​predikaturi bikrin taʼ l-​aħbar tajba ma ħallewx l-​ansjetà bla bżonn dwar eventwalitajiet bħal dawn iżżommhom lura milli jivvjaġġaw bil-​baħar. Huma għamlu użu sħiħ minn kull mezz disponibbli taʼ vvjaġġar biex ixerrdu l-​messaġġ tas-​Saltna. U b’ubbidjenza għall-​kmand taʼ Ġesù, ngħatat xiehda f’ħafna postijiet. (Mattew 28:19, 20; Atti 1:8) Grazzi għaż-​żelu tagħhom, għall-​fidi taʼ dawk li segwew l-​eżempju tagħhom, u għall-​gwida taʼ l-​ispirtu qaddis taʼ Jehovah, l-​aħbar tajba laħqet l-​irkejjen l-​iktar imbegħdin taʼ l-​art abitata.

[Sors taʼ l-​Istampa f’paġna 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.