Il-​Bibbja taʼ Bedell—Pass żgħir għal fehma aħjar tal-​Bibbja

META l-​qassis Ingliż William Bedell mar l-​Irlanda fl-​1627, sab sitwazzjoni taʼ taħbil il-​moħħ. L-​Irlanda, li fil-​biċċa l-​kbira hi pajjiż Kattoliku, kienet maħkuma mill-​Britannja Protestanta. Ir-​Riformisti Protestanti kienu diġà ttraduċew il-​Bibbja f’lingwi lokali madwar l-​Ewropa kollha. Però ħadd ma deher interessat li jittraduċiha għall-​Irlandiż.

Bedell kien konvint li l-​Irlandiżi “m’għandhomx jiġu traskurati sakemm ikunu jistgħu jitgħallmu l-​Ingliż.” Għamilha l-​mira li jipproduċi Bibbja bil-​lingwa Irlandiża. Imma ħabbat wiċċu maʼ oppożizzjoni ħarxa, speċjalment minn sorsi Protestanti. Dan għala?

OPPOŻIZZJONI GĦALL-​UŻU TAL-​LINGWA IRLANDIŻA

Bedell tgħallem l-​Irlandiż. Hu ħeġġeġ lill-​istudenti jużaw l-​Irlandiż meta sar rettur, jew surmast, tat-​Trinity College f’Dublin u meta iżjed tard sar l-​isqof taʼ Kilmore. Infatti, meta r-​Reġina Eliżabetta I tal-​Ingilterra waqqfet it-​Trinity College, għamlet dan biex ikun hemm qassisin li setgħu jgħallmu lis-​sudditi tagħha l-​messaġġ tal-​Bibbja bil-​lingwa tagħhom stess. Bedell ipprova jwettaq dan.

Fid-​djoċesi taʼ Kilmore, il-​maġġoranza tan-​nies kienu jitkellmu bl-​Irlandiż. Għalhekk, Bedell insista li jkollu qassisin li setgħu jitkellmu bl-​Irlandiż. Hu għamel l-​appell tiegħu fi qbil mal-​kliem tal-​appostlu Pawlu fl-​1 Korintin 14:19, li jgħid: “F’kongregazzjoni, nippreferi ngħid ħames kelmiet b’moħħi, biex ngħallem b’fommi lil oħrajn, milli għaxart elef kelma b’xi lsien,” jiġifieri, b’lingwa li ma tantx tinftiehem.

Imma nies fil-​poter għamlu kulma setgħu biex iwaqqfuh. Skont xi storjografi, xi wħud sostnew li l-​użu tal-​Irlandiż kien “taʼ periklu għall-​Istat” u oħrajn qalu li kien “kontra l-​interessi tal-​Gvern.” Xi wħud ħassew li kien fl-​interessi tal-​Ingilterra li l-​Irlanda tinżamm fl-​injoranza. Infatti, inħarġu liġijiet li kienu jirrikjedu li l-​Irlandiżi jabbandunaw il-​lingwa u d-​drawwiet tagħhom, jitgħallmu l-​Ingliż, u jsegwu drawwiet u manjieri Ingliżi.

IL-​PROĠETT TAL-​BIBBJA LI GĦAMEL BEDELL

Opinjonijiet dittatorjali bħal dawn ma qatgħux qalb Bedell. Ftit wara l-​1630, hu beda jittraduċi l-​iktar verżjoni reċenti tal-​Bibbja bl-​Ingliż (il-​King James Version tal-​1611) għall-​Irlandiż. Ried jipproduċi Bibbja li kienet tinftiehem minn kemm jistaʼ jkun nies. Ħass li l-​foqra ma setgħux ifittxu fl-​Iskrittura biex isibu t-​triq għall-​ħajja taʼ dejjem dment li l-​Bibbja tibqaʼ ktieb magħluq għalihom.—Ġwanni 17:3.

Bedell ma kienx l-​ewwel li rrealizza dan. Xi 30 sena qabel, isqof ieħor, William Daniel, kien ra kemm kien diffiċli biex xi ħadd isir jaf x’tgħallem il-​Bibbja meta din kienet, fi kliemu stess, “moħbija f’lingwa li ma tinftihemx.” Daniel kien ittraduċa l-​Iskrittura Griega Kristjana għall-​Irlandiż. Issa Bedell beda x-​xogħol kbir li jittraduċi l-​Iskrittura Ebrajka. Dik li hi magħrufa bħala l-​Bibbja taʼ Bedell tinkludi kemm ix-​xogħol tiegħu kif ukoll dak li għamel William Daniel qablu. Kif ġew l-​affarijiet, il-​Bibbja taʼ Bedell—l-​ewwel Bibbja kompleta bl-​Irlandiż—kienet l-​unika traduzzjoni tal-​Bibbja għall-​Irlandiż għat-​300 sena taʼ wara.

Bedell, studjuż ikkwalifikat tal-​Ebrajk, kiseb il-​kooperazzjoni taʼ żewġt irġiel li l-​Irlandiż kien il-​lingwa tagħhom biex jgħinu fit-​traduzzjoni mill-​Ingliż għall-​Irlandiż. Hekk kif għamlu progress fix-​xogħol tagħhom, Bedel, flimkien maʼ ajjutant jew tnejn li setaʼ jafdahom, bir-​reqqa ċċekkjaw u rrivedew kull vers. Bħala referenza, użaw traduzzjoni bit-​Taljan li saret minn teologu Żvizzeru, Giovanni Diodati, kif ukoll is-​Settanta bil-​Grieg, u manuskritt antik tal-​Bibbja taʼ valur bl-​Ebrajk.

It-​tim segwa l-​eżempju tat-​tradutturi tal-​King James Version (li lil ħafna minnhom Bedell aktarx kien jafhom personalment) u inkluda l-​isem personali t’Alla f’għadd taʼ postijiet fil-​Bibbja tagħhom. Pereżempju, f’​Eżodu 6:3 ttraduċew l-​isem t’Alla bħala “Iehovah.” Il-​manuskritt oriġinali taʼ Bedell hu ppreservat f’Marsh’s Library, Dublin, fl-​Irlanda.—Ara l-​kaxxa “Bedell imfakkar u rikonoxxut.”

FL-​AĦĦAR IPPUBBLIKATA

Bedell lesta l-​proġett tiegħu madwar is-​sena 1640. Imma ma setax jippubblikah mill-​ewwel. Għala? L-​ewwel nett, kien għadu qed iħabbat wiċċu maʼ oppożizzjoni li ma battiet qatt. Xi kritiċi maqdru t-​traduttur ewlieni tiegħu, u b’hekk ittamaw li jnaqqsu r-​rispett lejn ix-​xogħol tiegħu. Minħabba fihom, b’malizzja spiċċa saħansitra arrestat u mitfugħ il-​ħabs. Bħallikieku dan ma kienx biżżejjed, Bedell sab ruħu f’nofs ribelljoni ħarxa u mdemmija kontra l-​Ingliżi, li bdiet fl-​1641. Nies lokali Irlandiżi pproteġew lil Bedell għal xi żmien minkejja li kien Ingliż għax għarfu li kien ġenwinament ikkonċernat dwarhom. Eventwalment, però, suldati ribelli tefgħuh il-​ħabs f’kundizzjonijiet mill-​agħar. Dan bla dubju wassal għall-​mewt tiegħu qabel iż-​żmien fl-​1642. Qatt ma ra x-​xogħol tiegħu ppubblikat.

Ix-​xogħol taʼ Bedell kważi nqered għalkollox meta daħlulu f’daru u qallbulu kollox taʼ taħt fuq u mbagħad qerduha. Għall-​grazzja t’Alla, ħabib mill-​qrib tiegħu rnexxielu jsalva d-​dokumenti tradotti kollha tiegħu. Maż-​żmien, Narcissus Marsh, li iżjed tard sar l-​arċisqof taʼ Armagh u taċ-​Church of Ireland, akkwistahom. Dan irċieva sapport finanzjarju mix-​xjentist Robert Boyle u bi qlubija ppubblika l-​Bibbja taʼ Bedell fl-​1685.

PASS ŻGĦIR IMMA SINIFIKANTI ’L QUDDIEM

Il-​Bibbja taʼ Bedell ma ntlaqgħetx tajjeb madwar id-​dinja. Madankollu, kien pass żgħir imma sinifikanti għal fehma aħjar tal-​Bibbja, speċjalment għan-​nies li kienu jitkellmu bl-​Irlandiż—mhux biss fl-​Irlanda imma wkoll fl-​Iskozja u ħafna postijiet oħra. Issa setgħu jissodisfaw il-​bżonn spiritwali tagħhom hekk kif qraw il-​Kelma t’Alla fi lsienhom stess.—Mattew 5:3, 6.

Il-​Bibbja taʼ Bedell kompliet tgħin lin-​nies li jħobbu l-​verità jagħmlu dan sal-​ġurnata tal-​lum. Raġel li jitkellem bl-​Irlandiż, li tgħallem dak li verament tgħallem il-​Bibbja fi żmien relattivament reċenti, jgħid: “Meta qrajna l-​Bibbja taʼ Bedell, smajna l-​kliem tal-​Bibbja fl-​ilsien tagħna stess. Dan kien pass kruċjali li wassal biex jien u l-​familja tiegħi tgħallimna l-​veritajiet sbieħ misjubin fl-​Iskrittura.”