Il-​Lingwa—Għajnuna jew Ostaklu għall-​Komunikazzjoni?

MINN KORRISPONDENT TAʼ STENBAĦ! FIL-​MESSIKU

L-​istorja ma tistax tagħtina fehma eżatta tal-​bidliet li jgħaddu minnhom in-​nies, taʼ l-​organizzazzjoni soċjali u tat-​twemmin u s-​sentimenti tagħhom, daqskemm tistaʼ tagħtina analisi tal-​lingwa tagħhom.—MARTÍN ALONSO.

MATUL l-​istorja l-​lingwa affaxxinat lill-​istudjużi, minħabba l-​oriġini u l-​varjetà tagħha, u l-​fatt li din dejjem tinbidel u tiżviluppa.Tabilħaqq, kien grazzi għal-​lingwa nfisha li dawn l-​istudjużi ppreservaw dak li affaxxinahom. Fil-​fatt il-​biċċa l-​kbira tar-​rakkonti storiċi hekk ġew preservati. M’hemmx dubju li l-​lingwa hija l-​aqwa mezz fundamentali taʼ komunikazzjoni għall-​bnedmin.

Fil-preżent, ċerti lingwisti jikkalkulaw li fid-​dinja jintużaw madwar 6,000 lingwa jew iktar, u dan minbarra d-​djaletti lokali. Bla dubju, l-​iktar lingwa mitkellma hija ċ-​Ċiniż Mandarin. Iktar minn 800 miljun ruħ jitkellmu b’din il-​lingwa. L-​erbaʼ lingwi li l-​iktar jintużaw wara din, għalkemm mhux bilfors f’dan l-​ordni, huma l-​Ingliż, l-​Ispanjol, il-​Ħindi, u l-​Bengali.

X’jiġri meta kulturi differenti u, m’għandniex xi ngħidu l-​lingwi tagħhom ukoll, f’daqqa waħda jitħalltu maʼ xulxin? Mill-​banda l-​oħra, x’jiġrilha l-​lingwa jekk ċerti gruppi taʼ nies jinqatgħu għalihom? Ejja naraw kif il-​lingwa tistaʼ tgħin lill-​komunikazzjoni u tfixkilha wkoll.

Il-​Piġin, il-​Kreol u l-​Lingwa Franka

Il-​kolonizzazzjoni, in-​negozju bejn il-​pajjiżi, u anki t-​tfigħ f’kampijiet tal-​konċentrament ġagħlu lin-​nies iħossu l-​bżonn li jsibu mezz kif jikkomunikaw peress li ma kellhomx lingwa komuni għal xulxin. Għalhekk bdew jużaw forma taʼ lingwa mqassra, jew simplifikata. Dawn neħħew ir-​regoli komplikati tal-​grammatika, użaw inqas kliem u llimitaw dan il-​kliem għal affarijiet li jinteressaw lil kulħadd. B’dan il-​mod f’ħafna postijiet inħolqot lingwa mħallta, jew piġin. Il-​piġin hija lingwa b’sistema lingwistika għaliha, avolja tkun sempliċi. Imma jekk din il-​lingwa ma tibqax iktar bżonnjuża, din tistaʼ tispiċċa.

Meta l-​piġin issir il-​lingwa prinċipali taʼ ċerti nies, jiġi miżjud kliem ġdid u l-​grammatika tiġi rranġata. B’hekk issir kreol. Il-​kreol, kuntrarju għall-​piġin, jesprimi l-​kultura taʼ grupp taʼ nies. Illum insibu ħafna lingwi piġin u kreoli mitkellma fid-​dinja. Dawn huma bbażati fuq l-​Ingliż, il-​Franċiż, il-​Portugiż, is-​Swaħili, u lingwi oħra. Xi wħud minnhom saħansitra saru lingwi prominenti ġewwa pajjiż, bħalma huma t-​Tok Pisin fil-​Papwa-Ginea Ġdida u l-​Bislama f’Vanwatu.

Xi ħaġa oħra li tgħin il-​komunikazzjoni hija l-​lingwa franka. Lingwa franka hija lingwa komuni wżata minn gruppi taʼ nies li lsien pajjiżhom ikun differenti minn taʼ xulxin. Per eżempju, fir-​Repubblika Afrikana Ċentrali, nies li jitkellmu b’diversi lingwi lokali jistgħu jikkomunikaw bis-​Sango. Fost id-​diplomatiċi, l-​Ingliż u l-​Franċiż huma lingwi li jintużaw bħala lingwa franka. Il-​piġin hija lingwa franka, u l-​kreol jistaʼ jkun ukoll.

Fi nħawi differenti ġewwa pajjiż, jistaʼ jkun li jintużaw varjetajiet lokali tal-​lingwa nazzjonali, imsejħin djaletti. Iktar ma l-​post ikun maqtugħ għalih, iktar għandha mnejn tidher id-​differenza. Biż-​żmien, xi djaletti tant isiru differenti mil-​lingwa oriġinali tal-​post li jsiru lingwa oħra. F’ċerti każi l-​lingwisti jsibuha diffiċli li jagħrfu d-​differenza bejn lingwa u djalett. Ħaġa oħra hi li peress li l-​lingwi dejjem jinbidlu, xi drabi d-​djaletti jispiċċaw meta ma jibqgħux jintużaw, u b’hekk tispiċċa wkoll il-​kultura marbuta magħhom.

Il-lingwa hija rigal divin. (Eżodu 4:11) Il-​proċess meraviljuż tal-​bidla fil-​lingwa juri kemm dan ir-​rigal jaddatta ruħu malajr. Mil-​lingwa nistgħu nitgħallmu wkoll li l-​ebda grupp taʼ nies m’huwa aqwa minn ieħor, għax ma teżisti l-​ebda lingwa inferjuri. Bħal rigali divini oħrajn, il-​lingwa hija mogħtija lil kulħadd l-​istess, hi x’inhi l-​kultura jew il-​post fejn wieħed jgħix. Sa mill-​bidunett, il-​lingwi tan-​nies kollha kienu kompluti biżżejjed biex jaqdu l-​iskop tagħhom. Kull waħda minnhom jistħoqqilha r-​rispett, jitkellmuha kemm jitkellmuha nies.

Fatturi Storiċi u Soċjali

Il-​lingwa tirrifletti kemm in-​nies iħobbu jissieħbu m’oħrajn bħalhom. B’hekk, meta jkun hemm kuntatt bejn il-​kulturi, li hi xi ħaġa komuni li tiġri, il-​lingwi taʼ dawn il-​kulturi jibqgħu jirriflettu dan il-​kuntatt għal ġenerazzjonijiet sħaħ.

Per eżempju, l-​Ispanjol, li huwa meqjus bħala verżjoni mibdula tal-​Latin, permezz tal-​ħafna kliem t’oriġini Għarbija fih traċċi tal-​konkwista Musulmana tat-​territorju Spanjol fit-​tmien seklu. Wieħed jistaʼ jara wkoll l-​influwenza li tħalliet fuq l-​Ispanjol mill-​Grieg, il-​Franċiż, l-​Ingliż, u lingwi oħra. Barra minn hekk, l-​Ispanjol li jitkellmuh fl-​Amerika għad fih traċċi taʼ l-​antenati li għexu fil-​kontinent. Per eżempju, l-​Ispanjol li jintuża hemmhekk fih ħafna kliem mil-​lingwa Nahuatl taʼ l-​Amerika Ċentrali taʼ l-​Azteki.

Mil-lingwa, wieħed jistaʼ jinduna minn liema pajjiż ikunu ġejjin in-​nies jew saħansitra minn liema naħa taʼ dak il-​pajjiż. Bl-​istess mod, nies li jużaw ċertu lingwaġġ jistgħu jaqgħu taħt grupp speċifiku, bħal per eżempju xi professjoni, sengħa, gruppi kulturali jew sportivi, jew saħansitra organizzazzjonijiet kriminali. Il-​lista fil-​fatt ma tispiċċa qatt. Il-​lingwisti jsejħu dawn it-​tipi differenti taʼ lingwaġġ tekniku jew speċjali saħansitra bħala djaletti.

Madankollu, meta jkun hemm il-​mibegħda bejn pajjiż u ieħor u bejn gruppi etniċi u kulturali, il-​lingwa ma tibqax iktar t’għajnuna. Din tistaʼ ssir ostaklu li tkompli żżid mal-​firdiet bejn in-​nies.

Il-​Futur tal-​Lingwi

Il-​komunikazzjoni hija kwistjoni komplikata. Minn banda, it-​tendenza tal-​lum hi li ma jibqgħux jeżistu ostakli minħabba l-​lingwi, primarjament minħabba l-​mezzi tax-​xandir. Skond l-​Encyclopædia Britannica, persuna minn kull sebgħa tuża l-​Ingliż bħala l-​ewwel jew it-​tieni lingwa tagħha. B’hekk, l-​Ingliż huwa l-​iktar lingwa franka wżata fid-​dinja. L-​użu taʼ din il-​lingwa għen biex tikber il-​komunikazzjoni u jkun hemm tpartit taʼ tagħrif utli.

Mill-banda l-​oħra, l-​ostakli kaġunati mil-​lingwi wasslu għal firda, mibegħda, u gwerer. The World Book Encyclopedia tgħid: “Li kieku n-​nies kollha jitkellmu bl-​istess lingwa, . . . ir-​rieda tajba tiżdied bejn il-​pajjiżi.” M’għandniex xi ngħidu, din ir-​rieda tajba ma tiġix sempliċement bl-​użu taʼ lingwa franka. Teħtieġ bidla ħafna iktar profonda minn hekk. Il-​Ħallieq għaref tal-​lingwa biss jistaʼ jġiegħel lin-​nies kollha jitkellmu b’lingwa waħda.

Il-Bibbja, il-​mezz prinċipali li Alla uża biex jikkomunika mal-​bnedmin, turi biċ-​ċar li dalwaqt Alla se jneħħi min-​nofs din is-​sistema t’affarijiet mill-​agħar li hawn bħalissa u minflokha jwaqqaf gvern li jmexxi mis-​sema—Saltnatu. (Danjel 2:44) Dan il-​gvern se jgħaqqad lill-​umanità kollha taħt sistema ġdida t’affarijiet hawn fuq l-​art, sistema mimlija paċi u tjieba.—Mattew 6:9, 10; 2 Pietru 3:10-13.

Saħansitra issa, lingwa spiritwali pura—il-​verità dwar Alla Jehovah u l-​iskopijiet tiegħu—qegħda tgħaqqad lil miljuni taʼ nies taʼ kull lingwa, nazzjonalità, u minn reliġjonijiet oħra. (Sofonija 3:9) B’hekk, tidher ħaġa loġika li fid-​dinja l-​ġdida tiegħu, Alla se jgħaqqad iktar lill-​umanità billi jipprovdi lingwa waħda u għal kulħadd, bil-​kontra taʼ dak li kien għamel f’Babel.

[Kaxxa f’paġna 12]

L-​Oriġini tal-​Lingwi

Alla Jehovah, il-​Ħallieq mimli għerf f’kollox, uża l-​lingwa maʼ l-​anġli li hemm fis-​sema. (Ġob 1:6-12; 1 Korintin 13:1) Meta ħalaq il-​bnedmin, hu poġġa fihom grupp taʼ kliem u l-​abbiltà li jkomplu jżidu kliem ġdid. M’hemm ebda evidenza taʼ xi lingwa umana primittiva li kienet magħmula minn ħsejjes u tgemgim. Għall-​kuntrarju, ikkunsidra dak li tispjega l-​Encyclopædia Britannica dwar is-​Sumerjan, l-​eqdem lingwa miktuba li jafu biha. Din tgħid li l-​mod kif jinħadem il-​verb Sumerjan, inkluż l-​ittri li jiġu miżjudin qabel il-​verb u wara, jindika li s-​Sumerjan kien lingwa komplikata.

Madwar is-​seklu 20 Q.E.K., kuntrarju għal dak li kien ikkmanda Alla biex jinfirxu u ‘jimlew l-​art,’ il-​bnedmin ipprovaw jikkontrollaw lill-​bnedmin kollha fil-​pjanuri taʼ Singħar, fil-​Mesopotamja, u bdew jibnu t-​Torri reliġjuż taʼ Babel. Il-​varjetà fil-​lingwi bdiet meta Alla ħawdilhom il-​lingwa li kien juża kulħadd, sabiex jisfrattalhom il-​pjanijiet perikolużi u taʼ ħsara li kellhom.—Ġenesi 1:28; 11:1-9.

Ir-rakkont tal-​Bibbja ma jgħidx li l-​lingwi kollha ħarġu mill-​ewwel waħda. F’Singħar, Alla introduċa gruppi ġodda taʼ kliem u stili differenti taʼ ħsieb, u dan irriżulta f’varjetà taʼ lingwi. B’hekk, kien għalxejn li xi wħud ipprovaw ifittxu liema kienet dik il-​lingwa li minnha ħarġu l-​lingwi kollha li nsibu llum.

[Stampa f’paġna 12]

F’Babel, Alla ħawwad il-​lingwa tal-​bnedmin ribellużi