Sagrifiċċji li lil Alla Għoġbuh

“Kull qassis [il-kbir] isir biex iressaq l-​offerti u joffri s-​sagrifiċċji.”—LHUD 8:3.

1. In-​nies għala jħossu li għandhom bżonn iduru lejn Alla għall-​għajnuna?

¹“IS-​SAGRIFIĊĊJU jidher li hu normali għall-​bniedem daqs kemm hu t-​talb; b’taʼ l-​ewwel jindika x’iħoss dwaru nnifsu, u bl-​ieħor x’iħoss dwar Alla,” jikteb Alfred Edersheim, kittieb taʼ l-​istorja Biblika. Minn mindu d-​dnub daħal fid-​dinja, dan ġab miegħu l-​uġigħ tal-​ħtija, u l-​bniedem iħossu mbiegħed minn Alla u mingħajr protezzjoni. Jeħtieġ serħan minn dawn l-​affarijiet. Għalhekk, faċli tifhem li meta n-​nies isibu ruħhom f’dan l-​istat imwiegħer, huma jħossu li għandhom bżonn iduru lejn Alla għall-​għajnuna.—Rumani 5:12.

2. Fil-​Bibbja liema rakkonti nsibu dwar offerti bikrin li saru lil Alla?

² L-​ewwel darba li fil-​Bibbja jissemmew offerti magħmulin lil Alla hu f’konnessjoni maʼ Kajjin u Abel. Naqraw: “Ġara wara xi żmien li Kajjin għamel offerta mill-​frott taʼ l-​art lill-​Mulej; u Abel offra wkoll hu mill-​bikri tal-​merħla tiegħu u mill-​grass tagħhom.” (Ġenesi 4:​3, 4) Imbagħad, insibu lil Noè, li wara li ġie salvat minn Alla mid-​Dilluvju l-​kbir li qered lill-​ġenerazzjoni mill-​agħar taʼ żmienu, ħassu mqanqal li ‘joffri sagrifiċċji tal-​ħruq fuq l-​artal’ lil Jehovah. (Ġenesi 8:20) Ħafna drabi Abraham, il-​qaddej u ħabib leali t’Alla, imqanqal mill-​wegħdi u l-​barkiet mingħand Alla, ‘bena artal u sejjaħ isem Jehovah.’ (Ġenesi 12:8; 13:​3, 4, 18) Iktar tard, Abraham iffaċċja l-​akbar prova tal-​fidi tiegħu meta Jehovah qallu biex joffri lil ibnu Iżakk bħala offerta tal-​ħruq. (Ġenesi 22:​1-14) Dawn ir-​rakkonti, għalkemm qosra, jitfgħu ħafna dawl fuq is-​suġġett tas-​sagrifiċċji, bħalma se naraw.

3. X’post għandhom is-​sagrifiċċji fil-​qima?

³ Minn dawn ir-​rakkonti u oħrajn li nsibu fil-​Bibbja, jidher ċar li l-​offerta taʼ xi forma taʼ sagrifiċċju kienet parti fundamentali mill-​qima ferm qabel ma Jehovah ta liġijiet speċifiċi dwar dan. Fi qbil maʼ dan, ktieb taʼ referenza jagħti t-​tifsira tal-​kelma “sagrifiċċju” bħala “ċerimonja reliġjuża fejn jiġi offrut oġġett lil xi alla sabiex il-​bniedem jistabbilixxi, iżomm, jew jerġaʼ jkollu relazzjoni tajba bejnu u bejn dak li hu jqis bħala sagru.” Iżda dan iqajjem xi mistoqsijiet importanti li taʼ min jikkunsidrahom bir-​reqqa, bħal: Għala hu meħtieġ is-​sagrifiċċju fil-​qima? Liema xorta taʼ sagrifiċċji huma aċċettati minn Alla? U x’ifissru għalina llum is-​sagrifiċċji tal-​qedem?

Għala Hu Meħtieġ is-​Sagrifiċċju?

4. X’ġaralhom Adam u Eva talli dinbu?

⁴ Meta Adam dineb, dan għamlu apposta. Meta ħa u kiel mis-​siġra taʼ l-​għarfien tat-​tajjeb u tal-​ħażin, hu għamel dan l-​att taʼ diżubbidjenza bil-​ħsieb. Il-​kastig għal dan l-​att taʼ diżubbidjenza kien il-​mewt, bħalma kien stqarr Alla b’mod ċar: “Dak in-​nhar li tiekol minnha żgur li tmut.” (Ġenesi 2:17) Maż-​żmien, Adam u Eva ħasdu ħlas id-​dnub; huma mietu.—Ġenesi 3:19; 5:​3-5.

5. Jehovah għala ħa l-​inizjattiva għan-​nom tad-​dixxendenti taʼ Adam, u x’għamel Hu għalihom?

⁵ Iżda, xi ngħidu għad-​dixxendenti taʼ Adam? Peress li wirtu d-​dnub u l-​imperfezzjoni mingħand Adam, huma bl-istess mod iħossuhom imbegħdin minn Alla, mingħajr protezzjoni, u suġġetti għall-​mewt bħalma ħassewhom l-​ewwel tnejn min-​nies. (Rumani 5:14) Madankollu, Jehovah m’huwiex biss Alla taʼ ġustizzja u qawwa iżda fuq kollox hu wkoll Alla taʼ mħabba. (1 Ġwann 4:​8, 16) Għalhekk hu jieħu l-​inizjattiva biex jirranġa s-​sitwazzjoni. Wara li tgħid li l-​“ħlas tad-​dnub hu l-​mewt,” il-​Bibbja tissokta tgħid, “imma d-​don li tana Alla huwa l-​ħajja taʼ dejjem fi Kristu Ġesù Sidna.”—Rumani 6:23.

6. X’inhi r-​rieda taʼ Jehovah rigward il-​ħsara li saret bid-​dnub taʼ Adam?

⁶ Dak li Alla Jehovah għamel, meta kien il-​waqt, biex jiggarantixxi dan id-​don kien li jipprovdi xi ħaġa li tagħmel tajjeb għat-​telfa li ġab miegħu n-​nuqqas taʼ Adam. Bl-​Ebrajk, il-​kelma ka·pharʹ għall-​ewwel x’aktarx kienet tfisser “tgħatti” jew forsi “tħassar,” u tiġi tradotta wkoll “espjazzjoni.”a Fi kliem ieħor, Jehovah pprovda mezz xieraq biex jgħatti d-​dnub li writna mingħand Adam u jħassar il-​ħsara li dan ġab miegħu biex b’hekk dawk li jikkwalifikaw għal dan id-​don setgħu jinħelsu mill-​kundanna tad-​dnub u l-​mewt.—Rumani 8:21.

7. (a) Liema tama ġiet provduta permezz tas-​sentenza t’Alla fuq Satana? (b) Liema prezz irid jitħallas għall-​ħelsien tal-​bnedmin mid-​dnub u l-​mewt?

⁷ It-​tama taʼ ħelsien mill-​jasar tad-​dnub u l-​mewt issemmiet indirettament preċiż wara li dinbu l-​ewwel bnedmin. Meta lissen is-​sentenza tiegħu kontra Satana, li kien rappreżentat mis-​serp, Jehovah qal: “Inqajjem mibegħda bejnek u bejn il-​mara, bejn nislek u nisilha, u hu jisħaqlek rasek u int tisħaqlu għarqubu.” (Ġenesi 3:15) B’din id-​dikjarazzjoni profetika, tfaċċa raġġ taʼ tama għal dawk kollha li kienu se jpoġġu l-​fidi tagħhom f’din il-​wegħda. Madankollu, hemm prezz x’jitħallas għal dan il-​ħelsien. In-​Nisel imwiegħed ma kellux sempliċement jiġi u jeqred lil Satana. In-​Nisel irid jinsaħaqlu għarqubu, jiġifieri, irid iġarrab il-​mewt, għalkemm mhux għal dejjem.

8. (a) Kajjin kif safa taʼ diżappunt? (b) Is-​sagrifiċċju t’Abel għala kien aċċettat minn Alla?

⁸ Bla dubju Adam u Eva ħasbu ħafna dwar min kien in-​Nisel imwiegħed. Meta Eva wildet lil Kajjin, l-​ewwel iben tagħha, hi qalet: “Għamilt bniedem [bl-għajnuna t]al-Mulej.” (Ġenesi 4:1) Ħasbet forsi li binha se jkun in-​Nisel? Minkejja dak li ħasbet hi, Kajjin, kif ukoll l-​offerta tiegħu, sfaw taʼ diżappunt. Mill-​banda l-​oħra, ħuh Abel wera fidi fil-​wegħda t’Alla u kien imqanqal biex joffri xi ftit mill-​ewwel frieħ tal-​merħla tiegħu bħala sagrifiċċju lil Jehovah. Naqraw: “Kien permezz tal-​fidi li Abel offra lil Alla sagrifiċċju aħjar minn taʼ Kajjin, sagrifiċċju li bis-​saħħa tiegħu kiseb xhieda li hu kien raġel ġust.”—Lhud 11:4.

9. (a) Abel f’liema ħaġa wera fidi, u dan kif esprimieh? (b) X’wettqet l-​offerta t’Abel?

⁹ Il-​fidi t’Abel ma kinitx sempliċement fidi li Alla jeżisti, bħalma kienet dik taʼ Kajjin. Abel kellu fidi fil-​wegħda t’Alla dwar Nisel li permezz tiegħu kellhom jiġu salvati l-​bnedmin leali. Abel ma ġiex muri kif dan kellu jseħħ, imma l-​wegħda t’Alla għamlitu konxju li xi ħadd ried jiġi misħuq f’għarqubu. Iva, milli jidher irrealizza li kellu jixxerred id-​demm, u dan hu eżatt x’ifisser sagrifiċċju. Abel offrielu għotja li tinvolvi l-​ħajja u d-​demm lil Dak li minnu oriġinat il-​ħajja, x’aktarx bħala turija tax-​xewqa kbira li kellu u bi stennija għat-​twettiq tal-​wegħda taʼ Jehovah. Kienet din l-​espressjoni taʼ fidi li għamlet is-​sagrifiċċju t’Abel pjaċevoli f’għajnejn Jehovah. Fuq skala żgħira din uriet is-​sinjifikat tas-​sagrifiċċju, bħala mezz li bih il-​bnedmin midinba jistgħu jersqu lejn Alla biex jiksbu l-​favur tiegħu.—Ġenesi 4:4; Lhud 11:​1, 6.

10. Is-​sinjifikat tas-​sagrifiċċju kif deher ċar meta Jehovah talab lil Abraham joffri lil Iżakk?

¹⁰ Is-​sinjifikat profond tas-​sagrifiċċju deher ċar u tond meta Jehovah kkmanda lil Abraham biex joffri lil ibnu Iżakk bħala offerta maħruqa. Għalkemm dan is-​sagrifiċċju ma twettaqx fir-​realtà, permezz tiegħu ngħatat stampa ċara taʼ dak li Jehovah nnifsu kien se jagħmel meta jasal il-​waqt. Dan kien li joffri lil Ibnu l-​waħdieni bħala l-​akbar sagrifiċċju li qatt setaʼ jsir biex iwettaq ir-​rieda Tiegħu għall-​bnedmin. (Ġwann 3:16) Bis-​sagrifiċċji u l-​offerti fil-​Liġi taʼ Mosè, Jehovah stabbilixxa mudelli profetiċi biex jgħallem lill-​poplu magħżul tiegħu x’għandu jagħmel biex jaqlaʼ l-​maħfra taʼ dnubietu u biex isaħħaħlu t-​tama għas-​salvazzjoni. Aħna x’nistgħu nitgħallmu minnhom?

Sagrifiċċji Aċċettati minn Jehovah

11. Liema żewġ kategoriji t’offerti kien jippreżenta l-​qassis il-​kbir taʼ Iżrael, u għal liema skopijiet?

¹¹ “Kull qassis [il-kbir] isir biex iressaq l-​offerti u joffri s-​sagrifiċċji,” jgħid l-​appostlu Pawlu. (Lhud 8:3) L-​offerti li kienu jsiru mill-​qassis il-​kbir f’Iżrael tal-​qedem kienu jinqasmu f’żewġ kategoriji, f’għotjiet u f’sagrifiċċji, jew “sagrifiċċji għad-​dnubiet.” (Lhud 5:1) In-​nies ġeneralment jagħtu għotjiet biex juru affezzjoni u apprezzament, kif ukoll biex irawmu ħbiberija, biex jintwerew favur, jew biex jiġu aċċettati. (Ġenesi 32:21 [32:​20, NW]; Proverbji 18:16) Bl-​istess mod, ħafna mill-​offerti li jissemmew fil-​Liġi jistgħu jitqiesu bħala “għotjiet” lil Alla biex jinkisbu l-​favur u l-​approvazzjoni tiegħu.b Il-​ksur tal-​Liġi kien jirrikjedi xi xorta taʼ kumpens, u kienu jiġu offruti “sagrifiċċji għad-​dnubiet” biex titpatta l-​ħtija. Il-​Pentatewku (l-ewwel ħames kotba tal-​Bibbja), speċjalment il-​kotba taʼ Eżodu, Levitiku, u Numri, jipprovdi ħafna informazzjoni dwar l-​għamliet differenti taʼ sagrifiċċji u għotjiet. Għalkemm mhux faċli li nifhmu u niftakru d-​dettalji kollha, huwa xieraq li noqogħdu attenti għal xi punti ewlenin dwar id-​diversi tipi taʼ sagrifiċċji.

12. Fejn fil-​Bibbja nistgħu nsibu deskrizzjoni ġenerali tas-​sagrifiċċji, jew offerti, fil-​Liġi?

¹² Nistgħu ninnotaw li fl-​ewwel sebaʼ kapitli tal-​Levitiku jiġu deskritti individwalment ħames tipi ewlenin taʼ offerti, avolja xi ftit minnhom kienu fil-​fatt jiġu offruti flimkien. Dawn huma l-​offerta tal-​ħruq, l-​offerta tal-​qmuħ, is-​sagrifiċċju tas-​sliem jew tas-​sħubija, l-​offerta għad-​dnub, u l-​offerta għall-​ħtija. Ninnotaw ukoll li dawn l-​offerti jiġu deskritti darbtejn f’dawn il-​kapitli, għal skop differenti. L-​ewwel darba f’Levitiku 1:2 sa 5:26 [6:​7, NW], biex jgħid bid-​dettall x’kellu jiġi offrut fuq l-​artal. It-​tieni darba, f’Levitiku 6:1 [6:​8, NW] sa 7:​36, biex juri s-​sehem li kien jitwarrab għall-​qassisin u dak li kien jinżamm għal min jagħmel l-​offerta. Imbagħad, f’Numri kapitli 28 u 29, insibu bħal skeda dettaljata, li turi x’kellu jiġi offrut kuljum, kull ġimgħa, kull xahar, u fil-​festi annwali.

13. Iddeskrivi l-​offerti li kienu offruti volontarjament bħala għotjiet lil Alla.

¹³ Fost l-​offerti li kienu jsiru volontarjament bħala għotjiet jew mezz biex wieħed jersaq lejn Alla u jikseb il-​favur tiegħu kien hemm l-​offerti tal-​ħruq, l-​offerti tal-​qmuħ, u l-​offerti tas-​sliem. Xi studjużi jinsistu li bil-​Lhudi l-​frażi “offerta tal-​ħruq” tfisser “offerta tat-​tlugħ” jew “offerta li titlaʼ.” Dan hu xieraq għax f’offerta tal-​ħruq, l-​annimal li jinqatel kien jinħaraq fuq l-​artal u riħa tfuħ, jew riħa ħelwa, kienet titlaʼ ’l fuq lejn is-​sema għand Alla. Xi ħaġa unika fl-​offerta tal-​ħruq kienet li l-​annimal kien jiġi offrut kollu kemm hu lil Alla wara li demmu kien jixxerred madwar l-​artal. Il-​qassisin kienu ‘jaħarqu kollox b’sagrifiċċju tal-​ħruq b’riħa tfuħ quddiem il-​Mulej.’—Levitiku 1:​3, 4, 9; Ġenesi 8:21.

14. L-​offerta tal-​qmuħ kif kienet preżentata?

¹⁴ L-​offerta tal-​qmuħ hi deskritta f’Levitiku kapitlu 2. Din kienet offerta volontarja li kienet tikkonsisti minn dqiq fin, li normalment kienu jxarrbuh biż-​żejt, u jżidu miegħu l-​inċens. “Il-​qassis jieħu daqs qabda taʼ id smid biż-​żejt u l-​inċens, u jaħraqha b’tifkira fuq l-​artal, ħruq b’riħa tfuħ quddiem il-​Mulej.” (Levitiku 2:2) L-​inċens kien wieħed mill-​ingredjenti li kien jinħaraq fuq l-​artal taʼ l-​inċens fit-​tabernaklu u fit-​tempju. (Eżodu 30:​34-36) Is-​Sultan David milli jidher kellu dan f’moħħu meta qal: “Ikun it-​talb tiegħi bħal inċens quddiemek; ikunu jdejja merfugħa ’l fuq bħas-​sagrifiċċju fil-​għaxija.”—Salm 141:2.

15. X’kien l-​iskop tas-​sagrifiċċju tas-​sliem?

¹⁵ Is-​sagrifiċċju tas-​sliem, deskritt f’Levitiku kapitlu 3, ukoll kien isir bħala offerta volontarja. L-​isem jistaʼ wkoll jiġi tradott “sagrifiċċju tas-​sħubija.” Bl-​Ebrajk, il-​kelma “sliem” tfisser ferm iżjed milli sempliċement ħelsien mill-​gwerra u l-​inkwiet. “Fil-​Bibbja, tfisser dan, kif ukoll l-​istat jew relazzjoni taʼ paċi m’Alla, riżq, ferħ, u hena,” jgħid il-​ktieb Studies in the Mosaic Institutions. Għalhekk, is-​sagrifiċċji tas-​sliem kienu offruti, mhux biex jiżguraw il-​paċi m’Alla, qisu biex iżommuh kuntent, imma biex jesprimu gratitudni, jew biex jiċċelebraw il-​qagħda mbierka taʼ paċi m’Alla gawduta minn dawk li huma approvati minnu. Il-​qassisin u dak li jagħmel l-​offerta kienu jieklu mis-​sagrifiċċju wara li d-​demm u x-​xaħam kienu jiġu offruti lil Jehovah. (Levitiku 3:17; 7:​16-21; 19:​5-8) B’mod simboliku mill-​isbaħ, dak li joffri s-​sagrifiċċju, il-​qassisin, u Alla Jehovah kienu qed jieklu flimkien, bħala turija tar-​relazzjoni taʼ paċi li kienet teżisti bejniethom.

16. (a) X’kien l-​iskop taʼ l-​offerta għad-​dnub u l-​offerta għall-​ħtija? (b) Dawn kif kienu differenti mill-​offerta tal-​ħruq?

¹⁶ Is-​sagrifiċċji li kienu jiġu offruti biex tinkiseb il-​maħfra għad-​dnub jew biex ipattu għan-​nuqqasijiet kontra l-​Liġi kienu jinkludu l-​offerta għad-​dnub u l-​offerta għall-​ħtija. Għalkemm dawn is-​sagrifiċċji wkoll kienu jinvolvu ħruq fuq l-​artal, kienu differenti mill-​offerta tal-​ħruq għaliex fihom ma kienx jiġi offrut l-​annimal kollu kemm hu lil Alla, imma biss ix-​xaħam u ċerti partijiet mill-​annimal. Li jibqaʼ mill-​annimal kien jintuża barra mill-​kamp jew f’xi każi jittieħed mill-​qassisin. Din id-​differenza għandha tifsira. L-​offerta tal-​ħruq kienet preżentata bħala għotja lil Alla biex min joffri s-​sagrifiċċju jkun jistaʼ jersaq lejh, u għalhekk kienet tiġi offruta sħiħa lil Alla biss. Huwa taʼ interess li l-​offerta tal-​ħruq kienet normalment issir wara l-​offerta għad-​dnub jew l-​offerta għall-​ħtija. Dan jissuġġerixxi li biex għotja taʼ midneb tiġi aċċettata minn Alla, kienet meħtieġa l-​maħfra tad-​dnubiet.—Levitiku 8:​14, 18; 9:​2, 3; 16:​3, 5.

17, 18. L-​offerta għad-​dnub meta riedet tiġi offruta, u x’kien l-​iskop taʼ l-​offerti għall-​ħtija?

¹⁷ L-​offerta għad-​dnub (jew, is-​sagrifiċċju tal-​purifikazzjoni) kienet aċċettata biss għal dnubiet kontra l-​Liġi li ma kinux isiru apposta, dnubiet li jsiru minħabba d-​dgħjufija tal-​ġisem. “Meta xi ħadd bla ma jrid jikser xi waħda mil-​liġijiet kollha tal-​Mulej u jagħmel xi ħaġa li ma għandux jagħmel,” allura l-​midneb kellu joffri offerta għad-​dnub skond il-​pożizzjoni, jew il-​qagħda tiegħu, fil-​komunità. (Levitiku 4:​2, 3, 22, 27) Mill-​banda l-​oħra, midinbin li ma kinux juru ndiema kienu jinqatgħu; ma kienx hemm sagrifiċċji disponibbli għalihom.—Eżodu 21:​12-15; Levitiku 17:10; 20:​2, 6, 10; Numri 15:30; Lhud 2:2.

¹⁸ It-​tifsira u l-​iskop taʼ l-​offerta għall-​ħtija (jew, is-​sagrifiċċju tar-​riparazzjoni) jidhru ċar f’Levitiku kapitli 5 u 6. Xi ħadd forsi dineb bla ma ried. Xorta waħda, in-​nuqqas tiegħu għandu mnejn għamlu ħati kontra d-​drittijiet tal-​bnedmin sħabu jew t’Alla Jehovah, u dak in-​nuqqas ried jitpatta jew jiġi rranġat. Jissemmew ħafna kategoriji taʼ dnubiet. Biċċa minnhom kienu dnubiet privati (5:​2-6), oħrajn kienu dnubiet kontra “l-​obbligi . . . mqaddsa lejn il-​Mulej” (5:​14-​16), u oħrajn, għalkemm min kien jagħmilhom ma kienx totalment bla ħtija, kienu dnubiet li jiġu minn xewqat ħżiena jew dgħjufija tal-​ġisem (5:​20-22 [6:​1-3, NW]). Minbarra li jistqarr dawn id-​dnubiet, il-​midneb kien jeħtieġlu jagħti kumpens fejn ikun xieraq u mbagħad jippreżenta offerta għall-​ħtija lil Jehovah.—Levitiku 5:​23-26 [6:​4-7, NW].

Kellha Tiġi Xi Ħaġa Aħjar

19. Minkejja li kellu l-​Liġi u s-​sagrifiċċji li kien fiha, Iżrael għala ma rnexxilux jikseb il-​favur t’Alla?

¹⁹ Il-​Liġi taʼ Mosè, bl-​għadd taʼ sagrifiċċji u offerti li kien fiha, ngħatat lill-​Iżraelin biex tgħinhom jersqu lejn Alla ħa jiksbu u jibqgħu jgawdu l-​favur u l-​barka tiegħu sakemm jasal in-​Nisel imwiegħed. L-​appostlu Pawlu, li kien Lhudi naturali, qal hekk: “Il-​Liġi, mela, kienet tmexxina qisna tfal lejn Kristu, biex inkunu ġġustifikati permezz tal-​fidi.” (Galatin 3:24) B’sogħba, Iżrael bħala ġens ma kkoperax maʼ din it-​tmexxija iżda abbuża minn dan il-​privileġġ. Minħabba f’hekk, is-​sagrifiċċji bla għadd tagħhom saru mistmerra minn Jehovah, li qal: “Xbajt mis-​sagrifiċċji tal-​ħruq tal-​bdabad, u mix-​xaħam tal-​bhejjem smien. Id-​demm tal-​gniedes u l-​ħrief, u taʼ l-​imtaten ma jogħġobnix.”—Isaija 1:11.

20. X’ġara fis-​sena 70 E.K. f’dak li jirrigwarda l-​Liġi bis-​sagrifiċċji li kien fiha?

²⁰ Fis-​sena 70 E.K. ntemmet is-​sistema Lhudija, bit-​tempju u s-​saċerdozju tagħha. Wara dan, ma kienx għadu iktar possibbli li jiġu offruti sagrifiċċji skond il-​Liġi. Ifisser dan li s-​sagrifiċċji, bħala parti integrali mil-​Liġi, tilfu kull sinjifikat għall-​adoraturi t’Alla llum? Dan se neżaminawh fl-​artiklu li jmiss.

[Noti taʼ taħt]

Tistaʼ Tispjega?

• X’kien li qanqal lil irġiel leali tal-​qedem biex joffru sagrifiċċji lil Jehovah?

• Għala kienu meħtieġa s-​sagrifiċċji?

• Liema tipi prinċipali taʼ sagrifiċċji kienu offruti taħt il-​Liġi, u x’kien l-​iskop tagħhom?

• Skond Pawlu, liema skop prinċipali qdiet il-​Liġi bis-​sagrifiċċji li kien fiha?

[Stampa f’paġna 14]

Is-​sagrifiċċju t’Abel intgħoġob minn Alla għax bih wera l-​fidi tiegħu fil-​wegħda taʼ Jehovah

[Stampa f’paġna 15]

Tapprezzah int is-​sinjifikat taʼ din ix-​xena?