L-​Anakondi—Qegħdin Dawn Jikxfu Ftit Mis-​Sigrieti?

Minn Riporter taʼ Stenbaħ!

MA NAFX jekk hux intom ukoll, imma ngħid għalija, ftit huma l-​annimali li jaffaxxinawni daqs kemm jaffaxxinawni s-​sriep kbar. U meta nsemmu sriep kbar, qed nirreferu għall-​anakondi, membri tal-​familja t’annimali taʼ Boidae. Madankollu, il-​ħaġa taʼ l-​iskantament hija li minkejja d-​daqs enormi tagħhom, ftit huwa magħruf dwar l-​imġiba tagħhom—għallinqas, sa ftit żmien ilu.

Fl-1992, il-​bijologu Jesús A. Rivas u riċerkaturi mis-​Soċjetà għall-​Ħarsien taʼ l-​Annimali u l-​Pjanti (Wildlife Conservation Society [WCS]) li tinsab fi New York, bdew jistudjaw għall-​ewwel darba fl-​istorja dawn il-​ġganti fl-​ambjent salvaġġ tagħhom.a Dan l-​istudju li sar fuq il-​post dam sejjer sitt snin u sar f’reġjun fil-​Venezwela mimli għadajjar. Meta qrajt li dan l-​istudju kien kixef xi fatti ġodda, qamitli l-​kurżità dwar x’kienu saru jafu. Illum se nipprova nitkixxef.

L-​Ismijiet u l-​Ispeċi

Darba waħda f’ġurnata bnazzi, ħriġt mill-​uffiċċju tiegħi fi Brooklyn wara nofsinhar u erħejtilha għall-​kwartieri ġenerali tad-​WCS, li jinsabu fil-​Ġnien Żooloġiku taʼ Bronx, fil-​belt taʼ New York. Kont diġà għamilt biżżejjed riċerka biex inkun naf xi fatti dwar l-​anakondi.

Tinstemaʼ stramba imma l-​isem anakonda setaʼ oriġina ’l bogħod mill-​ambjent fejn jgħix dan l-​annimal fl-​Amerika t’Isfel. Xi wħud jgħidu li l-​isem ġej mill-​kliem Tamil anai, li tfisser “iljunfant,” u kolra, li tfisser “qattiel.” Oħrajn jaħsbu li ġej mill-​kelma Sinħala henakandayā (hena, li tfisser “beraq,” u kanda, li tfisser “zokk”). X’aktarx li l-​kliem Sinħala—li oriġinalment kien jintuża għall-​pitoni (sriep kbar) fis-​Sri Lanka—ġie introdott mill-​Asja għall-​Amerika t’Isfel mill-​merkanti Portugiżi.

U la qed insemmu l-​ismijiet żbaljati, anki l-​isem uffiċjali taʼ l-​anakonda, Eunectes murinus, m’huwiex korrett għall-​aħħar. Eunectes tfisser “għawwiem tajjeb”—u dan huwa minnu. Imma murinus tfisser “kulur il-​ġurdien.” Fil-​każ taʼ dan is-​serp b’qoxra lewn aħdar taż-​żebbuġa, dan l-​isem “ma tantx jidher li jixraqlu,” jinnota ktieb taʼ referenza.

Hemm xi ħaġa oħra x’tissemma dwar l-​ismijiet u d-​diviżjonijiet xjentifiċi taʼ dan l-​annimal. Kotba dwar l-​anakondi ġeneralment jgħidu li hemm żewġ speċi t’anakondi. Wieħed mill-​ispeċi huwa dak li jissemma f’dan l-​artiklu—l-​anakonda ħadra, jew boa taʼ l-​ilma, li tinstab il-​biċċa l-​kbira fl-​għadajjar ħdejn ix-​xmajjar taʼ l-​Amazon u l-​Orinoco u fil-​Gujani. It-​tieni speċi hija l-​anakonda safra u iżgħar (E. notaeus), li tgħix fil-​Paragwaj, fin-​nofsinhar tal-​Brażil, u fit-​tramuntana taʼ l-​Arġentina.

Niltaqgħu m’Espert

Ninsab fil-​Ġnien Żooloġiku taʼ Bronx. Dan il-​ġnien żooloġiku, li fih 1,072,455 metru kwadru t’art miksija bis-​siġar, fih iktar minn 4,000 annimal, inkluż madwar tnax-il anakonda. William Holmstrom mid-​Dipartiment tal-​Erpetoloġija tad-​WCS (l-istudju tar-​rettili), ġie biex jilqagħni fid-​daħla tal-​ġnien, liebes ħwejjeġ tal-​kakί. Is-​Sur Holmstrom—raġel taʼ 51 sena minn New York liebes in-​nuċċali, bil-​mustaċċi, u bi tbissima fuq wiċċu—huwa inkarigat mill-​ġbir taʼ speċi differenti taʼ rettili għal dan il-​ġnien żooloġiku u ħa sehem fl-​istudju li sar fuq il-​post dwar l-​anakondi fil-​Venezwela. Skond hu, ix-​xjenzati issa jemmnu li teżisti speċi oħra t’anakonda minbarra l-​ewwel tnejn (E. deschauenseei), u din tgħix fil-​grigal tal-​Brażil u mal-​kosta tal-​Gujana Franċiża.b Illum is-​Sur Holmstrom se jkun l-​espert li se jdawwarni mal-​post.

Ma domtx wisq biex ninduna li l-​gwida tiegħi jħobb is-​sriep l-​istess kif oħrajn iħobbu l-​klieb jew l-​għasafar. Hu qalli li minn mindu kien għadu daqsxejn taʼ tifel, fid-​dar tal-​ġenituri tiegħu kien ikollhom salamandri, żrinġijiet, u annimali bħal dawn. “Missieri kien iħobbhom. Ommi kienet tissaportihom.” M’għandniex xi ngħidu, is-​Sur Holmstrom ġibed wara missieru.

Qisien taʼ l-​Għaġeb u Differenzi Enormi

Ġewwa din id-​dar għar-​rettili li għandha 100 sena, it-​tnejn li aħna waqafna quddiem kamra li kien fiha anakonda. Għalkemm rajt annimal li kont naf x’se jkun, xorta ma stajtx naħbi l-​istagħġib tiegħi x’ħin rajtu. Bqajt imbellah bid-​daqs enormi tiegħu u l-​proporzjonijiet taʼ l-​għaġeb. Ir-​ras bi mnieħer ċatt, li hija akbar minn id taʼ raġel, tidher qisha nana x’ħin tqabbilha mal-​kumplament tal-​ġisem grottesk. Il-​gwida tiegħi qalli li dan ir-​rettili impressjonanti huwa anakonda mara twila 5 metri u tiżen mat-​80 kilo. Għalkemm ġisimha huwa kważi oħxon daqs arblu tat-​telefon, sirt naf li hi sempliċement waħda miż-​żgħar x’ħin tqabbilha maʼ l-​anakonda mara li għandha t-​titlu tad-​dinja f’idejha. Din l-​anakonda ħoxna ħafna nqabdet fl-​1960, u huwa stmat li kienet tiżen kważi 227 kilo!

L-anakondi rġiel qatt ma joħolmu li jilħqu dawk il-​qisien taʼ l-​għaġeb. Għalkemm l-​erpetoloġisti kienu jafu li l-​anakondi rġiel huma iżgħar min-​nisa, l-​istudju li sar wera li l-​irġiel tant huma iżgħar li jidhru qishom verżjoni fiċ-​ċokon tan-​nisa. Fil-​fatt l-​istudju wera li n-​nisa huma, bħala medja, kważi ħames darbiet akbar mill-​irġiel. Din id-​differenza kbira fid-​daqs bejn is-​sessi tistaʼ tqarraq, kif skopra l-​bijologu Jesús Rivas. Hu kien irabbi ferħ t’anakonda imma kien jitħasseb għala dan l-​imbierek serp kien dejjem jigdmu. Kien waqt l-​istudju li sar li induna li hu kien qed iżiegħel b’serp raġel adult u mxebbaʼ!

​Il-Premju Għadu Ma Ntrebaħx!

Għalkemm l-​iktar li jispikka fl-​anakonda huwa l-​kobor, it-​tul tagħha huwa daqstant impressjonanti. M’għandniex xi ngħidu, l-​anakondi m’humiex ġganteski daqs kemm tagħmilhom jidhru Hollywood, għax wieħed mill-​films kien dwar anakonda twila 12-il metru. Imma t-​tul taʼ madwar 9 metri li jistgħu jilħqu l-​anakondi xorta jħallik b’ħalqek miftuħ meta toqgħod tqis.

Anakondi taʼ dan id-​daqs ftit jeżistu. L-​akbar nisa li nqabdu matul l-​istudju kienu jiżnu 90 kilo u twal xi 5 metri. Fil-​fatt, 90 sena ilu s-​Soċjetà Żooloġika taʼ New York (qabel ma ġiet ifformata d-​WCS) kienet offriet premju taʼ $1,000 (Lm385) lil kulmin kien kapaċi jaqbad serp ħaj itwal minn 9.2 metri. Imma l-​anakondi kbar ħafna tant huma rari li l-​premju għadu ma ntrebaħx sal-​lum. “Kull sena nirċievu tnejn jew tliet telefonati minn nies fl-​Amerika t’Isfel li jitolbuna l-​premju,” jgħid is-​Sur Holmstrom, “imma meta nistaqsuhom biex jibagħtulna xi prova li qabduh sabiex aħna jkollna għalxiex immorru u niċċekkjawh, l-​evidenza qatt ma tasal.” Bil-​ħaqq, il-​premju għal min jaqbad serp taʼ 9.2 metri issa telaʼ għal $50,000 (Lm19,230)!

Ħarsa mill-​Qrib

Il-​post fejn ħadni l-​gwida wara kien it-​tieni sular taʼ din id-​dar għar-​rettili. F’dan is-​sular jinżammu l-​anakondi u jintuża wkoll għat-​tnissil tagħhom. Il-​post huwa sħun u umduż. Biex stajt nara sew dak li ġejt niskopri dwaru, is-​sur Holmstrom fetaħ bieb taʼ kamra li kien fiha anakonda mara kbira mhux ħażin.

F’dak il-​mument, żewġ metri biss kien hemm minn ħdejna sas-​serp, u ma kien hemm xejn fin-​nofs. Imbagħad, l-​anakonda għolliet rasha bil-​mod u resqet b’pass wieħed fid-​direzzjoni tagħna. X’ħin għamlet hekk, metru biss kien baqaʼ bogħod minn rasha sa rasna.

“Aħjar nitilqu,” qal is-​Sur Holmstrom bil-​kalma kollha, “għax għandha mnejn qed tfittex l-​ikel.” Jien qbilt miegħu minnufih. Hu għalaq il-​bieb tal-​kamra, u l-​anakonda reġgħet ġibdet rasha lura sakemm fl-​aħħar reġgħet waqfet ħdejn iċ-​ċentru taʼ ġisimha mkebbeb.

Jekk jirnexxilek ma tagħtix kas tal-​ħarsa biċċiera taʼ l-​anakonda u tifli sew ir-​ras bil-​faxxi ħomor, tkun tistaʼ tara kemm għandha karatteristiċi interessanti. Per eżempju, l-​għajnejn u l-​imnifsejn taʼ l-​anakonda qegħdin fl-​ogħla parti tar-​ras. B’hekk is-​serp ikun jistaʼ joqgħod kollu kemm hu taħt l-​ilma u jħalli għajnejh u mnifsejh kemm kemm jidhru fil-​wiċċ—kważi bħalma jagħmlu l-​kukkudrilli. Dan hu għala s-​serp ikun jistaʼ jersaq qrib tal-​priża mingħajr ma jinduna bih ħadd.

Ġisem li Jissikka Sew u Xedaq Merħi

L-​anakonda m’hijiex velenuża. Hi toqtol il-​priża billi ddawwar ġisimha mal-​priża tagħha u tissikka. Lill-​priża ma tgħaffiġhiex, imma kull darba li l-​vittma tieħu nifs ’il barra, l-​anakonda tkompli tissikka sakemm il-​vittma bla saħħa tifga. Is-​serp kważi jattakka kollox, minn papra sa ċerva. Madankollu, rari jkun hemm rapporti taʼ min joqgħod fuqhom li l-​anakondi kielu n-​nies.

Peress li s-​sriep ma jistgħux jomogħdu jew iqattgħu l-​ikel bi snienhom, l-​anakonda m’għandha l-​ebda triq oħra ħlief li tiblaʼ l-​priża mejta sħiħa—anki jekk il-​priża tkun akbar mhux ħażin minnha stess. Fil-​fatt, li kieku stajt taħtaf l-​ikel kif tagħmel l-​anakonda, tkun tistaʼ ddawwar xofftejk maʼ ġewża taʼ l-​Indji u tiblagħha sħiħa daqslikieku kienet karawetta. L-​anakonda kif jirnexxilha tiekol hekk?

“Hi tmexxi rasha fuq il-​priża,” qal is-​Sur Holmstrom. Hu spjega li x-​xedaq taʼ l-​anakonda m’huwiex imwaħħal sod maʼ rasha. Qabel ma taqbad il-​vittma enormi bi snienha, ix-​xedaq t’isfel jistaʼ jinżel ’l isfel iktar u joħroġ ’il barra. Imbagħad l-​anakonda timbotta ’l quddiem naħa waħda mix-​xedaq t’isfel, iddaħħal snienha, li jħarsu ’l ġewwa, ġol-​vittma u tiġbed lura lejn ħalqha dik in-​naħa tax-​xedaq u l-​vittma. Imbagħad, tirrepeti l-​istess movimenti bin-​nofs l-​ieħor tax-​xedaq t’isfel. Ix-​xedaq taʼ fuq jistaʼ sa ċertu punt jagħmel l-​istess ħaġa. B’dawn il-​movimenti ’l quddiem min-​naħa għall-​oħra, ix-​xedaq taʼ l-​annimal ikun donnu veru li qed jimxi fuq il-​priża. Ladarba jkun balaʼ l-​priża, biċċa xogħol li tistaʼ tiħodlu ħafna sigħat, is-​serp jittewweb xi ftit drabi u l-​partijiet differenti tar-​ras flessibbli jerġgħu jiġu f’posthom.

L-anakonda kif jirnexxilha ma tifgax? Dan tagħmlu permezz taʼ pajp tan-​nifs li jistaʼ jitwal, misjub f’qiegħ ħalqha. Hi u ddaħħal l-​ikel ’il ġewwa, l-​anakonda timbotta ’l barra l-​pajp tan-​nifs lejn in-​naħa taʼ quddiem taʼ ħalqha. B’dan il-​mod, bil-​pajp tan-​nifs li jkun qisu pajp tal-​bugħaddasa, l-​anakonda tkun tistaʼ tieħu n-​nifs hi u tiekol.

Kif Jintgħarfu minn Xulxin?

Il-​gwida tiegħi mbagħad għolla l-​għatu taʼ reċipjent apposta li kien fih żewġt ifrieħ taʼ l-​anakondi. Tant kienu jixbhu lil xulxin li stagħġibt kif ir-​riċerkaturi rnexxielhom jagħrfu d-​differenza bejn il-​mijiet t’anakondi salvaġġi li studjaw matul il-​proġett li kellhom fil-​Venezwela.

Is-Sur Holmstrom spjega li huma pprovaw isolvu l-​problema taʼ l-​identifikazzjoni billi għamlu biċċiet żgħar tal-​ħadid, bħal dawk li jintużaw biex jimmarkaw l-​annimali, mill-​klippijiet li jintużaw biex jiġbru l-​karti flimkien. Huma saħħnu dan il-​“ħadid” u mmarkaw numri żgħar fuq l-​irjus taʼ l-​anakondi. Dan il-​metodu rnexxa, sakemm is-​sriep biddlu l-​qoxra bin-​numri b’kollox! Madankollu, ir-​riċerkaturi indunaw li kull anakonda diġà għandha l-​marki persunali li jidentifikawha minn oħrajn. Kull serp għandu disinn taʼ tbajjaʼ suwed fuq l-​isfar li għandu fin-​naħa taʼ taħt tad-​denb. Kull serp għandu disinn għalih bħalma kull bniedem għandu l-​marki tas-​swabaʼ għalih. “Kulma kellna nagħmlu kien li nieħdu kopja tad-​disinn fuq medda taʼ 15-il kaxxa mill-​qoxra tas-​serp, u b’hekk kellna biżżejjed dettalji differenti biex niddistingwu t-​800 serp li studjajna.”

L-​Iktar li Jgħaġġel, l-​Iktar fi Stat Tajjeb, jew l-​Iktar b’Saħħtu?

L-​intervista spiċċajnieha fl-​uffiċċju tas-​Sur Holmstrom, u sadattant hu wrieni ritratt li kien ħa fil-​Venezwela t’anakondi rġiel imkebbin ġo xulxin. Kienet tassew dehra li ssaħħrek. Hu spjega li din il-​kobba t’anakondi mgħaqqdin f’xulxin jifformaw dak li jissejjaħ ballun tat-​tnissil. (Ara ritratt f’paġna 26.) “Xi mkien ġewwa dan il-​ballun hemm anakonda mara. Darba sibna mara li kellha 13-il raġel imkebbin magħha—dak kien rekord.”

L-irġiel ikunu qed jiġġieldu? Wieħed jistaʼ jgħid li din qisha logħba wrestling iffilmjata bil-​mod. Kull kontestant raġel jipprova jimbotta lill-​oħrajn ’il barra u jġib lilu nnifsu f’pożizzjoni biex jitgħammar mal-​mara. It-​taqbida tistaʼ ddum sejra għal ġimagħtejn jew erbgħa. Min jirbaħ? L-​iktar wieħed li jgħaġġel (ir-raġel li jsib lill-​mara l-​ewwel), l-​iktar wieħed fi stat tajjeb (ir-raġel li jipproduċi l-​iktar sperma), jew l-​iktar wieħed b’saħħtu (ir-raġel li jegħleb lill-​bqija)? Ir-​riċerkaturi jittamaw li ma jdumux ma jsibu t-​tweġiba.

Fi tmiem iż-​żjara, irringrazzjajt lill-​gwida tiegħi tad-​dawra interessanti ferm li għamilt. Fi triqti lura lejn l-​uffiċċju, qgħadt nirrifletti fuq dak li kont tgħallimt. Xorta ma nħossnix kif iħossu l-​bijologu Jesús Rivas, li “l-​anakondi fihom gost,” imma jkolli nammetti li l-​anakondi interessawni ħafna. Iktar ma r-​riċerkaturi jkomplu jistudjaw l-​anakondi fl-​ambjent naturali tagħhom, se jkun interessanti li nkomplu nitgħallmu jekk dawn is-​sriep ġganti humiex lesti li jikxfu sigrieti oħra milli għandhom.

[Noti taʼ taħt]

[Stampa f’paġna 24]

L-​istudju taʼ l-​anakondi li sar fuq il-​post fil-​Venezwela

[Stampa f’paġna 25]

William Holmstrom

[Stampa f’paġna 26]

Ballun tat-​tnissil taʼ l-​anakondi