Septiembre
Jueves 1 tí septiembre
Taxii̱ espíritui̱ ndaʼa̱ ndiʼi na̱ yiví (Joel 2:28).
Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pedro xa̱ʼa̱ profecía ta̱ Joel na̱samara sava tu̱ʼun (Hech. 2:16, 17). Tá ki̱xáʼara káʼa̱nra xa̱ʼa̱ profecía ta̱ Joel va̱ása níxiniñúʼura ña̱ tu̱ʼun “tándi̱ʼi”, chi ni̱ka̱ʼa̱nra “ki̱vi̱ so̱ndíʼi”, ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ ñuu Jerusalén xíʼin templo ña̱ kúúmiíña, taxi Ndióxi̱ espíritu santora ndaʼa̱ ndiʼi na̱ yiví. Ña̱yóʼo náʼa̱ña ña̱ ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼá tiempo ta saáví ni̱xi̱nu profecía ta̱ Joel. Tándi̱ʼi ta̱xi Ndióxi̱ espíritu santora ndaʼa̱ na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú, na̱yóʼo ki̱xáʼana chíka̱a̱nína ndee̱ ña̱ natúʼunna xíʼin ndiʼi na̱ yiví. Tá ka̱ʼyí ta̱ apóstol Pablo carta ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ na̱ ñuu Colosas tá ku̱i̱ya̱ 61, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ iníísaá ñuyǐví nátúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Col. 1:23). Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ iníísaá ñuyǐví, ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ñuu nu̱ú ni̱xi̱kara xíʼin inkakana ña̱ na̱túʼunna. Tiempo vitin, tíxa̱ʼvi ña̱ chíndeétáʼan espíritu santo Jehová xíʼinyó, xa̱a̱ iníísaá ñuyǐví xíkayó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ra (Hech. 13:47). w20.04 6 párr. 15, 16
Viernes 2 tí septiembre
Yi̱ʼi̱ nandukúi̱ ndikachi sa̱na̱i̱ ta kundai̱rí (Ezeq. 34:11).
Jehová kúʼvi̱ní-inira xínira iin tá iinyó, ta saátu nda̱a̱ na̱ ku̱xíka nu̱ú na̱ ñuura (Mat. 18:12-14). Ta chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ ndakutáʼan viína xíʼinra. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ keʼéra ña̱ va̱ʼa sakǎkura na̱yóʼo. Ta táʼan ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱keʼé na̱ pastor ña̱ ñuu Israel tá xi̱ndañúʼu iin ndikachi sa̱na̱na (Ezeq. 34:12-16). Siʼna ku̱ʼu̱n ta̱ pastor nandukúra ndikachi sa̱na̱ra tí nda̱ñúʼu, ta sana kuniñúʼura ku̱a̱ʼá tiempo xíʼin ndee̱ra. Ta, tá xa̱a̱ nda̱ni̱ʼírarí kuniʼirarí ku̱ʼu̱n xíʼinra chí nu̱ú ñúʼu tí inkaka. Ta saátu, tá tu̱kue̱ʼe̱ tí ndikachi yóʼo á kúni̱ kuxurí, viíní chíndeétáʼanra xíʼinrí ta súkúndáara iin ti̱ko̱to̱ nu̱ú tu̱kue̱ʼe̱rí, númindaararí ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra ta táxira ña̱ kuxurí. Na̱ anciano nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin pastor saá íyona, ta ndáana ndikachi sa̱na̱ Ndióxi̱, ña̱kán xíniñúʼu keʼéna táʼan ña̱yóʼo tá chíndeétáʼanna xíʼin iin na̱ ku̱xíka nu̱ú na̱ congregación (1 Ped. 5:2, 3). Na̱ anciano nándukúna na̱yóʼo, ta chíndeétáʼanna xíʼinna ña̱ ndandikóna ti̱xin congregación, ta saátu náʼa̱na ña̱ kúʼvi̱-inina xíninana tá chíndeétáʼanna xíʼinna ña̱ ndakutáʼan viína xíʼin Ndióxi̱. w20.06 20 párr. 10
Sábado 3 tí septiembre
Ña̱ chi̱ʼina [...] xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaña ña̱ sakéenaña (Juan 4:35).
Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ xa̱a̱ íyo tu̱ʼva ña̱ chi̱ʼina ña̱ va̱ʼa sakéenaña, ¿á ña̱ xi̱kuni̱ra kúú ña̱ ndiʼi na̱ yiví ná kundiku̱nñaʼá? Va̱ása. Tu̱ʼun Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱ loʼova na̱ yiví kandíxañaʼá (Juan 12:37, 38). Ta ta̱ Jesús xi̱kuumiíra ndee̱ ña̱ kotora ndáaña íyo níma̱ na̱ yiví (Mat. 9:4). Soo ni saá, xíʼin ña̱ si̱í-ini na̱túʼunra xíʼin ndiʼina, ta na̱ ni̱ndi̱ʼi̱ka-inira xa̱ʼa̱ kúú na̱ xi̱kandíxañaʼá. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kívi kotoyó ndáaña íyo níma̱ na̱ yiví, ná va̱ása ndatiinyó ku̱a̱chi xíʼinna ni xíʼin territorio ña̱ kúúmiíyó. Va̱ʼaka ná kandíxayó ña̱ kivi xa̱a̱na koona discípulo ta̱ Jesús. Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora, ña̱ chi̱ʼina xa̱a̱ va̱ʼaña ta xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaña ña̱ sakéenaña. Na̱ yiví kivi nasa̱mana ta xa̱a̱na koona discípulo ta̱ Cristo. Nu̱ú Jehová ndáyáʼviní na̱yóʼo (Ageo 2:7). Tá ná kotoyóna nda̱a̱ táki̱ʼva xíto Jehová xíʼin ta̱ Jesús miína, chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ndóʼona ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ndíʼi̱-inina. Ná va̱ása ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása xíni̱yóna, ná kandíxayó ña̱ kivi xa̱a̱na koona hermanoyó. w20.04 13 párr. 18, 19
Domingo 4 tí septiembre
Káʼi̱n xíʼinndó ña̱ kúúndó migoi̱, saáchi ndiʼi ña̱ sa̱náʼa̱ yivái̱ yi̱ʼi̱ sa̱náʼi̱ña ndóʼó (Juan 15:15).
Ña̱ Biblia káxiní sánáʼa̱ña miíyó ña̱ xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó ta̱ Jesús tá kúni̱yó sakusi̱íyó-ini Jehová. Iin ña̱ xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa kooyó migo ta̱ Jesús kúú ña̱ kuxini̱yóra. Ta ña̱ va̱ʼa keʼéyó ña̱yóʼo ná kaʼviyó libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, ña̱ Mateo, Marcos, Lucas xíʼin Juan. Tá ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n ña̱ relato yóʼo xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo inira xíʼin na̱ yiví, kuʼvi̱ka-iniyó kuniyóra ta ixato̱ʼóyóra. Tá kúú, ni xi̱kuura ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ discípulora va̱ása ní ixandi̱va̱ʼara xíʼinna, chi migora ni̱xi̱yona ta xi̱natúʼunra xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndakanixi̱níra xíʼin ña̱ xi̱ndoʼora. Ta tá xi̱kusuchí-inina saátu xi̱kusuchí-inira xíʼinna ta xi̱xakura xíʼinna (Juan 11:32-36). Ta nda̱a̱ na̱ xi̱sa̱a̱-ini xi̱xini ta̱ Jesús, ki̱ʼinna kuenta ña̱ xi̱kuura migo na̱ xi̱xiniso̱ʼo ña̱ xi̱natúʼunra (Mat. 11:19). Tá vií ná keʼéyó xíʼin inkana nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora, va̱ʼaníka kutáʼanyó xíʼinna, ta kusi̱íníka-iniyó ta saátu kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó ta̱ Cristo ta ixato̱ʼóyóra. w20.04 22 párr. 9, 10
Lunes 5 tí septiembre
Ta̱ rey ña̱ sur ixatu̱ʼvara miíra ña̱ ku̱ʼu̱nra kanitáʼanra ta ndakayara ku̱a̱ʼání na̱ soldado na̱ ndakúní (Dan. 11:25).
Tá ku̱i̱ya̱ 1870, na̱ Gran Bretaña xi̱kuumiína ku̱a̱ʼání na̱ soldado ta ku̱a̱ʼání ñuu xi̱ndisochíñuna xíʼin. Ta̱ Daniel chi̱táʼanra na̱yóʼo xíʼin iin ndiki̱ ña̱ loʼo ña̱ sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ inka u̱ni̱ ndiki̱. Ña̱ ndiki̱ ña̱ loʼo yóʼo kúú ña̱ Gran Bretaña ta ña̱ inka u̱ni̱ ndiki̱ kúú Francia, España xíʼin Países Bajos (Dan. 7:7, 8). Na̱ Gran Bretaña xi̱kuu ta̱ rey ña̱ sur tá xa̱a̱ íyo ña̱ Primera Guerra Mundial. Tá tiempo saá, ki̱xáʼa ndu̱kúikání na̱ Estados Unidos de América ta ki̱xáʼana kítáʼanna xíʼin na̱ Gran Bretaña. Tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial, na̱ Estados Unidos xíʼin na̱ Gran Bretaña nda̱kutáʼanna ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna nu̱ú ku̱a̱chi. Tasaá ni̱xa̱a̱na ndu̱una na̱ chíñu na̱ ndakúní iníísaá ñuyǐví. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel, ta̱ rey yóʼo nda̱kayara “ku̱a̱ʼání na̱ soldado na̱ ndakúní”. Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ña̱ ki̱xáʼa ña̱ tiempo nu̱ú ndíʼi, saá nda̱kutáʼan na̱ Gran Bretaña xíʼin na̱ Estados Unidos ta ni̱xa̱a̱na ndu̱una ta̱ rey ña̱ sur. w20.05 4 párr. 7, 8
Martes 6 tí septiembre
Tá yu̱ta ndíkórá nu̱ú ka̱nará ña̱ va̱ʼa kunu tukura ku̱ʼu̱nrá (Ecl. 1:7).
Nu̱ú ñuʼú yóʼo íyo ti̱kui̱í, saáchi va̱ʼaní na̱kuva̱ʼaña ta va̱ása yatinní íyoña nu̱ú ñu̱ʼu. Tá yatinka loʼo ná koo ña̱ ñuʼú yóʼo nu̱ú ñu̱ʼu, yi̱chi̱ ndiʼi ti̱kui̱í ta niʼníní koo nu̱úña ta yi̱chíní kooña. Soo tá xíka loʼo ná kooña nu̱ú ñu̱ʼu, vi̱xinní koo ta ndiʼi ti̱kui̱í nduurá hielo ta saátu ña̱ ñuʼú yóʼo nduuña hielo. Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní chi̱ndúʼú Jehová ñuʼú yóʼo, va̱ʼa ndúxa̱á ti̱kui̱í ta ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kutakuyó. ¿Ndáa ki̱ʼva íyo ña̱yóʼo? Ña̱ ñu̱ʼu sása̱a̱ña ti̱kui̱í tá íyo mar ta saátu tá íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta ti̱kui̱í yóʼo yíchi̱rá tasaá ndúurá vi̱kó. Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ ñu̱ʼu sáyi̱chi̱ña ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í. Tá ti̱kui̱í yóʼo kíndo̱orá chí ndiví ki̱ʼva u̱xu̱ ki̱vi̱, ta tándi̱ʼi ndúurá sa̱vi̱ á nieve, tasaá ndíkó tukurá chí mar á inkaka nu̱ú ñúʼu ti̱kui̱í. Tasaá kíxáʼa ndúxa̱á tuku ti̱kui̱í, ña̱ va̱ʼaní na̱kuva̱ʼa ña̱yóʼo náʼa̱ña ña̱ ndíchiní Jehová ta íyoní ndee̱ra (Job 36:27, 28). w20.05 22 párr. 6
Miércoles 7 tí septiembre
Ndakiʼinndó ndee̱ tá ná kixaa̱ espíritu santo Ndióxi̱ sa̱tándó (Hech. 1:8).
Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱ása xíniñúʼu sandákooyó ndukúyó espíritu santo (Luc. 11:9, 13). Jehová xíniñúʼura espíritu santo ña̱ va̱ʼa taxira ndee̱ ndaʼa̱yó (2 Cor. 4:7). Tá chíndeétáʼan espíritu santo xíʼinyó, kivi kundeé-iniyó ya̱ʼayó nu̱ú nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo. Ña̱ espíritu santo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuchiñuyó saxínuyó chiñu ña̱ ndákiʼinyó ti̱xin ñuu Ndióxi̱. Chi kivi chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼaka keʼéyó ña̱ xa̱a̱ xíni̱yó keʼéyó. Ña̱ nda̱a̱ kúúña, tá va̱ʼa kána iin chiñu ña̱ kéʼéyó, su̱ví xa̱ʼa̱ ndee̱ miíyó kúúña chi xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼan espíritu santo xíʼinyó kúúña. Inka ki̱ʼva ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ ndáyáʼvi espíritu santo nu̱úyó, kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákanixi̱níyó á ña̱ ndíka̱a̱ níma̱yó (Sal. 139:23, 24). Tá káʼa̱nyó ña̱yóʼo xíʼinra, kivi kuniñúʼura espíritu santora ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ kotoyó á íyo iin ña̱ xíniñúʼu nasamayó. Tá ná kuu ña̱yóʼo, ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinra ña̱ ná chindeétáʼan espíritu santo xíʼinyó ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱yó ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ndákanixi̱níyó á ña̱ kúni̱yó keʼéyó. Saá kúú ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ kǒo kúni̱yó keʼéyó nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kivi kasi nu̱ú Jehová ña̱ ndakundeéra kuniñúʼura espíritu santora ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinyó (Efes. 4:30). w20.05 28, 29 párr. 10-12
Jueves 8 tí septiembre
Na̱túʼi̱n xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ún xíʼinna (Juan 17:26).
Tá káʼa̱nyó ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ Jehová, ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesucristo. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ yivára, soo va̱ása níxiniñúʼu kuitíraña, chi saátu sa̱náʼa̱rana ndáa ki̱ʼva íyo Jehová. Tá kúú, na̱ fariseo ni̱na̱ʼa̱na ña̱ íxandúxa Jehová xíʼin na̱ yiví ña̱ keʼéna ña̱ kúni̱ra ta ndi̱va̱ʼaní-inira, soo ta̱ Jesús chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ yiví ña̱ ná kunda̱a̱-inina ña̱ kúee íyo ini Jehová, kúʼvi̱-inira xínirana, kúndáʼvi-inira xínirana ta kúnda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼona. Saátu chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin na̱ yiví ña̱ kuxini̱na Jehová, tá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií yivára ki̱vi̱ tá ki̱vi̱ (Juan 14:9). Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús, kivi natúʼunyó xíʼin inka na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱yó xa̱ʼa̱ Jehová, ta ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó ta va̱ʼaní-inira. Tá kéʼéyó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ náʼa̱yó ña̱ vatá kúú ña̱ káʼa̱n na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá. Ndásayi̱i̱yó ki̱vi̱ Jehová tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ kotona ña̱ kúúra iin Ndióxi̱ ta̱ yi̱i̱. Tá ña̱ káʼa̱nyó á kéʼéyó náʼa̱ña nu̱ú na̱ yiví ndáa ki̱ʼva íyo Jehová. Ta saátu ndásayi̱i̱yó ki̱vi̱ra tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ nasamana ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ndákanixi̱nína xa̱ʼa̱ra. w20.06 6 párr. 17, 18
Viernes 9 tí septiembre
Ná va̱ása kuta̱aní-iniyó, ta keetáʼanyó xíʼin inkana ta saátu ná kǒo kukúini̱-iniyó kunitáʼanyó (Gál. 5:26).
Kivi vií kuniñúʼuyó Internet, tá kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ veʼeyó á na̱ migoyó. Soo, ¿á xa̱a̱ ki̱ʼinyó kuenta ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ sándaa na̱ yiví nu̱ú Internet, kéʼénaña xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱na ña̱ ná ndakanda̱-ini inkana xíʼin ña̱yóʼo? Ña̱ kúni̱na kúú ña̱ ná koto inkana ndáaña kúú ña̱ kéʼéna. Savana sándaana comentario ña̱ kininí káʼa̱n xa̱ʼa̱ na̱ʼná miína á xa̱ʼa̱ na̱ʼná inkana. Nda̱a̱ ni iin ña̱yóʼo va̱ása kítáʼan xíʼin ña̱ va̱ʼa ña̱ xíniñúʼu kuumií na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱, tá kúú ña̱ vitá koo inina ta kundi̱ʼi̱-inina xa̱ʼa̱ inkana (1 Ped. 3:8). Tá xíniñúʼuyó Internet, ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Ndáa ki̱ʼva íyo na̱ʼná, video xíʼin comentario ña̱ sándai̱ nu̱ú Internet? ¿Á kivi ndakanixi̱ní inkana ña̱ ni̱nuní kúnii̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? ¿Á kivi sa̱a̱-ini inkana kunina yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?”. Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ va̱ása kúni̱yó kundayáʼvikayó nu̱ú inkana. Chi ndíku̱nyó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú texto ña̱ káʼviyó ki̱vi̱ vitin. Tá vitá íyo iniyó, va̱ása keʼéyó táʼan ña̱ kéʼé na̱ ñuyǐví yóʼo ña̱ iinlá miíyó kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ (1 Juan 2:16). w20.07 6 párr. 14, 15
Sábado 10 tí septiembre
Tá ya̱chi̱ xi̱ka̱ʼa̱n-ndi̱va̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, i̱xandi̱va̱ʼi̱ xíʼin na̱ ñuura ta ni̱nuní xi̱kuni̱i̱. Soo ke̱ʼíi̱ ndiʼi ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inii̱ xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (1 Tim. 1:13).
Tá kúma̱níka xa̱a̱ ta̱ apóstol Pablo koora discípulo ta̱ Cristo, Saulo xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ta ni̱nuní xi̱kunira ta saátu xi̱ ixandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ xi̱ndiku̱n ta̱ Jesús (Hech. 7:58). Nda̱a̱ chí ndiví ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra, ta sa̱kúara nu̱úra ta va̱ása nítaxikara ña̱ ná ixandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ hermano. Ña̱ va̱ʼa ndaʼa nu̱úra xi̱niñúʼu ku̱ʼu̱nra nu̱ú na̱ yiví na̱ i̱xandi̱va̱ʼara xíʼin. Vitá ni̱xi̱yo inira ta ta̱xira ña̱ ná chindeétáʼan ta̱ Ananías xíʼinra tasaá va̱ʼa nda̱koto tukura (Hech. 9:3-9, 17, 18). Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ta̱ Pablo ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura iin ta̱a ta̱ ndáyáʼviní ti̱xin congregación, soo va̱ása nínandósóra xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús miíra tá ku̱a̱ʼa̱nra chí yichi̱ ña̱ Damasco. Ndiʼi tiempo vitá ni̱xi̱yo inira ta ta̱xira ña̱ ná chindeétáʼan na̱ hermano xíʼinra. Ta nda̱a̱ miíra ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ chi̱ndeétáʼanna xíʼinra ta chi̱ka̱a̱na ndee̱ xíʼinra (Col. 4:10, 11, nota). w20.07 18, 19 párr. 16, 17
Domingo 11 tí septiembre
Yivándó kúni̱ra taxira Reinora ndaʼa̱ndó (Luc. 12:32).
Ni íyoní ndee̱ Jehová, táxira chiñu ndaʼa̱ inkana. Tá kúú, ta̱xira ña̱ ná koo ta̱ Jesús Rey ti̱xin Reinora, ta taxira chiñu ndaʼa̱ na̱ 144,000 na̱ kaʼndachíñu xíʼin ta̱ Jesús. Mií Jehová kúú ta̱ i̱xatu̱ʼva ta̱ Jesús ña̱ koora Rey ta saátu ña̱ koora su̱tu̱ káʼnu (Heb. 5:8, 9). Ta saátu sánáʼa̱ra na̱ kaʼndachíñu xíʼin se̱ʼera, soo tá xa̱a̱ ná taxira chiñu yóʼo ndaʼa̱na su̱ví ndiʼi tiempo kiʼinra kuenta ndáa ki̱ʼva keʼéna chiñuna. Chi kandíxara ña̱ keʼéna ña̱ kúni̱ra (Apoc. 5:10). Yiváyó ta̱ íyo chí ndiví táxira chiñu ndaʼa̱ inkana ni va̱ása xíniñúʼura ña̱ ná chindeétáʼanna xíʼinra, soo miíyó xíniñúʼuníka keʼéyó ña̱yóʼo. Tá kúú, na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼena xíʼin na̱ anciano, ¿ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nna yichi̱ra? Kéʼéna ña̱yóʼo tá táxina chiñu ndaʼa̱ inkana ta su̱ví ndiʼi tiempo kíʼinna kuenta ndáa ki̱ʼva kéʼéna chiñu yóʼo. Tá saá kéʼéna vií kana chiñu, sanáʼa̱na inkana ta chindeétáʼanna xíʼinna ña̱ va̱ása yi̱ʼvína keʼéna iin chiñu (Is. 41:10). w20.08 9 párr. 5, 6
Lunes 12 tí septiembre
Chi ta̱ kúú se̱ʼe ta̱a va̱xira nandukúra na̱ nda̱ñúʼu ta saátu ña̱ sakǎkurana (Luc. 19:10).
¿Ndáa ki̱ʼva kúni̱ Jehová ná kotoyó ndikachi sa̱na̱ra tí nda̱ñúʼu? Va̱ʼaní yichi̱ chi̱núu ta̱ Jesús nu̱úyó. Ta̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ ndiʼi ndikachi ndáyáʼvinírí nu̱ú Ndióxi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, chi̱ka̱a̱ra ndee̱ ña̱ chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ nda̱ndikóna nu̱ú Jehová (Mat. 15:24). Ta̱ Jesús va̱ʼaní pastor kúúra, ña̱kán chi̱ka̱a̱ra ndee̱ ña̱ va̱ása nísandáñúʼura nda̱a̱ ni iin ndikachi sa̱na̱ yivára (Juan 6:39). Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ anciano ña̱ congregación ña̱ ñuu Éfeso, ña̱ xíniñúʼu kundiku̱nna yichi̱ ta̱ Jesús. Ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Xíniñúʼu chika̱a̱níndó ndee̱ ña̱ kachíñundó ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanndó xíʼin na̱ kǒo ndee̱, ta xíniñúʼu ndakaʼánndó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n tátayó Jesús: ‘Tá táxiyó ña̱ʼa ndaʼa̱ inkana ndeéka kúsi̱í-iniyó ta su̱víka ña̱ ndákiʼinyóñaʼ” (Hech. 20:17, 35). Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱niyó, na̱ anciano kúúmiína iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní. Iin ta̱ anciano ta̱ naní Salvador ta̱ íyo chí España káchira: “Tá ndákanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xínira na̱ ku̱xíka nu̱úra, chíka̱a̱ña ndee̱ xíʼi̱n ña̱ chindeétáʼi̱n xíʼinna. Kúnda̱a̱ káxi inii̱ ña̱ kúni̱ní Jehová ña̱ kundai̱na”. w20.06 23 párr. 15, 16
Martes 13 tí septiembre
Sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi ña̱ʼa ña̱ sa̱xóʼvi̱ miíyó (Apoc. 21:4).
Kúeení koo ini Jehová ta kundatura ná ndiʼi ña̱ mil ku̱i̱ya̱, chi saá kúúña va̱ása kuumiíkayó ku̱a̱chi. Nani ndátura kixaa̱ ki̱vi̱ kán, íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ ku̱a̱chiyó. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ná keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéra ta ná kotoyó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií inkana ta kúee ná koo iniyó xíʼinna. Ta̱ Jesús xíʼin na̱ ángel ni̱kusi̱íní-inina tá ku̱va̱ʼa ñuʼú yóʼo. Ná ndakanixi̱níyó ña̱ kusi̱íní-inina tá ná kunina ña̱ íyo na̱ yiví na̱ va̱ása kúúmiíka ku̱a̱chi nu̱ú ñuʼú yóʼo ta kúʼvi̱-inina xínina Jehová ta káchíñuna nu̱úra. Ta ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ kusi̱íní-ini na̱ kaʼndachíñu xíʼin ta̱ Cristo chí ndiví, tá ná kunina ña̱ ndákiʼin na̱ yiví ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa̱ chiñuna (Apoc. 4:4, 9-11; 5:9, 10). Ná ndakanixi̱níyó ndáa ki̱ʼva koo ña̱ kutakuyó tá ná va̱ása kuakukayó xa̱ʼa̱ ña̱ xóʼvi̱yó chi kuakuyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúsi̱í-iniyó, tá ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ kue̱ʼe̱, ña̱ kúsuchí-iniyó ta saátu va̱ása kuvikayó. Nani ndátuyó kixaa̱ ki̱vi̱ kán, ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé yiváyó, ña̱ kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana, ndíchi kooyó ta kúee koo iniyó. Tá ná keʼéyó ña̱yóʼo va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ kúsi̱í-iniyó ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo ná ya̱ʼayó nu̱ú (Sant. 1:2-4). Táxiníyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nra “ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱” (Hech. 24:15). w20.08 18, 19 párr. 18, 19
Miércoles 14 tí septiembre
Ta natúʼunna tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú (Mat. 24:14).
Xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ tu̱ʼunra ña̱ Biblia ndaʼa̱yó náʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó. Yiváyó xi̱niñúʼura na̱ ta̱a na̱ ni̱xi̱yo tá tiempo xi̱naʼá ña̱ ka̱ʼyína tu̱ʼunra, saáchi ndíʼi̱ní-inira xa̱ʼa̱ se̱ʼera na̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Nu̱ú tu̱ʼunra ndákuiinra pregunta ña̱ ndáyáʼviní ña̱ ndáka̱tu̱ʼunyó miíyó, tá kúú ña̱, ¿ndáa míí ki̱xiyó?, ¿ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ tákuyó?, ta ¿ndáaña kuu chí nu̱únínu? Xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová ña̱ ndiʼi na̱ se̱ʼera ná kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ chíndeétáʼanra xíʼin na̱ hermano ña̱ sándaya̱ʼana ña̱ Biblia ku̱a̱ʼá nu̱ú tu̱ʼun. Tiempo vitin, iníí ña̱ Biblia á sava táʼvíña, xa̱a̱ íyoña yáʼaka 3,000 nu̱ú tu̱ʼun. Ña̱ libro yóʼo kúú ña̱ ku̱a̱ʼáníka nu̱ú tu̱ʼun sándaya̱ʼana, ta xa̱a̱ ku̱a̱ʼáníña xáxana. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi na̱ʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira Biblia ndaʼa̱yó? Xíniñúʼu kaʼviyóña ndiʼi ki̱vi̱, ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ sánáʼa̱ña ta chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ keʼéyó ña̱ káʼa̱nña. Saátu táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra, tá chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ sanáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia (Sal. 1:1-3; Mat. 28:19, 20). w20.05 24, 25 párr. 15, 16
Jueves 15 tí septiembre
Xa̱ʼa̱ ña̱ nátúʼi̱n xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Jehová, na̱ yiví káʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼi̱n ta kúsi̱kindaana yi̱ʼi̱ iníí ki̱vi̱ (Jer. 20:8).
Na̱ yiví na̱ xi̱natúʼunra ta̱ profeta Jeremías xíʼin, va̱ása níxiinna kuniso̱ʼona. Ta nda̱a̱ xi̱ka̱ʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼinra, ta xi̱kusi̱kindaanara “iníí ki̱vi̱”. Nda̱kavaní-inira ta nda̱a̱ ni̱xa̱a̱ra nda̱kanixi̱níra ña̱ va̱ása natúʼunkara xíʼin na̱ yiví. Soo va̱ása níkeʼéra ña̱yóʼo. ¿Nda̱chun? Ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ tu̱ʼun Jehová níma̱ra xi̱ndika̱a̱ña, ta ni̱xi̱yoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñuʼu̱ ta va̱ása níkivi kasi yuʼúra xa̱ʼa̱ña (Jer. 20:9). Ta saátu kivi kundoʼo miíyó tá ndiʼi ki̱vi̱ ná kaʼviyó Biblia, ta ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nña. Ta kusi̱íka-iniyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví ta sana nda̱a̱ ku̱a̱ʼákana natúʼunyó xíʼin (Jer. 15:16). Ña̱kán ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ sándakava-iniyó ná natúʼunyó xíʼin Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoyó ta ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinra ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó. Chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ va̱ása ndikóyó keʼéyó iin ña̱ va̱ása va̱ʼa, chindeétáʼanra xíʼinyó tá ndeé ndóʼoyó, chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ vií ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kúúmiíyó ti̱xin ñuura, chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ kusi̱í-iniyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼanra xíʼinyó, va̱ása ndakavaka-iniyó. w20.12 27 párr. 20, 21
Viernes 16 tí septiembre
Viíní taxiún consejo ndaʼa̱ [...] ná ñaʼá ná náʼnuka, ka̱ʼún xíʼinná nda̱a̱ táki̱ʼva ka̱ʼún xíʼin siʼún, ta ná ñaʼá ná válíka, ka̱ʼún xíʼinná nda̱a̱ táki̱ʼva ka̱ʼún xíʼin ku̱ʼvaún, ta ixato̱ʼóníúnná (1 Tim. 5:1, 2).
Sava ná hermana, tá xíyo reunión kúú ña̱ kivi ndakutáʼanná xíʼin inkaka na̱ hermano. Tá xáa̱ná reunión ná ka̱ʼa̱nyó tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinná, ná natúʼunyó xíʼinná ta ná na̱ʼa̱yó ña̱ ndíʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ná. Ná keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús ta ná taváyó tiempo ña̱ kitáʼanyó xíʼinná (Luc. 10:38-42). Kivi kanayóná ña̱ ku̱ʼu̱nná veʼeyó kuxuná á ña̱ koo si̱íyó iin rato loʼo. Ta ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ kivi chika̱a̱ ndee̱ xíʼinná (Rom. 1:11, 12). Ta saátu na̱ anciano xíniñúʼu ndakanixi̱nína nda̱a̱ táki̱ʼva ndákanixi̱ní ta̱ Jesús. Ta̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ koo sava ña̱ʼa ña̱ ixayo̱ʼvi̱ xíʼin na̱ ta̱ʼán tindaʼa̱. Soo káxiní ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ su̱ví ña̱ tindaʼa̱yó á ña̱ koo se̱ʼeyó kúú ña̱ sákusi̱í-iniyó, chi ña̱ káchíñuyó nu̱ú Jehová kúú ña̱ sákusi̱í-iniyó (Mat. 19:12; Luc. 11:27, 28). Na̱ anciano xíniñúʼu kotona ná hermana nda̱a̱ táki̱ʼva íyo siʼína á ki̱ʼvana. Xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ ña̱ tavána tiempo tá kúma̱níka kixáʼa reunión á tá xa̱a̱ ndíʼiña ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼinná. w20.09 21, 22 párr. 7-9
Sábado 17 tí septiembre
Ta̱ chi̱ʼi ndátura ndakiʼinra ña̱ chi̱ʼira nu̱ú ñuʼú. [...] Ta saátu ndóʼó kúee koo inindó (Sant. 5:7, 8).
Na̱ ñuu Israel xi̱chiʼina tá kíxáʼa kúun sa̱vi̱, ma̱ʼñú yo̱o̱ octubre, ta xi̱ndakayana ña̱ xi̱chiʼina tá ndíʼi kúun sa̱vi̱, ma̱ʼñú yo̱o̱ abril (Mar. 4:28). Tá kúee íyo iniyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ chíʼi, na̱ʼa̱yó ña̱ ndíchi íyoyó. Soo ña̱yóʼo kivi ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó. Xa̱ʼa̱ ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi kúni̱yó kama ndakiʼinyó ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ chíka̱a̱yó ndee̱. Soo tá iin na̱ chíʼi kúni̱na ndakiʼinna ña̱ chi̱ʼina xíniñúʼu kiʼinna kuenta xíʼinña: kaanna ya̱vi̱, chiʼina, tuʼunna ku̱ʼu̱ ta ko̱so̱na ña̱ chi̱ʼina. Ki̱ʼva saá íyo chiñu ña̱ kúúmiíyó ña̱ ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ku̱a̱ʼá tiempo xíniñúʼuyó, ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼin na̱ sánáʼa̱yó xa̱ʼa̱ Biblia ña̱ kuʼvi̱-inina kunina na̱ yiví ta va̱ása ndaka̱xinnana. Ña̱ kúee koo iniyó kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ása ndakava-iniyó, tá va̱ása xíín na̱ yiví kuniso̱ʼona ña̱ nátúʼunyó. Soo saátu xíniñúʼu kúee koo iniyó tá va̱ʼa xíniso̱ʼo na̱ yiví ña̱ nátúʼunyó xíʼinna, saáchi va̱ása kívi ixandúxayó xíʼinna ña̱ kandíxana Ndióxi̱. Sava yichi̱ nda̱a̱ na̱ discípulo ta̱ Jesús xi̱ ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinna kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ xi̱sanáʼa̱rana (Juan 14:9). Ná ndakaʼányó chi ndiʼiyó kivi chiʼiyó ta ko̱so̱yó soo Ndióxi̱ kúú ta̱ sákuaʼnuña (1 Cor. 3:6). w20.09 11 párr. 10, 11
Domingo 18 tí septiembre
Ndasakáʼnui̱ Jehová xíʼin ndiʼi níma̱i̱ tá ná ndakutáʼíi̱n xíʼin na̱ nda̱kú-ini ta saátu xíʼin na̱ congregación (Sal. 111:1).
Ndiʼiyó kúni̱yó ña̱ ná ndakuchi na̱ káʼviyó xíʼin. Ta kivi xa̱a̱na keʼéna ña̱yóʼo tá ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ ku̱ʼu̱nna reunión. Tá kíxáʼa na̱ káʼviyó xíʼin xáʼa̱nna reunión, saá kúú ña̱ kamaka xáa̱na ndákuchina. Savana káʼa̱nna xíʼin na̱ káʼvina xíʼin ña̱ tá ná ku̱ʼu̱nna reunión kán kúú nu̱ú kivi sakúaʼakana xa̱ʼa̱ ña̱ sánáʼa̱ Biblia. Ná kaʼviyó ña̱ káʼa̱n Hebreos 10:24, 25 xíʼinna, ta ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ndakiʼinna tá ná ku̱ʼu̱nna reunión. Xíʼin ña̱ si̱í-ini ná natúʼunyó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱kúaʼayó ti̱xin iin reunión ña̱ sa̱kán ni̱xa̱ʼa̱nyó. Ta ña̱ sakúaʼana ti̱xin reunión yóʼo síínníva kooña nu̱ú ña̱ sana xa̱a̱ xi̱nina á xi̱niso̱ʼona ti̱xin inka veʼe-ñu̱ʼu (1 Cor. 14:24, 25). Kuxini̱na inka na̱ hermano ta ña̱ kéʼé na̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ xa̱a̱na ndakuchina. w20.10 10, 11 párr. 14, 15
Lunes 19 tí septiembre
¿Ndáana kivi sanáʼa̱ nda̱a̱ táki̱ʼva sánáʼa̱ [Ndióxi̱]? (Job 36:22).
Espíritu santo kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ keʼéyó ndiʼi ña̱ káʼviyó á sákuaʼayó nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ salmista ná ndukúyó ña̱yóʼo nu̱ú Jehová: “Sanáʼa̱ yi̱ʼi̱ yichi̱ miíún Jehová. Kundiku̱i̱n yichi̱ún ña̱ nda̱a̱. Iin ndasaún níma̱i̱ ña̱ va̱ʼa ná yi̱ʼvíi̱ kunii̱ ki̱vi̱ún” (Sal. 86:11). Ña̱kán ná ndakundeéyó kaʼviyó tu̱ʼunra ta saátu tutu ña̱ tavá na̱ ñuura. Va̱ása kúni̱ kuitíyó sákuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱, chi ña̱ kúni̱yó kúú ña̱ ná xa̱a̱ña nda̱a̱ níma̱yó ta keʼéyóña. Espíritu Jehová kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa keʼéyó ña̱yóʼo. Ná chika̱a̱yó ndee̱ xíʼin na̱ hermanoyó saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ veʼeyó saá íyona (Heb. 10:24, 25). Ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná taxira espíritu santo ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanña xíʼinyó taxiyó comentario ti̱xin reunión, ta saátu viíní keʼéyó iin asignación ña̱ táxina ndaʼa̱yó. Tá ná keʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo na̱ʼa̱yó nu̱ú Jehová ta saátu nu̱ú se̱ʼera ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ hermano (Juan 21:15-17). Ña̱kán ná kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n Jehová, ta ná kaʼviyó ndiʼi ña̱ táxira ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa sakúaʼayó xa̱ʼa̱ra. w20.10 24, 25 párr. 15-17
Martes 20 tí septiembre
Ta ndiʼina sa̱ndákoonara ta xi̱nuna ku̱a̱ʼa̱nna (Mar. 14:50).
¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús xíʼin na̱ apóstolra tá nda̱kava-inina? Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra tá xa̱a̱ nda̱takura. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin sava ná ñaʼá ná xi̱ndiku̱n sa̱tára, ña̱ ná ku̱ʼu̱nná ka̱ʼa̱nná xíʼin na̱ apóstolra ña̱ xa̱a̱ nda̱takura. Ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná: “Va̱ása yi̱ʼvíndó. Kúáʼanndó ta ka̱ʼa̱nndó xíʼin na̱ ñanii̱” (Mat. 28:10a). Ni sa̱ndákoonara, ta̱ Jesús va̱ása nísa̱a̱ra xíʼinna, chi nda̱kundeéra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ kúúna ñanira. Ta̱ Jesús va̱ʼaní xi̱ndiku̱nra yichi̱ Jehová, saáchi ku̱ndáʼvi-inira xi̱nirana ta i̱xakáʼnu-inira xa̱ʼa̱na (2 Rey. 13:23). Saátu miíyó ndíʼi̱ní-iniyó xa̱ʼa̱ na̱ va̱ása xáʼa̱nka nátúʼun xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Saáchi kúúkavana hermanoyó ta kúʼvi̱-iniyó xíniyóna. Va̱ása nándósó-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéna nu̱ú Jehová tá ya̱chi̱, ta savana ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ka̱chíñuna nu̱úra (Heb. 6:10). Ta ndákaʼánníyó xa̱ʼa̱na (Luc. 15:4-7). Ña̱kán ná chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ ku̱ʼu̱nna reunión. Ta tá xáa̱na reunión, viíní ná ndakiʼinyóna. w20.11 6 párr. 14-17
Miércoles 21 tí septiembre
Va̱ása xíniñúʼu keʼéndó ña̱ va̱ása níka̱ʼyi̱ (1 Cor. 4:6).
Siʼí ta̱ Santiago xíʼin ta̱ Juan ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Jesús ña̱ ná taxira koo iin na̱yóʼo chí ndaʼa̱ kúaʼara ta inkana koo chí ndaʼa̱ yítinra ti̱xin Reino. Soo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá, ña̱ iinlá yivára kúú ta̱ kivi taxi ña̱yóʼo ndaʼa̱na (Mat. 20:20-23). Saá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ íyo sava ña̱ʼa ña̱ va̱ása kívi keʼéra. Ta ña̱ xi̱keʼé kuitíra kúú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n yivára xíʼinra keʼéra (Juan 12:49). ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nyó yichi̱ra? Ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús tá kándíxayó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra nu̱ú texto ña̱ káʼviyó ki̱vi̱ vitin. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá iinna ndúkúna iin consejo nu̱úyó, ná va̱ása ixandúxayó xíʼinna keʼéna ña̱ kúni̱ miíyó á ka̱ʼa̱nyó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ siʼna nda̱kanixi̱níyó. Va̱ʼaka ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna xa̱ʼa̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xíʼin tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱. Tasaá na̱ʼa̱yó ña̱ kúnda̱a̱-iniyó ña̱ íyo sava ña̱ʼa ña̱ va̱ása kívi keʼéyó, ta va̱ʼaníka ña̱ káʼa̱n Jehová nu̱ú consejo ña̱ kivi taxi miíyó (Apoc. 15:3, 4). w20.08 11, 12 párr. 14, 15
Jueves 22 tí septiembre
Va̱ása ndakanixi̱níún ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ kéʼún, ta saátu va̱ása ndakanixi̱níún ña̱ xíni̱níún nu̱ú inkana. ¿Nda̱chun ndúkú miíún ña̱ kundoʼún? (Ecl. 7:16).
Tá ndákanixi̱níyó ña̱ xíniñúʼu taxiyó iin consejo ndaʼa̱ na̱ migoyó, ¿ndáaña xíniñúʼu kiʼinyó kuenta xíʼin? Tá kúma̱níka ka̱ʼa̱nyó xíʼinna, ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Á túvii̱ ña̱ va̱ʼaníka ña̱ kéʼíi̱ nu̱ú inkana?”. Na̱ yiví na̱ ndákanixi̱ní ña̱ va̱ʼaní ña̱ kéʼéna, kúni̱na ná keʼé inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé miína ta su̱ví nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ Jehová, ta ni va̱ása kúndáʼvi-inina xínina inkana. Tá xa̱a̱ nda̱kanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, soo ni saá túvikavayó ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ migoyó, ná ka̱ʼa̱n káxiyó xíʼinna ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna, ta viíní ná nda̱ka̱tu̱ʼunyóna ña̱ va̱ʼa kiʼinna kuenta ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna. Ta saátu, nu̱ú Biblia ná kana ndiʼi ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna soo ná ndakaʼányó ña̱ su̱ví miíyó kúú na̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱n á va̱ʼa á va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ kéʼéna, saáchi Jehová kúú ta̱ xíniñúʼu keʼé ña̱yóʼo (Rom. 14:10). Ná kuniñúʼuyó tu̱ʼun Ndióxi̱ tá táxiyó consejo ndaʼa̱ inkana, ta saátu ná kundáʼvi-iniyó kuniyóna nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús (Prov. 3:5; Mat. 12:20). Ta ná ndakaʼányó chi nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéyó xíʼin inkana saá keʼé Jehová xíʼinyó (Sant. 2:13). w20.11 21 párr. 13
Viernes 23 tí septiembre
Va̱ása ndakanixi̱níndó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ inkana xa̱ʼa̱ ña̱ xíto kuitíndó: nda̱kú koo inindó tá ndátiinndó ku̱a̱chi xíʼin inkana (Juan 7:24).
¿Á su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ va̱ása kútóoyó ña̱ ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ color ku̱ñuyó, xa̱ʼa̱ nu̱úyó xa̱ʼa̱ ña̱ nduʼúyó á xa̱ʼa̱ ña̱ lekeyó? Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ʼaní kúniyó tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ása xíto Jehová ki̱ʼva ña̱ náʼa̱yó. Tá kúú, tá xi̱ni ta̱ Samuel na̱ se̱ʼe ta̱ Jesé, va̱ása níxinira táʼan ña̱ xi̱ni Jehová. Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ iin na̱yóʼo xa̱a̱ koo rey ña̱ ñuu Israel. Soo, ¿ndáana? Tá xi̱nira ta̱ Eliab ta̱ káʼnuka, ta̱ Samuel ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ta̱yóʼo kúúva ta̱ nda̱kaxin Jehová”. Ta̱ Eliab náʼa̱ra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin rey. “Soo Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Samuel: ‘Va̱ása kotoún ndáa ki̱ʼva náʼa̱ra ni ña̱ súkunra, chi va̱ása níndaka̱xii̱nraʼ”. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼinña? Jehová ni̱ka̱ʼa̱nkara: “Na̱ yiví xítona ña̱ íyo nu̱úna, soo Jehová xítora ña̱ íyo níma̱na” (1 Sam. 16:1, 6, 7). Kivi kundiku̱nyó yichi̱ra tá vií kéʼéyó xíʼin na̱ hermanoyó. w20.04 14 párr. 1; 15 párr. 3
Sábado 24 tí septiembre
Ndaniʼindó nu̱úndó ta kotondó, ña̱ chi̱ʼina xa̱a̱ va̱ʼaña, ta xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaña ña̱ sakéenaña (Juan 4:35).
Tá xíka ta̱ Jesús ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Galilea, ni̱ya̱ʼara nu̱ú chi̱ʼina cebada ta sana kúii̱kava ña̱yóʼo, chi sa̱kán ki̱xáʼaña xáʼnuña (Juan 4:3-6). Ta kúma̱níka ku̱mí yo̱o̱ ta saáví sakéena. Tasaá, ta̱ Jesús káʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa ña̱ sándakanda̱-inina, ka̱chira: “Ndaniʼindó nu̱úndó ta kotondó, ña̱ chi̱ʼina xa̱a̱ va̱ʼaña, ta xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaña ña̱ sakéenaña” (Juan 4:35, 36). ¿Ndáaña kúni̱ kachira? Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ sakeéna, ña̱ xi̱kuni̱ kachira kúú ña̱ ndakayana na̱ yiví. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u tá kúma̱níka ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo. Na̱ judío va̱ása kítáʼanna xíʼin na̱ ñuu Samaria, soo ta̱ Jesús na̱túʼunra xíʼin iin ñá ñaʼá ñá ñuu Samaria, ta ñáyóʼo va̱ʼaní xi̱niso̱ʼoñá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Soo tá káʼa̱nka ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ íyo tu̱ʼva ña̱ chi̱ʼina ta sakéenaña, iin tiʼvi na̱ ñuu Samaria na̱ na̱túʼun ñá ñaʼá xíʼin xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús, ku̱yatinna ña̱ kunda̱a̱ka-inina xa̱ʼa̱ra (Juan 4:9, 39-42). Iin libro ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ Biblia káʼa̱nña ña̱yóʼo: “Ña̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo na̱ yiví yóʼo [...] ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo si̱ʼva̱ ña̱ xa̱a̱ íyo tu̱ʼva ña̱ sakéena”. w20.04 8 párr. 1, 2
Domingo 25 tí septiembre
Ná kundi̱ʼi̱ní-iniyó xa̱ʼa̱ táʼanyó ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana ta ná keʼéyó ña̱ va̱ʼa (Heb. 10:24).
Ti̱xin reunión sákuaʼayó ña̱ viíníka natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta sanáʼa̱yóna. Tá kúú, sánáʼa̱na miíyó ña̱ viíníka kuniñúʼuyó tutu xíʼin video ña̱ xíniñúʼuyó ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱yó na̱ yiví. Ña̱kán xa̱a̱ ná kaʼvi kúeeyó ña̱ sakúaʼayó ti̱xin reunión, ta tá xáʼa̱nyó reunión viíní ná kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna ta ná keʼéyó ña̱ sákuaʼayó. Tá ná keʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo, iin tá iinyó koo tu̱ʼvayó ña̱ kanitáʼanyó ta kooyó “soldado ta̱ Cristo” (2 Tim. 2:3). Ta saátu ku̱a̱ʼání na̱ ángel na̱ íyoní ndee̱ chíndeétáʼanna xíʼinyó. Xa̱a̱ kúnda̱a̱va-iniyó ndáaña kivi keʼé iinlá kuití ángel, ¿á kivi ndakanixi̱níyó ndáaña kuchiñu ku̱a̱ʼání na̱ ángel keʼéna? (Is. 37:36). Kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ yiví ni na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa na̱ kuchiñu kanitáʼan xíʼin ndiʼi na̱ ángel na̱ káchíñu nu̱ú Jehová. Ña̱kán kivi kandíxayó ña̱ ni íyo mitúʼunyó soo tá kítáʼan Jehová xíʼinyó, ndakúníkava kooyó nu̱ú na̱ kánitáʼan xíʼinyó ni ku̱a̱ʼání kúúna (Juec. 6:16). Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá túviyó ña̱ kǒo ndee̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼé á káʼa̱n na̱ káchíñu xíʼinyó, na̱ káʼvi xíʼinyó á iin na̱ veʼeyó na̱ va̱ása kúú testigo Jehová. Ná ndakaʼányó ña̱ va̱ása kánitáʼan iinlá miíyó, Jehová kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó. w21.03 29 párr. 13, 14
Lunes 26 tí septiembre
Tá va̱ása ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱, “ná kuxuyó ta ná koʼoyó, chi taa̱n kuvivayó” (1 Cor. 15:32).
Sana ña̱ káʼa̱n Isaías 22:13 kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xa̱ʼa̱, ña̱ texto yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ ñuu Israel ña̱ xi̱ndi̱ʼi̱ka-inina ña̱ sakúsi̱ína-ini miína nu̱úka ña̱ kuyatinna nu̱ú Ndióxi̱. Nda̱a̱ táki̱ʼva ndákanixi̱ní na̱ yiví tiempo vitin saá xi̱ndakanixi̱ní na̱ ñuu Israel, chi xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo: “Ná kusi̱í-iniyó chi loʼova tiempo tákuyó”. Xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱ xíniñúʼu vií ndaka̱xinyó na̱ kutáʼanyó xíʼin. Na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo ñuu Corinto va̱ása níxiniñúʼu kutáʼanna xíʼin na̱ yiví na̱ va̱ása níxi̱kandíxa ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱. ¿Ndáaña sánáʼa̱ ña̱yóʼo miíyó? Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kǒo ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó tá ná kutáʼanníyó xíʼin na̱ yiví na̱ va̱ása ndíʼi̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱ kundoʼona chí nu̱únínu, chi iinlá ña̱ sákusi̱ína ini miína ndíʼi̱-inina xa̱ʼa̱. Ta kivi sandíʼi-xa̱ʼa̱na ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíyó ta nandósó-iniyó keʼéyó ña̱ va̱ʼa. Nda̱a̱ kivi chindaʼána miíyó ña̱ xa̱a̱yó keʼéyó sava ña̱ʼa ña̱ kǒo kútóo Ndióxi̱. Ña̱kán ta̱xi ta̱ Pablo consejo yóʼo: “Kunda̱a̱-inindó ta keʼéndó ña̱ va̱ʼa ta kǒo ki̱ʼvindó ku̱a̱chi” (1 Cor. 15:33, 34). w20.12 9 párr. 3, 5, 6
Martes 27 tí septiembre
Soo kúni̱i̱ ná kunda̱a̱-inindó, ta̱ Cristo kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú ndiʼi na̱ ta̱a, ta ta̱ ta̱a kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú ñá ñaʼá, ta Ndióxi̱ kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú ta̱ Cristo (1 Cor. 11:3).
Nu̱ú versículo yóʼo káʼa̱nña ndáa ki̱ʼva íyo chiñu ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ na̱ íyo chí ndiví ta saátu na̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Jehová kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ se̱ʼera tá kúú, na̱ ángel xíʼin miíyó na̱ yiví. Soo saátu táxira chiñu ndaʼa̱ savana ña̱ kuniʼina yichi̱ nu̱ú inkana, soo na̱yóʼo xíniñúʼu ndataxina kuenta ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ kéʼéna xíʼin na̱ níʼina yichi̱ nu̱ú (Rom. 14:10; Efes. 3:14, 15). Jehová ta̱xira ña̱ ná kuniʼi ta̱ Jesús yichi̱ nu̱ú na̱ congregación; soo ta̱ Jesús xíniñúʼu ndataxira kuenta ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ kéʼéra xíʼinyó (1 Cor. 15:27). Ta saátu, Jehová ta̱xira ña̱ ná kuniʼi ta̱ ta̱a yichi̱ nu̱ú ñá síʼira xíʼin se̱ʼera. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi sakuaʼa iin ta̱a ña̱ vií kuniʼira yichi̱ nu̱ú na̱ veʼera? Siʼna xíniñúʼu kunda̱a̱-inira ndáaña kúú ña̱ ndátu Jehová ná keʼéra. Ta saátu, xíniñúʼu kunda̱a̱-inira nda̱chun ta̱xi Jehová chiñu ndaʼa̱ savana ña̱ kuniʼina yichi̱ nu̱ú inkana, ta ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nra yichi̱ Jehová ta saátu ta̱ Jesús. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱-ini na̱ ta̱a xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo? Saáchi Jehová táxira chiñu ndaʼa̱ na̱ ta̱a ña̱ kuniʼina yichi̱ nu̱ú na̱ veʼena, soo kúni̱ra ña̱ vií ná keʼéna ña̱yóʼo (Luc. 12:48b). w21.02 2 párr. 1-3
Miércoles 28 tí septiembre
Yi̱ʼi̱ Jehová, kúú Ndióxi̱ miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sánáʼa̱ yóʼó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa miíún (Is. 48:17).
Ndíku̱nyó yichi̱ Jehová tá nándósóyó xa̱ʼa̱ sava ña̱ʼa, chi ta̱yóʼo nándósóra xa̱ʼa̱ sava ña̱ʼa. Tá kúú, ni va̱ʼaní ndákaʼán Jehová xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa, soo nándósóra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéyó ta íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó tá ndándikó-iniyó (Sal. 25:7; 130:3, 4). Ta kúni̱ra ña̱ saá ná keʼéyó xíʼin na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó (Mat. 6:14; Luc. 17:3, 4). Kivi na̱ʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní na̱kuva̱ʼa meke xi̱níyó tá xíniñúʼuyóña ña̱ ndasakáʼnuyó Ndióxi̱ ta̱ ta̱xiña ndaʼa̱yó. Sava na̱ yiví va̱ása vií xíniñúʼuna ña̱yóʼo, ta ndáka̱xinna keʼéna ña̱ kúni̱ miína, kúúña ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa. Soo, Jehová kúú ta̱ i̱xava̱ʼa miíyó, ña̱kán va̱ʼaníka ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó keʼéyó nu̱úka ña̱ kúni̱ miíyó keʼéyó (Rom. 12:1, 2). Tá ndíku̱nyó ña̱ káʼa̱nra va̱ʼaní íyoyó (Is. 48:18). Ta íyo iin xa̱ʼa̱ kúú ña̱ tákuyó: ña̱ ixato̱ʼóyó Ndióxi̱ ta sakusi̱íyó-inira (Prov. 27:11). w20.05 23, 24 párr. 13, 14
Jueves 29 tí septiembre
Ndeéní kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéndó xíʼin na̱ veʼendó (Rom. 12:10).
¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó na̱ hermano? Chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kuxini̱ va̱ʼakayóna. Tasaá, va̱ʼaníka kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ndóʼona, ta xa̱a̱yó kuʼvi̱ka-iniyó kuniyóna. Ni xa̱a̱ síín ku̱i̱ya̱na nu̱úyó á ni xa̱a̱ síín ñuu ke̱ena kiviva xa̱a̱na koona migoyó. Ná ndakaʼányó chi va̱ʼaní xi̱kitáʼan ta̱ Jonatán xíʼin ta̱ David ni o̱ko̱ u̱xu̱ ku̱i̱ya̱ chéeka ni̱xi̱yora nu̱úra. ¿Á íyo iin na̱ hermano ti̱xin congregación na̱ xa̱a̱ chéeka nu̱ún á na̱ loʼoka, ta kivi xa̱a̱na koona migoún? Tá ná keʼún ña̱yóʼo na̱ʼún ña̱ kúʼvi̱-iniún xíniún ndiʼi na̱ hermano (1 Ped. 2:17). Tá káʼa̱nyó ña̱ xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó, ¿á kuni̱ kachiyó ña̱ inkáchi kutáʼanyó xíʼin ndiʼina? Va̱ása, saáchi kǒo kuchiñuyó keʼéyó ña̱yóʼo. Ndiʼivayó va̱ʼaka kítáʼanyó xíʼin sava na̱ hermano nu̱ú inkakana, xa̱ʼa̱ ña̱ inkáchi íyo ña̱ʼa ña̱ kútóoyó. Tá kúú, ndiʼi na̱ apóstol xi̱kuuna migo ta̱ Jesús, soo va̱ʼaníka xi̱kitáʼanra xíʼin ta̱ Juan (Juan 13:23; 15:15; 20:2). Soo ña̱yóʼo va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ viíka xi̱keʼé ta̱ Jesús xíʼin ta̱ Juan nu̱ú na̱ inka apóstol (Mar. 10:35-40). w21.01 23 párr. 12, 13
Viernes 30 tí septiembre
Xítoi̱ ña̱ kútóokandó ndasakáʼnundó ku̱a̱ʼá ndióxi̱ nu̱ú inkana (Hech. 17:22).
Ta̱ apóstol Pablo xa̱a̱ síínva xi̱natúʼunra xíʼin na̱ yiví na̱ inka ñuu na̱ ni̱xi̱yo chí Atenas, nu̱ú na̱ judío na̱ xi̱natúʼunra xíʼin ti̱xin ña̱ sinagoga. Ki̱ʼin va̱ʼara kuenta ndáaña kúú costumbre ña̱ kúúmiína (Hech. 17:23). Tasaá na̱ndukúra ndáa ki̱ʼva kítáʼan ña̱ kándíxana xíʼin ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Ña̱kán na̱sama ta̱ apóstol Pablo ki̱ʼva ña̱ xi̱natúʼunra xíʼinna. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Atenas, ña̱ mií Ndióxi̱ ta̱ va̱ása xíni̱na ta̱ xi̱kuni̱na ndasakáʼnuna kúú ta̱ ta̱xi ña̱ xi̱natúʼunra xíʼinna. Ni va̱ása níxikunda̱a̱-ini na̱ inka ñuu xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, soo ta̱ Pablo kǒo níndakanixi̱níra ña̱ va̱ása kivi xa̱a̱na ndasakáʼnuna Ndióxi̱. Chi xi̱tora ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo si̱ʼva̱ ña̱ xa̱a̱ íyo tu̱ʼva ña̱ sakéena, ta na̱samara ki̱ʼva ña̱ xi̱natúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼinna. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo, viíní ná kotoyó ndáa ki̱ʼva íyona. Ná kotoyó ña̱ʼa ña̱ kúúmií na̱ yiví na̱ íyo nu̱ú territorio ña̱ kúúmiíyó, ña̱ kivi na̱ʼa̱ nu̱úyó ndáaña kándíxana. ¿Ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kúúmiína veʼena á ini carro tú kúúmiína? ¿Á náʼa̱ ki̱vi̱na, ki̱ʼva ña̱ ndíxina ña̱ ndásaviína miína xíʼin ki̱ʼva ña̱ káʼa̱nna ndáa religión ndíku̱nna? w20.04 9, 10 párr. 7, 8