Octubre
Sábado 1 tí octubre
Saáchi “¿ndáana xa̱a̱ kúnda̱a̱-ini ña̱ ndákanixi̱ní Jehová ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱nara?”. Miíyó inkáchi ndákanixi̱níyó xíʼin ta̱ Cristo (1 Cor. 2:16).
Tá ná kuxini̱ va̱ʼayó ta̱ Jesús xa̱a̱yó ndakanixi̱níyó nda̱a̱ táki̱ʼva ndákanixi̱níra ta keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéra, tasaá kúú ña̱ ndakúníka koo ña̱ kítáʼanyó xíʼinra. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nyó yichi̱ra? Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo. Ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱ú ta̱ Jesús xi̱kuu ña̱ chindeétáʼanra xíʼin inkana, ta su̱víka ña̱ sakusi̱íra-ini miíra (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3). Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndakanixi̱níra saá, xi̱keʼéra ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa̱na ta xi̱ ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱na. Ta va̱ása kama níxisa̱a̱ra tá xi̱ka̱ʼa̱nna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ra (Juan 1:46, 47). Ta va̱ása tuku ta tuku níndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé na̱ yiví tá ya̱chi̱ (1 Tim. 1:12-14). Ndáyáʼviní kundiku̱nyó yichi̱ra, saáchi ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Xíʼin ña̱yóʼo ndiʼina kunda̱a̱-ini ña̱ ndóʼó kúúndó discípuloi̱, tá kúʼvi̱-inindó xínitáʼanndó” (Juan 13:35). Ña̱kán, ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús, ¿á chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ vií kutáʼi̱n xíʼin ndiʼi na̱ hermano?”. w20.04 24 párr. 11
Domingo 2 tí octubre
Ndasayi̱i̱na ki̱víi̱ (Is. 29:23).
Ni ndóoyó iin ñuyǐví nu̱ú íyo na̱ yiví na̱ káʼa̱n ña̱ vatá xa̱ʼa̱ Jehová kiviva ka̱ʼa̱nyó ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa̱ra, ña̱ kúúra iin Ndióxi̱ ta̱ yi̱i̱, nda̱kú íyo ña̱ kéʼéra, va̱ʼa-inira ta kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Kivi na̱ʼa̱yó ña̱ kúni̱yó ná kaʼndachíñu Jehová nu̱úyó, ta ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví ña̱ nda̱kúní íyo ña̱ xáʼndachíñura, ta taxira ña̱ táxi̱n kundoo na̱ yiví ta si̱í kundoona (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10). Tá káʼviyó Biblia xíʼin na̱ yiví, káʼa̱nyó xíʼinna ña̱ iinlá miíra kúú ta̱ kúúmií yichi̱ ña̱ kaʼndachíñura, ta ña̱ nda̱a̱ kúúva ña̱yóʼo. Ni ndáyáʼviníva ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ley Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví, soo ña̱ kúni̱kayó kúú ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuʼvi̱-inina kuninara ta nda̱kú koo inina xíʼinra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová ta saátu xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyora (Is. 63:7). Tá ná keʼéyó ña̱yóʼo, na̱ yiví kuʼvi̱-inina kunina Jehová ta kandíxanara chi kuni̱na nda̱kú koo inina xíʼinra. w20.06 6 párr. 16; 7 párr. 19
Lunes 3 tí octubre
¿Ndáana ta̱xi yuʼú na̱ yiví? [...] ¿Á su̱ví yi̱ʼi̱ Jehová kúú ta̱ nítaxiña? (Éx. 4:11).
Meke xi̱níyó va̱ʼaní na̱kuva̱ʼaña. Tá xi̱ndika̱a̱yó ti̱xin siʼíyó, meke xi̱níyó viíní na̱kuva̱ʼaña. Ta ti̱xin ña̱ iin minuto xi̱kuva̱ʼa ku̱a̱ʼání célula ña̱ xa̱á. Na̱ xíni̱ va̱ʼa káʼa̱nna ña̱ meke xi̱ní iin na̱ xa̱a̱ chée kúúmiíña ki̱ʼva 100,000 millón célula ña̱ naní neurona. Ta ña̱ célula yóʼo viíní ñúʼuña xi̱níyó ta ve̱eña ki̱ʼva iin kilo sava. Iin ña̱ kivi keʼé meke xi̱níyó kúú ña̱ chíndeétáʼanña xíʼinyó ka̱ʼa̱nyó. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼo ku̱ñuyó tá káʼa̱nyó. Ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó iinlá tu̱ʼun, meke xi̱níyó xíniñúʼu sakanda̱ña ki̱ʼva 100 tu̱chi ña̱ íyo yáa̱yó, su̱kúnyó, yuʼúyó, leke yuʼúyó xíʼin kándíkayó. Ndiʼi ña̱ tu̱chi yóʼo inkáchi xíniñúʼu kanda̱ña ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ káʼa̱nyó. Ta iin estudio ña̱ ka̱na tá ku̱i̱ya̱ 2019 ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱ na̱ va̱lí na̱ sa̱kán káku kivi kunda̱a̱-inina xíʼin sava tu̱ʼun. Ña̱ ku̱nda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ yóʼo, kítáʼanña xíʼin ña̱ káʼa̱n na̱ nándukú xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: nda̱a̱ tá kákuyó va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó sava tu̱ʼun ta saátu ña̱ kivi sakuaʼayó inka nu̱ú tu̱ʼun. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ña̱ káʼa̱nyó iin regalo ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱yó kúúña. w20.05 22 párr. 8, 9
Martes 4 tí octubre
Chi ta̱yóʼo xi̱ndatura ndakiʼinra ñuu ña̱ va̱ʼaní na̱kuva̱ʼa, ta Ndióxi̱ kúú ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ndáa ki̱ʼva kooña ta ke̱ʼéraña (Heb. 11:10).
Ta̱ Abrahán chi̱ka̱a̱-inira ña̱ sandákoora ndiʼi ña̱ʼa va̱ʼa ña̱ ni̱xi̱yo chí ñuu Ur. ¿Nda̱chun? Saáchi xi̱ndatura ndakiʼinra “ñuu ña̱ va̱ʼaní na̱kuva̱ʼa” (Heb. 11:8-10, 16). Ñuu ña̱ xi̱ndatu ta̱ Abrahán ndakiʼinra kúú Reino Ndióxi̱, ta ta̱ xáʼndachíñu ti̱xin ña̱ Reino yóʼo kúú ta̱ Jesucristo xíʼin na̱ 144,000 na̱ nda̱kaxin Ndióxi̱. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ Reino yóʼo kúú ñuu Ndióxi̱ ta̱ táku á Jerusalén ña̱ íyo chí ndiví (Heb. 12:22; Apoc. 5:8-10; 14:1). Ta̱ Jesús sa̱náʼa̱ra na̱ discípulora ña̱ ná ndukúna ña̱ Reino yóʼo ña̱ va̱ʼa koo ña̱ kúni̱ mií Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo “nda̱a̱ táki̱ʼva íyo chí ndiví” (Mat. 6:10). Ta̱ Abrahán va̱ása níkunda̱a̱ káxi inira ndáa ki̱ʼva koo Reino Ndióxi̱. Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ nda̱a̱ ni iinna va̱ása níkunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Efes. 1:8-10; Col. 1:26, 27). Soo xi̱kunda̱a̱va-inira ña̱ sava na̱ se̱ʼera xa̱a̱na koona rey, saáchi saá íyo ña̱ ki̱ndoo Jehová xíʼinra (Gén.17:1, 2, 6). w20.08 2, 3 párr. 2-4
Miércoles 5 tí octubre
Kǒo sandákoondó ña̱ kutáʼanndó xíʼinra. [...] Ña̱ kándíxandó ta̱ Cristo xíniñúʼu ndasandakúña-inindó, ta kútu̱ní ná koondó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yitu̱n tú kúnuní ñúʼu ti̱oʼo (Col. 2:6, 7).
Va̱ása xíniñúʼu kandíxayó ña̱ káʼa̱n na̱ apóstata. Nda̱a̱ tá ki̱xáʼa íyo ña̱ congregación, ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura na̱ vatá ña̱ va̱ʼa sandáʼvina na̱ nda̱kú íyo ini xíʼin Ndióxi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúú ña̱ nda̱a̱ tá ndáaña kúú ña̱ vatá. Na̱ sáa̱-ini xíni miíyó kivi kuniñúʼuna Internet á inkaka ña̱ʼa, ña̱ va̱ʼa sandáʼvina miíyó ta va̱ása kandíxakayó Jehová ta ni va̱ása kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó. Ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú ta̱ xíniñúʼu na̱yóʼo, ña̱kán ná va̱ása kandíxayóna (1 Juan 4:1, 6; Apoc. 12:9). Tá kúni̱yó kundeé-iniyó nu̱ú ña̱ kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa, xíniñúʼu ndasandakúyó ña̱ kándíxayó ta̱ Jesús, ta xíniñúʼu kandíxayó ña̱ mií Ndióxi̱ kúú ta̱ xíniñúʼu ta̱yóʼo ña̱ keʼéra ña̱ kúni̱ra. Saátu xíniñúʼu kandíxayó na̱ hermano na̱ xíniñúʼura ña̱ va̱ʼa kuniʼina yichi̱ nu̱ú na̱ ñuura (Mat. 24:45-47). Tá ná kaʼviyó tu̱ʼun Ndióxi̱ ndiʼi ki̱vi̱, kandíxaníkayóra ta ña̱yóʼo xa̱a̱ña kooña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yitu̱n tú kúnuní ñúʼu ti̱oʼo. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá ka̱ʼyíra ña̱ va̱xi nu̱ú texto ña̱ káʼviyó ki̱vi̱ vitin. w20.07 23, 24 párr. 11, 12
Jueves 6 tí octubre
Na̱ yiví xítona ña̱ íyo nu̱úna, soo Jehová xítora ña̱ íyo níma̱na (1 Sam. 16:7).
Xa̱ʼa̱ ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi, ndiʼiyó káʼa̱nyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ náʼa̱ inkana (Juan 7:24). Soo loʼova ña̱ kivi kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ yiví xíʼin ña̱ xíto kuitíyó. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo. Ni xa̱a̱ xíni̱ní iin na̱ doctor, loʼova ña̱ kivi kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼo iin na̱ yiví tá xíto kuitína nu̱úna. Chi ña̱ xíniñúʼu keʼéna kúú ña̱ kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nna xíʼinna, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina ndáa kue̱ʼe̱ kúú ña̱ kúúmiína ta nda̱saa ndóʼona xíʼinña. Ta kivi ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ tavána iin radiografía ña̱ kotona ndáa ki̱ʼva íyo chí inina. Tá ná va̱ása keʼé na̱ doctor ndiʼi ña̱yóʼo, kivi taxina inka ta̱tán ndaʼa̱ na̱ ndeé ndóʼo. Ki̱ʼva saá va̱ása kivi kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼo na̱ hermanoyó, tá ki̱ʼva ña̱ náʼa̱ kuitína kúú ña̱ xítoyó. Xíniñúʼu chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kotoyó ndáa ki̱ʼva íyo inina. Miíyó va̱ása kívi kotoyó ña̱ íyo níma̱ inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová. Soo kiviva chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kundiku̱nyó yichi̱ra. Chi ta̱yóʼo kíʼinra kuenta xíʼin ña̱ ndóʼona ta kúndáʼvi-inira xínirana. w20.04 14, 15 párr. 1-3
Viernes 7 tí octubre
Xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼéndó na̱ʼa̱ndó ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ndákanixi̱níndó (Rom. 12:3).
Xíniñúʼu vitá koo iniyó, saáchi na̱ ni̱nu kúni náʼa̱na ña̱ va̱ása vií íyo ña̱ ndákanixi̱nína. Ku̱a̱chiní-inina ta iinlá xa̱ʼa̱ miína ndíʼi̱-inina. Ta ña̱ ndákanixi̱nína xíʼin ña̱ kéʼéna sáxo̱ʼvi̱ña miína ta saátu inka na̱ yiví. Tá va̱ása násamana ki̱ʼva ña̱ ndákanixi̱nína, ta̱ Ndi̱va̱ʼa ndakundeéra nasamara ña̱ ndákanixi̱nína (2 Cor. 4:4; 11:3). Soo na̱ yiví na̱ vitá íyo ini, vií íyo ña̱ ndákanixi̱nína. Vií xítona miína, ta kúnda̱a̱-inina ña̱ ndáyáʼvika inkana nu̱úna (Filip. 2:3). Saátu kúnda̱a̱-inina, ña̱ va̱ása kúni̱ Ndióxi̱ xínira na̱ ni̱nu kúni, soo va̱ʼa íyo inira xíʼin na̱ vitá-ini (1 Ped. 5:5). Na̱ vií íyo ña̱ ndákanixi̱ní va̱ása kúni̱na ña̱ ná kundasí Ndióxi̱ kunirana. Tá kúni̱yó vitáka koo iniyó, xíniñúʼu keʼéyó ña̱ káʼa̱n consejo yóʼo: “Sandákoondó ndiʼi ña̱ xi̱keʼéndó tá ya̱chi̱, ta vitin keʼéndó ña̱ va̱ʼa”. Soo xíniñúʼu chika̱a̱níyó ndee̱ ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo, chi xíniñúʼu kaʼviyó ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ta kundiku̱nyó yichi̱ra (Col. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21). w20.07 7 párr. 16, 17
Sábado 8 tí octubre
Ku̱ñuyó ku̱a̱ʼá kúú ña̱ʼa ña̱ kítáʼan xíʼinña (1 Cor. 12:12).
Iin ña̱ va̱ʼaní kúú ña̱ ñúʼuyó ti̱xin congregación Jehová. Ndiʼiyó táxi̱n íyo iniyó, ta kúsi̱í-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ inkáchi ndásakáʼnuyó Jehová xíʼin na̱ hermano ña̱ congregación. Soo, ¿ndáa chiñu kúú ña̱ kúúmií iin tá iinyó ti̱xin congregación? Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ku̱ñu na̱ yiví saá íyo congregación, ta na̱ ñúʼu ti̱xin congregación chi̱táʼanrana xíʼin sava táʼví ku̱ñuyó (Rom. 12:4-8; 1 Cor. 12:12-27; Efes. 4:16). Iin ña̱ sákuaʼayó xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo kúú ña̱ iin tá iinyó kúúmiíyó iin chiñu ti̱xin ñuu Jehová. Tá ki̱xáʼa ta̱ Pablo káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ejemplo yóʼo, ka̱chira: “Saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ku̱ñuyó ku̱a̱ʼá kúú ña̱ kítáʼan xíʼinña, soo va̱ása inkáchi íyo chiñu ña̱ kéʼé ña̱yóʼo, ta saátu miíyó ni ku̱a̱ʼá kúúyó, iinláva kúúyó xíʼin ta̱ Cristo, soo iin tá iinyó chíndeétáʼanyó xíʼin táʼanyó” (Rom. 12:4, 5). Ña̱ xi̱kuni̱ kachi ta̱ Pablo kúú ña̱ iin tá iinyó xa̱a̱ síín síín chiñu kúúmiíyó ti̱xin congregación, soo ndiʼiyó ndáyáʼvinívayó. w20.08 20 párr. 1, 2, 4
Domingo 9 tí octubre
Jehová ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱yóʼo: “¿Ndáa ki̱ʼva keʼúnña?” (1 Rey. 22:21).
¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱n na̱ íyo se̱ʼe yichi̱ Jehová ta na̱ʼa̱na ña̱ vitá-inina? Sava yichi̱ kivi nda̱ka̱tu̱ʼunna se̱ʼena ndáa ki̱ʼva kivi keʼéna iin chiñu ña̱ íyo ti̱xin veʼena. Ta tá kívi ná keʼéna ña̱ káʼa̱n se̱ʼena. Jehová náʼa̱ra ña̱ vitá íyo inira tá kúee íyo inira. Tá kúú, tá ndáka̱tu̱ʼunnara xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kaxinra keʼéra. Tá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ñuu Sodoma xíʼin Gomorra viíní xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Abrahán xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱sandíʼi̱-inira (Gén. 18:22-33). Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra xíʼin ñá Sara ñá síʼi ta̱ Abrahán, tá ni̱xa̱ku̱ñá chi xi̱niso̱ʼoñá ña̱ koo se̱ʼeñá ni xa̱a̱ chéeníñá. Nu̱úka ña̱ sa̱a̱ra xíʼinñá viíní ke̱ʼéra xíʼinñá (Gén. 18:10-14). Tá íyo se̱ʼún á kúún anciano, ¿ndáaña kivi sakuaʼún xíʼin ña̱ kéʼé Jehová? Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼún tá iin se̱ʼún á na̱ hermano ña̱ congregación va̱ása inkáchi ndákanixi̱nína xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ún keʼún. ¿Á kama káʼún xíʼinna ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kéʼéna? ¿Á chíka̱ún ndee̱ ña̱ kotoún nda̱chun kúú ña̱ ndákanixi̱nína saá? Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndákiʼin na̱ familia á na̱ congregación, tá na̱ níʼi yichi̱ nu̱úna ndíku̱nna yichi̱ Ndióxi̱. w20.08 10 párr. 7-9
Lunes 10 tí octubre
Ku̱a̱ʼákava ndee̱ táxii̱ nda̱ʼún tá vitá kúniún (2 Cor. 12:9).
Tá ki̱xáʼayó káʼviyó Biblia, sana xíʼin ña̱ si̱í-ini xi̱taxiyó ña̱ ná chindeétáʼan inkana xíʼinyó chi xi̱kunda̱a̱-iniyó ña̱ táki̱ʼva íyo na̱ va̱lí saá ni̱xi̱yoyó, ta íyo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa sakúaʼayó xa̱ʼa̱ (1 Cor. 3:1, 2). Soo, ¿á kéʼékayó ña̱yóʼo vitin? Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ káchíñuyó nu̱ú Jehová ta xa̱a̱ xíni̱níyó, sana va̱ása xíínyó ña̱ ná chindeétáʼanna xíʼinyó, kéʼéyó ña̱yóʼo chi sa̱kán loʼo tiempo ñúʼuna ti̱xin ñuu Ndióxi̱. Soo, Jehová ku̱a̱ʼá yichi̱ xíniñúʼura na̱ hermano ña̱ va̱ʼa chika̱a̱na ndee̱ xíʼinyó (Rom. 1:11, 12). Ña̱kán tá kúni̱yó ña̱ ná taxi Jehová ndee̱ ndaʼa̱yó xíniñúʼu taxiyó ná chindeétáʼanna xíʼinyó. Va̱ása ndáyáʼvi ndee̱ ña̱ kúúmií na̱ yiví, ña̱ ka̱ʼvina, á xu̱ʼún ña̱ kúúmiína. Chi tá vitá íyo inina ta kándíxana Jehová, kivi keʼéna ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa. Ña̱kán: ná kandíxayó Jehová, ná sakuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé na̱ ka̱chíñu nu̱úra tiempo xi̱naʼá, ta ná taxiyó chindeétáʼan na̱ hermano xíʼinyó. Tasaá, ni ndákava-iniyó Jehová taxira ndee̱ ndaʼa̱yó. w20.07 14 párr. 2; 19 párr. 18, 19
Martes 11 tí octubre
Viíní keʼéndó ña̱yóʼo [...] ña̱ va̱ʼa ná kǒo xa̱a̱ndó koondó na̱ yiví xúxán, va̱ʼaka kundiku̱nndó yichi̱ na̱ ndákiʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxanara ta kúee íyo inina (Heb. 6:11, 12).
Tá nátúʼunyó xíʼin na̱ veʼeyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ kúee koo iniyó. Nu̱ú Eclesiastés 3:1, 7 va̱xi iin ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó, ña̱yóʼo káchiña: “Íyo iin [...] tiempo ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó xíʼin tiempo ña̱ ka̱ʼa̱nyó”. Xíʼin ña̱ kéʼéyó kivi sanáʼa̱yó inkana, soo saátu xíniñúʼu koo tu̱ʼvayó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱ xíʼinna (1 Ped. 3:1, 2). Xíʼin ña̱ si̱í-ini nátúʼunyó ta sánáʼa̱yó inkana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta kúee íyo iniyó xíʼin ndiʼina, nda̱a̱ na̱ veʼeyó. Na̱ xi̱kachíñu nu̱ú Ndióxi̱ tiempo xi̱naʼá va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoona nu̱úyó ña̱ kúee koo iniyó, ta saátu sava na̱ íyo tiempo vitin. Ta̱ Habacuc xi̱kuni̱ra ña̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa, soo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ndakundeéra keʼéra chiñu ña̱ kúúmiíra (Hab. 2:1). Ta̱ apóstol Pablo xi̱kuni̱níra sandíʼira keʼéra chiñura. Soo ni saá kúee ni̱xi̱yo inira ta nda̱kundeéra na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Hech. 20:24). w20.09 12 párr. 12-14
Miércoles 12 tí octubre
[Ta̱ Jesús] va̱ása níndakanixi̱níra ña̱ xa̱a̱ra koora Ndióxi̱ (Filip. 2:6).
Ta̱ Jesús íyoní ndee̱ra soo ni saá, va̱ása ndákanixi̱níra ña̱ ndáyáʼviníra. Ta saátu kéʼé miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová vitá íyo iniyó, tasaá kúú ña̱ náʼa̱yó ña̱ kúúyó na̱ ñuura chi kúʼvi̱-iniyó xínitáʼanyó (Luc. 9:48; Juan 13:35). ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó tá túviyó ña̱ íyo iin ku̱a̱chi ti̱xin congregación, ta ndákanixi̱níyó ña̱ va̱ása va̱ʼa ndásaviína ña̱yóʼo? Va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱n kúáchiyó, va̱ʼaka vitá ná koo iniyó ta ná chindeétáʼanyó xíʼin na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó (Heb. 13:17). ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinyó keʼéyó ña̱yóʼo? Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Á mií ña̱ nda̱a̱ ndeéní ku̱a̱chi yóʼo? Tá xíniñúʼu ndasaviína ku̱a̱chi yóʼo, ¿á vitin kúú ña̱ xíniñúʼu keʼénaña? ¿Á yi̱ʼi̱ kúú na̱ xíniñúʼu ndasavií ña̱yóʼo? Soo mií ña̱ nda̱a̱, ¿ndáaña kúú ña̱ kúni̱i̱: ña̱ kutáʼan vií na̱ congregación á ña̱ ndukáʼnu iinlá miíi̱?”. Nu̱ú Jehová ndáyáʼviní ña̱ vitá koo iniyó ta su̱ví ña̱ kuxini̱yó keʼéyó ku̱a̱ʼá ña̱ʼa, ta saátu ndáyáʼviní ña̱ vií kutáʼanyó ta su̱ví ña̱ vií ná kana iin chiñu. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá ná chika̱a̱níyó ndee̱ ña̱ vitá koo iniyó kachíñuyó nu̱ú Jehová, saá chindeétáʼanyó xíʼin na̱ congregación ña̱ vií kutáʼanna (Efes. 4:2, 3). w20.07 4, 5 párr. 9-11
Jueves 13 tí octubre
Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinná: “Va̱ása yi̱ʼvíndó. Kúáʼanndó ta natúʼunndó xíʼin na̱ ñanii̱” (Mat. 28:10).
Sava ná ñaʼá xi̱xiniñúʼuná ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíná ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanná xíʼin ta̱ Jesús ta xi̱ndayáʼviní ña̱yóʼo nu̱úra (Luc. 8:1-3). Ta saátu na̱túʼunra xíʼinná xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní. Tá kúú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná ña̱ kuvira ta ndatakura (Luc. 24:5-8). Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra xíʼin na̱ apóstolra saá ke̱ʼéra xíʼin ná ñaʼá yóʼo, chi chi̱ndeétáʼanra xíʼinná ña̱ kundeé-ininá tá ná kuniná xo̱ʼvi̱ra ta kuvira (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Tá ti̱inna ta̱ Jesús na̱ apóstolra xi̱nuna, soo sava ná ñaʼá yóʼo va̱ása nísandákoonára tá xi̱tikaara ndaʼa̱ yitu̱n (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41). Tá nda̱takura ná ñaʼá kúú na̱ siʼna ku̱ndaa̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná ña̱ ná ku̱ʼu̱nná natúʼunná xíʼin na̱ apóstolra ña̱ xa̱a̱ nda̱takura (Mat. 28:5, 9, 10). Ta, tá Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33, tá nda̱kiʼinna espíritu santo, sana ni̱xi̱yotu ná ñaʼá tá ku̱u ña̱yóʼo. Tá saá ni̱xi̱yoña, ná ñaʼá ná nda̱kaxin Ndióxi̱ ña̱ ku̱ʼu̱nná chí ndiví ki̱xáʼaná nátúʼunná xa̱ʼa̱ra ku̱a̱ʼá nu̱ú tu̱ʼun (Hech. 1:14; 2:2-4, 11). w20.09 23 párr. 11, 12
Viernes 14 tí octubre
Kuentaní koún xíʼin ña̱ kéʼún ta saátu xíʼin ña̱ sánáʼún (1 Tim. 4:16).
Chiñu ña̱ kúúmiíyó ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na koona discípulo ta̱ Jesús, ña̱yóʼo sáka̱kuña miína. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱yóʼo? Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Mateo 28:19, 20, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra “kúáʼanndó”, “sanáʼa̱ndó na̱ yiví ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱” ta “sandákuchindóna”. Kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndáyáʼviní ña̱ ndakuchina, saáchi ña̱yóʼo kúú iin ña̱ xíniñúʼu keʼéna ña̱ va̱ʼa ka̱kuna. Na̱ yiví na̱ kúni̱ ndakuchi xíniñúʼu kandíxana ña̱ kivi ka̱kuna tíxa̱ʼvi ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús xa̱ʼa̱yó ta nda̱takura. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ apóstol Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ cristiano: “Ña̱ nda̱kuchindó [...] kúú ña̱ sáka̱ku ndóʼó [...] xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱taku ta̱ Jesucristo” (1 Ped. 3:21). Ña̱kán tá ndákuchi iin na̱ yiví, saá kúú ña̱ ndátuna ndakiʼinna ña̱ kutakuna ndiʼi tiempo. Xíniñúʼu viíní sanáʼa̱yó na̱ yiví ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na koona discípulo ta̱ Jesús (2 Tim. 4:1, 2). ¿Nda̱chun? Saáchi ta̱ Jesús xa̱ʼndara chiñu nu̱úyó “kúáʼanndó” ta “sanáʼa̱ndó na̱ yiví [...] ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱”. Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Timoteo ña̱ ná ndakundeéra chika̱a̱ra ndee̱ ña̱ keʼéra chiñu yóʼo, ta ni̱ka̱ʼa̱nkara xíʼinra: “Tá saá ná keʼún sakǎkún miíún ta saátu na̱ xíniso̱ʼo ña̱ sánáʼún”. w20.10 14 párr. 1, 2
Sábado 15 tí octubre
Vitin nandukún na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva nándukún ti̱a̱ká (Luc. 5:10).
Ta̱ Pedro sa̱kuaʼara kuʼvi̱-inira kunira chiñu ña̱ natúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví. Xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndeétáʼan Jehová xíʼinra va̱ʼaní ni̱xa̱a̱ra ke̱ʼéra chiñu yóʼo (Hech. 2:14, 41). Tá kúʼvi̱-iniyó xíniyó Jehová, ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó tá yíʼviyó keʼéyóña. Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin ta̱ Pedro ña̱ ná nandukúra na̱ yiví, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinra: “Va̱ása yi̱ʼvíkaún” (Lucas 5:8-11). Va̱ása níyi̱ʼví ta̱ Pedro xa̱ʼa̱ ña̱ kivi kundoʼora tá ná xa̱a̱ra koora discípulo ta̱ Jesús. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nira ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Jesús ndee̱ra ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ti̱inna ku̱a̱ʼání ti̱a̱ká, nda̱kanda̱ní-inira ta nda̱kanixi̱níra ña̱ va̱ása íyo tu̱ʼvara ña̱ kachíñura xíʼin ta̱ Jesús. Ta miíún, ¿á ndíʼi̱-iniún tá ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ xíniñúʼu keʼún tá ná koún discípulo ta̱ Cristo? Tá saá íyoña, chi̱ka̱a̱ ndee̱ ña̱ kúʼvi̱ka-iniún kuniún Jehová, ta̱ Jesús xíʼin na̱ yiví, tasaá kuni̱ún keʼún ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ ku̱ʼún nandukún na̱ yiví (Mat. 22:37, 39; Juan 14:15). w20.09 3 párr. 4, 5
Domingo 16 tí octubre
Kúáʼanndó nu̱ú ndiʼi na̱ yiví ta sanáʼa̱ndóna ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱ (Mat. 28:19, 20).
Xíʼin ña̱ si̱í-ini xíniñúʼuyó tiempoyó, ndee̱yó xíʼin ña̱ʼa ña̱ kúúmiíyó ña̱ va̱ʼa nandukúyó na̱ yiví na̱ kúni̱ ndakiʼin ña̱ kutakuna ndiʼi tiempo (Hech. 13:48). Tá kéʼéyó ña̱yóʼo ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús, chi ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ña̱ keʼíi̱ ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ xíxii̱ saá íyoña ta saxínui̱ chiñura” (Juan 4:34; 17:4). Ña̱ kúni̱níyó kúú ña̱ saxínuyó chiñu ña̱ ta̱xira ndaʼa̱yó (Juan 20:21). Ta saátu kúni̱yó ña̱ ndiʼi na̱ hermanoyó, nda̱a̱ na̱ ku̱xíka nu̱ú Jehová, ná ndakundeéna kachíñuna xíʼinyó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví (Mat. 24:13). Xíniñúʼu ndakuniyó ña̱ yo̱ʼvi̱va chiñu ña̱ ta̱xi ta̱ Jesús ndaʼa̱yó. Soo va̱ása íyo iinlá miíyó saáchi ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó keʼéyó ña̱yóʼo. Kándíxayó chiñu ña̱ xa̱ʼndara ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na koona discípulora, saáchi na̱ chíndeétáʼan xíʼin Ndióxi̱ kúúyó, ta saátu chíndeétáʼan ta̱ Cristo xíʼinyó ña̱ keʼéyóña (1 Cor. 3:9; 2 Cor. 2:17). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kuchiñuvayó keʼéyó chiñu ña̱ ta̱xira ndaʼa̱yó. Iin chiñu ña̱ káʼnuní kúú ña̱ ta̱xira ndaʼa̱yó ta saátu chindeétáʼanyó xíʼin inkana ña̱ keʼéna ña̱yóʼo (Filip. 4:13). w20.11 7 párr. 19, 20
Lunes 17 tí octubre
Ta̱ Jesús xáʼnukara ta ndúndíchikara ku̱a̱ʼa̱nra ta kúsi̱íkaví-ini Ndióxi̱ xíʼinra ta saátu na̱ yivíva (Luc. 2:52).
Ña̱ ndáka̱xin na̱ íyo se̱ʼe keʼéna, kivi chindeétáʼanña xíʼin se̱ʼena ku̱a̱ʼá tiempo á va̱ása chindeétáʼanña xíʼinna. Ña̱kán tá va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ndáka̱xinna, táxina tu̱ndóʼo ndaʼa̱ se̱ʼena. Soo tá vií íyo ña̱yóʼo, chíndeétáʼanña xíʼinna ña̱ si̱í koona. Ta saátu na̱ va̱lí xíniñúʼu vií koo ña̱ ndaka̱xinna keʼéna. Ta iin ña̱ va̱ʼaní ña̱ ndaka̱xinyó keʼéyó kúú ña̱ kachíñuyó nu̱ú yiváyó Jehová (Sal. 73:28). Ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱ú na̱ yivá ta̱ Jesús kúú ña̱ chindeétáʼanna xíʼin se̱ʼena ña̱ kachíñuna nu̱ú Jehová, ta xíʼin ña̱ nda̱kaxinna keʼéna ni̱na̱ʼa̱na ña̱yóʼo (Luc. 2:40, 41, 52). Ta saátu ña̱ nda̱kaxin ta̱ Jesús keʼéra chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ va̱ʼa sa̱xínura ña̱ kúni̱ Jehová (Mat. 4:1-10). Ni̱xa̱a̱ra ku̱ura iin ta̱a ta̱ va̱ʼa-ini, ta̱ nda̱kú-ini ta va̱ása níyi̱ʼvíra. Saátu na̱ íyo se̱ʼe na̱ kúʼvi̱-ini xíni Jehová kúni̱na ña̱ saá ná koo se̱ʼena. w20.10 26 párr. 1, 2
Martes 18 tí octubre
Chí nu̱ú xíniñúʼu kotoún (Prov. 4:25).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼo u̱ni̱ na̱ hermano: Iin ñá hermana ñá xa̱a̱ ku̱chée ndákaʼánñá xa̱ʼa̱ sava ña̱ va̱ʼa ndo̱ʼoñá tá ya̱chi̱, soo vitin yo̱ʼvi̱níka íyo ña̱ tákuñá soo ní saá chíka̱a̱níñá ndee̱ ña̱ kachíñuñá nu̱ú Jehová (1 Cor. 15:58). Ndiʼi ki̱vi̱ ndákanixi̱níñá ña̱ íyoñá xíʼin na̱ veʼeñá nu̱ú ñuyǐví xa̱á. Inka ñá hermana ndákaʼánñá xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼé iin na̱ íyo ti̱xin congregación xíʼinñá, soo chíka̱a̱-iniñá ña̱ va̱ása sa̱a̱-iniñá kuniñána (Col. 3:13). Inka ta̱ hermano íxayo̱ʼvi̱níña xíʼinra ña̱ nandósó-inira xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéra tá ya̱chi̱, soo chíka̱a̱ra ndee̱ ña̱ nda̱kú koo inira xíʼin Jehová vitin (Sal. 51:10). ¿Ndáa ki̱ʼva kítáʼan ña̱ ndóʼo u̱ni̱ na̱ hermano yóʼo? Ña̱ ndiʼi na̱yóʼo ndákaʼánvana xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼona tá ya̱chi̱, soo su̱ví iinlá ña̱yóʼo ndíʼi̱-inina xa̱ʼa̱. Saáchi ndákanikaxi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ndátuna ndakiʼinna chí nu̱únínu. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ña̱yóʼo? Saáchi iin na̱ yiví va̱ása kivi nda̱kú ku̱ʼu̱nna tá nina chí sa̱tá xítona, ta saátu miíyó va̱ása kivi kachíñuyó nu̱ú Jehová tá ndákaniníxi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼoyó á xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéyó tá ya̱chi̱ (Luc. 9:62). w20.11 24 párr. 1-3
Miércoles 19 tí octubre
Ki̱xáʼara kúsi̱kindaarara (1 Sam. 17:42).
Tá xi̱ni ta̱ Goliat ta̱ David, nda̱kanixi̱níra ña̱ va̱ása ndakúra ta ki̱xáʼara kúsi̱kindaara ta̱yóʼo. Saáchi, ta̱ Goliat káʼnuníra, ku̱a̱ʼání ña̱ʼa kúúmiíra ta xíni̱níkara kanitáʼanra. Soo ta̱ David ta̱ loʼova kúúra, va̱ása xíni̱ra kanitáʼanra ta ni va̱ása íyo tu̱ʼvara, ni saá va̱ása nítaxira kasi ña̱yóʼo nu̱úra. Chi ka̱ndíxaníra ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinra, ta ku̱chiñura xa̱ʼníra ta̱ Goliat (1 Sam. 17:41-45, 50). Ta̱ David ni̱ya̱ʼara nu̱ú inka tu̱ndóʼo ña̱ kivi sandákava-inira ta ndakanixi̱níra ña̱ kǒo na̱ chindeétáʼan xíʼinra. Ta̱yóʼo xi̱kachíñura nu̱ú ta̱ Saúl, ta̱ nda̱kaxin Jehová ña̱ koora rey nu̱ú na̱ ñuu Israel. Tá xa̱ʼa̱, ta̱ Saúl xi̱ ixato̱ʼóra ta̱ David. Soo tá ni̱ya̱ʼa tiempo, xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱nuní xi̱kuni ta̱ Saúl ki̱xáʼara sáa̱-inira xínira ta̱ David. Va̱ása va̱ʼa níxikeʼéra xíʼinra ta nda̱a̱ xi̱kuni̱ra kaʼnírara (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11). Ni xi̱keʼé ta̱ Saúl ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra, ta̱ David nda̱kundeéra i̱xato̱ʼórara, chi xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ mií Jehová kúú ta̱ nda̱kaxin ta̱ Saul ña̱ koora rey (1 Sam. 24:6). Ta xi̱kandíxara ña̱ taxi Jehová ndee̱ ndaʼa̱ra ña̱ va̱ʼa kundeé-inira ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní yóʼo (Sal. 18:1, ña̱ va̱xi chí xi̱ní). w20.07 17 párr. 11-13
Jueves 20 tí octubre
Ta tiempo nu̱ú ndíʼi, ta̱ rey ña̱ sur ndeéní kanitáʼanra xíʼin [ta̱ rey ña̱ norte] (Dan. 11:40).
Ku̱a̱ʼání ña̱ káʼa̱n ña̱ profecía yóʼo xa̱ʼa̱ ta̱ rey ña̱ norte xíʼin ta̱ rey ña̱ sur xa̱a̱ ni̱xi̱nuña, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kivi kandíxayó ña̱ xi̱nu ndiʼika ña̱ káʼa̱nña. Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼin profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel capítulo 11, xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iinlá kuití na̱ chíñu na̱ íxandi̱va̱ʼa xíʼin na̱ ñuu Jehová. Ni loʼoní kúú na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, soo tá kúu iin ña̱ʼa nda̱a̱ na̱yóʼo xóʼvi̱. ¿Nda̱chun? Saáchi ña̱ kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼin na̱ ñuyǐví yóʼo kúú ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱na na̱ káchíñu nu̱ú Jehová xíʼin ta̱ Jesús (Gén. 3:15; Apoc. 11:7; 12:17). Ña̱ káʼa̱n profecía ta̱ Daniel xíniñúʼu kitáʼanña xíʼin inkaka profecía ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱. Ña̱kán xíniñúʼu kaʼviyó inkaka táʼví ña̱ Biblia ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼin profecía yóʼo. w20.05 2 párr. 1, 2
Viernes 21 tí octubre
¿Ndáa ki̱ʼva ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱? ¿Ndáa ki̱ʼva koona tá ná ndatakuna? (1 Cor. 15:35).
Xa̱a̱ síín síín íyo ña̱ ndákanixi̱ní ku̱a̱ʼání na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoyó tá xa̱a̱ xíʼi̱yó. Soo, ¿ndáaña sánáʼa̱ Biblia? Tá xíʼi̱ iin na̱ yiví ndíʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi ku̱ñuna. Soo, Jehová ta̱ i̱xava̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa kivi sandátakurana ta ixava̱ʼa tukura ku̱ñuna (Gén. 1:1; 2:7). Ta̱ apóstol Pablo xi̱niñúʼura iin ejemplo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra ña̱ su̱ví inkáchi koo ku̱ñu ña̱ taxi Ndióxi̱ ndaʼa̱na, chi iin tá iinna ndakiʼinna ku̱ñu ña̱ kúni̱ miíra taxira ndaʼa̱na. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ “iin si̱ʼva̱” ña̱ chíʼina nu̱ú ñuʼú ta xáa̱ña ndúuña iin planta. Ta planta yóʼo xa̱a̱ síín íyonú nu̱ú si̱ʼva̱ ña̱ chi̱ʼina. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱ntura ña̱ “íyo na̱ ndóo chí ndiví ta íyo na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú yóʼo”. ¿Ndáaña xi̱kuni̱ kachira? Ku̱ñu miíyó na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú yóʼo xa̱a̱ síín íyoña nu̱ú ku̱ñu na̱ ndóo chí ndiví, saáchi iin espiritu kúúna tá kúú na̱ ángel (1 Cor. 15:36-41). w20.12 10 párr. 7-9
Sábado 22 tí octubre
¿Ama ndiʼi ña̱ ndíʼi̱-inii̱, ta saátu ña̱ kúsuchí-inii̱ ki̱vi̱ tá ki̱vi̱? (Sal. 13:2).
Ndiʼiyó kúni̱yó táxi̱n kooyó ta va̱ása koo tu̱ndóʼo nu̱úyó. Soo ni saá ndiʼiyó yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo ta kivi nda̱ka̱tu̱ʼunyó táʼan ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ rey David nu̱ú texto ña̱ káʼviyó ki̱vi̱ vitin. Íyo sava ña̱ʼa ña̱ kivi sandíʼi̱-iniyó ta va̱ása kívi kasiyó ña̱ kuuña. Tá kúú, va̱ása kívi kasiyó ña̱ ku̱i̱ya̱ tá ku̱i̱ya̱ ndáa ya̱ʼvi ña̱ʼa ña̱ xíxiyó, ti̱ko̱to̱ á ña̱ cháʼviyó xa̱ʼa̱ veʼe nu̱ú ndóoyó. Ta va̱ása kívi kasiyó nu̱ú na̱ káchíñu xíʼinyó á na̱ káʼvi xíʼinyó ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼinyó keʼéyó ña̱ kini, á ña̱ ka̱ʼa̱nyó ña̱ vatá. Ta saátu, va̱ása kúchiñuyó sandíʼi-xa̱ʼa̱yó ku̱a̱chi ña̱ íyo nu̱ú ndóoyó. Ndiʼi ña̱yóʼo kúuña, saáchi va̱ása ndíku̱n na̱ yiví ña̱ káʼa̱n Biblia. Ta̱ Ndi̱va̱ʼa, ta̱ kúú ndióxi̱ nu̱ú na̱ ñuyǐví yóʼo, kúnda̱a̱-inira ña̱ sava na̱ yiví kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta ña̱yóʼo kasiña nu̱úna ña̱ kachíñuna nu̱ú Jehová (Mat. 13:22; 1 Juan 5:19). Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ íyoní tu̱ndóʼo nu̱ú ñuʼú yóʼo ta sándi̱ʼi̱níña-ini na̱ yiví. w21.01 2 párr. 1, 3
Domingo 23 tí octubre
Ndiʼi na̱ sáa̱-ini xíni ñanina iin na̱ xáʼní kúúna, ta ndóʼó kúnda̱a̱-inindó ña̱ ni iin na̱ xáʼní va̱ása ni̱ʼína ña̱ kutakuna ndiʼi tiempo (1 Juan 3:15).
Ta̱ apóstol Juan ni̱ka̱ʼa̱ntura xíʼinyó ña̱ va̱ása xíniñúʼu sa̱a̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó. Tá ná va̱ása kundiku̱nyó consejo yóʼo, kivi xa̱a̱yó keʼéyó ña̱ kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa (1 Juan 2:11). Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo sava na̱ hermano tá xa̱a̱ kúni̱ ndiʼi siglo nu̱ú. Ta̱ Ndi̱va̱ʼa chi̱ka̱a̱níra ndee̱ ña̱ va̱ʼa sa̱a̱-ini na̱ ñuu Ndióxi̱ kunitáʼanna, ta va̱ása kutáʼan viíkana. Tá ka̱ʼyí ta̱ Juan carta ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱na, xa̱a̱ ni̱xi̱yo sava na̱ xi̱keʼé ña̱ xi̱kuni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa ti̱xin congregación. Ta iin na̱yóʼo xi̱kuu ta̱ Diótrefes, chi xíʼin ña̱ xi̱keʼéra xi̱ndataʼvíra na̱ congregación. Va̱ása ní ixato̱ʼóra na̱ superintendente na̱ xi̱chindaʼá na̱ cuerpo gobernante. Ni̱nuní xi̱kuni̱ra, chi nda̱a̱ xi̱kuni̱ra tavára savana ti̱xin congregación, saáchi xi̱kuni̱na vií ndakiʼinna na̱ xi̱sa̱a̱-inira xi̱xinira (3 Juan 9, 10). Ta saátu tiempo vitin, ta̱ Ndi̱va̱ʼa kéʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa ndataʼvíra na̱ ñuu Ndióxi̱. Ña̱kán ná va̱ása sa̱a̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó, chi ña̱yóʼo kivi ndataʼvíña miíyó. w21.01 11 párr. 14
Lunes 24 tí octubre
Tá xa̱a̱ sa̱ndíʼina na̱túʼunna, tí kití yukú [...], kanitáʼanrí xíʼinna, ta kuchiñurí xíʼinna ta kaʼnírína (Apoc. 11:7).
Tá ni̱xi̱yo ña̱ Primera Guerra Mundial na̱ chíñu ña̱ Alemania xíʼin ña̱ Gran Bretaña, ki̱xáʼana íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiinna ku̱ʼu̱nna nu̱ú ku̱a̱chi. Ta na̱ chíñu ña̱ Estados Unidos ta̱ánna na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Ndióxi̱ veʼeka̱a. Ta ña̱ ke̱ʼéna yóʼo sa̱xínuña profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Apocalipsis 11:7-10. Tá ku̱i̱ya̱ 1933 ta saátu tá ni̱xi̱yo ña̱ Segunda Guerra Mundial ta̱ rey ña̱ norte i̱xandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱. Tá ki̱xáʼa xáʼndachíñu na̱ nazi, ta̱ Hitler xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra va̱ása nítaxikana ndasakáʼnuna Ndióxi̱. Ta xa̱ʼnína ku̱a̱ʼání na̱ xi̱ndasakáʼnu Jehová ta inkana ta̱ánnana campo ña̱ concentración. Ta ta̱ Daniel xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ña̱ ta̱ rey ña̱ norte va̱ása ixato̱ʼóra veʼe Ndióxi̱, ta va̱ása taxikara keʼéna ña̱ xi̱keʼé ni̱ʼina, ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása taxikara natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Dan. 11:30b, 31a). Ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Hitler ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra na̱ ñuu Ndióxi̱ chí Alemania. w20.05 5, 6 párr. 12, 13
Martes 25 tí octubre
Ndeéní kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéndó xíʼin na̱ veʼendó. Siʼnaka miíndó keʼé ña̱yóʼo ña̱ ixato̱ʼó táʼanndó (Rom. 12:10).
Xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ hermano na̱ íyo ti̱xin congregación va̱ása kuni̱yó keetáʼanyó xíʼinna. Ná ndakaʼányó chi ta̱ Jonatán va̱ása nísa̱a̱-inira kunira ta̱ David, ta ni va̱ása níkuni̱ra kanitáʼanra xíʼinra ni xi̱kuumiíra derecho ña̱ koora rey (1 Sam. 20:42). Ná kundiku̱nyó yichi̱ra, tasaá va̱ása xa̱a̱yó sa̱a̱-iniyó kuniyó na̱ hermano xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱na keʼéna. Ña̱kán, va̱ʼaka ná keʼéyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo: “Vitá koo inindó, ta ndakanixi̱níndó ña̱ ndáyáʼvika inkana nu̱úndó” (Filip. 2:3). Ná ndakaʼányó chi iin tá iin na̱ hermano chíndeétáʼanna xíʼin na̱ congregación. Tá vitá íyo iniyó, kotoyó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií na̱ hermano, ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa sakuaʼayó xíʼin ña̱ kéʼéna (1 Cor. 12:21-25). Tá náʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xínitáʼanyó saá va̱ʼaníka kítáʼanyó ti̱xin ñuu Ndióxi̱. Ta saátu náʼa̱yó ña̱ ndixa kúúyó discípulo ta̱ Jesús, ta ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na kuni̱na ndasakáʼnuna Jehová. Soo ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ ndasakáʼnuyó Jehová, “ta̱ kúndáʼviní-ini xíni miíyó ta sándi̱kora-iniyó” (2 Cor. 1:3). w21.01 24 párr. 14; 25 párr. 16
Miércoles 26 tí octubre
Kǒo íyondó táki̱ʼva íyo na̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ ñuyǐví sáa̱-inina xínina ndóʼó (Juan 15:19).
Tiempo vitin, na̱ yiví kúndasína xínina miíyó, kúsi̱kindaanayó, ta túvina ña̱ va̱ása xíni̱yó ta kǒo ndáyáʼviyó. ¿Nda̱chun? Saáchi miíyó va̱ása kéʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ ñuyǐví yóʼo, na̱yóʼo chíndayáʼvinína na̱ yiví na̱ ni̱nu kúni á na̱ kéʼé ña̱ kúni̱ miína. Soo miíyó chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ va̱ása ni̱nu kuniyó, ña̱ vitá koo iniyó ta va̱ása kéʼéyó ña̱ kúni̱ miíyó. Ta saátu, va̱ása kíʼviyó xíʼin ña̱ política ta ni va̱ása ndákutáʼanyó xíʼin na̱ xáʼa̱n nu̱ú ku̱a̱chi. Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása xíínyó keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ ñuyǐví yóʼo, túvina ña̱ va̱ása ndáyáʼviyó (Rom. 12:2). Ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa káʼa̱n na̱ yiví xa̱ʼa̱yó, soo Jehová xíniñúʼura miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní. Tá kúú, níʼira yichi̱ nu̱úyó ña̱ ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví. Miíyó na̱ káchíñu nu̱úra, táváyó tutu ta sándaya̱ʼayóña ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ʼun ta ku̱a̱ʼa̱nña iníísaá nu̱ú ñuʼú, ta xíniñúʼuyó Biblia ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ va̱ʼaka kutakuna. Ni káʼa̱n na̱ yiví ña̱ va̱ása ndáyáʼviyó, soo kúchiñuyó kéʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo saáchi Jehová kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó. w20.07 15 párr. 5, 6
Jueves 27 tí octubre
Kéʼíi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo chiñu ña̱ xa̱ʼndara nu̱úi̱ (Juan 14:31).
Ta̱ Jesús íxato̱ʼóra chiñu ña̱ kúúmií Jehová, soo su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása ndíchira á xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása xíni̱ra keʼéra nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa kúúña. Ndíchiníva ta̱ Jesús, ña̱kán va̱ása yo̱ʼvi̱ níxi̱yo ña̱ xi̱sanáʼa̱ra na̱ yiví ta káxiní ni̱xi̱yoña (Juan 7:45, 46). Jehová íxato̱ʼóníra ndiʼi ña̱ xíni̱ ta̱ Jesús keʼéra, ña̱kán ta̱xira ña̱ ná kachíñu ta̱ Jesús xíʼinra tá i̱xava̱ʼara ndiʼi ña̱ʼa (Prov. 8:30; Heb. 1:2-4). Ta tá nda̱taku ta̱ Jesús, Jehová ta̱xira ña̱ ná “kuisochíñura xíʼin ndiʼi ña̱ íyo chí ndiví ta saátu ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo” (Mat. 28:18). Ni xíni̱ní ta̱ Jesús keʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ʼa, soo káʼa̱nra xíʼin yivára ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinra saáchi kúʼvi̱ní-inira xínirara. Ta̱ íyo ñá síʼi xíniñúʼu ndakaʼánra chi Jehová ta̱xi chiñu ndaʼa̱ra ña̱ kuniʼira yichi̱ nu̱ú ñá síʼira, soo su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼvika na̱ ta̱a nu̱ú ná ñaʼá kúúña. Ta ña̱yóʼo káxi náʼa̱raña saáchi ndáka̱xinra ná ñaʼá ta saátu na̱ ta̱a ña̱ va̱ʼa kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús (Gál. 3:26-29). Nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová ña̱ náʼa̱ra ña̱ ndáa-inira se̱ʼera ta̱ Jesús saáchi ta̱xira chiñu ndaʼa̱ra ña̱ kuniʼira yichi̱ nu̱ú inkana, saátu ta̱ íyo ñá síʼi taxira ña̱ ná ndaka̱xin miíñá ndáa ki̱ʼva keʼéñá sava ña̱ʼa. w21.02 10, 11 párr. 13, 14
Viernes 28 tí octubre
Miíyó kúú na̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ na̱ ku̱ndeé-ini: “Na̱kán si̱íní íyona” (Sant. 5:11).
Tu̱ʼun Ndióxi̱ íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin espejo, ta chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúú ña̱ xíniñúʼu nasamayó ta ndáa ki̱ʼva keʼéyóña (Sant. 1:23-25). Tá kúú, tá ndi̱ʼi ka̱ʼviyó tu̱ʼun Ndióxi̱ sana kíʼinyó kuenta ña̱ xíniñúʼu sakuaʼayó ña̱ va̱ása kamaní sa̱a̱yó. Jehová chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kúee koo iniyó xíʼin na̱ yiví á tu̱ndóʼo ña̱ kamaní sása̱a̱ miíyó. Tasaá vií ndakanixi̱níyó, ta vií koo ña̱ ndaka̱xinyó keʼéyó (Sant. 3:13). Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ ndáyáʼviní kuxini̱ va̱ʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia. Sava yichi̱ tá xa̱a̱ xóʼvi̱yó saáví kúú ña̱ kíʼinyó kuenta ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ nda̱kaxinyó keʼéyó. Soo nu̱úka ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo, va̱ʼaníka tá ná sakúaʼayó xíʼin ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼé inkana. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ Santiago ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ta̱ Abrahán, ñá Rahab, ta̱ Job xíʼin ta̱ Elías á inkaka na̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Na̱yóʼo nda̱kú ni̱xi̱yo inina xíʼin Jehová, ta ku̱ndeé-inina nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ kivi sandíʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ kúsi̱í-inina. Xíʼin ña̱ ke̱ʼéna ni̱na̱ʼa̱na ña̱ saátu miíyó kivi kundeé-iniyó nu̱ú tu̱ndóʼo, tá ná chindeétáʼan Jehová xíʼinyó. w21.02 30 párr. 12, 13
Sábado 29 tí octubre
Tá nátúʼun táʼanna va̱ʼa kána ña̱ kúni̱na keʼéna; na̱ xíni̱ va̱ʼa ndukún consejo nu̱ú ña̱ va̱ʼa ku̱ʼún kanitáʼún (Prov. 20:18).
Na̱ hermano na̱ káʼvi xíʼin iin na̱ yiví kúú na̱ xíniñúʼu chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Tá káʼa̱n iin na̱ hermano xíʼinyó ña̱ ku̱ʼu̱nyó xíʼinna ña̱ kaʼvina xíʼin iin na̱ yiví, ná ndakaʼányó chi xíniñúʼu chindeétáʼanyó xíʼinna (Ecl. 4:9, 10). Tá saá, ¿ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa vií saxínuyó chiñuyó? Ná sakúaʼa kúeeyó. Siʼna ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ hermano ña̱ natúʼun loʼona xíʼinyó ndáa ki̱ʼva íyo na̱ káʼvina xíʼin. Kivi nda̱ka̱tu̱ʼunyóna ndáaña ndóʼo na̱ káʼvina xíʼin, ndáa lección kaʼvina ta ndáaña kúni̱na ná sakúaʼa na̱ yiví kán. Ta saátu kivi nda̱ka̱tu̱ʼunyóna ndáaña kivi ka̱ʼa̱nyó ta ndáaña va̱ása kívi ka̱ʼa̱nyó á ndáaña kivi keʼéyó, ta ndáa ki̱ʼva chika̱a̱yó ndee̱ xíʼin na̱ káʼvina xíʼin ña̱ va̱ʼa kuaʼnukana xíʼin tu̱ʼun Ndióxi̱. Sana va̱ása natúʼunvína xíʼinyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼo na̱ káʼvina xíʼina, soo ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼinyó kiviva kuniñúʼuyóña ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví kán. Iin ñá misionera ñá naní Joy, káchiñá: “Ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼin na̱ xáʼa̱n xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ na̱ káʼvii̱ xíʼin, ta saátu kúnda̱a̱-inina ndáaña ka̱ʼa̱nna xíʼinna”. w21.03 9 párr. 5, 6
Domingo 30 tí octubre
Tá na̱ ñuyǐví yóʼo sáa̱-inina xínina ndóʼó, xa̱a̱ kúnda̱a̱va-inindó chi siʼnaka yi̱ʼi̱ ni̱sa̱a̱-inina xi̱nina nu̱úka ndóʼó (Juan 15:18).
Na̱ ñuyǐví yóʼo sáa̱-inina xínina miíyó saáchi tákuyó nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ Ndióxi̱, ta ña̱yóʼo va̱ása kítáʼanña xíʼin ña̱ kéʼéna. Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví túvina ña̱ iin ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ keʼéna ña̱ kini táʼan ña̱ xi̱keʼé na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo ñuu Sodoma xíʼin Gomorra, soo Ndióxi̱ sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱rana (Jud. 7). Xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéyó ña̱ káʼa̱n Biblia ta va̱ása kéʼéyó ña̱ kini, ku̱a̱ʼání na̱ yiví kúsi̱kindaana miíyó ta káʼa̱nna ña̱ va̱ása íxato̱ʼóyó ña̱ kútóona keʼéna (1 Ped. 4:3, 4). ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kundeé-iniyó tá sáa̱-inina xínina miíyó á tá káʼa̱n-ndi̱va̱ʼana xíʼinyó? Xíniñúʼu kandíxaníyó ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinyó. Ña̱ kándíxayó Ndióxi̱ íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin escudo ta xíʼin ña̱yóʼo kuchiñuyó ndaʼvayó ndiʼi ña̱ chíndaʼá ta̱ Ndi̱va̱ʼa va̱xi nu̱úyó, “ña̱ íyo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo flecha tú xíxi̱” (Efes. 6:16). Soo inkaka ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó kúú ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana. ¿Nda̱chun? Saáchi tá kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana va̱ása kama sa̱a̱yó ta kundeé-iniyó nu̱ú ndiʼi ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó (1 Cor. 13:4-7, 13). Ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó Jehová ta saátu na̱ hermanoyó á nda̱a̱ na̱ íyo contra xíʼinyó, chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kundeé-iniyó tá sáa̱-inina xínina miíyó. w21.03 21 párr. 3, 4
Lunes 31 tí octubre
Va̱ása sa̱a̱ kamaún; saáchi na̱ kíʼvi kúú na̱ kamaní sáa̱ (Ecl. 7:9).
Kivi na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ hermanoyó, tá ná va̱ása keʼéyó sava ña̱ʼa. Tá kúú, va̱ása xíniñúʼu kama sa̱a̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nna. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u tá kúma̱ní kuvi ta̱ Jesús. Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ xíniñúʼu kuxuna ku̱ñura ta koʼona ni̱i̱ra ña̱ va̱ʼa kutakuna ndiʼi tiempo (Juan 6:53-57). Ku̱a̱ʼánína va̱ása níkutóona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ta ku̱xíkana nu̱úra. Soo na̱ ndixa xi̱kuu migora nda̱kú ni̱xi̱yo inina xíʼinra ta va̱ása nísandákoonara. Va̱ása níkunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ta nda̱kanda̱-inina, soo va̱ása nísa̱a̱na xíʼinra ta ni kǒo níndakanixi̱nína ña̱ va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Nu̱úka ña̱ keʼéna ña̱yóʼo, ka̱ndíxanara saáchi xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ ndiʼi tiempo xi̱ka̱ʼa̱nra ña̱ nda̱a̱ (Juan 6:60, 66-69). Ña̱kán ndáyáʼviní ña̱ va̱ása kama sa̱a̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n na̱ hermanoyó, va̱ʼaka ná taxiyó ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱nína (Prov. 18:13). w21.01 11 párr. 13