“သိမ်းစ်မြစ်” အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၏ ထူးခြားသောအမွေအနှစ်

ဗြိတိန်နိုင်ငံမှ နိုးလော့! စာရေးသူ ပေးပို့သည်

သိမ်းစ်မြစ်သည် အင်္ဂလန်နိုင်ငံတောင်ဘက်၏ အလယ်ပိုင်းဒေသ၊ လှပသောခေါ့စ်ဝေါတောင်တန်းရှိ ချောင်းလေးသွယ်မှမြစ်ဖျားခံစီးဆင်းလာသည်။ ထိုမြစ်သည် အရှေ့ဘက်သို့ ၂၁၅ မိုင် ကွေ့ကောက်စီးဆင်းလာရာ အခြားမြစ်များနှင့်ပေါင်းဆုံပြီးနောက် ၁၈ မိုင်နီးပါးကျယ်သော မြစ်ဝမှ မြောက်ပင်လယ်ထဲ စီးဝင်သည်။ အင်္ဂလိပ်သမိုင်းကြောင်းကိုစိတ်ဝင်စားစရာဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်စေခဲ့သော မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။

ဘီစီ၅၅ ခန့်တွင် ဂျူးလီးယက်စ်ဆီဇာ ဦးဆောင်သော ရောမစစ်တပ်သည် အင်္ဂလန်နိုင်ငံကို ပထမအကြိမ် ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခဲ့သည်။ သူသည် နောက်တစ်နှစ်တွင် အင်္ဂလန်သို့ပြန်လာသည့်အခါ သိမ်းစ်ဟုသူအမည်ပေးခဲ့သောမြစ်က စစ်ဆင်ရေးကို အတားအဆီးဖြစ်စေခဲ့သည်။ နောင်နှစ်ပေါင်း ၉၀ ကြာမှ ရောမဧကရာဇ် ကလောဒိက ထိုနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။

ထိုအချိန်က သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းနှစ်ဖက်စလုံးတွင် ရွှံ့နွံထူထပ်နေသည်။ သို့သော် ဒီရေတက်လာသည့်အခါ မြစ်ဝမှမိုင် ၃၀ အထိ ဒီရေရောက်သောကြောင့် ထိုနေရာတွင် ရောမစစ်တပ်က နောက်ပိုင်း၌ သစ်သားတံတားတစ်ခု တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ မြစ်၏မြောက်ဘက်ကမ်း ထိုနေရာတွင်ပင် လန်ဒီနီယမ်ဟုခေါ်သည့် ဆိပ်ကမ်းမြို့ကို တည်ခဲ့ကြသည်။a

ရောမတို့သည် နောင်နှစ်ပေါင်းလေးရာအထိ အခြားဥရောပနိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းချဲ့ထွင်ပြီး မြေထဲပင်လယ်ဒေသမှ ဇိမ်ခံပစ္စည်းများအပြင် လက်ဘနွန်မှသစ်များကိုပင် တင်သွင်းခဲ့ကြသည်။ ကုန်းတွင်းပိုင်းဒေသမှ ကုန်ပစ္စည်းများကို လန်ဒန်မြို့သို့သယ်ယူရာတွင် သိမ်းစ်မြစ်ကြောင်းကိုလည်း အသုံးပြုသည်။ ထိုမြို့တွင် လမ်းမကြီးများ စုဆုံရာမြို့ဖြစ်သောကြောင့် မကြာမီ စီးပွားရေးအချက်အချာဒေသ ဖြစ်လာသည်။

ပထမမြောက် ဝီလျံဘုရင် ဩဇာလွှမ်းချိန်

ရောမအင်ပါယာပြိုလဲပြီးနောက် အေဒီ ၄၁၀ တွင် ရောမစစ်တပ်သည် ဗြိတိန်နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာခဲ့ရာ လန်ဒန်မြို့လည်း ပစ်ထားခံရပြီး သိမ်းစ်မြစ်တစ်ကြောရှိ ကုန်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းမှာ ဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းသွားသည်။ အင်္ဂလို-ဆက်ဆွန်ဘုရင်များကို လန်ဒန်မြို့အထက်မြစ်ညာပိုင်း ၁၂ မိုင်အကွာ သိမ်းစ်မြစ်ကိုခြေဖြင့်ဖြတ်ကူး၍ရသည့် ရေတိမ်သောနေရာ ကင်းစတွန်မြို့တွင် မင်းမြောက်နန်းတင်ခဲ့ကြသည်၊ နော်မန်ဒီဒေသမှ ပထမဝီလျံဘုရင် ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည့် ၁၁ ရာစုအချိန်အထိဖြစ်သည်။ ထိုဘုရင်သည် ၁၀၆၆ ခုနှစ်၌ ဝက်စ်မင်စတာတွင် နန်းတက်မင်္ဂလာကျင်းပပြီးနောက် ကုန်သွယ်ရေးကို လက်ဝါးကြီးအုပ်တိုးချဲ့ရန်နှင့် ဆိပ်ကမ်းကိုထိန်းချုပ်နိုင်ရန် ရောမတို့ တည်ခဲ့သောမြို့ရိုးအတွင်း လန်ဒန်ရဲတိုက်ကို တည်ခဲ့သည်။ လန်ဒန်မြို့တွင် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ပြန်ဦးမော့လာပြီး လူဦးရေလည်း ၃၀,၀၀၀ နီးပါး တိုးများလာသည်။

ပထမဝီလျံဘုရင်သည် လန်ဒန်မြို့အနောက်ပိုင်း ၂၂ မိုင်ခန့်အကွာ၊ ထုံးကျောက်တောင်ပေါ်တွင် ဝင်ဆာဟုလူသိများလာသော ရဲတိုက်တစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့၏။ ဆက်ဆွန်ဘုရင်၏စံအိမ် တည်ရှိခဲ့သောနေရာတွင် ယင်းကိုတည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး သိမ်းစ်မြစ်ရှုခင်းကို အပေါ်စီးမှ မြင်နိုင်သည်။ ဤဝင်ဆာရဲတိုက်ကို အကြိမ်ကြိမ် ပြုပြင်မွမ်းမံတိုးချဲ့ခဲ့ရာ ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များအတွက် ရေပန်းအစားဆုံးနေရာတစ်ခု ဖြစ်နေဆဲပင်။

၁၂၀၉ ခုနှစ်တွင် လန်ဒန်မြို့၌ အနှစ် ၃၀ ကြာစီမံကိန်းဖြစ်သော သိမ်းစ်မြစ်ကူး ကျောက်တံတားတည်ဆောက်ခြင်း ပြီးစီးခဲ့၏။ ယင်းသည် ဥရောပတွင် ပထမဆုံးကျောက်တံတားဖြစ်သည်။ တံတားအရှင်ဖြစ်သော ဤထူးထူးခြားခြားတံတားကြီးပေါ်တွင် ဆိုင်ခန်းများ၊ အိမ်ခန်းများနှင့် ဝတ်ကျောင်းတစ်ခုပါရှိပြီး တောင်ဘက်ခြမ်း၊ ဆောက်သ်ဝါ့ခ်တွင် ခုခံကာကွယ်ရေးမျှော်စင်တစ်ခု ပါရှိသည်။

၁၂၁၅ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်ဘုရင် ဂျွန် (၁၁၆၇-၁၂၁၆) သည် ဝင်ဆာအနီး၊ သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းပေါ်ရှိ ရန်နီမီဒ်အရပ်တွင် နာမည်ကြီး မဂ္ဂနာကာတာစာချုပ်ကို တံဆိပ်ခတ်နှိပ်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဘုရင်သည် အင်္ဂလိပ်ပြည်သူလူထု၏ လွတ်လပ်ခွင့်ကိုသာမက အထူးသဖြင့် လန်ဒန်မြို့တော်၏လွတ်လပ်ခွင့်အပြင် ယင်း၏ဆိပ်ကမ်းတွင် ကုန်သည်များ လွတ်လပ်စွာ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ခွင့်ကိုပါ မဖြစ်မနေ အာမခံချက်ပေးခဲ့ရသည်။

သိမ်းစ်မြစ်က ကြီးပွားတိုးတက်စေ

နောက်ပိုင်းရာစုနှစ်များအတွင်း သိမ်းစ်မြစ်ကြောတစ်လျှောက် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဖွံ့ဖြိုးလာသည်။ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ရေယာဉ်ဆိုက်ကပ်ရပ်နားသည့်နေရာများလည်း တိုး၍လိုအပ်လာသည်။ လွန်ခဲ့သောအနှစ်,နှစ်ရာက သိမ်းစ်မြစ်၏ဆိပ်ခံတံတားများတွင် သင်္ဘောအစင်း ၆၀၀ သာ ရပ်နားနိုင်သည်၊ တစ်ခါတစ်ရံ ရွက်သင်္ဘော ၁,၇၇၅ စင်းမှာ ကုန်တင်ကုန်ချရန် စောင့်ဆိုင်းနေကြရသည်။ ယင်းသို့ပြည့်ကျပ်နေခြင်းကြောင့် ခိုးမှုမှာ အဓိကပြဿနာဖြစ်လာသည်။ သူခိုးများသည် ညအချိန်တွင် သင်္ဘောများကို မြစ်ဆိပ်မှမျောပါစေကြပြီး လှေငယ်များဖြင့် ခိုးရာပါကုန်စည်များကို တင်ဆောင်သွားကြသည်။ ထိုပြဿနာကိုဖြေရှင်းရန် လန်ဒန်မြို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံးရေကြောင်းရဲတပ်ဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ယင်းတပ်ဖွဲ့သည် ယနေ့တိုင် ရှိနေသည်။

သို့သော် ရေယာဉ်ဆိုက်ကပ်ရပ်နားသည့်နေရာများ ပိုမိုလိုအပ်နေဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉ ရာစုတွင် ကမ်းနားမြေနိမ့်ပိုင်းမြေကို တူးထုတ်ပြီး ရေတံခါးပါသည့် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး သင်္ဘောကျင်းကုန်လှောင်ရုံများ တည်ဆောက်ရန် အင်္ဂလိပ်ပါလီမန်က ခွင့်ပြုလိုက်သည်။ ဦးဆုံးအနေနှင့် ၁၈၀၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်းတွင် ဆာရေးကော်မာရှဲလ်သင်္ဘောကျင်း၊ လန်ဒန်သင်္ဘောကျင်း၊ အရှေ့အိန္ဒိယနှင့် အနောက်အိန္ဒိယသင်္ဘောကျင်းတို့ကို တည်ဆောက်ရန်ဖြစ်ပြီး ၁၈၅၅ ခုနှစ်တွင် ရွိုင်ရယ်ဗီတိုးရီးယားသင်္ဘောကျင်း၊ ၁၈၈၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရွိုင်ရယ်အဲလ်ဘတ်သင်္ဘောကျင်းတို့ တည်ဆောက်ရန် ဖြစ်သည်။

အင်ဂျင်နီယာများဖြစ်ကြသော မာ့ခ် အိုင်. နှင့် အစ်ဇမ်ဘဒ် ကေ. ဘရုနဲလ်တို့သားအဖသည် ၁၈၄၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆုံး ရေအောက်ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းကို ဖောက်လုပ်ကာ သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းနှစ်ဖက်ကို ဆက်သွယ်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းဥမင်သည် ၁၅၀၆ ပေရှည်ပြီး မဟာလန်ဒန်၏ မြေအောက်ရထားလမ်းတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ ယခုခေတ်ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များအတွက် ဆွဲဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်သော တာဝါတံတားကြီးကို ၁၈၉၄ ခုနှစ်က တည်ဆောက်ပြီးစီးခဲ့သည်။ ယင်း၏မျှော်စင်နှစ်ခုကြားတွင် တံတားအရှင်တစ်ခုပါရှိပြီး ဧရာမသင်္ဘောများဖြတ်ကူးနိုင်ရန် အမြင့်ပေ ၂၅၀ ဖွင့်ပေးသည်။ မျှော်စင်ပေါ်သို့ လှေကားထစ် ၃၀၀ နီးပါးတက်သွားပါက အပေါ်စင်္ကြံသို့ရောက်ပြီး လှပသောမြစ်ရှုခင်းကို မြင်ရပေမည်။

၂၀ ရာစုရောက်သော် လန်ဒန်သင်္ဘောကျင်းကြီးများသည် တိုးများလာသော ကုန်သွယ်ရေးသင်္ဘောမှန်သမျှကို ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်လာသည်။ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ပဉ္စမမြောက် ဂျော့ချ်ဘုရင်၏အမည်ကိုပေးထားသည့် နောက်ဆုံးသင်္ဘောကျင်းကို တည်ဆောက်ပြီးသောအခါ လန်ဒန်မြို့သည် “ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးမားဆုံးနှင့် အပြည့်စုံဆုံးဆိပ်ကမ်း” ဖြစ်လာသည်။

နန်းတော်များ၊ တော်ဝင်မျိုးနွယ်စံအိမ်များနှင့် ပွဲသဘင်များတည်ရာ

လန်ဒန်မြို့စည်ပင်ဖွံ့ဖြိုးခါစက လမ်းမကောင်းသည့်အပြင် ဆောင်းရာသီတွင် သွားလာရန် ခက်သည်။ ထို့ကြောင့် သိမ်းစ်မြစ်သည် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးတွင် အမြန်ဆန်ဆုံးနှင့် အသင့်တော်ဆုံးလမ်းကြောင်းဖြစ်လာပြီး နှစ်များစွာ အများပြည်သူအသုံးများသော ရေလမ်းကြောင်းဖြစ်ခဲ့သည်။ မြစ်ကမ်းဘေး ဆိုက်ကပ်ထားစဉ်ဖြစ်စေ၊ သိမ်းစ်မြစ်တွင် စုန်ဆန်လှော်ခတ်နေစဉ်ဖြစ်စေ၊ ယခု လန်ဒန်လမ်းအမည်များဖြစ်သွားသည့် ဖလိထ်နှင့် ဝေါလ်ဘရုမြစ်လက်တက်များတစ်လျှောက် လှော်ခတ်ရင်းဖြစ်စေ “ကူးတို့” ဟူသော ကူးတို့သမားတို့၏လူခေါ်သံကို ကြားရလေ့ရှိသည်။

အတန်ကြာသော် လန်ဒန်သည် ဗင်းနစ်မြို့နှင့် အတော်ဆင်တူလာပြီး မြစ်ကိုမျက်နှာမူထားသည့် ခမ်းနားလှသော နန်းတော်များစွာ စီတန်းတည်ရှိလာသည်။ သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းပေါ် နေထိုင်ခြင်းသည် တော်ဝင်မိသားစုကြား ရေပန်းစားလာကြောင်း ဂရင်းဝတ်ချ်၊ ဝိုက်ဟောလ်နှင့် ဝက်စ်မင်စတာ နန်းတော်များက သက်သေထူသည်။ အလားတူပင် ဟမ်တန်နန်းတော်သည် အင်္ဂလန်ပြည့်ရှင်၊ ဘုရင်မတို့၏ နန်းတော်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ယနေ့ တော်ဝင်စံအိမ်ဖြစ်ဆဲရှိသော ဝင်ဆာရဲတိုက်သည် မြစ်ညာပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။

၁၇၁၇ ခုနှစ်က တော်ဝင်ရေသဘင်ပွဲတော် ဆင်နွှဲရာတွင် ပထမမြောက် ဂျော့ဂျ်ဘုရင် သဘောကျနှစ်သက်စေရန် ဂျော့ဖရက်ဒရစ် ဟန်ဒယ်က “ရေသဘင်တေးဂီတ” ကို ရေးစပ်သီကုံးခဲ့၏။ ဘုရင်၏သမ္ဗန်တော်ကို “လှေအမြောက်အမြား ခြံရံလိုက်ပါလာရာ မြစ်ပြင် ပြည့်လုမတတ်ပင်” ဟုထိုခေတ်သတင်းစာတစ်စောင်က ဖော်ပြခဲ့သည်။ ဘုရင့်သမ္ဗန်တော်နှင့်ကပ်လျက် လှေတစ်စင်းတွင် ဂီတပညာရှင် ၅၀ လိုက်ပါလာပြီး ဝက်စ်မင်စတာမှ ချယ်ဆီးသို့ ငါးမိုင်ခရီး ဆန်တက်ချိန်တွင် ဟန်ဒယ်ရေးစပ်ခဲ့သောတေးကို သုံးကြိမ်တိုင် တီးမှုတ်ဖျော်ဖြေခဲ့ကြသည်။

အပန်းပြေ ပျော်ရွှင်စေသည့် မြစ်

၁၇၄၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ဝက်စ်မင်စတာတံတား တည်ဆောက်ပြီးစီးချိန်မတိုင်မီက သိမ်းစ်မြစ်ကို လန်ဒန်တံတားမှပင် ခြေကျင်ကူးဖြတ်ရသည်။ နောက်ပိုင်း ယင်းကို အသစ်ပြုပြင်မွမ်းမံခဲ့ရာ ၁၈၂၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် လုံးဝပြီးစီးခဲ့သည်။ မူလလန်ဒန်တံတားမှ ပေါင်းကူးခုံး ၁၉ ခု ၏အောက်ခံတိုင်များကြောင့် ရေစီးအလွန်နှေးသည်။ ထို့ကြောင့် တံတားဆောက်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ ခန့်အတွင်း အနည်းဆုံးရှစ်ကြိမ် မြစ်ရေခဲဖူးသည်။ ယင်းအခါသမယ၌ ခဲနေသောမြစ်ပြင်တွင် “ဆီးနှင်းဈေးပွဲတော်များ” ဆင်နွှဲကာ အားကစားပြိုင်ပွဲများ ကျင်းပကြသည်။ အမဲသားကင်ပြီး မင်းမျိုးမင်းနွယ်များ ထိုတွင်စားသောက်နေသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်သည်။ “သိမ်းစ်မြစ်ပေါ်တွင် ဝယ်သည်” ဟုတံဆိပ်ကပ်ထားသော စာအုပ်များနှင့် ကစားစရာအရုပ်များမှာ ရောင်းမလောက်ဖြစ်သွားသည်။ ရေခဲနေသော သိမ်းစ်မြစ်ပေါ်တွင် ပုံနှိပ်စက်ငယ်များဖြင့် သတင်းစာနှင့် သခင့်ဆုတောင်းစာများပင် ပုံနှိပ်ခဲ့ကြသည်။

ယနေ့ခေတ်တွင် အောက်စ်ဖို့ဒ်နှင့် ကိန်းဘရစ်တက္ကသိုလ်တို့၏ လှေလှော်ပြိုင်ပွဲကို နွေဦးရာသီတွင် နှစ်စဉ်ကျင်းပကြသည်။ လှေတစ်စင်းလျှင် လှော်ခတ်သူရှစ်ဦးစီပါပြီး လေးမိုင်ကျော်ခရီးကို မိနစ် ၂၀ အတွင်း လှော်ခတ်သည့်ပြိုင်ပွဲကို လူအုပ်ကြီးက ပါ့တ်နီမြို့နှင့် မော့လိခ်မြို့ကြား သိမ်းစ်မြစ်ရိုးပေါ်မှ အားပေးကြသည်။ ပထမဦးဆုံးလှေပြိုင်ပွဲကို မြစ်ညာပိုင်းရှိ ဟန်လေမြို့တွင် ၁၈၂၉ ခုနှစ်က ကျင်းပခဲ့သည်။ ယင်းပြိုင်ပွဲကို မြစ်အောက်ပိုင်းတွင် ပြောင်းရွှေ့ကျင်းပပြီးနောက် ဟန်လေမြို့သည် ဥရောပတွင် ရှေးအကျဆုံးနှင့် အထူးခြားဆုံး တော်ဝင်လှေပြိုင်ပွဲကို ကမကထပြုကျင်းပခဲ့သည်။ တစ်မိုင်လှော်ခတ်ရသည့် ထိုလှေပြိုင်ပွဲသည် ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး လှေလှော်အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးများအတွက် စိတ်ဝင်စားစရာဖြစ်သည်။ ဤနွေရာသီလှေပြိုင်ပွဲသည် ရေပန်းစားသော ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲတစ်ခုဖြစ်နေသည်။

ဗြိတိန်ဧည့်လမ်းညွှန်စာအုပ်တွင် သိမ်းစ်မြစ်အကြောင်း ဤသို့ဆိုထား၏– “အင်္ဂလိပ်ကျေးလက်ဒေသ၏ တောတောင်ရေမြေစိမ့်စမ်း၊ တောအိမ်ကြီးရခိုင်များ၊ လှပသောကျေးလက်ဇနပုဒ်များ၊ ဆင်ခြေဖုံးမြို့များတစ်လျှောက် ဖြတ်သန်းသွားနေစဉ် သာယာကြည်နူးမှုအမျိုးမျိုးကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်။ . . . မြစ်နှင့်ယှဉ်လျက် ကားလမ်းမရှိသလောက် ဖြစ်သော်လည်း အများအားဖြင့် လူသွားလမ်းရှိသည်။ မြစ်ကမ်းတစ်လျှောက်ရှိ မြို့များတွင် ကားမောင်းသွားနေစဉ် မြစ်၏အလှကို ရှုစားနိုင်သော်လည်း လှေဖြင့် သို့မဟုတ် ခြေကျင်လျှောက်သွားမှသာ သိမ်းစ်မြစ်၏အလှကို အပြည့်အဝခံစားသိရှိနိုင်မည်။”

အင်္ဂလန်နိုင်ငံသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ရန် သင်စီစဉ်နေပါသလော။ သို့ဆိုလျှင် သိမ်းစ်မြစ်နှင့် ယင်း၏သမိုင်းကြောင်းကို အချိန်ယူကာ စူးစမ်းလေ့လာပါလေ။ မြစ်ဖျားခံရာ တောတောင်ရှုခင်းမှ စည်ကားလှသောမြစ်ဝအထိ လည်ပတ်ကြည့်ရှုစရာ၊ လေ့လာစရာများစွာရှိပါသည်။ “သိမ်းစ်မြစ်” က သင့်ကို စိတ်ပျက်စေမည်မဟုတ်ပါ။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်]

[စာမျက်နှာ ၂၁ ပါ လေးထောင့်ကွက်]

သိမ်းစ်မြစ်အကြောင်းရေးဖွဲ့သည့် စာပေ

ဂျရုမ်းကေ.ဂျရုမ်း၏ လှေတစ်စင်းနှင့်လူသုံးယောက် (Three Men in a Boat) ဝတ္ထုသည် သိမ်းစ်မြစ်၏ သဘာဝအလှအပကို ထိထိမိမိရေးဖွဲ့ထားသည်။ ခွေးတစ်ကောင်နှင့် အားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီးထွက်လာသည့် လူသုံးဦးသည် သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းပေါ်ရှိ ကင်းစတွန်မှ အောက်စ်ဖို့ဒ်သို့ ရေဆန်လှော်ခတ်လာကြောင်း ရေးဖွဲ့ထားသည်။ ၁၈၈၉ ခုနှစ်က ရေးသားပြီး ဘာသာစကားများစွာသို့ ပြန်ဆိုခဲ့ရသော ဤဝတ္ထုသည် “ဂန္ထဝင်မြောက်ဟာသဇာတ်မြူး” အဖြစ် လူကြိုက်များနေဆဲပင်။

“The Wind in the willows” သည် လူကြီးလူငယ်မရွေး ကြိုက်နှစ်သက်ကြသော လူသိများသည့်ဇာတ်လမ်း နောက်တစ်ပုဒ် ဖြစ်သည်။ ယင်းဝတ္ထုကို သိမ်းစ်မြစ်ကမ်းပေါ်ရှိ ပန်ဘောန်မြို့မှ ကဲနက်ဂရေဟမ်က ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် ရေးသားပြီးစီးခဲ့ပြီး မြစ်ကမ်းအနီးတစ်ဝိုက် နေထိုင်သော တိရစ္ဆာန်များအကြောင်း ရေးဖွဲ့ထားသည့် စိတ်ကူးယဉ်ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ဖြစ်၏။

[စာမျက်နှာ ၂၁ ပါ လေးထောင့်ကွက်]

ရှင်ဘုရင်နှင့် သိမ်းစ်မြစ်

၁၇ ရာစုအစောပိုင်းတွင် နန်းထိုင်ခဲ့သော ပထမမြောက် ဂျိမ်းဘုရင်သည် တစ်ကြိမ်တွင် လန်ဒန်ကော်ပိုရေးရှင်းထံမှ ပေါင် ၂၀,၀၀၀ တောင်းဆို၏။ ယင်းကို လန်ဒန်မြို့တော်ဝန် မလိုက်လျောရာ ဘုရင်က ဤသို့ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်– “မင်းနဲ့ မင်းရဲ့မြို့ကို ငါအစဖျောက်ပစ်မယ်။ ငါ့တရားရုံးတွေ၊ နန်းတော်နဲ့ ပါလီမန်ကို ဝင်ချက်စ်စတာ ဒါမှမဟုတ် အောက်စ်ဖို့ဒ်မြို့ကို ပြောင်းရွှေ့ပစ်မယ်။ ဝက်စ်မင်စတာကို လွင်တီးခေါင်ဖြစ်စေမယ်။ မင်း ဘာဖြစ်သွားမလဲ စဉ်းစားကြည့်။” ထိုအခါ မြို့တော်ဝန်က ဤသို့လျှောက်တင်ခဲ့၏– “လန်ဒန်မြို့က ကုန်သည်တွေအတွက် ဖြေသိမ့်စရာတစ်ခု ရှိနေဦးမှာပါ။ အရှင်မင်းကြီးဟာ သိမ်းစ်မြစ်ကိုတော့ ယူမသွားနိုင်ပါဘူး။”

[Credit Line]

From the book Ridpath’s History of the World (Vol. VI)

[စာမျက်နှာ ၁၈ ပါ မြေပုံ]

(ကားချပ်အပြည့်အစုံကို စာစောင်တွင်ကြည့်ပါ)

အင်္ဂလန်

လန်ဒန်

သိမ်းစ်မြစ်

[Credit Line]

Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[စာမျက်နှာ ၁၉ ပါ ရုပ်ပုံ]

လန်ဒန်မြို့၊ ဝက်စ်မင်စတာရှိ ဘစ်ဂ်ဘဲန်နာရီစင်နှင့် ပါလီမန်အဆောက်အအုံ

[စာမျက်နှာ ၁၉ ပါ ရုပ်ပုံ]

၁၇၅၆ ခုနှစ်က တည်ဆောက်ခဲ့သော လန်ဒန်ကျောက်တံတား

[Credit Line]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. II)

[စာမျက်နှာ ၂၀ ပါ ရုပ်ပုံ]

၁၈၀၃ ခုနှစ်မှ ဤပုံက သိမ်းစ်မြစ်နှင့် သင်္ဘောရာနှင့်ချီ ဆိုက်ကပ်ထားသောဆိပ်ကမ်းကို ဖော်ပြ

[Credit Line]

Corporation of London, London Metropolitan Archive

[စာမျက်နှာ ၂၁ ပါ ရုပ်ပုံ]

၁၆၈၃ ခုနှစ် ဆီးနှင်းဈေးပွဲတော်ပုံ

[Credit Line]

From the book Old and New London: A Narrative of Its History, Its People, and Its Places (Vol. III)