နှစ်ကြာ စိတ်ပျက်ဖွယ်အားထုတ်မှုများ

“ကျွန်ုပ်တို့ ယူအဲန်အဖွဲ့ဝင်များသည် ကျွန်ုပ်တို့၏သက်တမ်းအတွင်း မရေတွက်နိုင်သော ဝမ်းနည်းပူဆွေးဖွယ်ရာများကို နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင်ဖြစ်ပေါ်စေသည့် စစ်၏ဘေးဆိုးကြီးမှ နောင်လာနောက်သားများ လွတ်ကင်းစေရန်နှင့် အခြေခံလူ့အခွင့်အရေး၊ လူပုဂ္ဂိုလ်၏ဂုဏ်သိက္ခာနှင့်တန်ဖိုး၊ ယောက်ျား မိန်းမ မရွေး၊ နိုင်ငံကြီးငယ်မဟူ တန်းတူအခွင့်အရေးရရှိရမည် . . . ဟူသည့်အချက်များအပေါ် ယုံကြည်စိတ်ချမှုကို ထပ်ဆင့်ခိုင်မာစေရန် အဓိဋ္ဌာန်ပြုထားကြသည်။”

—ယူအဲန်ပဋိညာဉ်စာတမ်းစကားချီး။

၁၉၉၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၄ ရက်သည် ယူအဲန်၏ နှစ် ၅၀ မြောက်နေ့ဖြစ်သည်။ လက်ရှိအဖွဲ့ဝင် စုစုပေါင်း ၁၈၅ နိုင်ငံတို့သည် ပဋိညာဉ်စာတမ်းပါဖော်ပြချက်အတိုင်း အဖွဲ့ကြီး၏မူလမူဝါဒများနှင့် ပန်းတိုင်များအတိုင်းလုပ်ဆောင်ရန် တာဝန်ခံကြသည်– အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ထိန်းသိမ်းရန်; ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်သည့် ကျူးကျော်ရန်စမှုများကို နှိမ်နင်းရန်; နိုင်ငံများစပ်ကြား ရင်းနှီးသောဆက်ဆံရေးကို အားပေးအားမြှောက်ပြုရန်; လူမျိုး၊ ကျားမ၊ ဘာသာစကား၊ ဘာသာတရား မခွဲခြားဘဲ လူသားအားလုံး၏ အခြေခံလွတ်လပ်မှုများကို ကာကွယ်ရန်; နှင့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရာတွင် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နိုင်စေရန်။

ယူအဲန်အဖွဲ့ကြီးသည် နှစ် ၅၀ ကြာ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေး၊ လုံခြုံရေးတို့နှင့်ပတ်သက်ပြီး အရေးပါသော အားထုတ်လုပ်ဆောင်မှုများကို ပြုလာခဲ့သည်။ ယင်းသည် တတိယကမ္ဘာစစ်နှင့် အဏုမြူဗုံးများသုံးကာ လူ့အသက်များကို သိမ်းရုံးဖျက်ဆီးမှု ထပ်မံမဖြစ်ပွားရန်တို့ကို တားဆီးထားနိုင်ဖွယ်ရှိသည်ဟု ယူဆရပေမည်။ ယူအဲန်သည် ကလေးသန်းပေါင်းများစွာတို့အတွက် အစားအသောက်နှင့် ဆေးဝါးများ ထောက်ပံ့ပေးခဲ့ပြီ။ ယင်းက နိုင်ငံများစွာတွင် ကျန်းမာရေးအဆင့်တိုးတက်မြင့်မားစေရန်၊ အခြားထောက်ပံ့မှုများဖြစ်သည့် ဘေးကင်းသော သောက်ရေရရှိရန်နှင့် အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သောရောဂါများ မစွဲကပ်ရန် ထောက်ပံ့ကူညီခဲ့ပြီ။ သန်းနှင့်ချီသော ဒုက္ခသည်များသည် လူ့အကျိုးပြုအထောက်အပံ့ကို ရရှိခဲ့ကြသည်။

ဤဝီရိယစိုက်ထုတ်ဆောင်ရွက်နိုင်မှုများကို အသိအမှတ်ပြုကာ ယူအဲန်အဖွဲ့ကြီးကို ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဗယ်ဆု ငါးကြိမ်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ သို့တိုင် ကျွန်ုပ်တို့သည် စစ်မဲ့ကမ္ဘာတွင် မနေရဘဲဖြစ်နေဆဲမှာ ဝမ်းနည်းစရာကောင်းသော ဘဝအဖြစ်မှန်ပင်။

ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေး —မမီနိုင်သည့်ပန်းတိုင်များ

အနှစ် ၅၀ ကြိုးစားအားထုတ်ခဲ့ပြီးနောက် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးတို့သည် မမီနိုင်သည့်ပန်းတိုင်များ ဆက်ဖြစ်နေဆဲပင်။ မကြာသေးမီက ယူအဲန်အထွေထွေညီလာခံတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ သမ္မတက မိန့်ခွန်းပြောကြားရာ၌ “မျှော်လင့်ချက်၊ အခွင့်အလမ်းနှင့် ပေါက်ရောက်အောင်မြင်မှု ဤမျှအပြည့်ရှိသည့် ဤရာစုနှစ်သည်လည်း အလွန့်အလွန်ပျက်စီးဆုံးပါးခြင်းနှင့် လက်မှိုင်ချရသည့် ခေတ်ဖြစ်သွားပြီ” ဟုပြောကာ မိမိ၏စိတ်ဓာတ်ကျမှုကို ဖော်ပြခဲ့သည်။

၁၉၉၄ ခုနှစ် ကုန်သွားသည်နှင့်အမျှ နယူးယောက်တိုင်းမ်စ် ကဤသို့သတိပြုမိခဲ့သည်– “စစ်ပွဲများ သို့မဟုတ် တိုက်ပွဲငယ် ၁၅၀ နီးပါး ဆက်ဖြစ်နေရာ ထောင်နှင့်ချီသောသူများသည် သေနေကြ—စာရင်းဇယားအများစုအရ စစ်သားများထက် အရပ်သားကပိုများ—ပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာတို့သည် ဒုက္ခသည်များဖြစ်ကုန်ကြသည်။” လက်နက်ဖြင့်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ၁၉၄၅ ခုနှစ်မှစ၍ လူပေါင်းသန်း ၂၀ ကျော်အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့သည်ဟု ယူအဲန်၏ သတင်းပြန်ကြားရေးဌာနက သတင်းပေးသည်။ ယူအဲန်ဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ် မက်ဒလန်အောဘရိုက်ထ်က “ဒေသဆိုင်ရာပဋိပက္ခများသည် နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ပို၍ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်လာ” ကြောင်း သတိပြုမိသည်။ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခြင်းနှင့် လူတန်းစားခွဲခြားခြင်းတို့ကို သတင်းများတွင် နေ့စဉ်တွေ့မြင်ကြားသိရသည်။ နိုင်ငံများစွာတို့သည် အချင်းချင်းယိုင်းပင်းကြမည့်အစား သည်းခံခွင့်ပြုနေကြသည့်ပုံပေါ်နေသည်။

ယူအဲန်ဆိုင်ရာ ဗြိတိန်သံအမတ် ဆာ ဒေးဗစ် ဟန်းနေက “ယူအဲန်သည် တည်ထောင်ခဲ့ချိန်မှ ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအထိ ဂုဏ်ပြုထိုက်သောအထမမြောက်မှုနှင့် အတော်အတန်ပင်နီးစပ်လာပြီ” ဟု ဝန်ခံခဲ့သည်။ ယူအဲန်အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဘူထရို့စ် ဘူထရို့စ်-ဂါလီက ငြိမ်းချမ်းရေးဆက်ပြီးတည်မြဲစေသည့် ဆောင်ရွက်ချက်များနှင့် ပတ်သက်လာလျှင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများတွင် လျစ်လျူရှုမှုနှင့် နွမ်းလျမှုများတိုးပွားနေကြောင်း ညည်းတွားခဲ့သည်။ သူက အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအများစုအတွက် “ယူအဲန်သည် နံပါတ် တစ် ဦးစားပေးတစ်ခုမဟုတ်” ဟု ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။

သတင်းဖြန့်ချိရေး၏သြဇာ

ယူအဲန်သည် အစွမ်းရှိပုံပေါက်သော်လည်း ယင်း၏ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများသည် နိုင်ငံရေးနှင့် သတင်းဖြန့်ချိရေးတို့ကြောင့် သဲထဲရေသွန်ဖြစ်သွားလေ့ရှိသည်။ အကယ်၍ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏အထောက်အပံ့မရှိလျှင် ယူအဲန်သည် အစွမ်းမဲ့ဖြစ်သည်။ သို့သော် အများသဘောတူနှစ်သက်မှုမရရှိပါက ယူအဲန်အဖွဲ့ဝင်များစွာတို့သည် ယူအဲန်ကို ထောက်ပံ့ကြတော့မည်မဟုတ်ပါ။ ဥပမာ၊ သည်ဝေါစတြိဂျာနယ် ဖော်ပြချက်အရ “ဆိုမာလီနှင့် ဘော့စနီးယားတို့တွင် မြင်သာသောအထမမြောက်မှုများက ဤအဖွဲ့ကြီးသည် ဖြုန်းတီးမှုပြုသည်သာမကဘဲ အမှန်ပင်အန္တရာယ်ဖြစ်စေသည်ဟု အမေရိကန်လူမျိုးများစွာကို သဘောပေါက်လက်ခံစေခဲ့ပြီ။” အပြန်အလှန်အနေနှင့် လူထုတွင်ရှိသည့် ဤသဘောထားက ယူအဲန်အတွက် ယူအက်စ်ငွေကြေးအထောက်အပံ့ကို လျှော့ချရန်အဆိုပြုဖို့ အမေရိကန်နိုင်ငံရေးသမားတချို့ကို သွေးဆောင်သည်။

သတင်းအဖွဲ့အစည်းများသည် ယူအဲန်အား ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဝေဖန်ပြစ်တင်ရေးနှင့် ပတ်သက်လာလျှင် လက်မနှေးကြပါ။ ယူအဲန်၏ ဆောင်ရွက်မှုအသွင်အမျိုးမျိုးကို ဖော်ပြသောအခါ “လုံးလုံးအစွမ်းမရှိသော၊” “တုံ့ဆိုင်းနေသော၊” “ညံ့ဖျင်းသော၊” နှင့် “မလှုပ်မရှားဖြစ်သော” ကဲ့သို့သောအသုံးအနှုန်းများကို ဘွင်းဘွင်းအသုံးပြုကြသည်။ သည်ဝါရှင်တန်ပို့စ် နေရှင်နယ်ဝိခ်လီအက်ဒိရှင် က “ယူအဲန်သည် လက်ရှိကမ္ဘာ့အခြေအနေနှင့် ကိုက်ညီရန် ကြိုးစားလုပ်ဆောင်ရာတွင် ဖြည်းဖြည်းချင်းသွားနေသည့် ဗျူရိုကရေစီစနစ်တစ်ခု ဆက်ဖြစ်မြဲဖြစ်နေသည်။”

အခြားသတင်းစာတစ်ခုက ရဝမ်ဒါသိမ်းရုံးသတ်ဖြတ်မှုများနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဘူထရို့စ် ဘူထရို့စ်-ဂါလီ က သူ၏စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းမှုကို ဖော်ပြထားသည့်အချက်ကို ကိုးကားခဲ့သည်။ သူဤသို့ဆိုခဲ့သည်– “ဒါဟာ ယူအဲန်အတွက်သာ အထမမြောက်မှုမဟုတ်ပါ; နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းအတွက်ပါ အထမမြောက်မှုဖြစ်တယ်။ ဒိအပြင် ဒီအထမမြောက်မှုအတွက် ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးမှာ တာဝန်ရှိတယ်။” ၁၉၉၃ ခုနှစ်၌ လူကြိုက်များသော အထူးသတင်းထုတ်လွှင့်မှုတစ်ခုက ယူအဲန်သည် “ငြိမ်းချမ်းရေးကို အကြီးမားဆုံးခြိမ်းခြောက်မှု—နျူကလီးယားလက်နက် ဖြန့်ဖြူးမှုကို ရပ်ပစ်ရန် ပျက်ကွက်ခဲ့” ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ ယင်းတီဗွီအစီအစဉ်က ယူအဲန်သည် “ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ အပြောကြီးခဲ့သည်” ဟုထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။

ပျံ့နှံ့နေသော စိတ်ပျက်ဖွယ်ကောင်းသည့် ဤခံစားချက်က ယူအဲန်အရာရှိများကို အလွန်စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေပြီး သူတို့၏စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းမှုကို ထပ်ပိုးပေးသည်။ သို့တိုင် စိတ်ဓာတ်ကျမှုရှိလင့်ကစား ယူအဲန်၏ အနှစ် ၅၀ မြောက်နှစ်ပတ်လည်နေ့တွင် များစွာသောသူများသည် ပြန်လည်ဆန်းသစ်ထားသော အကောင်းမြင်ဝါဒ ရှိကြဟန်တူပြီး အသစ်သောစတင်မှုတစ်ခုကို မျှော်လင့်စောင့်စားနေကြသည်။ ယူအဲန်၏အားနည်းချွတ်ချော်မှုများကို သိထားကြသော်လည်း သံအမတ် အောဘရိုက်ထ် က ဤသို့ပြောခြင်းအားဖြင့် များစွာသောသူများ၏ ခံစားမှုများကို ပဲ့တင်ထပ်ခဲ့သည်– “ကျွန်မတို့ဘယ်လောက်ခရီးပေါက်နေတဲ့အကြောင်းပြောဆိုတာကိုရပ်ပြီး ဘယ်ကိုသွားကြမလဲဆိုတာကိုပြောကြဖို့လိုတယ်။”

မှန်သည်၊ လောကသည် အဘယ်ကို ဦးတည်နေပါသနည်း။ စစ်မဲ့ကမ္ဘာတစ်ခု တစ်နေ့နေ့တွင်ရှိမည်လော။ သို့ရှိမည်ဆိုလျှင် ယူအဲန်သည် ယင်းအရေးတွင် မည်သည့်ကဏ္ဍမှပါဝင်မည်နည်း။ ထို့အပြင် သင်သည် ဘုရားသခင်ကိုကြောက်ရွံ့သူဖြစ်ပါက ‘ယင်းအရေးတွင် ဘုရားသခင်သည် မည်သည့်ကဏ္ဍမှ ပါဝင်မည်နည်း’ ဟု သင့်ကိုယ်သင်မေးသင့်သည်။

[စာမျက်နှာ ၄ ပါ လေးထောင့်ကွက်]

စိတ်ပျက်ဖွယ် အားထုတ်မှုများ

စစ်၊ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု၊ ရာဇဝတ်မှုနှင့် အဂတိလိုက်စားမှုတို့ ရှိနေသ၍ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေး မတည်ရှိနိုင်ပါ။ ယူအဲန်သည် အောက်ပါ စာရင်းဇယားများကို မကြာသေးမီက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

စစ်ပွဲများ– “၁၉၈၉ မှ ၁၉၉၂ ခုနှစ် အတွင်း လက်နက်ဖြင့်တိုက်ခိုက်မှု ၈၂ မှုတွင် ၇၉ မှုမှာ ပြည်တွင်းတွင်ဖြစ်၊ အများအပြားမှာ လူမျိုးစုများစပ်ကြားဖြစ်; ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူများ၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အရပ်သားများဖြစ်သည်။”—ယူအဲန်၏ သတင်းပြန်ကြားရေးဌာန (ယူအဲန်ဒီပီအိုင်)

လက်နက်များ– “၄၈ နိုင်ငံရှိ အကြီးစားစက်မှုလုပ်ငန်းရှင် ၉၅ ဦးကျော်တို့သည်နှစ်စဉ် လူတို့အားထိခိုက်သေကျေစေနိုင်သည့် မိုင်းဗုံး ၅ သန်းမှ ၁၀ သန်းအထိ ထုတ်လုပ်နေကြကြောင်း နိုင်ငံတကာကြက်ခြေနီအဖွဲ့က ခန့်မှန်းထားသည်။”—ယူအဲန် ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး (ယူအဲန်အိပ်ချ်စီအာရ်)

“အာဖရိကတိုက်တွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈ နိုင်ငံ၌ မိုင်းဗုံး သန်းပေါင်း ၃၀ ခန့်ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိနေသည်။”—ယူအဲန်အိပ်ချ်စီအာရ်

ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု– “ကမ္ဘာတစ်လွှား၊ လူငါးယောက်လျှင် တစ်ယောက်—စုစုပေါင်းအနေနှင့် သန်းတစ်ထောင်ထက်မနည်း—တို့သည် ဆင်းရဲနွမ်းပါးအလွှာအောက် နိမ့်ကျလျက်နေထိုင်ကြကာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုနှင့် ဆက်နွှယ်သည့်အကြောင်းများကြောင့် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နှစ်စဉ် လူ ၁၃ သန်းမှ ၁၈ သန်းအထိသေဆုံးကြရသည်။”—ယူအဲန်ဒီပီအိုင်

ရာဇဝတ်မှု– “သတင်းပေးပို့သောရာဇဝတ်မှုများသည် ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များကတည်းကစ၍ နှစ်စဉ် ကမ္ဘာတစ်လွှားတွင် ပျမ်းမျှခြင်းအားဖြင့် ၅ ရာခိုင်နှုန်း တိုးများလာသည်; အမေရိကန်နိုင်ငံ တစ်ခုတည်းတွင် နှစ်စဉ် ရာဇဝတ်မှု ၃၅ သန်း ဖြစ်ပွားသည်။”—ယူအဲန်ဒီပီအိုင်

အဂတိလိုက်စားမှု– “ပေါ်ပေါ်တင်တင်အဂတိလိုက်စားမှုသည် ရိုးနေသောအရာဖြစ်လာနေသည်။ နိုင်ငံအချို့တွင် ငွေကြေးလိမ်လည်မှုသည် နိုင်ငံ့နှစ်စဉ်စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထွက်ကုန်၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့်ညီမျှသော ဆုံးရှုံးမှုရှိကြောင်း ခန့်မှန်းထားသည်။”—ယူအဲန်ဒီပီအိုင်