Julio

Tinemij itech tonalmej tein tel ouijkej, uan okachi ouij tein tikpanoskej achto ke Jiova kiixpolos tein amo kuali uan kiualkuis yekmelauj yolseuilis (2 Tim. 3:1). Yejua ika, moneki timotajtaniskej: “¿Kani titachixtokej?”, tein kijtosneki, ¿akoni tiktemouaj maj techpaleui uan maj techixyekana? Miak xiujmej achto, akin kijkuiloj se salmo kijtoj ke motelneki tikitaskej Jiova keman moneki maj techpaleuikan (Sal. 123:1-4). Kijtoj ke keman tikitaj Jiova, titamatij kemej se takeual akin kiita iteko. ¿Toni kijtosnekik? Se takeual kiita iteko, oso takuaujtamati ke kimakas tein kikuas uan kiyekpias. Sayoj ke no moneki nochipa kiitas uan ijkon kiajsikamatis toni kineki maj kichiua, uan ompa moneki ijkon kichiuas. No ijkon, moneki mojmostaj timomachtiskej iTajtol Dios uan ijkon uelis tikitaskej oso tikajsikamatiskej katiyejua itanejnekilis Jiova uan tikchiuaskej. Sayoj ijkuak yejuatsin techpaleuis. w18.07 12 § 1, 2

Jesús ika tajtojtoya tajtakol, tein semi kintajyouiltia taltikpakneminij. Tajtakol amo sayoj techuika maj tikchiuakan tein amo kuali, ta amo techkaua maj tikchiuakan tein tikmatij ke kuali yetok oso maj timochikauakan tikchiuaskej. Yejua ika, kemej yeskia timoajsij imako (Juan 8:34). Nejin kichiua maj amo mochiua tein tikchiayaj, maj titajyouikan, uan satepan, maj timomikilikan (Rom. 6:23). Sayoj keman tajtakol senkis ixpoliuis, tikpiaskej yekmelauj yeknemilis tein kipolojkej Adán uan Eva. Komo tiknekij tikpiaskej yekmelauj yeknemilis, Jesús kijtoj ke moneki tiksentokaskej tiktakamatiskej nochi tein tamachtij (Juan 8:31). Tiitatojtokakauan amo tiktayekanaltiajok totanejnekilis uan tikixtalijkej tiktakamatiskej tanauatilmej tein kinmaka imomachtijkauan (Mat. 16:24). Ijkon kemej motenkauak, tikpiaskej yekmelauj yolpakilis keman senkis tikseliskej nepaleuil tein temaka inemilis tein kitemakak. w18.04 7 § 14-16

Jiova kiajsikamati tein kimachiliaj itekitikauan maski mopolouaj. Maj tikitakan tein kipanok tanauatijkej Jonás. Dios kititanik Nínive maj kiniluiti akin ompa nemiaj ke yaya kintatsakuiltiti. Sayoj ke, kemej moyolnonotskej, yejuatsin kintapojpoluij. Nejon amo kiyolpaktij Jonás uan ‘tel kualanik’ porin amo mochiuak tein yejua kiniluijka. Sayoj ke, Jiova amo iuan kualanik uan kipaleuij maj kipata itanemilil (Jon. 3:10–4:11). Satepan, Jonás kiajsikamatik tein Jiova kinekia kimachtis uan yejuatsin kinauatij maj kijkuilo tein kipanok uan ijkon tejuan ueliskia techpaleuis (Rom. 15:4). Kemej Jiova kinpaleuij nejin itekitikauan ijkon kemej oksekin kipaleuij, techmatiltia ke kiajsikamati tein kimachiliaj. Yejuatsin kiita tein tikijyouiaj tisejsemej. Kiajsikamati tein tiknemiliaj uan tein tikyolmachiliaj ijkon kemej tein amo ueli tikchiuaj. Motenkaua ke ‘amo kikauas maj tikpiakan tayejyekolis tein amo uelis tikxikoskej’ (1 Cor. 10:13, TNM). ¿Melauj ke techyolseuia tikmatiskej nejon? w19.03 15, 16 § 6, 7

Tanauatil tein Dios kimakak Moisés kiniluiaya tayekananij ke amo sayoj monekia kinpaleuiskej israelitas maj kiueyichiuakan Jiova, ta no kimelauayaj okseki kuejmolmej uan uejueyi tajtakolmej. Maj tikitakan seki neskayomej. Komo se israelita kimiktiaya aksa, amo niman kitatsakuiltiayaj. Akin tayekanayaj itech xolal monekia achto kitemoskej keyej kichiuak uan kiitaskej ox kinamikia mikis (Deut. 19:2-7, 11-13). Uan no, monekia kimelauaskej miak taman tein kinpanouaya israelitas, kemej kuejmolmej tein kipiayaj ika tein ininaxka uan hasta kuejmolmej tein kipiayaj namikuanij (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Keman tayekananij kichiuayaj teisa ika melaujkayot uan israelitas kitakamatiaj Tanauatil, nochin kuali moajsiaj uan kiueyitaliayaj Jiova (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18). Ika nejin tikitaj ke Jiova kiita nochi tein techpanoua. Kineki maj tikintasojtakan oksekin uan maj tikinchiuilikan tein kuali. Uan kiita tein tikijtouaj uan tein tikchiuaj hasta keman timoajsij toselti. w19.02 23 § 16-18

Keman semi timotekipachojtokej uelis techouijmakas tiyeskij tiyolnejmachmej. Xa uelis peuas techkuejmolos seki taman tein achto amo techkuejmolouaya. Uan peuas tikiniluiskej oksekin tein kinyolxokolis. Komo ijkon timomachilianij, maj titanemilikan itech ineskayo Jesús. Seki metsti achto ke kimiktiskiaj, Jesús semi tanemilijtoya porin kimatia ke semi kitajyouiltiskiaj uan ke kimiktiskiaj (Juan 3:14, 15; Gál. 3:13). Yejua ika, kijtoj ke semi motekipachojtoya (Luc. 12:50). Seki tonalmej achto ke kimiktiskiaj, kijtoj: “Axkan semi niyoltajyouia”. Ueli tikitaj ke katka yolyemanik uan ke kitakamatia Dios keman motataujtij (Juan 12:27, 28). Keman ajsik nejon tonal, kinextij yolchikaualis uan mokauak maj kikitskianij akin kitauelitayaj Dios, maj kipinaujtianij uan maj kitajyouiltianij keman kimiktijkej. Maski semi motekipachoj uan tajyouij, Jesús kinextij ke katka yolnejmach uan kichiuak itanejnekilis Dios. Yejua akin okachi kinextij keniuj uelis tiyeskij tiyolnejmachmej maski semi timotekipachojtoskej. w19.02 11 § 14, 15

Xa tikpanotoskej seki taman tein kichiuas maj techouijmaka nochipa tiyaskej nechikolmej. Komo ijkon, moneki tiyeskij tiyolchikaujkej. Seki tokniuan motelkokouaj oso moteltayokoltiaj. Oksekin semi kintajyouiltiaj ininchankauan oso tekiuanij. Maj inintech titanemilikan tokniuan akin tsaktokej porin kiueyichiuaj Dios. ¿Tiknemilianijya ke tein tikchiuaj uelis kinpaleuis? (Heb. 13:3.) Keman kimatij ke tiksentokaj tiktekitiliaj Jiova maski tikpanouaj ouijkayomej, moyolchikauaj uan kisentokaj takuaujtamatij, yolchikaujkej uan kitakamatij Dios. Keman Pablo tsaktoya ompa Roma, yolpakia nochipa keman kikakia ke tokniuan kisentokayaj kitekitiliayaj Dios (Filip. 1:3-5, 12-14). Tepitsin achto ke kisaskia oso niman keman kisak, kintajkuilouilij tokniuan hebreos. Itech nejon amat kinnauatij maj kisentokanij mosentilianij (Heb. 10:25). w19.01 28 § 9

Satanás se taixnamikkej akin sayoj kitayekanaltia itanejnekilis. Amo kitakamati itanauatiluan Jiova uan kineki maj titanemilikan uan maj timonejnemiltikan kemej yejua. Kineki maj tikixtalikan tiyetoskej iniuan akin tanemiliajya uan monejnemiltiajya kemej yejua, maski tikmatij ke amo kuali tasojiknimej “techmajmauaske” ika inintanemilil uan kemej monejnemiltiaj (1 Cor. 15:33). Satanás no kineki kijtakos toyolo keman kitemoua kichiuas maj titakuaujtamatikan itech inintamatilis taltikpakneminij uan amo itech itamatilis Dios (Col. 2:8). Kemej neskayot, kitemoua maj se kinemili ke moneki se motomintis. ¿Keyej tamouilil nejin tanemilil? Porin maski motomintiskej oso amo, akin ijkon tanemiliaj uelis kiteltayekanaltiskej kitaniskej tomin maski uelis kokolispeuaskej, amo semi yetoskej iniuan ininchankauan uan hasta amo kuali mouikaskejok iuan Dios (1 Tim. 6:10). Semi tiktasojkamatij maj toTajtsin akin tel tamatkej techpaleui maj tikitakan tomin ika taixejekolis (Ecl. 7:12; Luc. 12:15). w19.01 15 § 6; 17 § 9

Achto ke Jesús ualaskia taltikpak uan kikauaskia se tel kuali neskayot, itekitikauan Dios kuali kiajsikamatiajya ke motelnekia kinyolchikauaskej oksekin. Maj tikitakan tein kichiuak tekiuaj Ezequías. Keman asirios yayaj kinteuitij akin nemiaj Judá, Ezequías kinsentilij akin kinixyekanayaj tateuianij uan nochin akin ompa nemiaj, uan kiniluij seki tajtolmej tein kinyolchikauak (2 Crón. 32:6-8). Axkan maj ika titajtokan tein kipanok Job. Yejua tayokoxtoya, sayoj ke akin kiyolseuitoj sayoj kiluijkej tajtolmej tein kiyolxokolijkej. Maski ijkon, Job kinnextilij keniuj kinyolchikauaskej oksekin. Kiniluij ke komo yejua yaskia kinyolseuitiuj yejuan, kiniluiskia tein kinyolchikauaskia uan tein kichiuaskia maj okachi kuali momachilianij (Job 16:1-5). Satepan, Elihú uan Jiova kiyolchikaujkej Job (Job 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10). w18.04 16 § 6; 17 § 8, 9

Isaías kijtojkaya keniuj Jiova kiyolchikauaskia ixolal. Kijtoj: “Jiova [...] ualas ika ueyi chikaualis, uan imay taixyekanas” (Is. 40:10). Biblia miakpa ika tajtoua imay aksa uan ika kiixnextia chikaualis. Yejua ika itajtoluan Isaías techelnamiktiaj ke Jiova se Tekiuaj tel chikauak. Ne uejkauj, Dios ika ichikaualis kinpaleuij itekitikauan. Axkan yejuatsin kisentoka kinyolchikaua uan kinmatampauia akin iuan takuaujtamatij (Deut. 1:30, 31; Is. 43:10). Keman techixnamikij akin techtauelitaj, Jiova techchikaua ijkon kemej motenkauak. Kansaika kinekij kitsakuiliskej tanojnotsalis oso senkis kiixpoloskej tonechikol. Sayoj ke amo techteltekipachoua tein kichiuaj. Jiova techyekiluia se taman tein techyolchikaua uan kichiua maj titakuaujtamatikan. Kijtoua: “Nion se tepos tein kichijchiuaskej tein ika mitsixnamikiskej, amo kualtias” (Is. 54:17). w19.01 5, 6 § 12, 13

Tapialmej amo kimachiliaj ke moneki kiixmatiskej Dios, sayoj ke tejuan kemaj (Mat. 4:4). Keman tikakij tein techiluia, tikseliaj taajsikamatilis, tamatilis uan yolpakilis. Ika Biblia uan itechkopa takeual takuaujtamach uan tamatkej, Dios techmaka tataman tamachtilis tein techpaleuia maj tikchikauakan totakuaujtamatilis (Mat. 24:45). Tikitaj nochi nejin kemej takual porin kichikaua totakuaujtamatilis uan techpaleuia maj okachi kuali timouikakan iuan Jiova (Is. 65:13, 14). Itamachtilis Dios mitspaleuis xikpia tamatilis uan kuali xitanemili, tein mitspaleuis itech miak taman (Prov. 2:10-14). Kemej neskayot, mitspaleuis xikita takajkayaualis, kemej tein kijtoua ke Dios amo yekmelauj nemi oso ke sayoj uelis tiyolpakis komo tikpia miak tomin uan miak taman. Uan no, mitspaleuis ximoijkuanili amo kuali tanejnekilis uan amo xikpia vicios tein mitsijtakoskej. Yejua ika, ximochikaua tikselis itamatilis Dios uan kuali titanemilis. w18.12 20 § 6, 7

Itech nejin tajkuilolmej moijtoua ke totonaluan yeskij “kemej itonaluan se kouit”. Seki koujmej ijkatokej tel miak xiujmej. Tejuan no ueliskia tinemiskej miak xiujmej komo amo tikokolispeuaskiaj. Uan komo ueliskia tinemiskej itech se tal kampa takualtsinkan kemej tein Isaías ika tajtoj, tel kualtsin yeskia. Sayoj ke nejin tein moijtojka, yekmelauj mochiuas. Maj tiknemilikan keniuj nochi netenkaualismej kinextiaj ke onkas se xochital. Dios kintatiochiuis nochin taltikpakneminij. Amo akin kinmouilisok tapialmej nion taltikpakneminij akin teikamauiltiaj. Pajtiskej akin amo tachiaj, akin amo ueli takakij uan akin amo ueli nejnemij. Taltikpakneminij kichijchiuaskej ininchan, kitokaskej tein kikuaskej uan nemiskej okachi xiujmej ke koujmej. Kemaj, itech Biblia monextia ke ijkon tinemiskej satepan. Sayoj ke, sekin xa techiluiskej ke nejin tein achtook moijtoj amo yekmelauj kijtosneki ke onkas se xochital. ¿Keyej uelis tikneltokaskej ke onkas se xochital? Takat akin okachi tamatkej akin nemik nikan taltikpak, Jesús, techiluia se taman tein motelneki (Luc. 23:43, TNM). w18.12 5 § 13-15.

Totanemilil uelis mopatas. Uan tapaleuis tein tikixpejpenaskej tiknemiliskej. Yejua ika, komo itech titanemiliaj tein Dios kineki, tikitaskej ke kemej yejuatsin kiita teisa yejua tein kuali. Nejon kichiuas maj tiknekikan titanemiliskej kemej yejuatsin. Uelis tikpataskej totanemilil komo amo tiktojtokajok inintanemilil akin amo kitekitiliaj Dios. Nejin kijtosneki ke moneki amo tikitaskejok, tikixtajtoltiskejok nion tikakiskejok tein amo mouika ika itanemilil Dios. Maj tikijtokan se neskayot tein techpaleuis maj tikajsikamatikan keyej motelneki nejin. Aksa akin amo kineki kokolispeuas xa kiixtalis kikuas takual tein kichikauas. Sayoj ke nejon amo kipaleuis komo no kikua takual tein uejueliujtok. No ijkon, maski timochikauaskej titanemiliskej kemej Dios, amo techpaleuis komo tiksentokaj tiktojtokaj inintanemilil akin amo kitekitiliaj. w18.11 21 § 14, 15

Maj tikixtalikan timonejnemiltiskej ika tein melauak mojmostaj. Itech Biblia moijtoua ke tein melauak tamati kemej tein ika motajkoilpiayaj tateuianij (Efes. 6:14). Ne uejkauj, tein ika motajkoilpiayaj tateuianij kinpaleuiaya uan kinyekpiaya itech neteuilis. Sayoj ke monekia kuali moilpiliskej, porin komo amo kuali kiilpiayaj amo kinpaleuiskia. ¿Keniuj tein melauak techpaleuia kemej tein ika motajkoilpiayaj tateuianij? Komo nochipa tiktakamatij tein tamachtia Biblia, techpaleuis maj amo tikneltokakan tein amo melauak uan maj kuali titaixpejpenakan. Uan keman tikpiaskej se ueyi kuejmol oso tiknekiskej tikchiuaskej tein amo kuali, techpaleuis maj okachi tiknekikan tikchiuaskej tein kuali. Se tateuijkej amo keman kinemiliskia amo motalilis tein ika motajkoilpiaya keman yaskia neteuilis. No ijkon, moneki tikixtaliskej amo keman timokixtiliskej oso tikaxaniskej tein melauak tein kemej yeskia ika timotajkoilpiaj. Okachi kuali, maj nochipa ika timonejnemiltikan. w18.11 12 § 15

Moneki timochikauaskej komo tiknekij tikixmatiskej tein melauak. Moneki timotemakaskej tikauaskej seki taman. Uan keman tikixmatijya moneki timoyekpiaskej uan amo keman tiknamakaskej oso tikauaskej. Keman techiluiaj ke teisa amo moneki tikixtauaskej, amo senkis kijtosneki ke amo teyi moneki tikchiuaskej. Tajtol hebreo tein itech Proverbios 23:23 mokepa kemej “xikoua” no uelis kijtosnekis “xiktemo tikselis”. Komo aksa kineki kipias teisa tein kipia ipatiuj moneki kichiuas teisa uan ijkon uelis kipias. Kemej neskayot, maj tiknemilikan ke itech se tanamakaloyan kitetayokoliaj pantsin. Sayoj ke nejin amo kijtosneki ke iselti ajsis tokalijtik. Maski amo moneki tikixtauaskej, moneki tikuitiuij. No ijkon, amo moneki titaxtauaskej uan ijkon tikixmatiskej tein melauak, sayoj ke kemaj moneki tikchiuaskej seki taman. w18.11 4 § 4, 5

Jesús kiluijka Pedro, Santiago uan Juan maj iuan yanij itech se ueyi tepet. Keman ompa moajsiaj kimoujkaitakej se taman, iixko Jesús uan itilmaj peuak petani. Ompa monextij Moisés uan Elías uan peujkej iuan tajtouaj Jesús ika imikilis uan ineajokuilis (Luc. 9:29-32). Satepan, se mixti tein petania kinyoualoj uan ompa mokakik itajtol Dios. Nejon tein kiitakej ika inepaleuil Dios, kinextij iueyipanchiualis uan tanauatil tein Jesús kipiaskia keman taixyekanaskia itech iTekiuajyo Dios. Senkis tikmatij ke nejon kiyolchikauak uan kipaleuij Cristo maj taxiko keman semi kitajyouiltiskiaj uan kimiktiskiaj. Uan no, kichikauak inintakuaujtamatilis itatojtokakauan uan kinpaleuij maj taxikokan keman kipanokej tayejyekolismej uan maj kichiuakan tekit tein monekia. Kemej treinta xiujmej satepan, tatitanil Pedro ika tajtoj nejon tein kiitaka, tein kinextia ke kuali kielnamikia (2 Ped. 1:16-18). w19.03 10 § 7, 8

¿Keniuj monejnemiltiaj akin kichiuaj kemej Cristo uan akin pouij itech taneltokalismej tein amo melaujkej? Akin kichiuaj kemej Cristo kijtouaj tein melauak (Zac. 8:16, 17). Nochipa tikiniluiskej tein melauak akin amo tikinixmatij, akin iniuan titekitij, totasojikniuan uan tochankauan. Komo titelpoch oso tiichpoch, xa tikneki kuali timouikas iniuan akin timomachtia. Sayoj ke amo xikchiua kemej oksekin kichiuaj. Ininixpan ininchankauan uan tokniuan, kinextiaj ke kuali monejnemiltiaj, sayoj ke taman monejnemiltiaj keman yetokej iniuan telpochmej uan ichpochmej akin amo itekitikauan Dios oso keman kikuij redes sociales. Kinkajkayauaj inintatuan, tokniuan uan Dios (Sal. 26:4, 5). Sayoj ke, Jiova kimati keman sayoj tikijtouaj ke tikueyichiuaj uan tikchiuaj tein kitauelita (Mar. 7:6). Okachi kuali xikchiua tein tayolmajxitia nejin tajkuilol: “Maj moyolo amo kinnexikolui tajtakolchiuanij, okachi kuali maj kimoujkatoka Jiova nochi tonal” (Prov. 23:17). w18.10 9 § 14, 15

Itekitikauan Dios tipouij kemej kalyetouanij uan techixnextia netasojtalis (1 Juan 4:21). Miakpa, nejon netasojtalis monextia itech miak taman tein amo uejueyi, kemej ijkuak se kijtoua teisa ika netasojtalis uan keman se kinextia kualtakayot. Keman inintech titanemiliaj oksekin, tikchiuaj kemej toTajtsin akin moajsi iluikak (Efes. 5:1). Jesús senkis kichiuak kemej iTajtsin. Nochipa kinnextilij kualtakayot taltikpakneminij. Yejua kijtoj: “Xiualakan nouan, nochi namejuan naken nanmotekitiltijtokke uan nantamamatokke [...], uan Nejuatsin namechmakas ne yolseuilis” (Mat. 11:28, 29). Keman tikchiuaj kemej Jesús uan tiknextiaj ke ‘tikajsikamatij akin amo kuali moajsi’ tikyolpaktiaj Jiova uan tejuan no tiyolpakij (Sal. 41:1). Maj tiksentokakan tiknextikan netasojtalis keman tikinajsikamatiskej uan inintech titanemiliskej tochankauan, tokniuan uan akin tikinnojnotsaj ika Biblia. w18.09 28 § 1, 2

No uelis titekitiskej iuan Jiova keman tikinpaleuiskej tokniuan satepan ke mochiua se tetsauit. Kemej neskayot, uelis titapaleuiskej ika tomin (Juan 13:34, 35; Hech. 11:27-30). No uelis titapaleuiskej itech tachipaualis oso maj moyekchijchiuakan kalmej. Gabriela, akin kayot Polonia, uejueliuik ichan porin tel chikauak kiouik. Sayoj ke semi yolseuik keman tokniuan akin pouiaj itech okseki nechikolmej kipaleuitoj. Keman itech tanemilia tein kipanok, Gabriela kijtoua ke amo ika motekipachoua nochi tein kipoloj, ta itech tanemilia tein kitanik. Yejua kijtoua: “Tein nikpanok nechyekmatiltij ke se pouis itech inechikol Dios se ueyi tatiochiualis uan teualkuilia yolpakilis”. Miakej tokniuan akin kiselianij nepaleuil satepan ke mochiuak se tetsauit kijtouaj ke no ijkon momachiliaj. Uan akin tekitij iuan Jiova keman ijkon tapaleuiaj semi yolpakij (Hech. 20:35; 2 Cor. 9:6, 7). w18.08 26 § 12

Uelis tikyekpiaskej toyolo komo ueli tikitaj toni uelis kijtakos uan niman tikixtopeuaj. Tein kijtoua tajkuilol techelnamiktia tajpianij akin moajsiaj itech itonaluan tekiuaj Salomón. Yejuan tajpiayaj tepankuako itech altepet, uan komo kiitayaj ke motokiaya se taixnamikkej, niman tanejmachtiayaj. Nejin techpaleuia maj tikajsikamatikan toni moneki tikchiuaskej uan ijkon Satanás amo kijtakos totanemilil. Akin tajpiayaj tepankuako mopaleuiayaj iniuan akin tajpiayaj kaltenoj (2 Sam. 18:24-26). Yejuan kinyekpiayaj akin nemiaj ompa keman niman tatsakuayaj ijkuak motokiaya taixnamikkej (Neh. 7:1-3). Totanemilil tein tikmachtiaj ika Biblia uelis yeski kemej se tajpixkej keman technejmachtis ijkuak Satanás kitemos kijtakos totanemilil, tein tikmachiliaj, tein techolinia oso tein tiknejnekij. Nochipa keman totanemilil technejmachtis, moneki tikakiskej uan kemej yeskia tiktatsakuiskej Satanás. w19.01 17 § 10, 11

Tayekananij moneki amo kinemiliskej ke telpochmej ayamo uelis kichiuaskej se tekit ika tein yejuan kinemiliaj oso kemej kinitaj itech ininxolal, ta kemej kijtoua iTajtol Dios (2 Tim. 3:16, 17). Komo tayekananij amo kichiuaj kemej kijtoua Biblia, xa amo kinixtaliskej tokniuan akin ueliskiajya yeskij tapaleuianij oso tayekananij. Itech se ueyi altepet, se tokniuj tapaleuijkej takuaujtamach kipiaya uejueyi tekimej itech inechikol. Maski tayekananij kijtouayaj ke kichiujtoyaya tein Biblia kintajtania tayekananij, amo kiixtalijkej. Seki tayekananij akin xiuejkejya kijtouayaj ke ayamo ueliskia yeski tayekankej porin semi telpochok moitaya. Tetayokoltij tikijtoskej ke amo kiixtalijkej kemej tayekankej porin kitayekanaltijkej kemej moitaya. Onkak tein kinextia ke ijkon tanemiliaj miakej tayekananij noyampa taltikpak. Semi moneki maj tiktayekanaltikan tein kijtoua Biblia uan amo kemej tejuan titanemiliaj. Sayoj ijkon tiktakamatiskej Jesús uan amo tiktayekanaltiskej tein moita (Juan 7:24). w18.08 12 § 16, 17

Niman tikintitaniliskej oksekin tein techmatiltiaj kiualkui tein amo kuali. Itech seki altepemej, tekiuanij kiixtaliaj toni amo uelis kichiuaskej tokniuan itech itekiyo Dios oso senkis amo kinkauaj maj taueyichiuakan. Ompa, akin techtauelitaj xa kitematiltiskej tein amo melauak uan ika kitemoskej maj tokniuan momoujtikan oso maj amo takuaujtamatikanok iniuan okseki tokniuan. Maj tiknemilikan tein panok ne uejkauj itech Unión Soviética. Policías (akin kinixmatiaj kemej KGB) kitematiltijkej ke miakej tokniuan akin kintelixmatiaj amo katkajok itekitikauan Jiova. Miakej kineltokakej, uan kikaujkej inechikol Dios. Maski miakej mokepkej, sekin amo keman kichiujkej, porin kikaujkej maj ixpoliui inintakuaujtamatilis (1 Tim. 1:19). ¿Toni techpaleuis maj amo techpano nejon? Maj amo keman tikintitanilikan oksekin tein ika techtakajkayauiliaj oso tein amo tikmatij ox melauak. Maj amo tikneltokakan nochi tein tikakij. Maj tikyekitakan ox tikpiaj nochi tein kinextia ke melauak. w18.08 5 § 8

Itech tajkuilolmej griegos tein uejkauj kayomej amo nochipa motekitiltiayaj puntos uan comas keman momelauaya tein kijtosnekij seki tajtolmej. Yejua ika, xa timotajtaniskej toni kijtosnekik Jesús keman kijtoj: ¿nimitsiluia ke axkan nouan tiyetos itech xochital?, oso ¿axkan nimitsiluia ke nouan tiyetos itech xochital? Maj tikelnamikikan ome taman tein Jesús kiniluijka imomachtijkauan: “Nejuatsin [...] niyetotiu ne taltampa eyi tonal uan eyi youal” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34; Hech. 10:39, 40). Yejua ika, Jesús amo yajki Xochital keman momikilijkej yejua uan takat akin kichiujka tein amo kuali. Biblia kijtoua ke Jesús moajsia “kampa yetokke in animajme”, hasta keman Jiova kiajokuik (Hech. 2:31, 32). Takat akin kichiujka tein amo kuali amo kiixpejpenkaj maj youi iluikak. Yejua amo kimatia ke Jesús motenkaujka iniuan itatitaniluan ke tekiuajtiskiaj iuan ompa iluikak (Luc. 22:29). Uan no, nejin takat amo moauijka (Juan 3:3-6, 12). Yejua ika, Jesús ika kinojnotstoya se xochital tein satepan mochiuaskia nikan taltikpak. w18.12 6 § 17, 18, 20, 21

Israelitas niman peuak kiueyichiuaj se kuakuejkonet tein chijchiujtoya ika oro. Kuali kimatiaj ke amo kitakamattoyaj Jiova, sayoj ke mokajkayaujkej uan kinemilijkej ke kisentokayaj kiueyichiujtoyaj. Aarón hasta kiniluij ke kiiluichiuilijtoyaj Jiova. Sayoj ke yejuatsin kiitak ke kinekepilijkaj. Kiluij Moisés ke israelitas kichiujkaj tein amo kuali uan ke kikaujkaj ojti tein kinnauatijka maj kitojtokanij. Jiova tel kualanik uan hasta kinemilij senkis kiixpolos nejon yankuik xolal (Éx. 32:5-10). Sayoj ke Jiova kiixtalij amo kinixpolos israelitas (Éx. 32:14). Keman Moisés kiitak ke israelitas mijtotiayaj, mokuikatiayaj uan chikauak tsajtsiaj iixpan kuakuejkonet, kikuechoj hasta kichiuak talnex. Satepan kijtoj: “¿Akoni yetok itechkopa Jiova? ¡Maj nechajsiki!”. Uan “nochin levitas kiyoualotoj” Moisés (Éx. 32:17-20, 26). Maski Aarón kichijchiuak kuakuejkonet, moyolnonotsak uan kiixpejpenak yetos itechkopa Jiova iniuan okseki levitas. Nejin takamej tatakamatinij senkis kinextijkej ke amo kinpaleuiayaj tajtakolchiuanij. Uan kuali tein kiixpejpenkej, porin nejon tonal momikilijkej tel miakej israelitas porin kiueyichiujkej se tiotsin. Sayoj ke Jiova motenkauak ke kintatiochiuiskia akin kiixpejpenkej yetoskej itechkopa (Éx. 32:27-29). w18.07 20 § 13-16

¿Kani moneki tiktemoskej maj techixmatikan? Amo itech tein onkak nikan taltikpak kemej itech nemachtil, tanamakalis oso neixpetanilis. Pablo kimelauak akoni moneki tiktemoskej maj techixmati. Yejua kijtoj: “Axkan namejuan nankixmatij ya Totajtsin Dios. Oso kachi kuali ma nikijto ke Totajtsin Dios namechixmatiko ya. Uan [...] ¿keye nankitoktiliske oksepa ne tayekanani ejekame de pouij nikan taltikpak ten amo kualkui chikaualis para namechmakixtiske? Uan keme [...] nenkajti san ninuelilis, ¿keye nanmotekauiliske inuan ke ma yejuan oksepa namechmapachojto keme yeskia nannintakeualuan innauak?” (tejuan tiktalilijkej cursivas; Gál. 4:9). ¡Se ueyi tatiochiualis maj techixmati Dios, ueyi Taixyekankej itech nochi tein onkak! Yejuatsin kimati tiakonimej, techtasojta uan kineki maj timochiuakan tiitasojikniuan. Jiova techchijchiuak kemej uelis kuali timouikaskej iuan (Ecl. 12:13, 14). w18.07 8 § 3, 4

Komo tiknekij maj itanauatiluan Dios techpaleuikan, moneki tikinpatiuitaskej uan tikintakamatiskej (Amós 5:15). Uelis tikchiuaskej nejon komo tikitaj teisa kemej Jiova kiita. Maj tiknemilikan ke miak tonalmejya amo tiyekkochinij. Tapajtijkej techiluia maj amo tikuakan seki taman, maj tikchiuakan ejercicio uan maj tikpatakan seki taman tein tikchiuaj. Komo tikitaj ke nejon techpaleuia, ¿melauj ke semi timotasojkamatiskej iuan uan tikpatiuitaskej tein techyolmajxitia? No ijkon, toTachijchiujkauj techmakak tanauatilmej tein techpaleuiaj maj amo tikijyouikan tein amo kuali tein kiualkui tajtakol uan maj okachi kuali tinemikan. Kemej neskayot, Biblia kijtoua ke moneki amo titakajkayauaskej, amo titachtekiskej, amo tiauilnemiskej, amo titateuiskej uan amo tiknekiskej tikmatiskej tein kichiuaj amokuali ejekamej (Prov. 6:16-19; Apoc. 21:8). Keman tikitaj keniuj semi techpaleuia tiktakamatiskej Jiova, okachi tiktasojtaj uan okachi tikpatiuitaj itanauatiluan. w18.06 17 § 5, 6

Xa Pilato semi kitekipachouaya maj Jesús kinoliniani taltikpakneminij maj iuan kinixnamikinij romanos. Sayoj ke Jesús kinankilij: “Nejuatsin amo [...] ni rey de nikan taltikpak” (Juan 18:36). Yejua amo kitemoj pouis itech taltikpaktekiuajyot, porin iTekiuajyo moajsiskia ne iluikak. Uan no, kiluij ke ualaj nikan taltikpak kiteixmatiltiko tein melauak (Juan 18:37). Jesús senkis kimatia toni tekit monekia kichiuas. Komo tejuan no senkis tikmatij toni tekit moneki tikchiuaskej, amo tikinpaleuiskej akin kitemouaj kiyektaliskej tein tekiuanij amo kiyekchiujtokej, nion itech totanemilil. Nejin xa ouij techkisas. Se tokniuj takalpanojkej kijtoua ke akin nemij kampa yejua takalpanoua okachiok kinixnamikij tekiuanij. Moueyichiuaj ika ininaltepeuj uan kinemiliaj ke okachi kuali nemiskiaj komo semej akin ompa nemi kinixyekanaskia. No kijtoua: “Niyolpaki porin tokniuan amo xexeliujtokej porin kitayekanaltiaj kiteixmatiltiskej iTekiuajyo Dios. Takuaujtamatij ke Dios kijkuanis teikamauiltilis uan okseki kuejmolmej tein tikpiaj”. w18.06 4, 5 § 6, 7

Tajtol Satanás tein kijtosneki “Taixnamikkej”, sayoj ixnesi itech eyi amatajkuilolmej itech Escrituras Hebreas: 1 Crónicas, Job uan Zacarías. ¿Keyej Jiova amo semi ika tajtoj nejin taixnamikkej achto ke ejkoskia Mesías? Jiova amo kinekik maj itech Escrituras Hebreas tel ika motajto Satanás nion tein kichiua. Yejuatsin kiixtalij maj moijkuilo nejin amatajkuilolmej porin kinekia kinpaleuis taltikpakneminij maj kimatinij akoni katka Mesías uan maj kitojtokanij (Luc. 24:44; Gál. 3:24). Keman Mesías ejkok, Jiova kichiuak maj yejua uan imomachtijkauan ika tajtouanij miak taman tein tikmatij ke kichiuaj Satanás uan ángeles akin kitojtokakej. Uan ijkon kinamiki, porin Jiova kichiuas maj Jesús uan taixpejpenalmej kinixpolokan Satanás uan nochin akin kitojtokaj (Rom. 16:20; Apoc. 17:14; 20:10). Moneki tikelnamikiskej ke ixyetok hasta kani ajsi ichikaualis Satanás (Sant. 4:7). Tikpiaj inepaleuil Jiova, Jesús uan ángeles tatakamatinij. Ika ininnepaleuil, uelis tikixnamikiskej. w18.05 22, 23 § 2-4

Nejin kijtosneki ke uelis tiyeskij tiitekitikauan Jiova sayoj komo tiktemakaj takilot (Mat. 13:23; 21:43). Yejua ika, itech neskayot tein moajsi itech Juan 15:1-5, se kitemakas takilot amo uelis kijtosnekis keman se kinpaleuia oksekin maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo (Mat. 28:19). ¿Keyej amo? Porin nejon kijtosnekiskia ke tokniuan akin amo kinpaleuianij oksekin maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo yeskiaj kemej uvasmayit tein amo kitemaka takilot. Sayoj ke nejon amo taixejekol, porin amo ueli tikinchikaujkauiaj taltikpakneminij maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo. Uan no, Jiova techtasojta uan amo keman techtajtaniskia maj tikchiuakan teisa tein amo tiuelij. Yejuatsin sayoj techtajtania maj tikchiuakan tein tiuelij (Deut. 30:11-14). Komo ijkon, ¿toni kijtosneki se kitemakas takilot? Moneki yeski se taman tein tinochin uelis tikchiuaskej. ¿Uan toni tekit technauatiani Jiova maj tikchiuakan tinochin tiitekitikauan? Maj tikteixmatiltikan iTekiuajyo (Mat. 24:14). w18.05 14 § 8, 9

Axkan moajsij tel miakej taixyekananij itech taneltokalismej. Motokaytiaj pastores, tiopixkamej oso kikuij okseki tokaymej. Ijkon kemej fariseos, “kitsajtsakuiliaj in melauak Tajtoltsin de Dios” uan “kixpatilijke [...] ika por ne tamachilisme ten sayo xolopijyot” (Rom. 1:18, 25). Tamachtiaj tein amo melauak, kemej ke akin amo yolkualmej chichinaujtoskej miktan, ke teisa kisentoka yoltok satepan ke timikij uan ke Dios kuali kinita akin kinueuelitaj inintakaikniuan oso ininsiuaikniuan uan ke uelis monamiktiskej. Tekiuanij no kinkajkayauanij taltikpakneminij. Semej okachi uejueyi takajkayaualismej tein amo uejkaua kijtoskej yejua ke onkak yolseuilis itech nochi taltikpak. Sayoj ke ijkuak, “kinkemilokiu se ueyi tauejuelolis sepan san”. Maj amo timokauakan maj techkajkayauakan keman kitemoskej kitatiskej tein yekmelauj mochiujtok itech taltikpak. Tejuan kuali tikmatij ke itonal Jiova ejkos “keme mochiua kuak se tachtekke kistiuetsiki de youal” (1 Tes. 5:1-4). w18.10 7, 8 § 6-8

Kemej tinemij itech tonalmej tein semi ouijkej, uelis titayokoyaskej oso tiyolkuetauiskej. Jesucristo techyolchikaua uan techixyekana inintechkopa tayekananij, kampa pouij taixpejpenalmej uan okseki ichkamej. Tayekananij tanemiliaj kemej Pablo kijkuiloj: “Amo tiknekij tamechmachililtiske totanauatil ke monekis xikneltogakan totamachtilis. [...] Sayo tiknekij tamechpaleuiske para keniu kachi ok nanmoyolpakiltijtiyaske”. Yejuan no kinekij techpaleuiskej maj amo tikauakan Jiova (2 Cor. 1:24; Is. 32:1, 2). Tayekananij uelis kichiuaskej kemej tatitanil Pablo, akin nochipa kitemoj kinyolchikauas tokniuan. Yejua kinijkuilouilij tokniuan akin kintajyouiltijtoyaj itech xolal Tesalónica: “Semi tamechyoltasojtayaj. Ika ya nojon tiknekiaj tamechmaktiske amo sayo in Tajtoltsin de Dios ten kualkui ne makixtilis. [...] No tiknekiaj tamechmaktiliske tonemilis, maski ma topan uetsiskia namotajyouilis. Uan ijkon tikchiuke porin namejuan nanmochiuke semi nantotasojikniuan” (1 Tes. 2:8). Pablo kinextij ke kemansa amo sayoj moneki titayolchikauaskej ika tein tikijtouaj. Yejua kiniluij tayekananij akin moajsiaj itech xolal Éfeso tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w18.04 21 § 6-8

Komo no tiknekij tikpiaskej nejon yeknemilis, moneki timokepaskej iuan Jiova. Nejin kijtosneki ke moneki kuali iuan timouikaskej (2 Cor. 3:16). Itech taluakyan, israelitas amo kiitakej nochi kemej Jiova kiitaya. Kemej yeskia se tilmaj kipikia inintanemilil uan ininyolo. Kemej Dios kinmakixtijkaya, sayoj kinekiaj kichiuaskej inintanejnekilis (Heb. 3:8-10). Nemakixtilis tein kitemaka iespíritu Jiova okachi kuali ke keman kimakixtiaj aksa akin kiteltekitiltiayaj. Iespíritu techmakixtia itech tajtakol uan mikilis, uan itech taneltokalis tein amo melauak uan tein ompa kichiuaj. Nejin okachi kuali ke tein uelis temakaskej taltikpakneminij (Rom. 6:23; 8:2). Nejin nemakixtilis semi kualtsin. Uelis kipias hasta akin moajsi kemej takeual tanamak oso akin tsaktok (Gén. 39:20-23). w18.04 9 § 3-5